Category: A Khmer Dictionary

កក្រើក

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា កម្រើក, រញ្ជួយ, របើក​ឡើង ។ កក្រើក​ញាប់ញ័រ កក្រើក​ញ័រ​យ៉ាង​ញាប់​សព្វ​អន្លើ។ កក្រើក​រំជួល កក្រើក​រញ្ជួយ​ជ្រួល​ច្របល់ ។ កក្រើក​រំពើក កក្រើក​ខ្លាំង, ជ្រួល​ច្របល់​ខ្លាំង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កក្រិត

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​ញ៉ាំង​ពាក្យ​ខ្មៅ​ឲ្យ​ប្លែក​ឡើង ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្ស​នោះ​ខ្មៅ​កក្រិត គឺ​ខ្មៅ​ឥត​រស​ជាតិ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កក្ខលភាព

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាពរឹង គុណសម្បត្តិអ្វីៗដែលរឹង ជាប់បានយូរ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កក្កដា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះខែទីប្រាំពីរតាមសុរិយគតិ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កក្កដនិវត្តន៍

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កណ្តាប់ផែនដីប៉ែកខាងជើង ដែលស្របនឹងភូមធ្យរេខា តាមហោរាសាស្រ្ត គេចែកផែនដីជាបី កណ្តាប់ គឺកណ្តាប់ខាងជើង ហៅថាកក្កដនិវត្តន៍ កណ្តាប់ចំកណ្តាលហៅភូមធ្យរេខា ខាងត្បូងហៅ មករនិវត្តន៍។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កក្កដ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.) (សំ.) (កក៌ដ) ក្ដាម ។ ឈ្មោះ​ខែ​ទី ៤ នៃ​សុរិយ​គតិ, មាន ៣១ ថ្ងៃ, ត្រូវ​គ្នា​នឹង​ខែស៊ូយេត (ខែ​ទី ៧) បារាំងសែស ។ សព្វ​ថ្ងៃ​ប្រើ​ជា កក្កដា ក៏​រាប់​ជា​ខែ ទី ៧ ដែរ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កក៌ដ

( ម. ព. កក្កដ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កក់បបុស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កក់បបុស ជាស្មៅរឹងមួយប្រភេទកំពស់ ០.៤០-១ ម ដុះនៅក្នុងដីសើមៗនៃទ្វីបអាស៊ីផ្នែកក្ដៅ។ ដើមកក់បបុសសំរាប់ប្រើធ្វើកន្ទេលក្រហមល្អប្រណិត។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កក់ទុង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចុល្លព្រឹក្សតូចកម្ពស់ ០,០៣០-១ ម ដុះឯងៗ ឬគេដាំនៅប្រទេសឥណ្ឌូចិន។ សរសៃសំបកអាចត្បាញបាន តែគេមិននិយមប្រើ។ ដើមកក់ទុង ជាចំណីសត្វពាហនៈ។ គ្រាប់លីងអាចកិនហើយឆុងផឹកជំនួសកាហ្វេបាន។ នៅប្រទេសវៀតណាមខាងត្បូង គេប្រើដើមនេះសម្រាប់ធ្វើថ្នាំព្យាបាលកន្ទាលក្រអាក។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កក់ក្រចៅ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កក់ក្រចៅជាស្មៅធំមួយប្រភេទកំពស់ ០.៤០-១.២០ម ដុះលើដីសើមៗ នៃប្រទេសក្ដៅ និងត្រជាក់មធ្យម គេច្រើនដាំវាជារុក្ខជាតិមានប្រយោជន៍។ បណ្ដូលដើមកក់ក្រចៅអាចប្រើធ្វើប្រឆេះចង្កៀងប្រេងនៅស្រុកស្រែ។ ដើកក់ក្រចៅសំរាប់ត្បាញធ្វើកន្ទេល ឬធ្វើកញ្ចែ្រង ល្អី ចង្អេរ។ល។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កក់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ជម្រះ​សក់​ឲ្យ​ស្អាត
ឧទាហរណ៍៖ កក់​សក់ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ស្មៅ​ទឹក​មួយ​ពួក សម្រាប់​ប្រើ​ជា​របរ​ធ្វើ​កន្ទេល ។ កក់​មាន​ច្រើន​ប្រភេទ គឺ កក់​មូល កក់​ជ្រុង កក់​ចែងម៉ែង ។ល។ ឈ្មោះ​ប្រដាប់​មួយ​យ៉ាង​មាន​សណ្ឋាន​ដូច​ផ្លែ​ឈូក​សម្រាប់​ងូត​ទឹក។
ឧទាហរណ៍៖ ទឹក​ធ្លាក់​ចេញ​ពី​កក់ (ហៅ​ផ្លែ​ឈូក ក៏​បាន) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កកោះស្បែក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថាឈ្មោះព្រឹក្សមួយ កំពស់ ១0-១៥ម ដុះក្នុងព្រៃល្បោះក្បែរមាត់ សមុទ្រនៃទ្វីបអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ផ្លែកកោះស្បែកគ្មានបន្លា ដូចផ្លែកកោះធម្មតាទេ គេអាចបរិភោគបានដូចគ្នា។ ឈើមិនល្អឡើយ គេប្រ់សម្រាប់ធ្វើអុសដុត។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កកោះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ឈើ​មួយ​ប្រភេទ មាន​ខ្លឹម​ពណ៌​ក្រមៅ ប្រើ​ការ​ធ្វើ​សសរ​ផ្ទះ, ក្តារ​ក្រាល ឬ​ក្តារ​ងឿ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រឹក្សមួយពួក កំពស់ ៦-១0 ម ដុះក្នុងព្រៃស្រោងជាមួយសន្តានខ្លុង ត្បែង និងព្រៃល្បោះនៃឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន និងជ្វា។ ផ្លែអាចបរិភោគបានពេលខ្លះ គេហូបជាមួយម្លូស្លា។ គេអាចលីងគ្រាប់ដាំទឹកផឹក ដូចតែ ឬធ្វើចំណីផ្សេងៗ។ ឈើកកោះមានតម្លៃណាស់ សម្រាប់ធ្វើគ្រឿងផ្ទះ ដូចជាក្តារ រនូត សរសេ។ សំណល់ឈើ អាចប្រើធ្វើជាធ្យូងបាន។ សំបកសម្រាប់ធ្វើថ្នាំជ្រលក់សំណាញ់។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កកោស

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា កោស​ដោយ​ធ្វេស​ប្រហែស​ឥត​មាន​បំណង​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​វត្ថុ​មួយ​ និង​វត្ថុ​មួយ​របក​របោច​ខូច​ខាត​ឡើយ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កកោក

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា សូរ​និយាយ​ខ្លាំង​ឥត​ក្រែង​ដែល​ឮ​កោក ​ៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ និយាយ​កកោក ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរ​និយាយ​ខ្លាំង​ឥត​ក្រែង​ដែល​ឮ​កោក​ៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ និយាយ​កកោក ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កកែប

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អវយវៈ​សត្វ​ចតុប្បាទ​ពួក​ខ្លះ នៅ​ត្រង់​គន្លាក់​កែង​ជើង​ខាង​ក្រោយ​គល់​ក្រចក​ជា​ខាង​ក្រោម​កែប​ទាំង​គូ។
ឧទាហរណ៍៖ កកែប​គោ កកែប​ក្របី ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កកែងកកោង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កិរិយា​ពុំ​គប្បី, កោង, ព្រហើន, ឥត​មាន​លំអុត​លំឱន ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា កិរិយា​ពុំ​គប្បី, កោង, ព្រហើន, ឥត​មាន​លំអុត​លំឱន ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កកែកករ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សំដី​និយាយ​មិន​ច្បាស់​លាស់ យ៉ាង​ដូច​ក្មេង​តូច​ដែល​ទើប​ចេះ​ស្ដី

ឧទាហរណ៍៖ កូន​ប្រុស​ខ្ញុំ​បាន​ចេះ​ស្ដីកកែ​កករ​ហើយ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា សំដី​និយាយ​មិន​ច្បាស់​លាស់ យ៉ាង​ដូច​ក្មេង​តូច​ដែល​ទើប​ចេះ​ស្ដី ។
ឧទាហរណ៍៖ កូន​ប្រុស​ខ្ញុំ​បាន​ចេះ​ស្ដីកកែ​កករ​ហើយ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កកែកកកោក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សំដី​និយាយ​គ្នា ឮ​សូរ​កោក​ៗច្រើន​ដង ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា សំដី​និយាយ​គ្នា ឮ​សូរ​កោក​ៗច្រើន​ដង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា កេះ​រឿយ​ៗ ដោយ​ក្រចក​ជាដើម ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ខាំ​រឿយ​ៗ ដើម្បី​ឲ្យ​ដាច់។
ឧទាហរណ៍៖ កកេរ​ពោត, កណ្តុរ​កកេរ​ទូ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

មានន័យថា ដែល​កខ្វេសកខ្វាស​ដោយ​ខំ​ប្រឹង​ដើរ ឬ​ប្រឹង​ឡើង​ឲ្យ​បាន​ឆាប់។
ឧទាហរណ៍៖ ខំ​ឡើង​ដើម​ឈើ​កកេបកកាប ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កកូរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា កូរ​ញយ​ៗ។
ឧទាហរណ៍៖ កកូរ​ត្រុំ ឬ សម្ល ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​សម្ល​ខ្មែរ​មួយ​ប្រភេទ ។
ឧទាហរណ៍៖ សម្ល​កកូរ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កកុសន្ធោ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កកុធ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា​​

បា. (ន.) < កុក-ធា. + ឧទ-ប (ឧ >អ, ទ>ធ) ប្រើនៅក្នុងអត្ថន័យបីយ៉ាងគឺ៖ ១. ប្រែថា “បូកគោ”។ វិ. កកតិ អាទទាតីតិ> កកុទោកកុធោ ច បូកគោដែលគេកាន់យកឈ្មោះថា កកទៈ ឬកកធៈ។ ដូចជាក្នុងអដ្ឋកថមហោសថជាតក សម្តែងថា កុក្កុដោតិ អថេកទិវសំ “បាចីនយវមជ្ឈកគាមថាសិនោ អម្ហាកំ សព្វសេតំ បាទវិសាណំ សីលកកធំ តយោ កាលេ អនតិក្កមិត្វា នទន្តំ ឧសភំ បេសេ៣ន្តុ, នោ ចេ បេសន្តិ, សហស្សទណ្ឌោ” តិ បហិណិំសុ។ តេ អជានន្តា បណ្ឌិតំ បុច្ឆិំសុ។ សោ អាហ “រាជា វោ សព្វសេតំកុក្កុដំ អាហរាបេសិ, សោ ហិ បាទនខសិខតាយ បាទវិសាណោ នាម, សីសចូឡតាយ សីសកកុធោនាម, តិក្ខត្តុំ វស្សនតោ តយោ កាលេ អនតិក្កមិត្វា នទតិ នាម, តស្មា ឯវរូបំ កុក្កុដំ បេសេថា” តិ អាហ។ តេ បេសយិំសុ។ មានសេចក្តីថា ថ្ងៃមួយព្រះបាទវិទេហរាជ បញ្ជូនព្រះរាជសារទៅឱ្យអ្នកស្រុកបាចីនគ្រាម បញ្ជូនគោឧសភៈមួយមកថ្វាយព្រះអង្គ គោនោះមានខ្លួនសសុទ្ធ មានស្នែងត្រង់ជើង សិរលើក្បាល រោទ៍មិនរំលងកាល៣។ បើមិនបញ្ជូនមកទេ ព្រះអង្គនឹងពិន័យជាប្រាក់ ១.០០០ កហាបណៈគ្រប់ៗគ្នា។ កាលនោះអ្នកស្រុកទាំងឡាយមិនដឹង ក៍នាំគ្នាសួរមហោសថបណ្ឌិត។ មហោសថបណ្ឌិតប្រាប់ថា “ព្រះរាជាបានឱ្យពួកអ្នកនាំមាន់សសុទ្ធទៅថ្វាយដែលថាវាមានស្នែងត្រង់ជើង គឺខ្នាយជើងនោះឯង ដែលថាមានបូកលើក្បាល គឺកំពូលលើក្បាល (សិរមាន់) នោះឯង, ដែលថារោទ៍មិនរំលងកាល៣ គឺរងាវ ៣ដង ក្នុងរដូវភ្លៀងនោះឯង។ ព្រោះហេតុនោះ ពួកអ្នក ចូរបញ្ជូនមាន់បែបនេះទៅថ្វាយទ្រង់ចុះ”។ អ្នកស្រុកទាំងឡាយក៍បាននាំគ្នាបញ្ជូនទៅថ្វាយទ្រង់។ ២.ឈ្មោះដើមឈើ (ដើមថ្ងាន់)។ ៣.រាជលិង្គ គឺគ្រឿងរាជកកុធភណ្ឌ ៥ យ៉ាង (ម.ព. កកុធភណ្ឌ ផង)។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក

ព្យញ្ជនៈទី ១ ក្នុងវគ្គទី ១ ជាកណ្ឋជៈ មានសំឡេងក្នុងឋានបំពង់ក ជាសិថិល – អឃោសៈ, សំ. បា. មានសូរស័ព្ទថា កៈ ។

?ថ្នាក់​ពាក្យ​ជា​ កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា តាំងផ្ដើម, តាំងធ្វើ
ឧទាហរណ៍៖កសាង, កកើត, កចេតិយ, កភូមិ ។

?ថ្នាក់​ពាក្យ​ជា​ នាមសព្ទ
មានន័យថា អវយវៈដែលតពីក្បាលទៅស្មា ឬទៅខ្លួននៃមនុស្សសត្វ ។ ដៃជើងមនុស្សក៏មាន ក ដែរ : កដៃ, កជើង។ ទងខាងដើមកួរស្រូវក៏ហៅ ក ដែរ : កស្រូវ ។ កន្លែងដែលតជាប់ពីមាត់ដបជាដើមចុះទៅទល់នឹងក្អេងក៏ហៅ ក ដែរ : កដប, កក្អម ។

ដកស្រង់​ពី​វចនានុក្រម​សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កកិល

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ទៅ​ដោយ​គូទ​ពី​កន្លែង​មួយ​ទៅ​កន្លែង​មួយ​ទៀត ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្ស​ខ្វិន​កកិល​ដូច​កូន​ក្មេង។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កកិត

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ពាល់, ដដុស ឬប៉ះយ៉ាងស្រាល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កកាយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា កាយរឿយៗ ; ជីកដីជារន្ធ, ជារូង, ជារង, ជារណ្តៅដោយដៃ ( មនុស្ស ), ដោយជើង (សត្វ)
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សកកាយដី, មាន់កកាយដី, អណ្តើកកកាយដី ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កកាត

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​នៅ​សល់​តិច, នៅ​សល់​រលាប​ៗ។
ឧទាហរណ៍៖ ទឹក​សម្ល​នៅ​សល់​កកាត​នឹង​បាត​ឆ្នាំង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កករ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ផង់ ឬកំទេចល្អិត ដែលនៅក្នុងសភាវៈ រាវ មានទឹក , សុរា, ប្រេង ជាដើម
ឧទាហរណ៍៖ កករប្រេង ។ កករចិត្ត ចិត្តសៅហ្មងហាក់ដូចជាមានកករ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
ប្រើដូចជា គុ. ក៏បាន
ឧទាហរណ៍៖ ចិត្តកករល្អក់ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កក

?ថ្នាក់​ពាក្យ​ជា​ កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ប្រែ​ពី​រាវ​ទៅ​ជា​ខន់
ឧទាហរណ៍៖ ខ្លាញ់​កក, ប្រេង​ដូង​កក, ទឹក​កក ។
?ថ្នាក់​ពាក្យ​ជា​ កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា កុះករ, តាន់តាប់, ជុំ​ជិត, កុញ, ត្រៀបត្រា
ឧទាហរណ៍៖មើល​ទៅ​ឃើញ​មនុស្ស​កក, ឈរ​កក ។
?​ថ្នាក់​ពាក្យ​ជា​ គុណនាម
មានន័យថា កុះករ, តាន់តាប់, ជុំជិត, កុញ, ត្រៀបត្រា
ឧទាហរណ៍៖ មើល​ទៅ​ឃើញ​មនុស្ស​កក, ឈរ​កក ។