តើពាក្យ «រតនៈ» មានន័យដូចម្ដេច ?

រតនៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. រត្ន; បា. រតន “វត្ថុឬរបស់ដែលញ៉ាំងចិត្តឲ្យរីករាយ;…” ) កែវ; ពេជ្រ, ត្បូងគ្រប់ប្រភេទ; សូម្បីមាស, ប្រាក់ ក៏ហៅ រតនៈ ដែរ ឬហៅថា រតនវត្ថុ ក៏បាន; វត្ថុ, ធម្មជាតិដ៏ប្រសើរវិសេសឬមនុស្សប្រសើរវិសេស, សត្វវិសេស ក៏ហៅ រតនៈ បានដែរ ។ សព្ទនេះបើប្រើភ្ជាប់ជាមួយនឹងនាមសព្ទដទៃឲ្យជាបទសមាសរៀងពីខាងដើមក៏បាន ពីខាងចុងក៏បាន, បើរៀងពីខាងដើម អ. ថ. រៈតៈន៉ៈ ឬ រ័ត-ត្នៈ បើរៀងពីខាងចុង អ. ថ. រ័ត ដូចជា : រតនករ ( រៈតៈន៉ៈក ) អ្នកធ្វើរតនៈ គឺអ្នកជីកត្បូង, អ្នកច្នៃត្បូង; ជាងមាសប្រាក់; ព្រះវេស្សវ័ណ ។ រតនករណ្ឌ ( រៈតៈន៉ៈកៈរ៉ន់ ) ទូឬហឹបដាក់រតនៈ, ដាក់ពេជ្រ, ដាក់ត្បូង ។ រតនគភ៌ ឬ រត្នគ័ភ៌ ផ្ទៃជាទីកើតរតនៈ គឺសមុទ្រ ( ព្រោះសមុទ្រជាទីកើតរតនៈផ្សេងៗ ); ព្រះបាទកុវេរៈ គឺព្រះវេស្សវ័ណ ( ព្រោះព្រះបាទកុវេរៈ ពួកមនុស្សពីបុរាណយល់ថាជាទេវតាម្ចាស់រតនៈឬម្ចាស់ទ្រព្យ ) ។ រតនគព្ភា ឬ រត្នគ័ភ៌ា, រត្នគ័រ្ភី ផែនដី ( ព្រោះផែនដីជាទីកើតរតនៈផ្សេងៗ ) ។ រតនត្រ័យ, រត្នត្រ័យ, ឬ —ត្រៃ រតនៈបីយ៉ាងគឺព្រះពុទ្ធ, ព្រះធម៌, ព្រះសង្ឈ ហៅថា ពុទ្ធរតនៈ, ធម្មរតនៈ, សង្ឃរតនៈ ឬ ព្រះពុទ្ធរ័ត្ន, ព្រះធម៌រ័ត្ន, ព្រះសង្ឃរ័ត្ន ក៏បាន ។ រត្នត្រ័យប្រណាម ការបង្អោនកាយវាចាចិត្តគោរពព្រះរត្នត្រ័យ ។ រតននិធិ កំណប់រតនៈ គឺសមុទ្រ; ភ្នំព្រះសុមេរុ ។ រតនប្បភា ឬ រត្នប្រភា ( រៈតៈណ័ប-ប៉ៈភា ឬ រ័ត-ត័្នប-ប្រៈភា ) ពន្លឺរតនៈ; ផែនដី ។ រតនពាណិជ អ្នកលក់ពេជ្រ, អ្នកលក់ត្បូង; អ្នកលក់គ្រឿងប្រដាប់ដែលដាំត្បូង ។ រតនពាណិជ្ជ ឬ —ពាណិជ្យ ការលក់ត្បូង, ជំនួញត្បូង ( ប្រើជា រតនវណិជ្ជ ឬ រតនវណិជ្ជា ក៏បាន ) ។ រតនម័យ គុ. ដែលប្រដាប់ដោយរតនៈ, ដែលដាំពេជ្រ, ដាំត្បូង ។ រតនមាលា កម្រងកែវ; ខ្សែខ្លួនឬខ្សែ-កដាំពេជ្រ ។ រតនរង្សី រស្មីរតនៈ, ពន្លឺពេជ្រ។ រតនរាសី គំនរកែវ; មហាសមុទ្រ ។ រតនវត្ថុ ឬ រត្នព័ស្តុ វត្ថុជារតនៈ មានកែវ, ត្បូង, មាស, ប្រាក់ជាដើម ។ រតនវិកតិ ឬ រតនវិក័តិ ការរចនាដោយរតនៈ, របស់ដាំត្បូង។ រតនវិចិត្រ ឬ រត្នពិចិត្រ ដែលវិចិត្រដោយរតនៈ, ការរចនារំលេចដោយត្បូង ។ រតនសុវណ្ណ ឬ រត្នសុព័ណ៌ មាសប្រដាប់ដោយត្បូង, មាសដាំពេជ្រ ។ រតនសោភា លំអរតនៈ ។ រតនាករ (< រតន + អាករ) អណ្ដូងរតនៈ, កន្លែងដែលកើតពេជ្រ, ដែលកើតត្បូង; សមុទ្រ (ប្រើជា រត្នាករ ក៏បាន, < រត្ន + អាករ) ។ រតនាគារ (< រតន + អគារ) អគារនៃរតនៈ, ឃ្លាំងរ័តន៍; ឃ្លាំងប្រាក់ ។ រតនាភរណៈ (< រតន + អាភរណ)គ្រឿងអម្ពរដាំត្បូង ។ រតនាលង្ការ (< រតន + អលង្ការ) គ្រឿងអលង្ការប្រដាប់ដោយពេជ្រ, ដោយត្បូង ។ រតនាលោក (< រតន + អាលោក) ឬ រតនោភាស ( < រតន + ឱភាស ( ពន្លឺរតនៈ,ពន្លឺពេជ្រ។ រតនាវលី (< រតន + អាវលិ) ខ្សែ-កដាំពេជ្រ។ល។ គហបតីរ័តន៍ គហបតីកែវ, នាយឃ្លាំងកែវ (សម្រាប់ព្រះរាជាចក្រពត្តិ)។ ចក្ករ័តន៍ ឬ ចក្ររ័ត្ន កង់កែវ (សម្រាប់ស្ដេចចក្រពត្តិ) ។ ទ្រទូងរ័ត្ន ទ្រទូងកែវ គឺសមណស័ក្តិទីរាជាគណៈសម្រាប់ឯកនៅកម្ពុជរដ្ឋពីក្នុងសម័យបុរាណ (ម. ព. ទ្រទូង ន. ផង)។ នារីរ័ត្ន នាងកែវ, ស្ត្រីកែវឬស្រីថ្លៃ, ស្ត្រីមានលំអប្រហែលដូចពេជ្រ។ បរិនាយករ័តន៍ នាយពលកែវ (សម្រាប់ស្តេចចក្រពត្តិ)។ បុរសរ័ត្ន ឬ ប្រុសរ័ត្ន ប្រុសកែវ ឬប្រុសថ្លៃ,…។ប្រពាលរ័ត្ន កែវប្រពាល ។ មណីរ័ត្ន កែវមណី, ពេជ្រមានតម្លៃ (សម្រាប់ស្តេចចក្រពត្តិ ក៏មាន) ។ មហាបុរសរ័ត្ន មហាបុរសថ្លៃថ្លា,…។ ហត្ថិរ័តន៍ ឬ ដំរីរ័ត្ន ដំរីកែវ (សម្រាប់ព្រះរាជាចក្រពត្តិ) ។ អស្សរ័តន៍ (អ័ស-សៈ—) ឬ សេះរ័តន៍ សេះកែវ (សម្រាប់ស្តេចចក្រពត្តិ) ។ ឥត្ថីរ័តន៍ ឬ ស្ត្រីរ័ត្ន ស្ត្រីកែវ (សម្រាប់ព្រះរាជាចក្រពត្តិ) ។ល។ (ចំពោះពាក្យ រតនៈ នេះសុំមើលក្នុងពាក្យ លិក្ខា ឬ លិក្សា ទៀតផង)។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត