Posted on Leave a comment

តើពាក្យ «ខត្តិយៈ» មានន័យដូចម្ដេច ?


ខត្តិយៈ


?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.) មើល​ពាក្យ ក្សត្រ និង ក្សត្រិយ៍ ។

                     បា. (ន.) < ខត្ត + ឥយ-ប. ក្សត្រិយ៍, ស្តេច. ព្រះរាជាទ្រង់បានទទួលមុទ្ធាភិសេកហើយ ។ វិ. ខត្តស្សាបច្ចំ > ខត្តិយោ ទាយាទរបស់ក្សត្រ ឈ្មោះថា ខត្តិយៈ, ខត្តោនំ អធិបតិភូតត្តា វា ខត្តិយោតិ អាទិកប្បិ-ករាជា វុច្ចតិ ឬថា ព្រះរាជាដែលឈ្មោះថា ខត្តិយៈ ព្រោះទ្រង់ធំជាងអ្នកស្រែដែលលោកហៅសំដៅដល់ព្រះរាជាខាងដើមនៃកប្ប (បឋមក្សត្រិយ៍ ក្នុងបឋមកប្ប) ។ ឧ. ខត្តិយោ នាម ឧភតោ សុជាតោ ហោតិ មាតិតោ ច បិតិតោ ច ដែលឈ្មោះថា ក្សត្រិយ៍ គឺទ្រង់មានកំណើតប្រសើរទាំងពីរចំណែក គឺចំណែកខាងព្រះជននី (ព្រះមាតា) និងចំណែកខាងព្រះជនក (ព្រះបិតា) ។ ក្នុងភាសាបាលី ពាក្យថា ក្សត្រិយ៍នេះ មានប្រើច្រើនបទគឺ៖ ១- ខត្តិយៈ (ម.ព. ខត្តិយៈ) ។ ២- រាជញ្ញ ក្សត្រិយ៍, ស្តេច, ព្រះរាជាដែលទ្រង់មិនទាន់បានទទួលមុទ្ធាភិសេកនៅឡើយ ដូចក្នុងអដ្ឋកថា នៃបាយាសិរាជញ្ញសូត្រ ពោលថា រាជញ្ញោតិ អនភិសិត្តករាជា ពាក្យថា រាជញ្ញ គឺព្រះរាជាដែលមិនទាន់បានអភិសេក ។ វិ. រញ្ញោ ខត្តិយស្ស អបច្ចំ > រាជញ្ញោ រជ្ជទាយាទ ឈ្មោះថា រាជញ្ញៈ ។ ឧ. បាយាសិ រាជញ្ញោ អសក្កច្ចំ ទានំ ទត្វា ព្រះបាទបាយាសិ ជារាជញ្ញៈទ្រង់ថ្វាយទានដោយសេចក្តីមិនគោរព ។ ៣- ខត្ត ក្សត្រិយ៍, ស្តេច, ព្រះរាជាទ្រង់បានទទួលមុទ្ធាភិសេកហើយ ។ វិ. ខត្តស្ស អបច្ចំ > ខត្តំ ទាយាទរបស់ក្សត្រិយ៍ ឈ្មោះថា ខត្តៈ ។ ៤- មុទ្ធាភិសិត្ត ក្សត្រិយ៍, ស្តេច, ព្រះរាជាទ្រង់បានទទួលមុទ្ធាភិសេកហើយ ។ រជ្ជារោបនសមយេ ទក្ខិណាវដ្តសង្ខោទកេន គង្គានីតេន មុទ្ធនិ ខត្តិយកញ្ញាទីហិ អភិសិត្តត្តា មុទ្ធាភិសិត្តោ, បឋមខត្តិយោ ព្រះរាជាទ្រង់ព្រះនាមថា មុទ្ធាភិសិត្តៈ ព្រោះទ្រង់ត្រូវបានអភិសេកដោយទក្ខិណោទកស័ង្ខដែលនាំមកអំពីស្ទឹងគង្គា ស្រោចលើព្រះសិរសា អំពីដៃនៃខត្តិយកញ្ញាជាដើម ក្នុងពេលដែលទ្រង់ឡើងគ្រងរាជ្យ សំដៅដល់ បឋមក្សត្រិយ៍ ។ ឧ. មុទ្ធាភិសិត្តោ នាម ខត្តិយាភិសេកេន អភិសិត្តោ ហោតិ អ្នកបានអភិសេកឡើងជាក្សត្រិយ៍ ឈ្មោះថា មុទ្ធាភិសិត្តៈ ។ ៥- ពាហុជ ក្សត្រិយ៍, ស្តេច, ព្រះរាជាទ្រង់បានទទួលមុទ្ធាភិសេកហើយ ។ ព្រហ្មពាហុតោ ជាតត្តា ពាហុជោតិ ហិ និកាយន្តរិកានំ លទ្ធិ ស្តេចដែលហៅថា ពាហុជៈ ព្រោះប្រកាន់ថា កើតមកពីដើមដៃរបស់ព្រះព្រហ្ម, ពាក្យនេះជាលទ្ធិរបស់ព្រហ្មញ្ញសាសនា ឈ្មោះនិកាយន្តរិកៈ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត


_ ស្វែងរកឬបកប្រែពាក្យផ្សេងទៀតនៅប្រអប់នេះ៖
_ខាងក្រោមនេះជាសៀវភៅនិងឯកសារសម្រាប់ការងារនិងរៀនគ្រប់ប្រភេទ៖
Leave a Reply