Category: A Khmer Dictionary

សមាសធាតុអេទីលិច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គីមី
មានន័យថា ពាក្យទូទៅសំរាប់សមាសធាតុអេទីល។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាសធាតុអាស៊ីគ្លិច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គីមី
មានន័យថា សមាសធាតុគីមីដែលមានទំរង់ម៉ូលេគុលជាខ្សែបើកច្រើនជាងទំរង់ជាវង់។ ឧទាហរណ៍ ស៊េរីអាល់កាន។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាសធាតុភ្លុច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គីមី
មានន័យថា ម៉ូលេគុលដែលរងការតំរៀបឡើងវិញដែលក្នុងនោះ សម័្ពន្ធត្រូវបានផ្ដាច់ និងបង្កើតឡើងវិញនៅពេលអាតូមសមាសភាគត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរគ្នាទៅវិញទៅមក។
ឧទាហរណ៍៖ ClF3។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាសធាតុ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា បានដល់ចំនួនមួយ ដែលមានលេខដុំ និងលេខភាគផ្សំជាមួយគ្នា ឬថាចំនួនភាគបែងដូច្នេះក៏បាន។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាសកូល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា បានដល់ត្រកូលរុក្ខជាតិ ដែលមានសណ្តង់ផ្កាតែមួយ ដូចជាផ្កាចេកទេស ជាដើម។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាសកិរិយា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឬ –ក្រិយា ( សៈម៉ាសៈកិរ៉ិយ៉ា ឬ –ក្រិយ៉ា ) កិរិយាសព្ទតន្តិភាសា ដែលមានសព្ទដទៃរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមរួមជាមួយផង, ដូចជា មនសិ “ក្នុងចិត្ត” + ករោតិ “(គេ) ធ្វើ” > មនសិករោតិ ( គេ ) ធ្វើទុកក្នុងចិត្ត, ( គេ )យកចិត្តទុកដាក់; សច្ឆិ “ជាក់ច្បាស់” + កត្វា “ធ្វើហើយ” > សច្ឆិកត្វា ធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់ហើយ, យល់ជាក់ហើយ ( ព. វ. ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាសកម្ម នៃសព្ទ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការផ្សំបង្កើតពាក្យក្នុងភាសានីមួយៗ ដោយយកដើមធាតុមកជាសំអាង ឧ. សមាសកម្មនៃសព្ទ ក្នុងបណ្តាពាក្យវប្បធម៌ខ្មែរ ច្រើនតែផ្សំយកដើមធាតុពីបាលី ឬសំស្រ្កឹត ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ការបង្រួមចូល; ការបំប្រួញឲ្យខ្លី, ឲ្យតិចចុះ, ឲ្យសង្ខេប ។ ព. វ. សព្ទតន្តិភាសាយ៉ាងដូចបាលីនិងសំស្រ្កឹតដែលបំប្រួញបទតាំងពីពីរឡើងទៅឲ្យជាប់គ្នាតែមួយ, ដូចជា : សមាន + អានុភាព > សមានានុភាព អានុភាពស្មើគ្នា ឬអ្នកដែលមានអានុភាពប្រហែលគ្នា; រាជ + វង្ស + អនុវង្ស > រាជវង្សានុវង្ស វង្សស្ដេចធំនិងតូច ឬវង្សស្តេចនិងវង្សដែលជាប់ក្រសែស្ដេច ប៉ុន្តែឃ្លាតក្លាយហើយ; យ៉ាងនេះ ហៅថា បទសមាស ឬ សមាសនាម ។ សមាសកិរិយា ឬ –ក្រិយា ( សៈម៉ាសៈកិរ៉ិយ៉ា ឬ –ក្រិយ៉ា ) កិរិយាសព្ទតន្តិភាសា ដែលមានសព្ទដទៃរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមរួមជាមួយផង, ដូចជា មនសិ “ក្នុងចិត្ត” + ករោតិ “(គេ) ធ្វើ” > មនសិករោតិ ( គេ ) ធ្វើទុកក្នុងចិត្ត, ( គេ )យកចិត្តទុកដាក់; សច្ឆិ “ជាក់ច្បាស់” + កត្វា “ធ្វើហើយ” > សច្ឆិកត្វា ធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់ហើយ, យល់ជាក់ហើយ ( ព. វ. ) ។ សមាសភាព (–សៈភាប ) ភាពនៃការរួបរួមចូលជាមួយគ្នា, ដំណើររួមចូលជាមួយគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ សមាសភាពនៃគណៈរដ្ឋមន្រ្តី, សមាសភាពរបស់គណៈកម្មការ ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាវស័ថ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលទាក់ទងនឹងសមាវសថាគារ និងមន្ទីរព្យាបាល ដែលពេញចិត្តនឹងឱ្យស្នាក់អាស្រ័យ ហើយជួយទំនុកបម្រុង។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាវសថាគារ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទី គេហស្ថានសម្រាប់ទទួលជនទុគត៌ឱ្យអាស្រ័យនៅ ហើយទំនុកបម្រុង គឺមនុស្សជរា ពិការ ក្មេងកំព្រាជាដើម។
ឧទាហរណ៍៖ នៅប្រទេសខ្មែរសមាវសថាការកើតមានឡើងក្នុងជំនាន់ក្រុមប្រឹក្សាជាតិ។ (ឯកសារយោង វាក្យបរិវត្តន៍ សម ថាំង)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាវសថភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាពជាអ្នកចូលចិត្តឱ្យជនបរទេសស្នាក់អាស្រ័យ ដោយឥតទារយកថ្លៃ ដោយសប្បុរសចិត្ត ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមារម្ភ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. < សំ “ព្រម”, ំ > ម + អារម្ភ “ការតាំងផ្ដើម” ) ការផ្គងព្យាយាម; ការខ្នះខ្នែងធ្វើ; ដំណើរប្រារព្ធកិច្ចការ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាយោគ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) សមាគម; ការួបរួម; ការប្រុងប្រៀបចាំ; ការចាត់ចែងរបៀប ។ ( ព. កា. )
ឧទាហរណ៍៖ សមាយោគល្អ កម្ចាត់ការក្រ ទើបបានសុខស្រួល ប៉ុន្តែត្រូវឲ្យ មានការសម្រួល បំបាត់ការជ្រួល- ច្របល់ខ្វល់ចិត្ត ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ការប្រមុម ការតម្រៀប បញ្ចុះអ្វីៗឱ្យតាមបែបតាមទំនង ។
ឧទាហរណ៍៖ សមាយោគនៃសំឡេង នៃតន្រី្ត វិធានការទាំងឡាយដែលនាំបានសម្រេច បំណងក្នុងសហគ្រាស អាវ ខោ ជាប់គ្នា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាយាតវិភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការកំណត់សមាយាត (ម.ព. សមាយាត) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាយាត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចំណែកដែលជនម្នាក់ៗ ត្រូវផ្តល់ ឬត្រូវទទួលចំនួនមនុស្សដែលរើសបានខ្លួនក្នុងមួយលើកៗ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាមាត្រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. )​ ទំហំ​រូប​រាង​ប៉ុន​គ្នា, មាត្រ​ប៉ុន​គ្នា។
ដំណើរ ទ្រង់ទ្រាយដែលត្រូវខ្នាតមិនទាស់ភ្នែក គឺ គន់មើលទៅសំណុំរូប និងផ្នែកនានាឃើញថាសមគ្នា។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ
មានន័យថា ការ ឬរបស់អ្វីមួយដែលសមល្មមនឹងការ ឬនឹងរបស់មួយទៀត។ ឧទា៖ ទណ្ឌកម្មដែលតុលាការបានផ្ដន្ទានេះ មានសមាមាត្រនឹងអំពើ ដែលជននោះបានប្រព្រឹត្តហើយ គឺថាសមរម្យនឹងអំពើនោះហើយ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាភាគ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការទាក់ទងរវាងចំនួន ឬបរិមាណពីរទៅវិញទៅមក ការទាក់ទងរវាងបរិមាណពីរ ដែលកើតមកពីយកមួយចែកទៅនឹងមួយ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាបត្តិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ការដល់ព្រម; ការបណ្ដាលឲ្យកើតមានឡើង; ការសមប្រកប; ការចួបប្រទះ; ការចួបប្រសព្វ; ការបានសម្រេច ។ ព. ពុ. ការចូលឈានតាមលំដាប់ថ្នាក់ទាំង ៨ គឺ រូបជ្ឈាន ៤ អរូបជ្ឈាន ៤ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះអហន្តចូលសមាបត្តិ, ព្រះបច្ចេកពុទ្ធចេញចាកសមាបត្តិ ។ និរោធសមាបត្តិ ការចូលឈានដល់ថ្នាក់រម្លត់ខ្យល់ដកដង្ហើមចេញចូល តាំងនៅបានអស់កាលកំណត់យ៉ាងយូរត្រឹម ៧ ថ្ងៃ ទើបចេញវិញ…( ព. ពុ. ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមានុភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. < សម + អានុភាវ ) អានុភាពស្មើគ្នា; អ្នកដែលមានអានុភាពស្មើគ្នា ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមានាសនិក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នក​ដែល​មាន​ទី​អង្គុយ​ស្មើ​គ្នា, អ្នក​ដែល​មាន​បង្គុយ​ស្មើ​គ្នា (មនុស្ស​ស្មើ​ស័ក្តិ​គ្នា) បើ​ស្ត្រី​ជា សមានាសនិកា (ម. ព. សមាន ទៀត​ផង) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមានាចារ្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជនអ្នករៀនសូត្រនឹងគ្រូជាមួយគ្នា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមានលក្ខណ៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការដាក់ ឬហាក់ដូចជា ។
ឧទាហរណ៍៖ ការប្រមឹក ជាគ្រឿងប្រទាញមនុ្សឱ្យមានលក្ខណៈហាក់បីដូចជាសត្វតិរច្ឆាន។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមានទុក្ខ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការ ឬពាក្យសំដែងសេចក្តីខ្លោចផ្សា ចំពោះទុក្ខរបស់បុគ្គលដទៃ។
ឧទាហរណ៍៖ (ឯកសារយោង វាក្យបរិវត្តន៍ សម ថាំង)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមានចិត្ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចិត្តស្មោះស្មើ, ចិត្តដែលមានសភាពទោរទន់រកគ្នាដោយសេចក្ដីស្រឡាញ់ ។
ឧទាហរណ៍៖ មានសមានចិត្ត, ប្រកបដោយសមានចិត្ត ។

                     ទំនួញចិត្តប្រតិព័ទ្ធរកគ្នា ចិត្តដែលទោរទន់រត់រកគ្នាដោយក្តីស្រឡាញ់។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមានគោត្ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឬ –គោត្រ គោត្រស្មើគ្នា; អ្នកដែលមានគោត្រស្មើគ្នា, ដែលមានសែត្រូវគ្នា ( ប្រើជា សមគោត្ត ឬ –គោត្រ ក៏បាន ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមានគុណ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា គុណស្មើគ្នា; អ្នកដែលមានគុណសម្បត្តិស្មើគ្នា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមានគតិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដំណើរប្រព្រឹត្តស្មើគ្នា; អ្នកដែលមានគតិស្មើគ្នា, ដែលមានសេចក្ដីយល់ត្រូវគ្នា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមានការ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សេចក្តីរាប់អាន រាប់រក គោរពប្រណិប័តន៍ ចំពោះបុគ្គលណាមួយ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ស្មើ, ស្មើគ្នា, ប៉ុនគ្នា, ដូច, ដូចគ្នា, ជាមួយគ្នា; ដែលត្រូវគ្នា ។ សមានគតិ (–គៈតិ ) ដំណើរប្រព្រឹត្តស្មើគ្នា; អ្នកដែលមានគតិស្មើគ្នា, ដែលមានសេចក្ដីយល់ត្រូវគ្នា ។ សមានគុណ គុណស្មើគ្នា; អ្នកដែលមានគុណសម្បត្តិស្មើគ្នា ។ សមានគោត្ត ឬ –គោត្រ គោត្រស្មើគ្នា; អ្នកដែលមានគោត្រស្មើគ្នា, ដែលមានសែត្រូវគ្នា ( ប្រើជា សមគោត្ត ឬ –គោត្រ ក៏បាន ) ។ សមានចិត្ត ចិត្តស្មោះស្មើ, ចិត្តដែលមានសភាពទោរទន់រកគ្នាដោយសេចក្ដីស្រឡាញ់ ។
ឧទាហរណ៍៖ មានសមានចិត្ត, ប្រកបដោយសមានចិត្ត ។

                      សមានច្ឆន្ទ ( សៈម៉ាន៉ាច់-ឆ័ន-ទៈ ឬ –ឆ័ន ) បំណងស្មើគ្នា; អ្នកដែលមានបំណងស្មើគ្នា ។ សមានជន ជនស្មើភាពគ្នា, ជនស្មើស័ក្ដិ ។ សមានជាតិ ជាតិស្មើគ្នា, ជាតិត្រូវគ្នា ( សមជាតិ ) ។ សមានជាតិក ឬ –ជាតិកៈ អ្នកដែលមានជាតិស្មើគ្នា ( បើស្ត្រីជា សមានជាតិកា ) ។ សមាននាម ឈ្មោះត្រូវគ្នា, អ្នកដែលមានឈ្មោះត្រូវគ្នា ។ ( ព. វ. សាធារណនាម ) ។ សមានសំវាស ឬ –សង្វាស ( –ស័ង ឬ សង់-វ៉ាស ) សង្វាសស្មើគ្នា គឺការនៅរួមគ្នា ។ ព. ពុ. ការធ្វើឧបោសថសង្ឃកម្មរួមគ្នាបាន; ភិក្ខុដែលរួមធ្វើសង្ឃកម្មជាមួយគ្នាបាន ( មិនរង្កៀសចិត្តនឹងគ្នា ) ។ សមានានុភាព ( សៈម៉ាន៉ា–; បា. < សមាន + អានុភាវ ) អានុភាពស្មើគ្នា; អ្នកដែលមានអានុភាពស្មើគ្នា ។ សមានាសន (សៈម៉ាន៉ាសៈន៉ៈ; បា. < សមាន + អាសន ) កន្លែងអង្គុយស្មើគ្នា ។ សមានាសនិក អ្នកដែលមានកន្លែងអង្គុយស្មើគ្នា ( បើស្ត្រីជា សមានាសនិកា ) ។ ល ។ ( ម. ព. សម គុ. ផង ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាធិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ដំណើរតាំងស៊ប់មាំនៃចិត្ត, ការចុះចិត្តស៊ប់ឬស្លុងចិត្តក្នុងគន្លងអារម្មណ៍ដែលរំពឹង, ការនឹករំពឹងស្លុងចិត្ត; ដំណើរស្លុងចិត្តស៊ប់នៅក្នុងអង្គឈាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ចម្រើនសមាធិ, បានសមាធិ ( ព. ពុ. ) ។

                       សមាធិចិត្ត ចិត្តដែលចុះស្លុងស៊ប់ក្នុងសមាធិ, ចិត្តជាសមាធិ ។ សមាធិយោគ ការព្យាយាមចម្រើនសមាធិ ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើសមាធិយោគ ។ ល ។

                       ខណិកសមាធិ ( ខៈណិ-កៈ– ) ការនឹករំពឹងស្លុងចិត្តក្នុងអារម្មណ៍ណាមួយ បានតែមួយស្របក់ក៏បាត់ទៅវិញ ។ មិច្ឆាសមាធិ សមាធិខុសផ្លូវ ខុសទំនង ។ សម្មាសមាធិ សមាធិត្រូវផ្លូវ ត្រូវទំនង ។ អប្បនាសមាធិ ( អ័ប-ប៉ៈន៉ា– ) សមាធិដែលចុះស្លុងស៊ប់ក្នុងអង្គឈានពេញបរិបូរ ។ ឧបចារសមាធិ ( ឧប៉ៈចារ៉ៈ—) សមាធិដែលចុះស្លុងស៊ប់ក្នុងអង្គបឋមជ្ឈាន ប៉ុន្តែមិនទាន់ពេញបរិបូរ ( ព. ពុ. ) ។ ល ។

                        ដំណើរតាំងស៊ប់នៃចិត្ត, ការចុះចិត្តស៊ប់ ឬស្លុងចិត្តក្នុងគន្លងអារម្មណ៍ដែលរំពឹង , ការស្លុងចិត្តក្នាក្នុងអង្គឈាន ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាធាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ការទាញអារម្មណ៍ឲ្យតាំងនៅនឹង, ការចុះចិត្តស៊ប់មាំ, សមាធិ; ការកាន់សម្ដីទៀងទាត់តាមប្ដេជ្ញា ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើសមាធានឲ្យមានអារម្មណ៍នឹងធឹងល្អ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាទាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. < សំ “ប្រពៃ”, ំ > ម + អាទាន “ការកាន់” ) ការកាន់ដោយប្រពៃ, ការទទួលកាន់តាម, ការបញ្ចេញវាចាប្ដេជ្ញាទទួលកាន់តាម ។ ខ្មែរច្រើនប្រើជា កិ. “បញ្ចេញវាចាប្ដេជ្ញាទទួលកាន់តាម” : កំពុងសមាទានសីល, សមាទានធុតង្គ, សមាទានវត្ត ( សរសេរក្លាយជា ស្មាទាន តាមសំនៀងថាដោយស្រួលមាត់ តាមដំណើរកាព្យក៏មាន ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកូបត្ថម្ភ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មនុស្សដែលអបសូចការខាតចំណេញរបស់សមាជិកនៃសមាគមម្នាក់ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកា

មានន័យថា ( ម. ព. សមាជិក )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកអនុប្បទាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នកចូលហ៊ុនដែលទទួលខុសត្រូវ ហើយតាំងខ្លួនជាអ្នកអបសួចសមាគមអនុប្បទានណាមួយ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកសមាជ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សមាជិកនៃអង្គការខាងត្រិះរិះ (ម.ព សមាជ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកសភា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សមាជិកនៃអង្គការនយោបាយខាងនីតិបញ្ញត្ត នៅប្រទេសដេលគ្រប់គ្រងតាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ គឺរដ្ឋសភាហើយនិងព្រឹទ្ធសភា។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកសកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គណនេយ្យ
មានន័យថា គ្រប់សមាជិកចូលរួម ដែលបំពេញលក្ខខណ្ឌដែលបានតម្រូវ ដើម្បីចុះឈ្មោះក្នុងតារាងវិជ្ជាជីវៈ ដែលមានចែងក្នុងមាត្រា៩ នៃអនុក្រឹត្យនេះ ដោយផ្អែកលើសមត្ថភាព សញ្ញាបត្រ និងសម្បទាក្នុងការប្រកបវិជ្ជាជីវៈនៃសមាជិកនោះ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិករដ្ឋាភិបាល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឥស្សរជនជាអ្នកកាច់ចង្កូតរដ្ឋ មានរដ្ឋមន្រ្តី, រដ្ឋលេខាធិការ, អនុរដ្ឋលេខាធិការ ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្នុងករណីដែលនាយករដ្ឋមន្រ្តីលាចាកតំណែង សមាជិក រដ្ឋាភិបាលឯទៀត ក៏ត្រូវឈប់ពីមុខងារដែរ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកព្រឹទ្ធសភា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សមាជិកសភាដែលជ្រើសតាំង ដោយការបោះឆ្នោតអសកល ដូចយ៉ាងសមាជិកនៃក្រុមប្រឹក្សាព្រះរាជអាណាចក្រនៅប្រទេសខ្មែរយើង, សមាជិកព្រឹទ្ធសភានេះត្រូវមានជន្មាយុយ៉ាងតិច ៤០ ឆ្នាំ ឯសមាជិករដ្ឋសភាមានអាយុតែ ២០ឆ្នាំគត់ក៏បានដែរ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកពេញតំណែង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សមាជិកជាអ្នកបំពេញនាទីពេញយស (ផ្ទុយនឹង សមាជិកជំនួយ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកបម្រុង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គណនេយ្យ
មានន័យថា រាល់បុគ្គល ដែលមានចំណេះដឹងផ្នែកគណនេយ្យនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងដែលបានវិនិច្ឆ័យថាគ្រប់គ្រាន់ ដោយគណៈកម្មការរៀបចំការចុះឈ្មោះសម្រាប់បន្ដកម្មសិក្សាវិជ្ជាជីវៈ ឬបំពេញការសិក្សា ដើម្បីក្លាយខ្លួនជាគណនេយ្យករជំនាញ និងឬជាសវនករប្រតិស្រុត។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកបណ្ឌិតសភា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សមាជិកនៃសមាគមអ្នកប្រាជ្ញ ខាងអក្សរសាស្រ្ត, ខាងវិទ្យាសាស្រ្ត និងសិល្បៈ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកនៃបុគ្គលិកឯកជន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គយ
មានន័យថា ជនណាម្នាក់ដែលបម្រើការដាច់ដោយឡែកឱ្យកិច្ចការឯកជនរបស់សមាជិកណាម្នាក់នៃប៉ុស្តិ៍កុងស៊ុល។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកនៃបុគ្គលិកបម្រើការ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គយ
មានន័យថា ជនដែលបំពេញការងារ ជាអ្នកបម្រើនៅក្នុងប៉ុស្ដិ៍កុងស៊ុល។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកនៃបុគ្គលិកកុងស៊ុល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គយ
មានន័យថា បណ្តាមន្រ្តីកុងស៊ុល ក្រៅពីប្រធានកុងស៊ុល និយោជិតកុងស៊ុល និងសមាជិកនៃបុគ្គលិកបម្រើការ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកធនភាគី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជនដែលអ្នកទំនុកបំរុង ដោយទ្រព្យធនដល់សមាគមណាមួយ តែមិនបានចូលកាន់ការឡើយ ហើយទទួលខុសត្រូវត្រឹមតែឧបហារិតរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកជំនួយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សមាជិកដែលរើសតាំងឡើង ទុកឱ្យចូលបំពេញមុខការជំនួសសមាជិកពេញទី ក្នុងករណីមានធុរៈ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកជាប់តម្រូវ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សមាជិកដែលត្រូវចូលបំពេញមុខងារដោយខ្លួន កាន់មុខងារជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ។
ឧទាហរណ៍៖ នាយក្រុមបុគ្គលិកនីមួយៗ ជាសមាជិកជាប់តម្រូវក្នុងគណៈកម្មការ​រើសឱ្យឡើងយសសក្តិមន្រ្តីអ្នករាជការ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកចូលរួម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គណនេយ្យ
មានន័យថា រាល់បុគ្គល ដែលមានលក្ខណសម្បត្តិកម្រិតសាកលវិទ្យាល័យផ្នែកគណនេយ្យ ផ្នែកកិច្ចការជំនួញ ឬផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ ក្នុងកម្រិតបទដ្ឋានដែលបានទទួលស្គាល់ និងអាចទទួលយកបានដោយគណៈកម្មការរៀបចំការចុះឈ្មោះគណនេយ្យករជំនាញ និងសវនករប្រតិស្រុត។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកកុងស៊ុល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គយ
មានន័យថា បណ្តាមន្រ្តីកុងស៊ុល-និយោជិតកុងស៊ុល និងសមាជិកនៃបុគ្គលិកបម្រើការ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិកកិត្តិយស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឋានៈជាសមាជិក ដែលក្រុមអភិបាលបង្អោនទៅឱ្យឥស្សរជនណាមួយជាទីគោរព ឬដែលបានធ្វើប្រយោជន៍ដល់សមាគម ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជិក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. សមាជិក ឬ សាមាជិក ) អ្នកដែលមានអំណាចត្រូវចូលកាន់ទីប្រជុំបាន; អ្នកចូលរួបរួមក្នុងអង្គការនយោបាយ, ក្នុងសមាគម, ក្នុងគ្រួសារ ។
ឧទាហរណ៍៖ សមាជិកនៃសភាទាំងពីរ, សមាជិករាជរដ្ឋាភិបាល, សមាជិកសមាគម, សមាជិកគ្រួសារ ។ ល ។ ឥត្ថី. សមាជិកា ។

                      អ្នកចូលរួមក្នុងអង្គការនយោបាយ ក្នុងសមាគមនiងក្រុមគ្រួសារ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាជ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. សមជ្ជ ឬ សមជ្ជា ) មហាសន្និបាត ឬការប្រជុំនៃមហាជនអ្នកពិភាក្សាអំពីបញ្ហាផ្សេងៗដែលមានផប្រយោជន៍ទួទៅសមាជបានពិភាក្សាបញ្ហានោះអស់កាលដ៏យូរ ។សមាជជាតិ សមាជរបស់ជាតិ។
ឧទាហរណ៍៖ សន្និបាតនៃបុគ្គលទាំងឡាយ ជាអ្នកពិភាក្សារិះរកប្រយោជន៍រួមគ្នា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាច័យករ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា បរិធានជាគ្រឿងទទួលថាមពលអគ្គិសនី ហើយអាចបញ្ចេញទៅជាចរន្តបាន (ព​.សា ធុងអាគុយ)
ឧទាហរណ៍៖ ថាមពលអគ្គិសនីដែលឌីណាម៉ូបង្កើត រត់ចូលទៅក្នុងសមាច័យកររួច ទើបចេញជាចរន្តទៅកាន់ទីផ្សេងៗ ក្នុងរថយន្ត។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាចារ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. < សំ “ប្រពៃ, ត្រឹមត្រូវ”, ំ > ម + អាចារ “មារយាទ” ) មារយាទល្អ, មារយាទត្រឹមត្រូវ, រៀបរយ; មាន ៣ យ៉ាងគឺ មារយាទរៀបរយខាងកាយ, វាចា, ចិត្ត ហៅ កាយសមាចារ, វចីសមាចារ, មនោសមាចារ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាគមឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ
មានន័យថា នីតិបុគ្គលជាតំណាងឱ្យក្រុមអាជីវកម្មទេសចរណ៍ ដែលមានប្រភេទ និងសកម្មភាពប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ហើយបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងជំរុញ និងការពារផលប្រយោជន៍រួមរបស់ក្រុមខ្លួន។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាគមបរទេស ឬអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលបរទេស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា មូលដ្ឋាន
មានន័យថា អង្គការស្របច្បាប់ដែលបង្កើតឡើងនៅក្រៅប្រទេស ក្នុងគោលបំណងធ្វើសកម្មភាព ដើម្បីបម្រើផលប្រយោជន៍សាធារណៈ ដោយមិនទាញយកចំណេញ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាគមនេសាទ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សមាគមដែលពួកអ្នករកស៊ីរបរត្រី តាំងបង្កើតឡើង ដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍របស់សមាជិកម្នាក់ៗ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាគមគេហកិច្ច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សមាគមដែលមានតែស្រ្តីជាសមាជិកា និងវត្ថុបំណងអប់រំគ្នា ឱ្យចេះបំពេញមុខនាទីជាស្រី្តមេផ្ទះ តាមសម័យនិយម​។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាគមក្នុងស្រុក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា មូលដ្ឋាន
មានន័យថា អង្គការសមាជិកភាព ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងក្រោមច្បាប់របស់កម្ពុជាដោយរូបវន្តបុគ្គល ឬ/និងនីតិបុគ្គល ក្នុងគោលបំណងធ្វើជាតំណាងនិងការពារផលប្រយោជន៍របស់សមាជិកខ្លួន ដោយមិនទាញយកចំណេញ ឬមិនយកកម្រៃមកចែកគ្នា។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាគម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. < សំ “ព្រម”, ំ > ម + អាគម “ការមក” ) ការមកចួបជុំ, ការប្រជុំ; ការរួមគំនិតគ្នា, ដំណើររួបរួមកិច្ចការជាមួយគ្នា ។ ខ្មែរប្រើសំដៅសេចក្ដីថា “ការចូលហ៊ុនគ្នា, ក្រុមហ៊ុន” ក៏បាន : សមាគមជំនួញ ក្រុមចូលហ៊ុនធ្វើជំនួញ ( ហៅ ពាណិជ្ជសមាគម ឬ ពាណិជ្យ– ក៏បាន ) ។ សមាគមញាតិ ការប្រជុំញាតិ ឬការចួបជុំពួកញាតិ ( ហៅ ញាតិសមាគម ក៏បាន ) ។ ថេរសមាគម ( ថេរ៉ៈ– ) ការប្រជុំពួកព្រះថេរៈ, ក្រុមជំនុំសង្ឃ ( ប្រជុំដើម្បីវិនិច្ឆ័យអធិករណ៍ ឬដើម្បីប្រឹក្សាអំពីកិច្ចការរបស់សង្ឃ ) ។ ពុទ្ធិកសមាគម ( ពុត-ធិ-កៈ– ) ការរួបរួមគំនិតគ្នារបស់អ្នកកាន់ពុទ្ធសាសនា ( ដើម្បីទំនុកបម្រុងពុទ្ធសាសនាឲ្យរុងរឿងចម្រុងចម្រើន ) ។ ល ។
                         ការប្រមូលផ្តុំគ្នាដើម្បីជាកម្លាំង អង្គការដែលមនុស្ស ច្រើននាក់ប្រមូលផ្តុំគ្នា ដើម្បីឱ្យសម្រេចបំណង ដោយ ឥតមានចែកផលប្រយោជន៍រវាងសមាជិក ។

ឧទាហរណ៍៖ សមាគមអ្នកនិពន្ធបានបំពេញសកម្មភាព គួរដល់ការកោតសរសើរ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា មូលដ្ឋាន
មានន័យថា សមាគមក្នុងស្រុក និងសមាគមបរទេស។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាគតរដ្ឋ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) រដ្ឋដែលចូលរួមផ្ដុំជាមួយគ្នា គឺរដ្ឋផ្សេងៗគ្នា ដូចយ៉ាងឥណ្ឌូចិនដែលប្រមូលផ្ដុំប្រទេសវៀតណាម ទាំង ៣ ផ្នែក, កម្ពុជា និងលាវ ដាក់ឲ្យនៅក្រោមអំណាចនៃអគ្គទេសាភិបាលបារាំងសែសនៅពេលមុនបានឯករាជ្យជាដើម។
រដ្ឋដែលផ្តុំដែនច្រើនផ្សេងៗគ្នា ដូចយ៉ាងឥណ្ឌូចិន ដែលផ្តុំប្រមូលប្រទេសវៀតណាម កម្ពុជា និងឡាវ ដាក់នៅក្រោមការត្រួតត្រានៃអគ្គទេសាភិបាល នៅពេលមុនបានឯករាជ្យ ជាដើម ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមាគតភាពនៃថវិកា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ
មានន័យថា គ្រប់ប្រភេទចំណូលទាំងអស់ និងគ្រប់មុខសញ្ញាចំណាយទាំងអស់ ត្រូវបង់និងទូទាត់តាមរយៈប្រព័ន្ធគណនីទោលរបស់រតនាគារជាតិ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមសែម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( ស. ជ៍្ចម ជ៍ម ឬ ទ្រ្ច់ម ទ្រម អ. ថ. សម់សែម ) ជួសជុល ។
ឧទាហរណ៍៖ សមសែមសាលា ជួសជុលសាលា ( ម. ប្រ. ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមសួន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( សំ. បា. សម + ស. ស់្វន អ. ថ. សួន “ភាគ, ចំណែក, ប៉ែក” ) មានភាគដ៏សម, សមតាមភាគ; សមតាមបែប, តាមភាព; ដែលត្រូវតាមខ្នាត ។
ឧទាហរណ៍៖ រូបរាងសមសួន; មានកម្ពស់សមសួន ។ ល ។

                       ដែលមើលទៅមិនទាស់ភ្នែក (តាំងពីឫកពា សម្លៀក បំពាក់)។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមសារ

មានន័យថា ( ម. ព. លំនាំសមសារ ផង ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមសញ្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ស. ) ការសម្គាល់ថា ស្មើ, ស្មើគ្នា ។ជាសព្ទសន្មតជាឈ្មោះនៃវណ្ណយុត្តមួយយ៉ាង ដោយយកយុគលពិន្ទុ ( : ) នេះមកប្រើជាជំនួសពាក្យ គឺ, គឺថា, ក៏គឺ, ឬក៏គឺ សម្រាប់ប្រើខាង វិវរណៈក្នុងវេយ្យាករណ៍ ខៃជម្រាលពាក្យឬសេចក្ដីពីមួយឲ្យជ្រាលទៅរកមួយ ឲ្យដឹងថា មានអត្ថន័យស្មើគ្នា, ដូចជា ល្ងង់ គឺ មិនចេះ, មិនចេះ គឺ មិនដឹង គឺថា មិនដឹងមិនយល់សោះឡើយ ក៏គឺ ងងឹតសូន្យឈឹងមោឃៈសុទ្ធសាធតែម្ដង ។ ក្នុងវេយ្យាករណ៍អាចយក សមសញ្ញា ប្រើជាល្ងង់ : មិនចេះ : មិនដឹង : មិនដឹងមិនយល់សោះឡើយ : ងងឹតសូន្យឈឹងមោឃៈសុទ្ធសាធតែម្ដង ( ដំឡូងមូល ) ។ ( ប្រើចំពោះតែក្នុងវេយ្យាករណ៍ ឬក្នុងវិធីវិទ្យាសាស្រ្តខ្លះប៉ុណ្ណោះ ) ។ ម. ព. វិវរណៈ, វិវរណីយៈ, សទិសសញ្ញា និង ទ្វន្ទ្វសញ្ញា, គតសញ្ញា, អាគតសញ្ញា ទៀតផង ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមសក្តិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឬ –ស័ក្ដិ អំណាចដ៏សមរម្យ; អំណាចស្មើ; សមបុណ្យ សមអំណាច ។
👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ឬ –ស័ក្ដិ អំណាចដ៏សមរម្យ; អំណាចស្មើ; សមបុណ្យ សមអំណាច ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមវ័យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អាយុស្មើគ្នា, ឆ្នាំតំណាលគ្នា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមវេទយិត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រព័ន្ធនៃសព៌ាង្គកាយ ដែលតាំងនៅទីផ្សេងគ្នា តែបើមានការមិនស្រួលត្រង់ទីណា ក៏នឹងប្រទាញទីដទៃឱ្យដូចគ្នាដែរ ដូចជារោគភ្នែក តែចាប់ឈឺខាងម្ខាងហើយ តែងតែរាលទៅដល់ម្ខាងទៀត ដូច្នោះឯង។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមវិបាក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អំពើដែលមានផលស្មើគ្នា ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមានវិបាកស្មើគ្នា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមវិទ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នកដែលមានចំណេះស្មើគ្នា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមវិជ្ជា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឬ –វិទ្យា ចំណេះស្មើគ្នា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមវាយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) សេចក្ដីព្រមព្រៀងជាមួយ; ការប្រជុំ; ការជួបជុំ; ការរួបរួមជាមួយ; ពួក, ក្រុម ។ សមវាយត្ថនិបាត ( សៈម៉ៈវា-យុ័ត-ថៈ– ) និបាតសព្ទប្រាប់សេចក្ដី ឬមានសេចក្ដីថា “ជាមួយ, ជាមួយនឹង…, មួយអន្លើដោយ…, ព្រមដោយ…, ព្រមទាំង…” ( ព. វ. )
ឧទាហរណ៍៖ ទៅជាមួយគ្នា, មកជាមួយនឹងខ្ញុំ, ព្រមទាំងកូន ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមរវិជយិន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការច្បាំងឈ្នះសឹក, ការឈ្នះសង្រ្គាម ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមរមុទ្ធា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កងទ័ពមុខ, ទ័ពស្រួច ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមរភូមិជ័យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទីចម្បាំងមានជ័យ, ទីដែលបោះទ័ពច្បាំងឈ្នះបច្ចាមិត្ត ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមរភូមិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ស្នាមប្រយុទ្ធ ទីដែលគូសត្រូវប្រហារគ្នា ឬទីប្រយុទ្ធ ។
ទីបោះទ័ព, ទីចម្បាំង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) សង្រ្គាម, ទ័ព ។ សមរកម្ម ការច្បាំងគ្នា ។ សមរប្រកាសន៍ ការប្រកាសសង្រ្គាម ។ សមរភូមិ ( –ភូម ) ទីបោះទ័ព, ទីចម្បាំង ។ សមរភូមិជ័យ ( សៈម៉-ភូម-ជៃ ) ទីចម្បាំងមានជ័យ, ទីដែលបោះទ័ពច្បាំងឈ្នះបច្ចាមិត្ត ។ សមរមុទ្ធា ( –មុត-ធា ) កងទ័ពមុខ, ទ័ពស្រួច ។ សមរវិជយិន ( –វិ-ជៈយិន ) ការច្បាំងឈ្នះសឹក, ការឈ្នះសង្រ្គាម ។ ល។
( សំ. ស្មរ, ស្មរណ ) ការរឭក, ការចងចាំ, ដំណើរនឹកឃើញមិនចេះភ្លេច; សេចក្ដីស្រឡាញ់អស់ពីចិត្ត ។ គុណសព្ទ ជាទីស្រឡាញ់ជាប់ចិត្ត; ដែលស៊ូស្លាប់ស៊ូរស់ជាមួយ ( ប្រើក្នុងពាក្យកាព្យចំពោះតែទៅលើស្ត្រី ) : សមរថ្លៃ, សមរមិត្រ, ដួងសមរ, កែវសមរ, មាសសមរ ។ ល ។ ( ព. កា. ) : ហៃកែវសមរមិត្រ ចូរកុំគិតពីក្ដីក្រ ព្រោះយើងប្រព្រឹត្តល្អ តំណសុខមុខតែមាន។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ជាទីស្រឡាញ់ជាប់ចិត្ត; ដែលស៊ូស្លាប់ស៊ូរស់ជាមួយ ( ប្រើក្នុងពាក្យកាព្យចំពោះតែទៅលើស្ត្រី ) : សមរថ្លៃ, សមរមិត្រ, ដួងសមរ, កែវសមរ, មាសសមរ ។ ល ។ ( ព. កា. ) : ហៃកែវសមរមិត្រ ចូរកុំគិតពីក្ដីក្រ ព្រោះយើងប្រព្រឹត្តល្អ តំណសុខមុខតែមាន ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមមូល្យភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាពមានតម្លៃស្មើគ្នា វត្ថុតម្លៃស្មើគ្នា​។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមមូល្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមានតម្លៃស្មើគ្នា ដែលមានផ្ទៃរាបប៉ុនគ្នា តែរាងមិនដូចគ្នា។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមមូលឧស្ម័នកាបូនិក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា បច្ចេកសព្ទបរិស្ថាន
មានន័យថា រង្វាស់ផលគុណគិតជាតោននៃឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ណាមួយនឹងសក្ដានុពលកម្ដៅសកលនៃឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់នោះ ។ រង្វាស់នេះប្រើប្រាស់ប្រៀបធៀបការបញ្ចេញឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់នានា ដោយផ្អែកលើសក្ដានុពលកម្ដៅសកល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមមូលអេឡិចត្រូគីមី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គីមី
មានន័យថា មាសសារធាតុដែលបង្កើតឡើង ឬប្រើប្រាស់ក្នុង ពេលអេឡិចត្រូលីសលំហូរចរន្ដអគ្គិសនីស្មើនឹងមួយឯកតានៃបន្ទុកដែលអាចជា 1គូឡុំ ឬ 1ផារ៉ាដេ (96.487 + 1.6 គូឡុំ ) នៃបន្ទុក។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមមូលអគ្គិសនី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គីមី
មានន័យថា ក្នុងការវិភាគចំលងអគិ្គសនីមាត្រនៃសូលុយស្យុង អេឡិចត្រូលីតប្រភពចរន្ដក្រិតតាមខ្នាតអ្វីខាងក្រៅដោយប្រៀបធៀបទៅនឹងចរន្ដឆ្លងកាត់តាមសំណាកដែលត្រូវបានវិភាគ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រិតលើស្ពានជញ្ជីញ Wheatstone ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមមិត្ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា គូកនធ្វើការ រៀនសូត្រជាមួយគ្នា តែមិនបានស្និទ្ធស្នាលដូចជាកល្យាណមិត្តឡើយ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សម្នាក់ៗតែងមានសមមិត្តច្រើនជាងកល្យាណមិត្ត។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមមាត់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា គួរដល់មាត់, គួរស្ដីនិយាយ, គួរហើបមាត់ថា ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា គួរដល់មាត់, គួរស្ដីនិយាយ, គួរហើបមាត់ថា
ឧទាហរណ៍៖ មិនសមមាត់នឹងនិយាយទៅរក ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមមាឌ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ល្មមដល់មាឌ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ល្មមដល់មាឌ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្លាំងមិនសមមាឌ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមភិហារភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាព ឬដំណើររបស់ការដដែលៗ, ផ្ទួនៗ, ច្រំដែល ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមភិហារកិច្ច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឬ –ក្រឹត្យ កិច្ចការដែលត្រូវធ្វើដដែលៗ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមភិហារ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ដំណើរផ្ទួន, ច្រំដែល; ការធ្វើអ្វីឬការនិយាយផ្ទួនៗដដែលៗ ។ សមភិហារកិច្ច ឬ –ក្រឹត្យ ( –ហារៈ– ) កិច្ចការដែលត្រូវធ្វើដដែលៗ ។ សមភិហារភាព ( –ហារៈ–) ភាពឬដំណើររបស់ការដដែលៗ, ផ្ទួនៗ, ច្រំដែល ។ ល ។
ដំណើរផ្ទួន ច្រំដែល ការធ្វើអ្វី ឬការនិយាយផ្ទួនដដែលៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ សមភិហារក្នុងសំដី ជាហេតុនាំឱ្យគូសន្ទនាធុញទ្រាន់លែងចង់ស្តាប់។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. សម + ភាវ ) ភាពស្មើគ្នា, ដំណើរស្មើមុខគ្នា, មាន ៤ យ៉ាងគឺ ១-កិច្ចសមភាព ( កិច-ចៈ– ) ភាពស្មើគ្នាដោយកិច្ច គឺដំណើរមានកិច្ចការឬមុខការរបរស្មើគ្នា; ២- អានុភាវសមភាព (–ភាវៈ–) ភាពស្មើគ្នាដោយអានុភាព គឺការមានអំណាចស្មើគ្នា; ៣-សីលសមភាព ( សីល៉ៈ– ) ភាពស្មើគ្នាដោយសីល គឺដំណើរកាន់សីលឬមានមារយាទល្អស្មើគ្នា; ៤-ទិដ្ឋិសមភាព ភាពស្មើគ្នាដោយទិដ្ឋិ គឺដំណើរមានប្រាជ្ញាយល់ការពិតស្មើគ្នា។
ភាពប៉ុនគ្នា ដំណើរស្មើមុខគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ តាមគោលការណ៍មនុស្សម្នាក់ៗ ត្រូវមានសមភាពក្នុងផ្លូវច្បាប់ តែតាមកិច្ចប្រតិបត្តិវិញ តែងមានលើសខ្វះគ្នាជាដរាប។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា លទ្ធកម្មសាធារណៈ
មានន័យថា ទម្រង់ឯកភាពតែមួយលើគោលនយោបាយ និងនីតិវិធីលទ្ធកម្មសាធារណៈ ដោយបង្កើតឱ្យមានភាពស្មើគ្នាសម្រាប់ការប្រកួតប្រជែង។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមព្រមត់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា សមគំនិតបិទបាំងទោសគ្នា, ចូលគំនិតមត់គ្នាដោយបទទុច្ចរិតណាមួយ
ឧទាហរណ៍៖ សមព្រមត់លាក់ទោសគ្នា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមប្បមាណ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដំណើរអ្វីៗ ដែលរៀបត្រូវទំនង ត្រូវខ្នាត ស៊ីគ្នា ដូចជាភួងផ្កាដែលជាងក្រងរំលេចល្អ ជាដើម។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមបំណង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា បានកបដូចចិត្ត; ដែលត្រូវចួនត្រូវទំនង ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា បានកបដូចចិត្ត; ដែលត្រូវចួនត្រូវទំនង
ឧទាហរណ៍៖ រកស៊ីសមប្រកប ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមបើ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា និបាតសព្ទ
មានន័យថា គួរបើ ។
ឧទាហរណ៍៖ មិនសមបើដល់ម្ល៉ឹងសោះ! ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមបុណ្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលគួរដល់បុណ្យ, ដែលល្មមនឹងបុណ្យ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមបី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា និបាតសព្ទ
មានន័យថា គួរបី, គួរគប្បី ។
ឧទាហរណ៍៖ សមបីអ្វីនឹងដល់ម្ល៉ឹង!

                    មិនសមបីនឹងទៅជាយ៉ាងហ្នឹងសោះ! ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមន្ធការ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. < សំ “ខ្លាំង, ណាស់;…” + អន្ធ “ខ្វាក់” + ការ “អ្នកធ្វើ; ដែលធ្វើ” ) ភាពឬសភាពដែលធ្វើឲ្យងងឹតសូន្យដូចជាខ្វាក់, ដំណើរងងឹតសូន្យឈឹង
ឧទាហរណ៍៖ នៅក្នុងសមន្ធការ ។ ( ព. កា. ) : សមន្ធការ ជាអន្ធពាល ប្រដូចនឹងខ្វាក់ ងងឹតសូន្យសុង វិងស៊ុងទើសទាក់ លុះតែមានអ្នក- នាំផ្លូវទើបកើត ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សមន្តរាជ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជនជាបាទ បរិចាកនៃស្តេចត្រាញ់ ដែលជាប់ជំពាក់ដោយកាតព្វកិច្ច និងសេចក្តីគោរព។ តាមប្រវត្តិសាស្រ្តឱ្យដឹងថា សមន្តរាជ ជាប់ជំពាក់នឹងសក្តិភូមិ ដោយបានទទួលដីស្រែចម្ការពីសក្តិភូមិ ដូច្នេះត្រូវស្មោះត្រង់ស្លាប់រស់ផងគ្នា ហើយត្រូវប្រគល់ខ្លួនចូលបម្រើផ្ទាល់ គឺធ្វើជាទាហាន ជាទីប្រឹក្សា និងបង់សួយសារអាកររៀងរាល់ឆ្នាំ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត