Author: Buy Khmer Book

វែកឱ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា សិតសក់វែកញែកចំកណ្ដាលផាត់ចេញទៅខាងទាំងពីរស្មើភាគ។
ឧទាហរណ៍៖ សិតសក់វែកឱ ។

                        ប្រើជា គុ. ក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ សក់វែកឱ សក់ដែលសិតវែកឱ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វែករាប់បាត្រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ស្នងព្រះហស្ត។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វែកចំហៀង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា សក់វែកផាត់តែមួយចំហៀង។
ឧទាហរណ៍៖ សិតសក់វែកចំហៀង ។

                        ប្រើជា គុ. ក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ សក់វែកចំហៀង សក់ដែលសិតវែកចំហៀង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វែក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ញែកឲ្យឃ្លាតចេញ, ឲ្យស្រឡះ, ឲ្យមានចន្លោះ, ឲ្យមានជ្រលង, ឲ្យមានផ្លូវ; ផាត់ចេញ។
ឧទាហរណ៍៖ វែកវាំងនន, វែកមុង ។ វែកជែក វែកប្រជ្រៀតចូល ។ វែកញែក វែកផាត់ឲ្យញែកចេញ ។ វែកផ្លូវ វែកយកផ្លូវ, វែកឲ្យបានជាផ្លូវ ។ វែកផ្លូវវែកដំណើរ វែកឲ្យមានទំនងសេចក្ដីល្មមប្រព្រឹត្តទៅបាន ។ វែកផ្លូវសេចក្ដី អធិប្បាយឲ្យឃើញដំណើរសេចក្ដី, អធិប្បាយសេចក្ដីឲ្យទូលាយ ។ វែកមុខ វែកឲ្យមានមុខ; វែកចំពីមុខ; វែកយកមុខ យកប្រយោជន៍ ។ វែកមុខវែកមាត់ ជែកជែងយកមុខ, យកអំណាច ឬយកប្រយោជន៍ ។ ល ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពស់មានពិសឃោរឃៅមួយពួក មានឈ្មោះផ្សេងៗគ្នា។
ឧទាហរណ៍៖ ពស់វែករនាម, វែកស្រងែ, វែកក្របី, វែកដំបូក, . . . ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេះវៀន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា គេចពួនក្រវៀន, គេចពូនក្នុងទីជិតៗ ( និយាយថា វៀះវៀន ក៏មាន ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( ស. វះ អ. ថ. វ៉ែ : “ចត, សំចត, ឈប់តាមផ្លូវ; គេចចូល” ) គេចមិនឲ្យចួប, ដោះខ្លួនចេញមិនឲ្យឃើញ : វេះមិនមកផ្ទះ, វេះមិនចូលសាលារៀន ។ វេះខម វេះក្នុងការលាក់ខ្លួនលបមើលម្ដងៗ ដោយអាការមុខដូចគេខម ។ វេះថ្ងៃរាជការ គេចមិនបង់ពន្ធ ។ វេះបាត់ គេចបាត់ ។ វេះមុខ គេចមុខមិនឲ្យចួប ។ វេះវាង វេះគេចវាង ។ល។ ( និយាយថា វៀះ ក៏មាន ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេឡុវ័ន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. វេឡុ; សំ. វេណុ ឬ វេណូ “ឫស្សី” + វន “ព្រៃ” ) ព្រៃឫស្សី ។ ឈ្មោះឧទ្យានព្រៃឫស្សីដែលព្រះបាទពិម្ពិសារ ( មគធរាជ ) សាងជាអារាមថ្វាយព្រះសក្យមុនី, ជាវត្តធំ កើតមានមុនវត្តឯទៀតៗក្នុងពុទ្ធកាល។
ឧទាហរណ៍៖ វត្តវេឡុវ័ន ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេឡុភណ្ឌ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា នេសាទូបករណ៍ដែលក្រងរែងដោយឫស្សី ដូចជាលប ទ្រូ ជាដើម ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេហាស៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. វេហា ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេហា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. វេហាស “ប្រទេសជាទីរីករាយនៃពួកបក្សី”; សំ. វិហ, វិហា, វិហាយស៑ ) អាកាស, មេឃ។
ឧទាហរណ៍៖ កណ្ដាលវេហា, ឰដ៏វេហាស៍ ( ច្រើនប្រើក្នុងកាព្យ ) : អាកាសយាន ទើបតែកើតមាន សម័យជាន់ក្រោយ ហោះខ្ពស់អណ្ដែត ត្រសែតលឿនលយ ទទឹងបណ្ដោយ កណ្ដាលវេហា ។ វេហាសនិន្នាទ ( –ហា-សៈនិន-នាត ) សូរសព្ទកងរំពងឬគគ្រុមគគ្រេងក្នុងអាកាស( សូរផ្គរឬសូររន្ទះ ) ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេស្សៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. វេស្ស ឬ វេសិយាន; សំ. វៃឝ្យ ) អ្នកជំនួញ; មនុស្សក្នុងវណ្ណៈ ឬ កុលវគ្គ ទី ៣, មនុស្សពូជព្រៃងារ ( ម. ព. វណ្ណ ឬ វណ្ណៈ ន. ) ។ វេស្សកូល ឬ –ត្រកូល ត្រកូលវេស្សៈ ( ហៅ វេស្សវង្ស វង្សវេស្សៈក៏បាន ) ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេស្សានរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. វៃឝ្វនរ ) ភ្លើង ( ព. កា. ) ។
ឧទាហរណ៍៖ រីវេស្សានរ អ្នកស្រុកនគរ ត្រូវប្រើប្រយ័ត្ន បណ្ដែតបណ្ដោយ ធ្វេសធ្លោយភ្លាំងភ្លាត់ ច្រើនមានវិបត្តិ ឆេះផ្ទះលំនៅ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេស្សវ័ណ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. វេស្សវណ; សំ. វៃឝ្រវណ ) ព្រះនាមលោកបាលមហារាជមួយអង្គ ជាអ្នកគ្រប់គ្រងរក្សាទិសឧត្ដរ ជាអធិបតីលើពួកយក្ស។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះបាទវេស្សវ័ណ; ព្រះនាមដើមហៅ កុវេរៈ, តែដោយហេតុដែលទ្រង់គង់នៅក្នុងរាជធានីឈ្មោះ វិសាណា ទើបមានព្រះនាមថា វេស្សវ័ណ ផង, គេច្រើនប្រើពាក្យថា ព្រះបាទវេស្សវ័ណកុវេររាជ ( ម. ព. ពៃស្រពណ៍ និង ចតុលោកបាល ផង ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេស្សភូ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ព្រះនាមព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធមួយព្រះអង្គក្នុងអតីតកាល យូរអង្វែងហើយ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះពុទ្ធវេស្សភូ ( ព. ពុ. ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេស្សន្តរជាតក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះគម្ពីរជាតក សម្ដែងរឿងព្រះវេស្សន្តរ ( គម្ពីរមហាជាតក៍ ) ។ (ម.ព. វេស្សន្ដរ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេស្សន្ដរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. < វេស្ស “ឈ្មួញ; ពួកជនវេស្សៈ” + អន្តរ “ចន្លោះ; រវាង ពាក់កណ្ដាល”; សំ. វៃឝ្យាន្តរ < វៃឝ្យ + អន្តរ ) រវាងឬទីពាក់កណ្ដាលផ្លូវពួកវេស្សៈ ។ ព្រះនាមពោធិសត្វក្នុងមហាវេស្សន្តរជាតក ( បានជាថ្វាយព្រះនាមដូច្នេះ ព្រោះទ្រង់ប្រសូតក្នុងពាក់កណ្ដាលទីប្រជុំផ្លូវពួកវេស្សៈ ) ។ វេស្សន្តរជាតក ( វេស-សន់-តៈរ៉ៈជាដក់ ) ឈ្មោះគម្ពីរជាតក សម្ដែងរឿងព្រះវេស្សន្តរ ( គម្ពីរមហាជាតក៍ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេស្សកូល ឬ –ត្រកូល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ត្រកូលវេស្សៈ ( ហៅ វេស្សវង្ស វង្សវេស្សៈក៏បាន ) ។ ល ។ (ម.ព. វេស្សៈ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេស្ម័ន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. វេឝ្មន៑; បា. វេស្ម ) ផ្ទះ; លំនៅ; វាំង ( ព. កា. ) ។
ឧទាហរណ៍៖ រាជវេស្ម័ន មានឆ្មាំកំណាន់ កាន់ការថែទាំ ទ្វារតូចទ្វារធំ សុទ្ធតែមាំៗ ពួកឆ្មាំអ្នកចាំ ប្រយ័ត្នរាល់ពេល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេស្ដន–

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. វេឋនពស្ដ្រ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេសី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. វេសិយា ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេសិយាគ្រឹះ ឬ ពេស្យាគ្រឹះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ផ្ទះស្រីផ្កាមាស ។ ល ។ (ម.ព. វេសិយា បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេសិយា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. វេឝ្យា ) ស្រីពេស្យា ( ស្រីផ្កាមាស ) ។ វេសិយាគោចរ ( ម. ព. ពេស្យាគោចរ ) ។ វេសិយាគ្រឹះ ឬ ពេស្យាគ្រឹះ ផ្ទះស្រីផ្កាមាស ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេសាលី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ពៃសាលី ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេវចនៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. វេវចន ) ពាក្យដែលប្រើផ្លាស់ប្ដូរគ្នា ឬប្រើជាជំនួសគ្នាបាន គឺពាក្យដែលមានសូរសំនៀងខុសគ្នាតែមានដំណើរសេចក្ដីត្រូវគ្នា ឬរលឿគ្នា, ដូចជា ពេស្យា, វេសិយា, វេសី, នគរសោភិនី, លញ្ជិកា, រូបជីវិនី, រូបាជីវា, រូបូបជីវិនី, វណ្ណទាសី ប្រែថា “ស្រីផ្កាមាស” ដូចគ្នា យ៉ាងនេះជា វេវចនៈ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេវចននាម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យដែលមានសំឡេងខុសគ្នា តែមានន័យស្រដៀងគ្នាប្រើជំនួសទៅវិញទៅមក បានដូចជាពាក្យថា ពេលយប់ និងរាត្រីកាលដូចនេះ ជាដើម ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេលីងតោន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រាជធានី/​រដ្ឋធានី នៃប្រទេស នូវែលសេឡង់។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេលា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ពេល, ពេលា ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេរីជន, វេរិ– ឬ –បុគ្គល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជន ឬបុគ្គលដែលមានពៀរនឹងគ្នា, ដែលជាសត្រូវនឹងគ្នា ។ (ម.ព. វេរី បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេរី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នកមានពៀរនឹងគ្នា; សត្រូវ ។ បើស្រ្តីជា វេរិនី ។ វេរីជន, វេរិ– ឬ –បុគ្គល ជនឬបុគ្គលដែលមានពៀរនឹងគ្នា, ដែលជាសត្រូវនឹងគ្នា ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា. ; សំ. វៃរិន៑ ) ដែលមានពៀរនឹងគ្នា; ដែលជាសត្រូវនឹងគ្នា។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សវេរី ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេរិ–

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. វេរី ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( ម. ព. វេរី ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេរិនី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. វេរី ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( ម. ព. វេរី ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេរា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. វេរ; សំ. វៃរ ) ពៀរ ។
ឧទាហរណ៍៖ មានវេរានឹងគ្នា; សូមស្មាលា កុំឲ្យមានវេរាតទៅមុខទៀត សុំឲ្យចប់អស់ត្រឹមប៉ុណ្ណឹងទៅចុះ!

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេរវេគ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. វៃរ– ) កម្លាំងពៀរ; កម្លាំងឬសន្ទុះរបស់សត្រូវ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេរម្ភវាត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ខ្យល់វល់គឺខ្យល់ដែលបក់ពីទិសផ្សេងៗប្រសព្វគ្នា; ខ្យល់កំបុតត្បូង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេរមណី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) គំនិតដែលតាំងផ្គងនឹងវៀរ; ការវៀរ, ការតម; ការវៀរចាកទុច្ចរិត ។​

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេរភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. វេរភាវ; សំ. វៃរតា ឬ វៃរ + ភាវ ) ភាវៈនៃពៀរ; ភាពរបស់បុគ្គលជាសត្រូវនឹងគ្នា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេរប្បដិវេរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.; សំ. វៃរ + ប្រតិ + វៃរ ) ដំណើរចងពៀរតបពៀរ, ការចងពៀរម្ដងម្នាក់ គឺការដែលអ្នកមួយចងពៀរទៅរកហើយ អ្នកមួយត្រឡប់ចងពៀរមករកវិញ ។
ឧទាហរណ៍៖ វេរប្បដិវេរជាអំពើនាំឲ្យបានសេចក្ដីទុក្ខវិនាសម្ដងម្នាក់ មួយមុនមួយក្រោយ . . . ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ប្រគល់ឬប្រគេនអ្វីៗ ឲ្យដោយបញ្ចេញវាចាថាតាមគ្នា ( ព. ពុ. ) ។
ឧទាហរណ៍៖ វេរភត្ត, វេរកុដិ, វេរសាលាប្រគេនជំនុំសង្ឃ ។

                      វេរចង្ហាន់សង្ឃ ឈ្មោះរបៀបមង្គលការមួយយ៉ាង ធ្វើដោយពិធីវេរភត្ត និងគ្រឿងបរិក្ខារប្រគេនភិក្ខុសង្ឃ។
ឧទាហរណ៍៖ រៀបមង្គលការវេរចង្ហាន់សង្ឃ ។

                       ងាកបែរទ្រេតឬបញ្ឆៀង, ងាកបែររេ។
ឧទាហរណ៍៖ សសរវេរ, ដើមឫស្សីត្រូវខ្យល់ខ្លាំង វេរមកលើផ្លូវ, ទូកវេរ ។ វៀចវេរ ( ម. ព. វៀច ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដំណើរយកវេនគ្នា, ដំណើរធ្វើការឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមកម្ដងម្នាក់។
ឧទាហរណ៍៖ យកវេរ, ជំពាក់វេរគេ, សងវេរគេ ( និយាយតាមទម្លាប់ដោយស្រុក, អ្នកស្រុកខ្លះនិយាយថា យកដៃ, ជំពាក់ដៃគេ, សងដៃគេ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេយ្យាវច្ចៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. វេយ្យាវច្ច ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេយ្យាវច្ចមយៈ ឬ –ម័យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រយោជន៍ ឬបុណ្យដែលកើតមានព្រោះការខ្វល់ខ្វាយធ្វើ ( ម. ព. បុញ្ញកិរិយាវត្ថុ ផង ) ។ (ម.ព. វេយ្យាវច្ច បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេយ្យាវច្ចករ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នកខ្នះខ្នែងធ្វើកិច្ចការ; អ្នកធ្វើការបម្រើបម្រាស់ដោយយកចិត្តទុកដាក់មិនមើលបំណាំ, មិនប្រចាំគ្នា ។ (ម.ព. វេយ្យាវច្ច បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេយ្យាវច្ចកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការប្រឹងប្រែងធ្វើកិច្ចការដោយយកចិត្តទុកដាក់ពីចិត្តឯង ។ (ម.ព. វេយ្យាវច្ច បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេយ្យាវច្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. វេយ្យាវច្ច; សំ. វៃយាវ្ឫត្យ ) ការខ្វល់ខ្វាយ, ការខ្នះខ្នែង, ការមិនប្រចាំគ្នា, ការយកចិត្តទុកដាក់ ។ វេយ្យាវច្ចកម្ម ការប្រឹងប្រែងធ្វើកិច្ចការដោយយកចិត្តទុកដាក់ពីចិត្តឯង ។ វេយ្យាវច្ចករ អ្នកខ្នះខ្នែងធ្វើកិច្ចការ; អ្នកធ្វើការបម្រើបម្រាស់ដោយយកចិត្តទុកដាក់មិនមើលបំណាំ, មិនប្រចាំគ្នា ។ វេយ្យាវច្ចមយៈ ឬ –ម័យ ប្រយោជន៍ឬបុណ្យដែលកើតមានព្រោះការខ្វល់ខ្វាយធ្វើ ( ម. ព. បុញ្ញកិរិយាវត្ថុ ផង ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេយ្យាករណ៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. វេយ្យាករណ; សំ. វៃយាករណ ឬ វ្យាករណ )ការធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់, ឲ្យប្រាកដ; ការពន្យល់; ពាក្យអធិប្បាយ; ពាក្យដោះស្រាយ; ពាក្យរាយ; ទំនាយ; ឈ្មោះអង្គនៃពុទ្ធភាសិត ( បាលីភាសា ) មួយយ៉ាងជាពាក្យរាយ ( មិនមែនគាថា, បាលី ជាពាក្យរាយនេះហៅ វេយ្យាករណបាឋ វិញក៏បាន ); គម្ពីរប្រាប់គោលរបស់ភាសា, មូលរបស់ភាសា : រៀនវេយ្យាករណ៍, ចេះវេយ្យាករណ៍, អ្នកវេយ្យាករណ៍ ( ម. ព. ព្យាករណ៍ ផង ) ។ វេយ្យាករណបណ្ឌិត ( –កៈរ៉ៈណៈ– ) អ្នកប្រាជ្ញខាងវេយ្យាករណ៍ ( អ្នកប្រាជ្ញចេះគោលឬមូលរបស់ភាសា ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេយ្យាករណិកា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. វេយ្យាករណិក ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេយ្យាករណិក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) អ្នករៀនវេយ្យាករណ៍; អ្នករៀនគម្ពីរប្រាប់គោលរបស់ភាសា; អ្នកតែងវេយ្យាករណ៍; អ្នកចេះវេយ្យាករណ៍; គ្រូវេយ្យាករណ៍។
ឧទាហរណ៍៖ ពួកវេយ្យាករណិក ។ បើស្រ្តីជា វេយ្យាករណិកា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេយ្យាករណបណ្ឌិត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នកប្រាជ្ញខាងវេយ្យាករណ៍ ( អ្នកប្រាជ្ញចេះគោលឬមូលរបស់ភាសា ) ។ (ម.ព. វេយ្យាករណ៍ បន្ថែម) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេមានិកប្រេតី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ម. ព. វេមានិកប្រេត ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេមានិកប្រេត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. សំ.) ប្រេតដែលមានពិមាន គឺអមនុស្សដែលចួនកាលជាទេវតា ចួនកាលជាប្រេត ។ បើស្រ្តីជា វេមានិកប្រេតី ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេមាតិកា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. វេមាតិក ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេមាតិក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) អ្នកដែលកើតពីមាតាផ្សេងគ្នា គឺកូន ឬបងប្អូនឪពុកជាមួយ ម្ដាយទីទៃ។ បើស្រ្តីជា វេមាតិកា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេមវើម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( ម. ព. វីមវើម ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយានុគ្រោះ
មានន័យថា ( ម. ព. វីមវើម ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេបេតិកា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មើលពាក្យ វេបេតិក ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេបេតិក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) អ្នកដែលកើតអំពីបិតាផ្សេងគ្នា គឺកូន ឬបង-ប្អូនម្ដាយជាមួយ ឪពុកទីទៃ ។ បើស្រ្តីជា វេបេតិកា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេបចិត្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. វិប្រចិត្តិ ) នាមរបស់អសុរម្នាក់ជាធំជាងអស់ពួកអសុរ, ច្រើនហៅ វេបចិត្តិអសុរិន្ទ ( ម. ព. រាហុ ឬ រាហូ ផង ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេនេយ្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) អ្នកដែលគួរទូន្មានបាន; អ្នកដែលពុទ្ធាទិបណ្ឌិតល្មមទូន្មានបាន; ច្រើនហៅ វេនេយ្យជន, –សត្ត ឬ –សត្វ ជនឬ សត្វដែលពុទ្ធាទិបណ្ឌិតល្មមទូន្មានបាន។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះសម្ពុទ្ធទ្រង់ក្រាលសំណាញ់ញាណប្រមើលមើលឧបនិស្ស័យនៃវេនេយ្យសត្វ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេនតេយ្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. វៃនតេយ ) គ្រុឌ ( ព. កា. ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ពួកវេនតេយ្យ ហិចហើររំពៃ ឃើញពួកនាគា បោះពួយឆាបមក ឆក់យកភ័ក្សា អស់ពួកនាគា វិនាសច្រើនក្រៃ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. វេរ ) កាលកំណត់ដំណើរធ្វើការផ្លាស់គ្នាតាមប្ដេជ្ញា។
ឧទាហរណ៍៖ ចូលវេន, ចេញវេន, ធ្វើការមានវេន, ត្រូវវេន . . . ។

                       វេនកែន វេនធ្វើការរបស់អ្នកកំណែន ។ វេនរបស់កម្ម ការចេញមុខឲ្យផលតាមការកំណត់របស់កម្ម ( ជាកុសល ឬជាអកុសល )។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រូវទទួលសុខទុក្ខតាមវេនរបស់កម្ម ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេធី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. វេធិន៑ ) អ្នកចោះ, ទម្លុះ, ចាក់, អ្នកបាញ់, អ្នកបាញ់ត្រង់ ( បើស្រ្តីជា វេធិនី ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេធកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. វេធ ឬ –កម្ម ) ការចោះ, ទម្លុះ; ចាក់; ការបាញ់, ការបាញ់តម្រង់។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើវេធកម្ម ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទ–

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ក្នុង ព. វេទ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. វេទិន៑ ) អ្នកចេះវេទ; អ្នកមានចំណេះ; អ្នកប្រាជ្ញ ។
ឧទាហរណ៍៖ អ្នកវេទី, ពួកវេទី ។ បើស្រ្តីជា វេទិនី ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទិនី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. វេទី ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទិកាស្វៃរិន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ខ្ទង់កាសែតដែលគេបើកឱ្យមហាជនសរសេរផ្ញើទៅចុះ ដើម្បីបញ្ចេញយោបល់របស់ខ្លួន ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទិកាបទ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទីអង្គុយដែលរៀបជាថ្នាក់សម្រាប់មើលមហោស្រព ឬល្បែងកីឡាផ្សេងៗនៅក្នុងរោងល្ខោនវេទិកាបទជាថ្នាក់ក្រោយថោកជាងគេបំផុត ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទិកាជាតិសម្រាប់កាត់បន្ថយហានិភ័យគ្រោះមហន្តរាយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា បច្ចេកសព្ទបរិស្ថាន
មានន័យថា យន្តការថ្នាក់ជាតិសម្រាប់មគ្គុទេសក៍គោលនយោបាយ និងសម្របសម្រួល ស្ដីពីការកាត់បន្ថយហានិភ័យគ្រោះមហន្តរាយ ដែលមានចរិតជាពហុវិស័យនិង អន្តរជំនាញ ដោយមានការចូលរួមពីវិស័យសាធារណៈ វិស័យឯកជន និងសង្គមស៊ីវិល ដែលពាក់ព័ន្ធរបស់ប្រទេសមួយ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទិកា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ភ្នាក់ដៃ; បង្កាន់ដៃ; ក្ដារហ៊ឹង; ជើងម៉ាសម្រាប់អង្គុយ; ថ្នាក់ខ្ពស់ គឺថ្នាក់ដែលគេលើកតម្កល់ឲ្យខ្ពស់ជាងទីម្ខាង( សម្រាប់អង្គុយមើលមហោស្រពជាដើម ឲ្យស្រឡះភ្នែក ) ឬកន្លែងខ្ពស់ដាច់ដោយឡែកពីទីអង្គុយធម្មតាសម្រាប់វាគ្មិនថ្លែងសេចក្ដីក្នុងសន្និបាតផ្សេងៗ ដូចយ៉ាងវេទិកានៅរដ្ឋសភាជាដើម ។ វេទិកាស្វៃរិន វេទិកាសេរី; វេទិកាទំនេរ ។ ពាក្យនេះប្រើសំដៅយកខ្ទង់ឬទំព័រសារព័ត៌មាន** ដែលគេបើកសម្រាប់ឲ្យមហាជនសរសេរអត្ថបទផ្សេងៗផ្ងើទៅចុះផ្សាយដើម្បីបញ្ចេញយោបល់របស់ខ្លួន ( តម្រូវនឹងពាក្យបារាំងថា Tribune libre ) ។ **ពាក្យ “ព័ត៌មាន” ត្រូវបានកែតម្រូវពីពាក្យដើម “ពត៌មាន” ដោយហេតុថាមានតែពាក្យ “ព័ត៌មាន” អនុលោមតាមវចនានុក្រមខ្មែរ សម្ដេច ជួន ណាត។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទាន្ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. < វេទ + អន្ត “ទីបំផុត, ចុង”; បា. វេទន្ត ) ទីបំផុតនៃវេទ ( ឧបនិស័ទ ) គឺការចេះវេទចប់គ្រប់គ្រាន់របស់ពួកព្រាហ្មណិក… ( តាមលទ្ធិព្រាហ្មណ៍ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទាង្គ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. < វេទ + អង្គ “ចំណែក”; បា. វេទង្គ ) អង្គ, ចំណែករបស់វេទ គឺច្បាប់សម្រាប់រក្សាវេទឲ្យគង់នៅគ្រប់គ្រាន់, មាន ៦ យ៉ាងគឺ ១-ការហាត់ថាឬហាត់និយាយបញ្ចេញសម្ដីឲ្យច្បាស់លាស់; ២- ភាគពិស្ដាររបស់គម្ពីរ ឬការសិក្សាសេចក្ដីពិស្ដារ; ៣- គម្ពីរវេយ្យាករណ៍ ឬការសិក្សាវេយ្យាករណ៍ដោយសព្វគ្រប់; ៤- ឆន្ទសាស្រ្ត ឬសិក្សាឲ្យចេះលក្ខណៈរបស់ឆន្ទ; ៥- ទ្យោតិសាស្រ្ត ឬការសិក្សាឲ្យចេះទ្យោតិសាស្រ្ត; ៦- គម្ពីរអធិប្បាយសព្ទ ឬរៀនអធិប្បាយសព្ទ ក្នុងវេទទាំងមូល ( តាមលទ្ធិព្រាហ្មណ៍ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទសាស្រ្ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា គម្ពីរវេទ ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទវិទ្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វិទ្យាក្នុងវេទ, ការចេះវេទ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទយិតភាព

មានន័យថា ភាពងាយប្រែប្រួលនៃសកម្មភាពសេដ្ឋកច្ចនៅពេលដែលមានការកើតឡើងនូវហេតុបច្ច័យអ្វីមួយ(គម្រោងការគោលនយោបាយ…)។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទមន្ត ឬ –មន្ត្រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មន្តក្នុងវេទ ។ ខ្មែរច្រើននិយាយសំដៅមន្តអាគម, មន្តសម្រាប់សូត្រស្ដោះផ្លុំ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទប្រទាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការបង្រៀនវេទ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទន្ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដូចគ្នានឹង វេទាន្ត ដែរ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទនា–

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ក្នុង ព. វេទនា ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទនាភិភូត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( < វេទនា + អភិភូត “”គ្របសង្កត់””) អ្នកដែលត្រូវទុក្ខវេទនាគ្របសង្កត់, អ្នកដែលឈឺចាប់ខ្លាំង ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទនាប្រាប្ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នកដែលដល់នូវទុក្ខវេទនា, អ្នករងសេចក្ដីលំបាក ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទនានុរូប

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. < វេទនា + អនុរូប ) តាមសមគួរដល់វេទនា ។
ឧទាហរណ៍៖ នៅតាមវេទនានុរូប ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទនាខន្ធ ឬ –ស្កន្ធ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពួក ឬកងវេទនា, វេទនាដែលរាប់ជាខន្ធមួយក្នុងខន្ធទាំង ៥ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទនាក្សាន្តិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការអត់ទ្រាំទុក្ខវេទនា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទនា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ការទទួលអារម្មណ៍, ការសោយឬការរងអារម្មណ៍, ការដឹងអារម្មណ៍ជាសុខឬជាទុក្ខ… ។ច្រើនសំដៅចំពោះការទទួលអារម្មណ៍ជាទុក្ខ។
ឧទាហរណ៍៖ គួរឲ្យមានវេទនាណាស់ ! ។ ពោលតាមគម្ពីរពុទ្ធសាសនា វេទនាមាន៥យ៉ាងគឺ ១- សុខវេទនា ការទទួលអារម្មណ៍ជាសុខ; ២- ទុក្ខវេទនា …ជាទុក្ខ; ៣- ឧបេក្ខាវេទនា… ជាឧបេក្ខា; ៤- សោមនស្សវេទនា… ជាសោមនស្ស; ៥- ទោមនស្សវេទនា … ជាទោមនស្ស ។ ខ្មែរប្រើក្លាយជា កិ. ក៏មាន, សំដៅសេចក្ដីថា ” រងទុក្ខ, លំបាក ” : វេទនាណាស់!; វេទនាអ្វីម្ល៉េះទេ ! ។ វេទនាក្សាន្តិ ( –ក្សាន ) ការអត់ទ្រាំទុក្ខវេទនា ។ វេទនាខន្ធ ឬ –ស្កន្ធ ( –ខ័ន ឬ –ស្ក័ន ) ពួកឬកងវេទនា, វេទនាដែលរាប់ជាខន្ធមួយក្នុងខន្ធទាំង ៥ ។ វេទនានុរូប ( សំ. បា. < វេទនា + អនុរូប ) តាមសមគួរដល់វេទនា : នៅតាមវេទនានុរូប ។ វេទនានុវត្តន៍ ( –វ័ត; បា. < វេទនា + អនុវត្តន ) ការប្រព្រឹត្តទៅតាមវេទនា ។ វេទនាប្រាប្ដ ( –ប្រាប) អ្នកដែលដល់នូវទុក្ខវេទនា, អ្នករងសេចក្ដីលំបាក ។ វេទនាភិភូត ( < វេទនា + អភិភូត “គ្របសង្កត់” ) អ្នកដែលត្រូវទុក្ខវេទនាគ្របសង្កត់, អ្នកដែលឈឺចាប់ខ្លាំង ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទទាំង ៣

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា នេះសុទ្ធតែប្រើភាសាសំស្រ្កឹត ហៅដោយរួបរួមថា វេទត្រ័យ ឬ ត្រ័យវិទ្យា ឬក៏ ត្រៃវេទ; ពួកព្រាហ្មណិកប្រកាន់ជឿស៊ប់ថា មហាព្រហ្មប្រសិទ្ធីឲ្យកើតឡើង មិនមែនមនុស្សតាក់តែងទេ; លុះចំណេរតមក កើតមាន អថព៌វេទ ឬ អថព្វ– “វេទសម្រាប់សូត្រហៅឬសូត្របណ្ដេញខ្មោចបិសាច . . . ” មួយថែមទៀត រួមជាវេទមាន ៤ យ៉ាង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទគូ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. វេទគ ) អ្នកបានដល់ត្រើយវេទ គឺអ្នកចេះវេទចប់ហើយ; អ្នកបានសម្រេចវេទ, អ្នកចេះវេទ; អ្នកដែលកំពុងតែរៀនវេទ ( ហៅតាមលទ្ធិព្រាហ្មណិក ) ។ តាមពុទ្ធិកលទ្ធិ វេទគូ សំដៅចំពោះព្រះអរហន្ត ពីព្រោះព្រះអរហន្ត លោកបានសម្រេចអរហត្តផល ដែលជាត្រើយនៃសមុទ្រ គឺភពវដ្ដសំសារហើយ ឈ្មោះថាលោកចេះចប់វេទគ្រប់សព្វហើយ ( ផ្ទុយគ្នានឹងលទ្ធិព្រាហ្មណិក ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទកោសល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សេចក្ដីឈ្លាស, ស្ទាត់, ជំនាញ ក្នុងវេទ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេទ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) សេចក្ដីដឹង, វិជ្ជា, ចំណេះ ។ គម្ពីរសម្ដែងបែបរបៀបផ្សេងៗខាងសាសនាព្រាហ្មណ៍, ក្នុងសម័យដើម មានត្រឹមតែ ៣ យ៉ាងគឺ ១- ឫគ្វេទ ឬ ឥរុវេទ មានដំណើរសេចក្ដីជាពាក្យឆន្ទសម្រាប់សូត្រសរសើរពួកទេវតា; ២- យជុវ៌េទ ឬ យជ្ជុវេទ មានដំណើរសេចក្ដីជាពាក្យរាយរណ្ដំ សម្រាប់សូត្របូជាឬបួងសួង; ៣- សាមវេទ មានដំណើរសេចក្ដីជាពាក្យឆន្ទសម្រាប់សូត្រក្នុងពិធីថ្វាយទឹកសោម… ។ វេទទាំង ៣ នេះសុទ្ធតែប្រើភាសាសំស្រ្កឹត ហៅដោយរួបរួមថា វេទត្រ័យ ឬ ត្រ័យវិទ្យា ឬក៏ ត្រៃវេទ; ពួកព្រាហ្មណិកប្រកាន់ជឿស៊ប់ថា មហាព្រហ្មប្រសិទ្ធីឲ្យកើតឡើង មិនមែនមនុស្សតាក់តែងទេ; លុះចំណេរតមក កើតមាន អថព៌វេទ ឬ អថព្វ– “វេទសម្រាប់សូត្រហៅឬសូត្របណ្ដេញខ្មោចបិសាច . . . ” មួយថែមទៀត រួមជាវេទមាន ៤ យ៉ាង ។ វេទកោសល ( –ទ:កោសល់ ) សេចក្ដីឈ្លាស, ស្ទាត់, ជំនាញ ក្នុងវេទ ។ វេទប្រទាន ( –ទ័ប-ប្រៈ– ) ការបង្រៀនវេទ ។ វេទមន្ត ឬ –មន្រ្ត ( វេត-មន់ ) មន្តក្នុងវេទ ។ ខ្មែរច្រើននិយាយសំដៅមន្តអាគម, មន្តសម្រាប់សូត្រស្ដោះផ្លុំ ។ វេទវិទ្យា ( –ទៈវិត-ទ្យា ) វិទ្យាក្នុងវេទ, ការចេះវេទ ។ វេទសាស្រ្ត ( –ទៈសាស ) គម្ពីរវេទ ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេត្រាណូ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជាតិល្អិតក្រៃលែងសណ្ឋានដូចជារំពាត់ បណ្តាលឱ្យមានជាតិជូរ ផ្អូម ស្អុយ រលួយក៏មាន ឱ្យទៅជាកើតជម្ងឺក៏មាន ដូចយ៉ាងមេដំបែដែលធ្វើឱ្យជូរ ជាដើម ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេតាឡិក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ឬ សំ. ) អ្នកវាយស្គរ ឬគោះត្រដោកចាំយាម; អ្នកផ្លុំត្រែដាស់គេឲ្យភ្ញាក់; អ្នកច្រៀងភ្លេង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេតាល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. ) បិសាច, បិសាចដែលបរិភោគតែគំរង់ ( បិសាចស្អុយគគ្រុក ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេឌា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. ) ភេត្រា, សំពៅ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេឋនពស្ដ្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. វេឋន; សំ. វេឞ្ដន ) សំពត់សម្រាប់ជួត, ឈ្នួតក្បាល ( ម. ព. ពស្ដ្រ ឬ ពស្ដ្រា ផង ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេញ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ត្របាញ់បញ្ចូលធ្លុង។
ឧទាហរណ៍៖ វេញខ្សែ ។ វេញគំនិតគ្នា (ព.ប្រ.) រួមគំនិតគ្នាតែមួយ( ដូចគេវេញខ្សែបញ្ចូលធ្លុង ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេជ្ឋនា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការរុំខ្ចប់ទំនិញ ដែលសម្រាប់ដឹកយកទៅទីដទៃ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេជ្ជសាស្រ្តាចារ្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សាស្រ្តាចារ្យពេទ្យ គឺគ្រូធំបង្រៀនវេជ្ជវិជ្ជា ។ (ម.ព. វេជ្ជ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេជ្ជសាស្រ្ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ពេទ្យសាស្រ្ត ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេជ្ជវិជ្ជា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ពេទ្យវិទ្យា ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេជ្ជមន្ទីរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ពេទ្យមន្ទីរ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេជ្ជប្បញ្ញតិ្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា បញ្ញត្តិ, ការហាមប្រាមរបស់ពេទ្យ ។ (ម.ព. វេជ្ជ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេជ្ជដ្ឋាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ពេទ្យស្ថាន ) ។ (ម.ព. វេជ្ជ បន្ថែម) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វេជ្ជគ្រឹះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ផ្ទះពេទ្យ ( ម. ព. ពេទ្យមន្ទីរ ផង ) ។ (ម.ព. វេជ្ជ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត