តើពាក្យ «ខន្ធ» មានន័យដូចម្ដេច ?

ខន្ធ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.) (សំ.) (ស្កន្ធ) ក; ដើម; គំនរ; ពួក, កង, ប្រជុំ; កំណត់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខន្ធ ៥ គឺ​រូបក្ខន្ធ វេទនា​ខន្ធ សញ្ញា​ខន្ធ សង្ខារក្ខន្ធ វិញ្ញាណក្ខន្ធ ។ ទម្លាយ​ខន្ធ ឬ រំលាង​ខន្ធ គឺ​ស្លាប់ ។ រំលត់​ខន្ធ គឺ​ចូល​និព្វាន ។

                ការលាយចូលនៃផ្នែកដែលស្អិតល្មួតជាប់គ្នា។

               បា., សំ. (ន.) (ស្កន្ធ) < ខំ-សទ្ធូ. + ធា-ធា. + អ-ប. (ផ្លាស់និគ្គហិត ជា ន ហើយលុប ស្រៈ អា របស់ ធា) ។ វិ. ខំសង្ខាតំ អវយវំ ធារេតីតិ > ខន្ធោ សភាវៈដែលទ្រទ្រង់នូវអវយវៈគឺឥន្រ្ទិយទុក ឈ្មោះថា ខន្ធ, ឬ ខានិ ចក្ខុន្រ្ទិយាទីនិ ធារេន្តីតិ > ខន្ធោ សភាវៈដែលទ្រទ្រង់ទុកនូវឥន្ទ្រិយទាំងឡាយមានចក្ខុន្រ្ទិយជាដើម ឈ្មោះថា ខន្ធ, ឬ អត្តានិច្ចាទីហិ ខំ សុញ្ញំ ធារេតីតិ > ខន្ធោ សភាវៈដែលទ្រទ្រង់ទុកនូវភាពសូន្យទទេ ដោយលក្ខណៈមិនទៀងទាត់ក្នុងខ្លួនជាដើម ឈ្មោះថា ខន្ធ ។ ម្យ៉ាងទៀត ខន្ធ < ខាទ៊-ធា. + អ-ប., ផ្លាស់ ខាទ៊ ជា ខន្ធ៊ ។ វិ. អវយវេ ខាទតីតិ > ខន្ធោ សភាវៈដែលទំពាស៊ីនូវអវយវៈទាំងឡាយឈ្មោះថា ខន្ធ, ឬ ជាតិជរាមរណាទីហិ ខាទិតព្វោតិ > ខន្ធោ សភាវៈដែលត្រូវជាតិ ជរា មរណៈ ជាដើម ទំពាស៊ី ឈ្មោះថា ខន្ធ ។ ម្យ៉ាងទៀត ខន្ធ <ខណ្ឌ៊-ធា. +អ-ប., ផ្លាស់ ណ្ឌ៊ ជា ន្ធ៊ ។ វិ. ទានផលំ ខណ្ឌតីតិ > ខន្ធោ សភាវៈតែងទម្លាយចោលនូវផលរបស់ទាន ឈ្មោះថា ខន្ធ ។ ឬ ញាណេន ខញ្ញតេតិ > ខន្ធោ សភាវៈដែលបណ្ឌិតជីកដោយប្រាជ្ញា ។ រាសិតោ ខន្ធោ នាម ដែលឈ្មោះថា ខន្ធ ព្រោះជាគំនរ, ពួក, កង, ប្រជុំ ។ ខន្ធមាន៥ គឺរូបក្ខន្ធ, វេទនាក្ខន្ធ, សញ្ញាក្ខន្ធ, សង្ខារក្ខន្ធ និងវិញ្ញាណក្ខន្ធ (ម.ព. បញ្ចក្ខន្ធផង) ។ ទម្លាយខន្ធ ឬរំលាងខន្ធ គឺស្លាប់ ។ រំលត់ខន្ធ គឺចូលនិព្វាន ។ ពាក្យថា ខន្ធ នេះ ប្រែថា ក, ដើម, ស្មា ក៏មាន ។ ខន្ធស័ព្ទចុះក្នុងអត្ថច្រើនយ៉ាងដូចជា៖ ១- រាសិម្ហិ ក្នុងអត្ថថា គំនរ ដូចជា មហោឧទកក្ខន្ធោ គំនរនៃទឹកដ៏ច្រើន; ២- បញ្ញត្តិយំ ក្នុងអត្ថនៃបញ្ញត្តិ ដូចជា ទារុក្ខន្ធោ ដុំនៃឈើ; ៣- រុឡ្ហិយំ ក្នុងអត្ថនៃពាក្យរត់មាត់ ដូចជា ចិត្តំ មានសំ ហទយំ បណ្ឌរំ មនោ មនាយតនំ វិញ្ញាណំ វិញ្ញាក្ខន្ធោ; ៤- គុណេ ក្នុងអត្ថថា គុណ ដូចជា សីលក្ខន្ធោ គុណគឺសីល សមាធិក្ខន្ធោ គុណគឺសមាធិ ។ល។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត