Author: Buy Khmer Book

សញ្ញា​វិសេស​នៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សព្ទ​ជា​វិសេសនៈ​របស់​អសាធារណ​នាម (ព. វ.) ។ល។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញា​វិមោក្ខ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការ​រួច​ឬ​ផុត​ចាក​សញ្ញា; ការ​រួច​ឬ​ផុត​ព្រោះ​សញ្ញា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញា​វិបរិត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការ​ប្រែប្រួល​សញ្ញា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញា​វិបត្តិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការ​ភ្លាត់​សញ្ញា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញា​ប័ដ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដំបារ, ផ្ទាំង, បន្ទះ (ស្ពាន់, ឈើ ឬ​ប្រាក់, មាស,…) ដែល​មាន​អក្សរ​កត់​ត្រា​សេចក្ដី​ជា​គ្រឿង​សម្គាល់​មុខ​ការ ​ឬ​សម្គាល់​ជា​ត្រា​តាំង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញា​និរោធ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដំណើរ​រលត់​សញ្ញា, សេចក្ដី​រលត់​ការ​ចង​ចាំ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញា​ចេតសិក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សញ្ញា​ដែល​រាប់​ជា​ចេតសិក​មួយ​ក្នុង​ពួក​ចេតសិក ៥២ (ព. អ.) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញា​ខន្ធ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពួក ​ឬ​កង​សញ្ញា​ដែល​រាប់​ថា​ជា​ខន្ធ​មួយ​ក្នុង​ខន្ធ​ទាំង ៥ (ព. អ.) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាអចល័ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សញ្ញាដែលភ្ជាប់ទៅនឹងបង្គោលឥតយកចាកទីបាន។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាស្តង់ដារ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គយ
មានន័យថា សញ្ញាបញ្ជាក់ផលិតផល ឬសញ្ញាបញ្ជាក់ប្រព័ន្ធ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាសម្គាល់ការចុះបញ្ជី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ
មានន័យថា សញ្ញាសម្គាល់ថា អាកាសយានបានចុះបញ្ជីនៅក្នុងប្រទេសមួយដែល ICAO បានផ្ដល់ឱ្យ។ ឧទាហរណ៍៖ សញ្ញា XU សម្រាប់សម្គាល់អាកាសចរកម្ពុជា, HS សម្រាប់សម្គាល់អាកាសយានថៃ, 9M សម្រាប់សម្គាល់អាកាសយានម៉ាឡេស៊ី, 9V សម្រាប់សម្គាល់អាកាសយានសឹង្ហបុរី។ល។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាវិបល្លាស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មមាល ការឃើញអ្វីផ្តេសផ្តាសនាំឱ្យភ័យខ្លាចច្រើន តែនៅពេលដែលហៀបនឹងដេកលក់។
ដូចគ្នានឹង សញ្ញាវិបត្តិ, សញ្ញាវិបរិត ដែរ ( ម. ព. វិបល្លាស ផង ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាយោង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សញ្ញាប្រាប់ពីការបំពេញសេចក្តីដែលត្រូវពន្យល់ឱ្យពិស្តារ ហើយអ្នកនិពន្ធមិនចង់ដាក់ចូលក្នុងអត្ថបទក្រែងស្ទោកសំដី ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាប្រាប់គ្រោះថ្នាក់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សញ្ញាដែលដាក់តាមថ្នល់ ឬផ្លូវរថភ្លើង ប្រាប់ពីគ្រោះថ្នាក់ឱ្យអ្នកចរយានប្រុងប្រយ័ត្ន ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាប្រទាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការឱ្យសញ្ញា (ម. ព សញ្ញាការ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាប័ណ្ណ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប័ណ្ណជាតំណាងនៃការចងការប្រាក់ដើម ដោយបង្វិលសងវិញក្នុងពេលមានកំណត់ ហើយឱ្យម្ចាស់ត្រូវបានចុងការរៀងរាល់ឆ្នាំផងទៀត ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាបត្រមធ្យមសិក្សាបារាំង -ខ្មែរ

មានន័យថា សញ្ញាបត្រមានតម្លៃដូចគ្នានឹងខាងលើ ប្លែកគ្នាតែត្រង់មានវិញ្ញាសាជាភាសាខ្មែរលាយចម្រុះផង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាបត្រមធ្យមសិក្សា បារាំង-ខ្មែរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សញ្ញាបត្រមានតម្លៃដូចគ្នានឹងខាងលើ ប្លែកគ្នាតែត្រង់មានវិញ្ញាសាជាភាសាខ្មែរលាយចម្រុះផង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាបត្រមធ្យមសិក្សា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សញ្ញាបត្រចេញឱ្យអ្នកដែលប្រឡងជាប់ ចេញពីថ្នាក់ចុងបំផុតក្នុងអនុវិទ្យាល័យ ឬបើនៅវិទ្យាល័យ សិស្សដែលជាប់លេខចេញពីថ្នាក់ទី៣ ទំនើប។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាបត្រ ឬ –ប័ត្រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ក្រដាស​កំណត់​ហេតុ​សម្គាល់​ចំណេះ​វិជ្ជា ចេញ​ជា​ត្រា​តាំង​ឲ្យ​ជា​ព័ស្តុតាង ដល់​អ្នក​រៀន​ដែល​ប្រឡង​ជាប់ មាន​អំណាច​ត្រូវ​ទទួល​យក (តាម​លក្ខណប្បញ្ញត្តិ) ។
ឧទាហរណ៍៖ សញ្ញា​បត្រ​ប្រថម​វិទ្យា, សញ្ញា​បត្រ​ឧត្តម​វិជ្ជា ។

                     ក្រដាសបោះពុម្ពជាគ្រឿងសម្គាល់ចំណេះវិជ្ជា ចេញជាត្រាតាំងឱ្យបេក្ខជន ដែលប្រឡងជាប់លេខ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ក្រដាសប្រោះទឹកមាសបិទភ្ជាប់នឹងព្រែ ឬក្រដាសបារាំងសរសេរតាំងតំណែងយសមន្រ្តីទាំងពួង តាំងពីឧកញ៉ាដរាបដល់ឃុន ម៉ឺន

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាបណ្ណរដ្ឋអធិបតេយ្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ
មានន័យថា ឧបករណ៍ហិរញ្ញវត្ថុបញ្ជាក់ពីការទទួលស្គាល់បំណុល ដែលត្រូវបានបោះផ្សាយក្នុងនាមរាជរដ្ឋាភិបាលលើទីផ្សារអន្តរជាតិ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាបញ្ជាក់ផលិតផល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គយ
មានន័យថា សញ្ញាដែលបញ្ជាក់ពីភាពអនុលោមនៃផលិតផលមួយ តាមការតម្រូវនៃស្តង់ដារផលិតផលមួយមានសញ្ញាបញ្ជាក់គុណភាព សុវត្ថិភាព ចុះបញ្ជីផលិតផល។ល។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាបញ្ជាក់ប្រព័ន្ធ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គយ
មានន័យថា សញ្ញាដែលបញ្ជាក់ពីភាពអនុលោមនៃប្រព័ន្ធមួយ ទៅតាមការតម្រូវនៃស្តង់ដារជាតិ ឬស្តង់ដារអន្តរជាតិមួយដែលបានទទួលស្គាល់ ក្នុងនោះមានសញ្ញាបញ្ជាក់ប្រព័ន្ធគ្រប់់គ្រងគុណភាព ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងបរិស្ថាន ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងសុវត្ថិភាពម្ហូបអាហារ។ល។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាបញ្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សញ្ញាជាគ្រឿងបង្គាប់ឱ្យប្រតិបត្តិតាមមិនឱ្យរំលង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាទៅមុខ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សញ្ញាប្រាប់អ្នកបររថភ្លើងឱ្យដឹងថា ទៅមុខបាន ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាថ្នល់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា គ្រឿងចំណាំដែលគេដាក់តាមថ្នល់ ដើម្បីឱ្យដំណឹងពីចម្ងាយឱ្យអ្នកបរយានប្រុងប្រយ័ត្ន ក្រែងមានគ្រោះថ្នាក់ ដូចជាសញ្ញាហាមមិនឱ្យឆ្លងកាត់ មិនឱ្យ ឈប់ ឬប្រាប់ថាមានឧបសគ្គនៅខាងមុខជាដើម។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាណវនវប្បកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចំណេះវិជ្ជាពីរឿងបណ្តុះពូជ និងថែទាំព្រៃឈើ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាណប្រតិបត្តិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចំណេះចេះដឹង ជាគ្រឿងនាំឱ្យប្រតិបត្តិការបាន ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាណប័ដ

មានន័យថា ដំបារ ឬបន្ទះស្ពាន់(…) ដូច្នេះពាក្យនេះក៏មិនអាចគ្របដណ្តប់លើ <<បដា>>បានដែរ : គួរយើងយកពាក្យ<<រូបសញ្ញា>>វិញដើម្បីគ្របដណ្តប់លើសញ្ញាផ្សេងៗដែលមាន<<បដា>>ផង ហើយរូបសញ្ញាមាន : ផ្លាកយីហោ, ផ្លាកពាណិជ្ជកម្ម, ពាណិជ្ជនាម, ម៉ាក, និមិត្តសញ្ញា, លក្ខណសញ្ញា, បដា, ប៉ង់កាត, ប៉ាណូ, អាហ៊្វីស, ស្ប៉ុត, បណ្ណប្រកាស, អក្សរចារឹក នៅតាមទីសាធារណៈ។ល។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាណ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. សំជ្ញាន ) សេចក្ដីដឹងជាក់ ការយល់ច្បាស់,ឮ សេចក្ដីចូលចិត្តស៊ប់; គ្រឿងសម្គាល់ អ្វីៗដែលប្រើជាគ្រឿងសម្គាល់កិច្ចការនីមួយ; យីហោ។ សញ្ញាណប័ដ ( ស័ញ-ញ៉ាណៈបាត់ ) ដំបារឬបន្ទះស្ពាន់ជាដើម ដែលឆ្លាក់ឬសរសេរអក្សរជាគ្រឿងសម្គាល់ការអ្វីមួយ ដែលធ្លាក់ឬសរសេរយីហោ ( ម. ព. សមញ្ញាប័ដ ក្នុងពាក្យ សមញ្ញា ផង )។
ឧទាហរណ៍៖ សេចក្តីដឹងជាក់ យល់ច្បាស់នូវអ្វីមួយ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ញាការ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការឱ្យ ឬគ្រឿងដែលនាំឱ្យដឹងហេតុផ្សេងៗ ពីចម្ងាយ​ ដូចជាឱ្យដឹងពីគ្រោះថ្នាក់ ដែលកើតមានតាមផ្លូវរថភ្លើងជាដើម ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. សំជ្ញា ) សេចក្ដីសម្គាល់, ការចំណាំ, ការចងចាំបាន ។
ឧទាហរណ៍៖ សញ្ញាជាធម្មជាតិមួយជាជំនួយចិត្តឲ្យចំណាំអ្វីៗបាន ។

                       នាម, អសាធារណនាម ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រុងភ្នំពេញ, ក្រុង ជាសញ្ញី ឬជាសាធារណនាម, ភ្នំពេញ ជាសញ្ញា ឬជាអសាធារណនាម ( ព. វ. ) ។

                       ដំណើរសម្ដែងអាការជាគ្រឿងសម្គាល់ឲ្យដឹងគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ មិចភ្នែកឲ្យសញ្ញាគ្នា ។

                       ខ្មែរប្រើសំដៅសេចក្ដីថា “ការធ្វើសេចក្ដីប្ដេជ្ញា, ការសន្យាគ្នា, ខសន្យា” ក៏បាន : ធ្វើសញ្ញាយល់ព្រមទៅវិញទៅមក; សំបុត្រសញ្ញា ។ សញ្ញាខន្ធ ពួកឬកងសញ្ញាដែលរាប់ថាជាខន្ធមួយក្នុងខន្ធទាំង ៥ ( ព. អ. ) ។ សញ្ញាចេតសិក សញ្ញាដែលរាប់ជាចេតសិកមួយក្នុងពួកចេតសិក ៥២ ( ព. អ. ) ។ សញ្ញានិរោធ ដំណើររលត់សញ្ញា, សេចក្ដីរលត់ការចងចាំ ។ សញ្ញាប័ដ ( –បាត់ ) ដំបារ, ផ្ទាំង, បន្ទះ ( ស្ពាន់, ឈើ ឬប្រាក់, មាស, . . . ) ដែលមានអក្សរកត់ត្រាសេចក្ដីជាគ្រឿងសម្គាល់មុខការ ឬសម្គាល់ជាត្រាតាំង ។ សញ្ញាបត្រ ឬ –ប័ត្រ ( –បាត់ ) ក្រដាសកំណត់ហេតុសម្គាល់ចំណេះវិជ្ជា ចេញជាត្រាតាំងឲ្យជាព័ស្ដុតាងដល់អ្នករៀនដែលប្រឡងជាប់ មានអំណាចត្រូវទទួលយក ( តាមលក្ខណប្បញ្ញត្តិ )
ឧទាហរណ៍៖ សញ្ញាបត្រប្រថមវិទ្យា, សញ្ញាបត្រឧត្ដមវិជ្ជា ។

                       សញ្ញាវិបត្ដិ ( –បាត់ ) ការភ្លាត់សញ្ញា ។ សញ្ញាវិបរិត ការប្រែប្រួលសញ្ញា ។ សញ្ញាវិបល្លាស ( –បុ័ល-ល៉ាស ) ដូចគ្នានឹង សញ្ញាវិបត្តិ, សញ្ញាវិបរិត ដែរ ( ម. ព. វិបល្លាស ផង ) ។ សញ្ញាវិមោក្ខ ការរួចឬផុតចាកសញ្ញា; ការរួចឬផុតព្រោះសញ្ញា ។ សញ្ញាវិសេសនៈ ( –សៈន៉ៈ ) សព្ទជាវិសេសនៈរបស់អសាធារណនាម ( ព. វ. ) ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ឈា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. សំធ្យា ) វេលាព្រះអាទិត្យអស្ដង្គត, ពេលថ្ងៃលិច ។
ឧទាហរណ៍៖ ពេលសញ្ឈា, លុះដល់សន្ធ្យា ហៅ សន្ធ្យាកាល ក៏បាន ( ច្រ. ប្រ. ក្នុង ព. កា. ) វេវ. សន្ធិប្រកាស ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ជ័យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. សញ្ជយ ) ការឈ្នះស្រេចបាច់; ការប្រាបសត្រូវបាន; អ្នកដែលឈ្នះសត្រូវឬដែលប្រាបសត្រូវបាន ។ ព្រះនាមព្រះវរបិតានៃព្រះវេស្សន្ដរ ( ក្នុងវេស្សន្ដរជាតក ), ច្រើនហៅ ព្រះបាទស្រីសញ្ជ័យ “ព្រះបាទសញ្ជ័យមានស្រីសួស្ដី” ។

                         ការវាយដណ្តើមយកដើម្បីជិះជាន់ ឬត្រួតត្រា វត្ថុដែលវាយដណ្តើមបានដោយប្រើកម្លាំងសស្រ្តាវុធ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ជឹង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ទ្រឹងជញ្ជឹងគិតដោយអាការក្រៀមក្រំ ។
ឧទាហរណ៍៖ អង្គុយសញ្ជឹងធ្មឹងម្នាក់ឯង ( ម. ព. សញ្ជប់ផង ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ទ្រឹងជញ្ជឹងគិតដោយអាការក្រៀមក្រំ
ឧទាហរណ៍៖ អង្គុយសញ្ជឹងធ្មឹងម្នាក់ឯង ( ម. ព. សញ្ជប់ផង )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ជីវ័ន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. សញ្ជីវន ) ការមានជីវិតរស់នៅ ។ ការបន្តអាយុ, ការចម្រើនអាយុ
ឧទាហរណ៍៖ ថ្នាំសញ្ជីវ័ន ( ថ្នាំចម្រើនអាយុ ); ហៅ សញ្ជីវនកម្ម “ការធ្វើឲ្យមានអាយុតទៅទៀត” ក៏បាន : ធ្វើសញ្ជីវនកម្ម; សញ្ជីវនកម្មតាមវិធីអនាម័យ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ជីវនកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ម. ព. សញ្ជីវ័ន )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ជីព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ឈ្មោះឋាននរកធំមួយ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឋានសញ្ជីព; ច្រើនហៅ សញ្ជីពនរក ( ព. ពុ. )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ជានិយភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាពនៃអ្វីៗដែលដល់នូវសញ្ជានិយ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ជានិយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា និបាតសព្ទ
មានន័យថា ដែលពាល់ត្រូវដោយសម្ផស្ស មានចក្ខុសម្ផស្សជាដើម ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលពាល់ត្រូវដោយសម្ផស្ស មានចក្ខុសម្ផស្សជាដើម ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ជាតិញ្ញាណ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សេចក្ដីដឹងដែលកើតតាមធម្មតាខ្លួនឯង ។ ល ។ (ម.ព. សញ្ជាតិ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ជាតិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ការកើតឯង, ការដុះឯង, ការកើតតាមធម្មតា ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រព្រឹត្តទៅតាមសញ្ជាតិ ។

                    កន្លែងដែលកើត, ស្រុកកំណើត : មានសញ្ជាតិផ្សេងគ្នា ។ ឫសគល់កំណើត, ដើមកំណើត, ដើមចម ។
ឧទាហរណ៍៖ របស់នេះមានសញ្ជាតិមកអំពីអ្វី ? ។

                     សញ្ជាតិញ្ញាណ ( ស័ញ-ជា-តិញ-ញាន ) សេចក្ដីដឹងដែលកើតតាមធម្មតាខ្លួនឯង ។ ល ។

                     ចរិត ឬលក្ខណៈរបស់ប្រជាជាតិមួយដែលរស់នៅរួមគ្នាក្រមខណ្ឌនៃសហគមន៍មួយ ដែលមានទីដី ភាសា ទំនៀមទម្លាប់ និងសេចក្តីប៉ងប្រាថ្នារួម។ លក្ខណៈពិសេសនៃសញ្ញាតិរបស់ប្រជាជាតិមួយអាចកើតមានឡើងតាមរយៈកំណើត ឬធម្មជាតិនីយកម្ម សញ្ជាតូបនីយកម្ម អត្តសញ្ញាណកម្ម អាពាហ៍ពិពាហ៍ កាសុំកូនមកចិញ្ចឹម នីតិនីយកម្ម និងការផ្ទេរការគ្រប់គ្រងដែនដីពីរដ្ឋមួយទៅរដ្ឋមួយទៀត។
ឧទាហរណ៍៖ ឧ. នៅក្នុងសម័យកាលសង្រ្គាមនៃប្រទេសកម្ពុជាពីឆ្នាំ១៩០៧-១៩៧៩ ប្រជាជនខ្មែរមួយចំនួនបានភៀសខ្លួនទៅរស់នៅបរទេស ដូចជា ប្រទេសបារាំង អាមេរិក អូស្រ្តាលី។ល។ ហើយក្រោយមកពួកគេបានទទួលសញ្ជាតិបារាំង អាមេរិក និងអូស្ត្រាលី តាមរយៈនីតិនីយកម្ម។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ជាតស្រះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. –សរ; សំ. –សរស៑ ) ស្រះ ឬត្រពាំងដែលកើតឯង គឺកើតដោយសារទឹកហូរច្រោះជាដើម ( មិនមែនកើតដោយជីក ) ។ ល ។ (ម.ព. សញ្ជាត បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ជាត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ដែលកើតឯង, ដែលដុះឯង, ដែលកើតតាមធម្មតា ។ បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. ស័ញ-ជាតៈ, ដូចជា
ឧទាហរណ៍៖ សញ្ជាតព្រឹក្ស ឈើដែលដុះឯង ។

                    សញ្ជាតវត្ថុ អ្វីៗដែលកើតតាមធម្មតា ។ សញ្ជាតស្រះ ( បា. –សរ; សំ. –សរស៑ ) ស្រះឬត្រពាំងដែលកើតឯង គឺកើតដោយសារទឹកហូរច្រោះជាដើម ( មិនមែនកើតដោយជីក ) ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ជប់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ជ្រប់មុខស្រពោនស្រពាប់ក្រៀមក្រំ ។
ឧទាហរណ៍៖ កើតទុក្ខសញ្ជប់, អង្គុយសញ្ជប់ ។ សញ្ជប់សញ្ជឹង ឬ សញ្ជឹងសញ្ជប់, សញ្ជប់ទ្រឹងទ្រមឹងទ្រមើយ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ជ្រប់មុខស្រពោនស្រពាប់ក្រៀមក្រំ ។
ឧទាហរណ៍៖ កើតទុក្ខសញ្ជប់, អង្គុយសញ្ជប់ ។ សញ្ជប់សញ្ជឹង ឬ សញ្ជឹងសញ្ជប់, សញ្ជប់ទ្រឹងទ្រមឹងទ្រមើយ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ជនសត្វ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា និករសត្វវារលូន ដូចយ៉ាងពោះ ថ្លែន បង្គួយជាដើម។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ច័យធន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការសំចៃ សន្សំរាយរងបន្តិចបន្តួច ប្រាក់ដែលកាត់យកខ្លះ ពីតម្លៃការងាររបស់មនុស្សទោស ទុកប្រគល់ឱ្យសាមីខ្លួន នៅពេលរួចពីគុក។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ច័យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការសំចៃ សន្សំក្នុងផ្លូវចំណាយ ឬក្នុងការប្រើនូវវត្ថុណាមួយ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ចេតភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាពនៃបុគ្គលដែលធ្ងន់ដោយសញ្ចេតនិយម។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ចេតនិយម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដំណើរចិត្ត ដែលឆាប់ទោរទន់ក្នុងផ្លូវល្អ ឬអាក្រក់។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ចារិកា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ស្រីអ្នកនាំការ មេអណ្ដើក ស្រីដែលជាមេនៃពួកពេស្យា។ វេវ. ទូតី។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ចារ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ការត្រាច់ចរទៅមក; ការដើរលេងមិនមានកំណត់ទី
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើសញ្ចារមួយថ្ងៃទាល់ល្ងាច ។

                      ផ្លូវចង្អៀត; ច្រករហក ។
ឧទាហរណ៍៖​ ដើរតាមសញ្ចារ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ចារ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ការត្រាច់ចរទៅមក; ការដើរលេងមិនមានកំណត់ទី
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើសញ្ចារមួយថ្ងៃទាល់ល្ងាច ។

                      ផ្លូវចង្អៀត; ច្រករហក ។
ឧទាហរណ៍៖​ ដើរតាមសញ្ចារ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ចរលំហែ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដំណើរកំសាន្ត លំហែយកខ្យល់ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ចរនៃបេះដូង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដំណើរផតប៉ោងនៃបេះដូង ដោយអំណាច កម្លាំងឈាមដែលរត់ចូលចេញ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សញ្ចរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ដើរត្រាច់ចរ, ដើរប្លើកចុះប្លើកឡើង; ដើរស្វែងរកប្រយោជន៍ស្ងាត់ៗ ( របស់ស្រីពេស្យាជាដើម )
ឧទាហរណ៍៖ ពួកពេស្យាសញ្ចររកបុរស; ពួកចោរសញ្ចររកលួច ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ការត្រាច់ចរ, ការត្រាច់ទៅមក; ផ្លូវចង្អៀត; ច្រករហក ។
ឧទាហរណ៍៖ សញ្ចរដ្ឋាន ឬ –ស្ថាន ( ស័ញចៈរុ័ត-ឋាន ឬ –រុ័ស-ស្ថាន ) ទីសញ្ចរ ។ សញ្ចររោគ ( ស័ញ-ចៈរ៉ៈ– ) រោគដែលកើតដោយឆ្លងអំពីស្រីអ្នកសញ្ចរ ( រោគស្ត្រី ) ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សជ្ឈុ

មានន័យថា ( ម. ព. សជ្ឈ )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សជ្ឈាយនកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. សជ្ឈាយន; សំ. ស្វធ្យាយន ) ការស្វាធ្យាយន៍ ការរៀនទន្ទេញ ការសូត្រឮៗ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើសជ្ឈាយនកម្ម ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សជ្ឈម័យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ឬ សជ្ឈុ– ដែលធ្វើដោយប្រាក់, ដែលយកប្រាក់ធ្
ឧទាហរណ៍៖ ប្រអប់សជ្ឈុម័យ ប្រអប់ប្រាក់ ។ ល ។ (ម.ព. សជ្ឈ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សជ្ឈភណ្ឌ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឬ សជ្ឈុ– គ្រឿងប្រាក់ ។ (ម.ព. សជ្ឈ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សជ្ឈត្តិករ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមាននៅខាងក្នុង ដូចជាពាក្យថា តម្លៃសជ្ឈត្តិ គឺតម្លៃដែលគិតតាមតែសាច់លោហធាតុ ឥតគិតដល់ឈ្នួលដែលធ្វើជារបស់ឡើយ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សជ្ឈការ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា –ការី ឬ សជ្ឈុ– អ្នកធ្វើប្រាក់, អ្នកធ្វើគ្រឿងប្រាក់ ( ជាងប្រាក់ ); បើស្ត្រីជា –ការិកា ឬ –ការិនី ។ (ម.ព. សជ្ឈ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សជ្ឈ

👉 ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ប្រាក់។ សជ្ឈការ, –ការី ឬ សជ្ឈុ– អ្នកធ្វើប្រាក់, អ្នកធ្វើគ្រឿងប្រាក់ ( ជាងប្រាក់ ); បើស្ត្រីជា –ការិកា ឬ –ការិនី។ សជ្ឈភណ្ឌ ឬ សជ្ឈុ– គ្រឿងប្រាក់ ។ សជ្ឈម័យ ឬ សជ្ឈុ– ដែលធ្វើដោយប្រាក់ ដែលយកប្រាក់ធ្វើ
ឧទាហរណ៍៖ ប្រអប់សជ្ឈុម័យ ប្រអប់ប្រាក់ ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សជ្ជភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាពនៃអ្វីៗដែលស្អិតមិនរបេះពីគ្នា (ពេទ្យ) ការដុះជាប់ជិតគ្នានៃសរីរាវយវៈ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សជ្ជកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការរួមស្និទ្ធជិត ការមិនរបេះ ការស្រុះស្រួល ស្ម័គ្រស្មោះ ទទួលយល់ព្រម។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សជីព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. សជីវ ) អមាត្យ; មន្រ្តីជំនិតព្រះអង្គ រាជូបដ្ឋាក។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សជី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. ផ៍ាជី អ. ថ. ហ្វាឈី ) ប្រដាប់ឬគ្រឿងគ្រប មានរាងក្រឡូមតូចស្រួចលើ ធំក្រោម សម្រាប់គ្របភាជនៈដាក់ភោជនាហារ ឬគ្របផ្តិលទឹក ។
ឧទាហរណ៍៖ សជីថាស, សជីផ្តិល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សជាតភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា លក្ខណៈដែលកើតមានជាប់ពីកំណើតមក។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សជាត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដែលមានប្រភេទ ពូជជាមួយគ្នា ដែលបំពេញមុខនាទីតែមួយ នហារូសជាត ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមានប្រភេទ ពូជជាមួយគ្នា ដែលបំពេញមុខនាទីតែមួយ នហារូសជាត ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សជន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. ស្វជន ) ជនរបស់ខ្លួន គឺជនជាញាតិ ( ប្រើជា ស្វជន តាម សំ. វិញក៏បាន )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ឆិកិរិយា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. សាក្សាត៑ “ជាក់ច្បាស់” + ក្រិយា ) ការធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់, ឲ្យប្រាកដ; ការធ្វើឲ្យស្អាត, ឲ្យត្រឹមត្រូវ, ការប្រតិស្ឋអធិដ្ឋានសំបូងសង្រូងរំលឹកដល់គុណបុណ្យ​ ។
ឧទាហរណ៍៖ ភ្លើងព្រៃឆេះរាលមកជិតផ្ទះណាស់ទៅហើយ, ដោយអានុភាពនៃសច្ឆិកិរិយារបស់ជីដូនខ្ញុំ, ក៏ស្រាប់តែរលត់អស់ភ្លាមទៅដូចភ្លើងត្រូវទឹក ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ឆន្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា.; សំ. ស្វច្ឆន្ទ ) ដែលមានសេចក្ដីពេញចិត្តចំពោះអំពើរបស់ខ្លួន ដែលជាអធិបតីលើខ្លួនឯង ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សសច្ឆន្ទ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ច–

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ក្នុង ព. សច្ច ឬ សច្ចៈ )។
សត្យ លក្ខណៈអ្វីៗដែលពិត ដែលមែន ដែលប្រាកដឥតប្រកែកបាន ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចៈ

មានន័យថា ( ម. ព. សច្ច ន. )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចំ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ( បា.; សំ. សត្យំ ឬ សត្យម៑ ) ទៀង ពិត ប្រាកដ មែន មែនហើយ។ ខ្មែរប្រើជា ន. សេចក្ដីពិត ការប្រាកដ ទៀង មែន : មានសច្ចំ កាន់សច្ចំ។ ឬប្រើជា គុ. ដែលទៀង ពិត ប្រាកដមែន : ពាក្យសច្ចំ មនុស្សសច្ចំ អ្នកសច្ចំ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា និបាត (ធ្នាក់)
មានន័យថា បា.; សំ. សត្យំ ឬ សត្យម៑ ) ទៀង, ពិត, ប្រាកដ, មែន, មែនហើយ ។
ខ្មែរប្រើជា ន. សេចក្ដីពិត ការប្រាកដ ទៀង មែន : មានសច្ចំ កាន់សច្ចំ ។ ឬប្រើជា គុ. ដែលទៀង ពិត ប្រាកដមែន : ពាក្យសច្ចំ មនុស្សសច្ចំ អ្នកសច្ចំ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចា–

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សំដែងសេចក្តីពិត ដោយយកវត្ថុសក្តិសិទ្ធិជាសំអាង ។ ( ម. ក្នុង ព. សច្ច ឬ សច្ចៈ )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចាវិករណ៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការសំដែងទោសរបស់ខ្លួនប្រាប់អ្នកដទៃ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចាប្រណិធាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ពោលពាក្យដោយអំពាវនាវយកវត្ថុសក្តិសិទ្ធិ មកជាកសិណសាក្សីក្នុងសំដី ទុកជាគ្រឿងសំដែងសច្ចវាចាររបស់ខ្លួន ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. សច្ច + បណិធាន; សំ. សត្យ + ប្រណិធាន ) ការតាំងប្រកាសពាក្យពិត; ការសំបូងសង្រូង; ការប្រកាសពាក្យសំបថធ្វើ ។
ឧទាហរណ៍៖ សច្ចាប្រណិធាន ( ម. ព. សច្ចប្បណិធាន ក្នុង សច្ច ឬ សច្ចៈ ផង )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចាប័ន ឬ សត្យាប័ន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដូចគា្ននឹង សច្ចការ ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចានុមតិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការយល់ស្របតាមសេចក្ដីពិត; សេចក្ដីអះអាងបញ្ជាក់ថែមតាមយថាភាពនូវអំពើឬពាក្យសន្យាដែលបានធ្វើរួចហើយ
ឧទាហរណ៍៖ សច្ចានុមតិនៃរដ្ឋសភា ។

                      សច្ចាប័ន្ន ការអះអាងបន្ថែមជាយថាភាព នូវអំពើ ឬពាក្យសន្យាដែលធ្វើរួចហើយ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា មូលដ្ឋាន, គយ
មានន័យថា រួមមាន ការទទួលស្គាល់ និងការយល់ព្រម។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចាធិដ្ឋាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. < សច្ច + អធិដ្ឋាន; សំ. សត្យ + អធិឞ្ឋន ) ការតាំងចិត្តទៀងទាត់; ការតាំងប្រកាសពាក្យសច្ច
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើសច្ចាធិដ្ឋាន ( ប្រើជា សត្យាធិដ្ឋាន ក៏បាន ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា (ក្លាយមកពីពាក្យ សច្ច ) ប្រកាសពាក្យសច្ច; សំបូងសង្រូង ប្រតិស្ឋអធិស្ឋាន
ឧទាហរណ៍៖ សច្ចាចំពោះព្រះភក្រ្តព្រះពុទ្ធរូប . . . ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចសីលភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការប្រកាន់ស្អិតក្នុងសច្ច គុណសម្បត្តិនៃអ្វី ដែលសមប្រកបទៅនឹងសច្ច។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចវាទី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នកពោលតែពាក្យពិត ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សនុ៎ះជាសច្ចវាទី ( បើស្ត្រីជា សច្ចវាទិនី ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចវាចា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យពិត ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចប្បណិធាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការតាំងប្រកាសពាក្យពិត; ការសំបូងសង្រូង ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើសច្ចប្បណិធាន ( ច្រើននិយាយថា សច្ចាប្រណិធាន ជាង )

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចបារមី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា បារមីដែលមានសច្ចៈជាទីតាំង ( ម. ព. ទសបារមី ផង ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចបាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការផឹកទឹកសំបថដើម្បីឲ្យជឿចិត្តគ្នា( យ៉ាងដូចផឹកទឹកប៉ាយហួយជាដើម )
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើសច្ចបាន ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចញ្ញាណ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការដឹងសេចក្ដីពិត ។ ប្រាជ្ញាដែលដឹងអរិយសច្ចច្បាស់ ( ព. ពុ. ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចកិរិយា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការធ្វើសច្ចៈ, ការប្រកាសពាក្យសច្ចៈ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចកាល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កាលពិត គឺពេលដែលត្រូវនិយាយ ឬត្រូវប្រកាសសេចក្ដីពិត( វេវ. ភូតកាល )
ឧទាហរណ៍៖ ពេលនេះ ជាសច្ចកាលជាភូតកាលរបស់យើង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចការី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នកធ្វើសច្ចៈ; បើស្ត្រីជា សច្ចការិនី ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចការ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការដាក់បញ្ចាំនូវវត្ថុទុកជាគ្រឿងធានាដល់ប្រាក់ដែលខ្ចី ឬចងការ កិច្ចសន្យាដែលកូនបំណុលធ្វើដាក់ដៃម្ចាស់ប្រាក់ ដោយមានវត្ថុទុកជាគ្រឿងធានាអះអាង ដល់ការសងប្រាប់វិញវត្ថុជាគ្រឿងធានាអះអាង។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ចកា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. សត្យំការ ) ការធ្វើសេចក្ដីពិត; ការពោលពាក្យពិត; ការធ្វើសញ្ញាពិតដល់គ្នានឹងគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើសច្ចការ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. សច្ច; សំ. សត្យ ) សេចក្ដីពិត; ដំណើរទៀង, ទៀងទាត់; ដំណើរទៀងត្រង់; ការណ៍មែន, ប្រាកដ; អរិយមគ្គ; ព្រះនិព្វាន; កាន់សច្ចៈ កាន់សេចក្ដីពិត; ពាក្យសច្ច ឬ — សត្យ ពាក្យពិត; មានសច្ចៈ មានសេចក្ដីទៀងត្រង់ ។ គុ. ដែលទៀង, ទៀងទាត់, ទៀងត្រង់, ពិត, ប្រាកដ, មែន ។បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. ស័ច-ចៈ, ដូចជា សច្ចការ ( សំ. សត្យំការ ) ការធ្វើសេចក្ដីពិត; ការពោលពាក្យពិត; ការធ្វើសញ្ញាពិតដល់គ្នានិងគ្នា : ធ្វើសច្ចការ ។

                        សច្ចការី អ្នកធ្វើសច្ចៈ; បើស្ត្រីជា សច្ចការិនី ។ សច្ចកាល កាលពិត គឺពេលដែលត្រូវនិយាយឬត្រូវប្រកាសសេចក្ដីពិត( វេវ. ភូតកាល ) : ពេលនេះ ជាសច្ចកាលជាភូតកាលរបស់យើង ។ សច្ចកិរិយា ការធ្វើសច្ចៈ, ការប្រកាសពាក្យសច្ចៈ ។ សច្ចញ្ញាណ ( ស័ច-ច័ញ-ញាន ) ការដឹងសេចក្ដីពិត ។ ប្រាជ្ញាដែលដឹងអរិយសច្ចច្បាស់ ( ព. ពុ. ) ។

                        សច្ចបាន ការផឹកទឹកសំបថដើម្បីឲ្យជឿចិត្តគ្នា( យ៉ាងដូចផឹកទឹកប៉ាយហួយជាដើម ) : ធ្វើសច្ចបាន ។

                        សច្ចបារមី បារមីដែលមានសច្ចៈជាទីតាំង ( ម. ព. ទសបារមី ផង ) ។ សច្ចប្បណិធាន ( ស័ច-ច័ប-ប៉ៈ– ) ការតាំងប្រកាសពាក្យពិត; ការសំបូងសង្រូង : ធ្វើសច្ចប្បណិធាន ( ច្រើននិយាយថា សច្ចាប្រណិធាន ជាង ) ។

                        សច្ចវាចា ពាក្យពិត ។ សច្ចវាទី អ្នកពោលតែពាក្យពិត : មនុស្សនុ៎ះជាសច្ចវាទី ( បើស្ត្រីជា សច្ចវាទិនី ) ។ សច្ចានុមតិ (– មៈតិ ឬ –មុ័ត ) ការយល់ស្របតាមសេចក្ដីពិត; សេចក្ដីអះអាងបញ្ជាក់ថែមតាមយថាភាពនូវអំពើឬពាក្យសន្យាដែលបានធ្វើរួចហើយ : សច្ចានុមតិនៃរដ្ឋសភា ។ សច្ចាប័ន ឬ សត្យាប័ន ( –បាន់ ) ដូចគា្ននឹង សច្ចការ ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សច្ច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. សច្ច; សំ. សត្យ ) សេចក្ដីពិត; ដំណើរទៀង, ទៀងទាត់; ដំណើរទៀងត្រង់; ការណ៍មែន, ប្រាកដ; អរិយមគ្គ; ព្រះនិព្វាន; កាន់សច្ចៈ កាន់សេចក្ដីពិត; ពាក្យសច្ច ឬ — សត្យ ពាក្យពិត; មានសច្ចៈ មានសេចក្ដីទៀងត្រង់ ។ គុ. ដែលទៀង, ទៀងទាត់, ទៀងត្រង់, ពិត, ប្រាកដ, មែន ។បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. ស័ច-ចៈ, ដូចជា សច្ចការ ( សំ. សត្យំការ ) ការធ្វើសេចក្ដីពិត; ការពោលពាក្យពិត; ការធ្វើសញ្ញាពិតដល់គ្នានិងគ្នា : ធ្វើសច្ចការ ។

                        សច្ចការី អ្នកធ្វើសច្ចៈ; បើស្ត្រីជា សច្ចការិនី ។ សច្ចកាល កាលពិត គឺពេលដែលត្រូវនិយាយឬត្រូវប្រកាសសេចក្ដីពិត( វេវ. ភូតកាល ) : ពេលនេះ ជាសច្ចកាលជាភូតកាលរបស់យើង ។ សច្ចកិរិយា ការធ្វើសច្ចៈ, ការប្រកាសពាក្យសច្ចៈ ។ សច្ចញ្ញាណ ( ស័ច-ច័ញ-ញាន ) ការដឹងសេចក្ដីពិត ។ ប្រាជ្ញាដែលដឹងអរិយសច្ចច្បាស់ ( ព. ពុ. ) ។

                        សច្ចបាន ការផឹកទឹកសំបថដើម្បីឲ្យជឿចិត្តគ្នា( យ៉ាងដូចផឹកទឹកប៉ាយហួយជាដើម ) : ធ្វើសច្ចបាន ។

                        សច្ចបារមី បារមីដែលមានសច្ចៈជាទីតាំង ( ម. ព. ទសបារមី ផង ) ។ សច្ចប្បណិធាន ( ស័ច-ច័ប-ប៉ៈ– ) ការតាំងប្រកាសពាក្យពិត; ការសំបូងសង្រូង : ធ្វើសច្ចប្បណិធាន ( ច្រើននិយាយថា សច្ចាប្រណិធាន ជាង ) ។

                        សច្ចវាចា ពាក្យពិត ។ សច្ចវាទី អ្នកពោលតែពាក្យពិត : មនុស្សនុ៎ះជាសច្ចវាទី ( បើស្ត្រីជា សច្ចវាទិនី ) ។ សច្ចានុមតិ (– មៈតិ ឬ –មុ័ត ) ការយល់ស្របតាមសេចក្ដីពិត; សេចក្ដីអះអាងបញ្ជាក់ថែមតាមយថាភាពនូវអំពើឬពាក្យសន្យាដែលបានធ្វើរួចហើយ : សច្ចានុមតិនៃរដ្ឋសភា ។ សច្ចាប័ន ឬ សត្យាប័ន ( –បាន់ ) ដូចគា្ននឹង សច្ចការ ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សចិត្តកៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា. សចិត្តក ) ដែលប្រកបដោយចិត្ត ដែលក្លែងធ្វើ។ សចិត្តកកម្ម អំពើក្លែង ការក្លែងធ្វើ។ សចិត្តកទោស ទោសក្លែង។ សចិត្តកាបត្តិ ( បា. < សចិត្តក + អាបត្តិ ) អាបត្តិដែលភិក្ខុត្រូវព្រោះក្លែងធ្វើ។ល។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សចិត្តកាបត្តិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. < សចិត្តក + អាបត្តិ ) អាបត្តិដែលភិក្ខុត្រូវព្រោះក្លែងធ្វើ ។ ល ។ (ម.ព. សចិត្តកៈ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្អារ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សុខុមសត្វពួកស្រមោច សម្បុរខ្មៅមានទ្រនិចនៅត្រង់គូទ ទិចឈឺក្ដៅពើត ចេះរូងដីធ្វើជារន្ធនៅដោយពួកៗ។ ព. ទ. បុ. ក្ដិចសង្អារបញ្ជល់ ញុះឲ្យឈ្លោះគ្នា ( ដូចគេក្ដិចគូទសង្អារក្ដោបដៃផ្លុំ ហើយដាក់ឲ្យខាំគ្នា )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្អន់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលអន់ក្ដៅ ដែលនៅក្ដៅបន្តិចៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទឹកក្ដៅសង្អន់; ច្រើននិយាយផ្ទួនថា ក្ដៅសង្អន់ៗ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត