Category: A Khmer Dictionary

ភេជ្ជរូប

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ដែលមានសភាពឆាប់ធ្លុះធ្លាយ, ឆាប់បែក, ដែលមិនជាប់បានយូរ, ឆាប់ខូច, មិនជាស្ថាពរ ។
ឧទាហរណ៍៖ របស់ភេជ្ជរូប ។ ព. ផ្ទ. អភេជ្ជរូប ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា. ) ដែលមានសភាពឆាប់ធ្លុះធ្លាយ, ឆាប់បែក, ដែលមិនជាប់បានយូរ, ឆាប់ខូច, មិនជាស្ថាពរ ។
ឧទាហរណ៍៖ របស់ភេជ្ជរូប ។ ព. ផ្ទ. អភេជ្ជរូប ។

ភេខ្លូនរលោង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា -ទំហំ ៖ ក្បាលដងខ្លួន 655-750 ម.ម កន្ទុយ 406-505 ម.ម ទម្ងន់ 7-11 គ.ក្រ -ភិនភាគ ៖ ក្បាលមូល រោមរលោងខ្លី កន្ទុយសំប៉ែត ក្រចកមាំហើយធំ ម្រាមជើងជាប់គ្នាដូចជើងទា។ -ជីវសាស្ត្រ ៖ ដងអូរ បឹង ត្រពាំង ព្រែក។ ចំណីអាហារ៖ កណ្តុរ កង្កែប ត្រី បក្សី។ របាយ និងស្ថានភាព ៖ សំបូរជាមធ្យម មានស្ទើរគ្រប់ទីកន្លែង និងតាមបណ្តោយឆ្នេរសមុទ្រ ព្រៃកោងកាង។

ភេក្បាលសំប៉ែត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា -ទំហំ ៖ ក្បាលដងខ្លួន 550-720 ម.ម កន្ទុយ 350-400 ម.ម ទម្ងន់ 3-5 គ.ក្រ -ភិនភាគ ៖ ក្បាលសំប៉ែតធំ ត្រចៀកតូចមូល ច្រមុះក្រាស់ កន្ទុយវែង គល់កន្ទុយធំ និង រោមខ្មៅរលោង។ -ជីវសាស្ត្រ ៖ រូងក្រោមដី ក្រោមផ្ទាំងថ្មធំៗ ក្រោមឫសឈើ ឫ ក្នុងគម្ពោតព្រៃក្បែរមាត់ទឹក។ ចំណីអាហារ៖ ត្រី ក្តាម កង្កែប កំពឹស មាន់ ទា កណ្តុរប្រែង បក្សី បង្កង និងសត្វឥតឆ្អឹងកង។ របាយ និងស្ថានភាព ៖ ពុំទាន់មានពត៌មានច្បាស់លាស់។

ភេ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សត្វចតុប្បាទមួយប្រភេទ រាងតូចស្ដឺតខាងមុខធំរលខាងក្រោយ កម្ពស់ប្រហែលនឹងឆ្មា រោមខ្លី សម្បុរក្រមៅរលើប នៅអាស្រ័យតាមទីក្បែរមាត់ទឹក ចេះហែលទឹកទាំងមុជទឹកក៏ស្ទាត់ផងដែរ មានមច្ឆជាតិជាអាហារ ។

ភៀស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា វេះ ឬដោះគេចចេញបំបាត់ខ្លួន; គេចចេញដោយក្លែងខ្លួន ឬប្លែងឈ្មោះមិនឲ្យគេស្គាល់
ឧទាហរណ៍៖ ភៀសចេញបាត់; ភៀសខ្លួន ។

                       ភៀស នេះជាពាក្យឃ្លាតក្លាយឆ្ងាយមកពីពាក្យ វេស បា. ដូចជា អញ្ញាតកវេស ” ការគេចខ្លួនមិនឲ្យគេស្គាល់ ” នោះទេដឹង ( ? ) ។ ( ម. ព. អញ្ញាតកវេស និង អញ្ញាតកវេសក ទៀតផង ) ។

ភឿន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ក្លើ; ( ល. ស. ព្ចើ់ន អ. ថ. ភឿន “ក្លើ, មិត្រសំឡាញ់យ៉ាងស្និទ្ធ; គ្នា; អ្នកដែលនៅជាមួយគ្នា” ) ។

ភើតៗ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ផើតៗ; ហើបៗ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ផើតៗ; ហើបៗ ។

ភើច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ចាប់រោចយក ឬចាប់ទាញចេញឲ្យដោយមកដោយឡែក
ឧទាហរណ៍៖ ភើចឧស, ភើចកណ្ដាប់ស្រូវ ។

ភើ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ចេញខ្យល់តាមមាត់ដោយឆ្អែតអាហារ ឬដោយខ្យល់ច្រើនក្នុងពោះច្រាល់ឡើង ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដំណើរភើ, ខ្យល់ដែលភើចេញមក ។

ភួយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មើលក្នុងពាក្យ ផួយ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ព្រះឧណ្ហសុភាក់

ភួង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. ព្វង អ. ថ. ភួង ) កម្រង, ចង្កោម ។
ឧទាហរណ៍៖ ភួងផ្កា ។ ភួងមាលា ចង្កោម, សំណុំ ឬបាច់ផ្កាក្រង ( ព. កា. ប្រើជា ភួងមាល័យ ក៏បាន ) ។

ភូះ

មានន័យថា ( ម. ព. ភូស ) ។

ភូសាមាលា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នកថែរក្សាគ្រឿងតែងព្រះអង្គ ( សម្រាប់ក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ )
ឧទាហរណ៍៖ ក្រុមភូសាមាលា ( ម. ព. ភូសា និង មាលា ផង ) ។

ភូសា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. ភូឞា ) សំពតសម្រាប់ស្លៀកពាក់, គ្រឿងស្លៀកពាក់; គ្រឿងតែងខ្លួន; ( រ. ស. )
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះភូសា ( រាជសព្ទបុរាណប្រើចំពោះតែអាវសម្រាប់ក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ : ព្រះពស្ត្រព្រះភូសា គឺសំពត់ស្លៀកនិងអាវសម្រាប់ក្សត្រិយ៍ទ្រង់ ) ។

ភូស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮដោយវាយ ឬទង្គុកទង្គិចអ្វីៗដែលស្ពោត ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមានប្រហោង ។

ភូវាំង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សត្វស្លាបមួយប្រភេទរូបភាពស្រដៀងនឹងកេងកង ច្រើននៅព្រៃភ្នំ សម្រែករបស់វាគួរឲ្យខ្លាច ។

ភូវន័យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ភូ > ភូវ “ផែនដី” + នយ “នាំ; អ្នកដឹកនាំ” ) អ្នកដឹកនាំប្រជានិករ ដែលនៅលើផែនដីជាព្រះរាជាណាចក្ររបស់ព្រះអង្គ . . . . ( ព្រះរាជា ) ។ ម. ព. ភូបាល ទៀតផង ។

ភូរិពល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កម្លាំងដែលហាក់ដូចជាប្រទាញវត្ថុនីមួយៗទៅរកផែនដី ភាពអ្វីៗដែលធ្ងន់ ។

ភូរាល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ថ្មមានកំណើតពីភ្នំភ្លើងពណ៌ក្រមៅ ថ្មដែលភ្នំភ្លើងព្រោះចេញជាទឹកមក ។

ភូមោ

មានន័យថា ( ម. ព. ភមូ ) ។

ភូមេន្ទ្រ

មានន័យថា ( ម. ព. ភូមិន្ទ ) ។

ភូមី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យប្រើក្លាយមកអំពី ភូមិ; ខ្មែរប្រើក្នុងកាព្យសំដៅសេចក្ដីថា ព្រះរាជា ក៏មាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះភូមី ។

ភូមិ៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ភូមិ ) ។

ភូមិស្តេចទីព្រះអង្គម្ចាស់គង់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា វាំង។

ភូមិសាស្រ្តសេដ្ឋកិច្ច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភូមិសាស្រ្តសិក្សាពីភោគទ្រព្យខាងកសិកម្ម ឧស្សាហកម្ម និងពាណិជ្ជកម្មនៅក្នុងប្រទេសនានា។

ភូមិសាស្រ្តរូបនិយម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភូមិសាស្រ្តសិក្សាពីលំនាំទឹកដី និងបុព្វហេតុដែលនាំឱ្យមានការប្រែប្រួល ។

ភូមិសាស្រ្តប្រជាគណន៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភូមិសាស្រ្តសម្រាប់សិក្សាពីអង្គការផ្សេងៗខាងនយោបាយ និងខាងសង្គម​ ។

ភូមិសាស្ត្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. ភូមិ + ឝាស្ត្រ; បា. ភូមិ+សត្ថ ) គម្ពីរសម្ដែងអំពីផែនដី, អំពីភូមិប្រទេសផ្សេងៗ, ក្បួននិយាយអំពីផែនទីលោក, ការនិយាយអំពីលក្ខណៈ, សភាពឬប្រភេទនៃផែនដីជាដើម តាមរបៀបវិទ្យាសាស្ត្រ ។
ឧទាហរណ៍៖ រៀនភូមិសាស្ត្រ ( បារ. Géographie ) ។ ភូមិសាស្ត្រាចារ្យ គ្រូបង្រៀនភូមិសាស្ត្រ ។ ភូមិសាស្រ្តិន អ្នកចេះភូមិសាស្ត្រ ។

ភូមិមានផ្ទះឥតស្វេតច្ឆត្រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ព្រះរាជនិវេសន៍។

ភូមិមានផ្ទះដាក់ស្វេតច្ឆត្រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ព្រះបរមរាជវាំង។

ភូមិភាគ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា តំបន់ទីដីដែលនៅកន្លែងណាមួយយ៉ាងធំទូលាយ។

ភូមិបាល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ភូមិ + បាល) ឈ្មោះក្រុមក្នុងក្រសួងរាជការ មានមុខងារនាទីខាងកាន់កាប់បញ្ជីដីភូមិ និងដីស្រែចម្ការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ
ឧទាហរណ៍៖ ការិយាល័យនៃភូមិបាល, ចាត់ភ្នាក់ងារភូមិបាលឲ្យទៅអង្កេតដីចម្ការដែលកើតហេតុ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមានបច្ច័យទៅនឹងដីស្រែ ចម្ការ ដូចយ៉ាងការិយាល័យភូមិបាល គឺការិយាល័យមានភារៈខាងកាន់កាប់បញ្ជីដីស្រែចម្ការរបស់អ្នកស្រុក ។

ភូមិន្ទ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. < ភូមិ + ឥន្ទ; សំ. < ភូមិ + ឥន្ទ្រ ) អ្នកដែលជាធំជាងអស់ប្រជាជនលើផែនដី ( ព្រះរាជា ) ។ សព្ទថា ភូធន, ភូធរ, ភូធរេស ឬ ភូធរេស្វរ៍, ភូនាថ, ភូនាយក, ភូនេតា, ភូបតី, ភូបាល, ភូបេន្ទ្រ, ភូបេស ឬ ភូបេស្វរ៍, ភូភុជៈ, ភូមិន្ទ, ភូមិប; ភូមិស្សរៈ, ភូមេន្ទ្រ, ភូមេស ឬ ភូមេស្វរ៍, ភូវន័យ, ភូវនាថ, ភូវនាយក, ភូសក្ក ឬ ភូសក្រ . . . ទាំងអស់នេះប្រែថា ព្រះរាជា ដូចគ្នា ប្លែកបន្តិចបន្តួចតែរាជស័ក្ដិធំតូចជាងគ្នាប៉ុណ្ណោះ, ត្រូវប្រើពាក្យថា ព្រះ ដាក់នាំខាងដើមផ្សំផង, តែបើប្រើក្នុងកាព្យមិនបាច់ដាក់ពាក្យថា ព្រះ ផ្សំក៏បានខ្លះ ដោយសម្រួលពាក្យចួន ។

ភូមិឋាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អាកិណ្ណភូមិ ភូមិនៅស្រុកស្រែចម្ការ ដែលមានផ្ទះនិងមនុស្សកុះកុម ។

ភូមិចាល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដំណើររញ្ជួយ ឬកម្រើកព្រះធរណី ។

ភូមិគ្រឹះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ផ្ទះដែលមានរបងព័ទ្ធដាច់ពីគេ។

ភូមិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ភូមិ ) ផែនដី, ទីដី; តំបន់; ផ្ទៃ; ទី; ជាន់; ថា្នក់ ។ ខ្មែរច្រើនប្រើសំដៅទីដែលមានប្រជុំផ្ទះលំនៅក្នុងតំបន់នីមួយៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ ភូមិតូច, ភូមិធំ។

                     ភូមិឋាន ទីភូមិ ។ ភូមិលំនៅ ផ្ទះលំនៅក្នុងភូមិ ។ ភូមិភាគ (ភូ-មិភាក) ប៉ែកផែនដី, ប៉ែកទីតំបន់ ។ ភូមិប្រទេស ( ភូមិ– ) ប្រទេសផែនដីនីមួយៗ ។ ល ។ ប្រើជាបទសមាសរៀងពីខាងចុងនាមសព្ទឯទៀតក៏មាន; ដូចជា : គេហភូមិ ( គេហៈភូម ) ថ្នាក់ផ្ទះ ។ ឋានន្ដរភូមិ ( ឋាន៉ន់-តៈរ៉ៈភូម ) ថ្នាក់ងារការ, ថ្នាក់យសស័ក្តិ។ បច្ចេកភូមិ ( បុ័ច-ចេកៈភូម ) ទីជាព្រះបច្ចេកពុទ្ធ ។ ពុទ្ធភូមិ ( ពុត-ធៈភូម ) ទីជាព្រះពុទ្ធ។ អរិយភូមិ ( អៈរ៉ិ-យៈភូម ) ថា្នក់របស់អរិយបុគ្គល, ថ្នាក់អរិយធម៌ ។ ល ។

ភូមា (មីយ៉ាន់ម៉ា)

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះប្រទេសមួយក្នុងភាគដីឥណ្ឌូចិននៅជាខាងឯលិចប្រទេសសៀម ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រទេសភូមា។

                         រាជធានី/​រដ្ឋធានីឈ្មោះ ណៃពិដោ។
ពួកមនុស្សអ្នកប្រទេសនោះក៏ហៅថា ភូមា ដែរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ជាតិភូមា, ពួកភូមាជាពុទ្ធសាសនិកថេរវាទដូចខ្មែរដែរ ។

ភូមរី

មានន័យថា ( ម. ព. ភូមរា ) ។

ភូមរិន្ទ

មានន័យថា ដូចគ្នានឹង ភមរិន្ទ ដែរ ( ម. ព. នេះ ) ។

ភូមរា

មានន័យថា ដូចគ្នានឹង ភមរ, ភមរី ដែរ ។

ភូមធ្យរេខា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ខ្សែព័ទ្ធផែនដីចំពាក់កណ្តាល ជាចន្លោះអក្ខោសាន ខាងត្បូង និងខាងជើង ។

ភូមទេវតា

មានន័យថា ត្រូវប្រើពាក្យ ភុម្មទេវតា វិញ ( ម. ព. នេះ ) ។

ភូម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ទេវតាដែលឋិតនៅផ្ទាល់លើផែនដី។ ខ្មែរហៅទេវតាឬបិសាចដែលអាស្រ័យនៅទីស្រែចម្ការថា ព្រះភូម ។ សែនព្រះភូម សែនបូជាព្រះភូមក្នុងវេលាដែលរាស់ស្រែនឹងស្ទូង ( ចំពោះតែស្រែណាមួយដែលគេធ្លាប់ធ្វើរាល់ឆ្នាំ តាមជំនឿម្ចាស់ស្រែ ) ។

ភូបាល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) អ្នកគ្រប់គ្រងរក្សាផែនដី ( ព្រះរាជា )
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះភូបាល ( ព. កា. ) : សូមព្រះភូបាល ស្ដេចទ្រង់ក្រសាល រំហែព្រះទ័យ រីដងព្រៃនេះ ជាទីនិរភ័យ សូមព្រះភូវន័យ ទ្រង់ព្រះកម្សាន្ត ។

ភូបថ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វិថីជាគោចរនៃព្រះអាទិត្យ ជុំវិញផែនដី ។

ភូធរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) អ្នកទ្រទ្រង់នៅលើផែនដី ( ភ្នំ ) ។ អ្នកទ្រទ្រង់ផែនដី ( ព្រះរាជា ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះភូធរ ( ព. ទេ. ឬ ព. កា. ) : ប្រាសាទបវរ សង់ថ្វាយភូធរ ព្រះភូធរគង់ ជាសុខសម្រាន្ត ក្សេមក្សាន្តអភិម- ង្គលកបឫទ្ធិរុង- រឿងតេជះជ័យ ។

ភូធន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) អ្នកដែលមានផែនដីជាទ្រព្យឬមានទ្រព្យពេញទាំងផែនដី ( ព្រះរាជា )
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះភូធន ( ព. កា. ) : ព្រះបាទសម្ដេចព្រះភូធន ស្ដេចទ្រង់និពន្ធកាព្យនានា ទូន្មានប្រដៅរាស្រ្ដប្រជា គឺអង្គក្សត្រាព្រះហរិរក្ស ។

ភូតវេទ្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ភូតពេទ្យ ) ។

ភូតវិទ្យា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សិល្បៈខាងការបញ្ចូល បញ្ជាន់រូបមេមត់ បង់បត់ឱ្យទស្សន៍ទាយ មើល ជោគរាសី ។

ភូតរូប

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) រូបដែលកើតមានតាមធម្មតា គឺធាតុទាំង ៤ ( ដី, ទឹក, ភ្លើង, ខ្យល់ ); ហៅថាមហា ភូតរូប ក៏បាន ។

ភូតព្ភសាស្ត្រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វិទ្យាសាស្រ្តសម្រាប់សិក្សាពីគ្រឿងសម្ភារ ដែលផ្សំបង្កើតតួផែនដី ពីធម្មជាតិ ពីស្ថានភាពនឹងពីបុព្វហេតុដែលបណ្តាលឱ្យទៅជាយ៉ាងដូច្នេះដូច្នោះ ។

ភូតពេទ្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. –វៃទ្យ; បា. –វេជ្ជ ) ពេទ្យចាប់ខ្មោចឬដេញខ្មោចបិសាច ដែលមកយាយី ។

ភូតគ្រាម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ភូតគាម ) ។

ភូតគាមោសថវិទ្យា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វិទ្យាសិក្សាពីភូតគាមដែលប្រើជាឱសថបាន ។

ភូតគាមអនាម័យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គយ
មានន័យថា រាល់វិធានការបង្ការទប់ស្កាត់ ការរាតត្បាតពីសំណាក់ សមាសភាពចង្រៃលើរុក្ខជាតិ។

ភូតគាមសាស្ត្រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វិទ្យាសិក្សាពីភូតគាម ។

ភូតគាមវិទូ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រូបមេមត់ បង់បត់ជាអ្នកទស្សន៍ទាយ​ ។

ភូតគាមវណ្ណនា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ផ្នែកនៃភូតគាមវិទ្យាប្រដៅពីសិល្បៈខាងពិពណ៌នា ពីភូតគាម។

ភូតគាមរោគសាស្រ្ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការសិក្សា និងពិពណ៌នាពីជម្ងឺនៃពួកភូតគាម ។

ភូតគាម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ឬ សំ. ) ពួកតិណជាតិ, លតាជាតិ, រុក្ខជាតិ ដែលកើតហើយ គឺសារពើស្មៅ, វល្លិ, ឈើដែលដុះហើយ ។
អ្វីៗដែលរស់ដោយចាក់ឫសទៅក្នុងដី មានស្មៅ វល្លិ និងឈើជាដើម ។

ភូតកាល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) កាលដែលមានរួចទៅហើយ គឺកាលឬវេលាដែលកន្លងហួសទៅហើយ ( អតីតកាល ) ។ កាលឬវេលាដែលគួរធ្វើកិច្ចការមានសួរបញ្ជាក់សេចក្តីជាដើម ក្នុងទីចំពោះមុខ ( កាលពិត ) គឺពេលដែលត្រូវសួរត្រូវឆ្លើយចំពោះមុខតាមការណ៍ពិត ( វេវ. សច្ចកាល )
ឧទាហរណ៍៖ ពេលនេះជាសច្ចកាល ជាភូតកាលរបស់អ្នក, អ្នកត្រូវនិយាយតាមការណ៍ពិតកុំលាក់ឡើយ ។

ភូត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ពោលពាក្យមិនពិត, និយាយកុហក ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) អ្វីដែលកើតមានហើយ; ទេវតា; សត្វលោក; ខ្មោចបិសាច; បញ្ចក្ខន្ធ; ធាតុទាំងបួន; សេចក្ដីពិត ។ ល ។
ឧទាហរណ៍៖ អាគមចងភូត ឬ –ចាប់ភូត អាគមចងឬចាប់ខ្មោចបិសាច ។ ពួកភូត ពួកទេវតា, ពួកសត្វលោក ឬ ពួកខ្មោចបិសាច ។

                     អ្វីៗដែលកើតមានស្រាប់ ដូចយ៉ាងភូតទាំងបួន គឺ ដី ទឹក ​ភ្លើង ខ្យល់ ដែលជាគ្រឿងទ្រទ្រង់ជីវិតសត្វ ជាដើម​ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមិនពិត ។
ឧទាហរណ៍៖ ពាក្យភូត ។ ភូតភរ ឬ ភរភូត ( ម. ព. ភរ ) ។

ភូឈួយក្រុង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះតំណែងរដ្ឋបាលអ្នកគ្រប់គ្រងបន្ទាប់ពីអភិបាលក្រុង​ (ម.ព. ចៅហ្វាយខេត្ត បន្ថែម។)

ភូឈួយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. ផូជ្វ់យ អ. ថ. ភូឈួយ់ “អ្នកជួយ, អ្នកទទួលមុខការជាជំនួយ” ) មន្ត្រីដែលមានមុខងារជាអ្នកទទួលរងបន្ទុក ធ្វើកិច្ចការរាជការបន្ទាប់អំពីមន្ត្រីជាអធិបតី ។
ឧទាហរណ៍៖ ភូឈួយសេនាបតី, ភូឈួយរដ្ឋមន្ត្រី, ភូឈួយខេត្ត។

                      សម័យបុរាណ ប្រើពាក្យថា ជំទប់, លុះចំណេរតមក ប្រើពាក្យ ភូឈួយ នេះ, សម័យបច្ចុប្បន្ន ប្រើពាក្យ រង វិញ ។
ឧទាហរណ៍៖ អភិបាលខែត្ររង, អភិបាលស្រុករង . . . ។ សម្រាប់គណៈរដ្ឋមន្ត្រីប្រើជា អនុរដ្ឋលេខាធិការ ។

ភូគោល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ភូ + គោល ) គោលនៃផែនដី, ដុំមូលជាតំណាងពិភពលោក, ដុំមូលជាតំណាងផែនដីទាំងមូលដែលមានគូរផែនទីពិភពលោកពាសភ្ជាប់ជាមួយផង, រូបសណ្ឋានលោក ( បារ. Globe terrestre ) ។ ម. ព. ភូ និង គោល ផង ។

ភូ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សំណុំសក់, រោម, សរសៃអ្វីៗ សម្រាប់ប្រើចងជារំយោល ។ ( សំ. បា. ) ផែនដី, លោក, ពិភពលោក។ ( បា. ភូ; សំ. ភ្រូ ) ចិញ្ចើម ។

ភុំភឿន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពួកក្លើ, គូកន ( ម. ព. ភឿន ផង ) ។

ភុលឡឺរ៉ែន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គីមី
មានន័យថា ម៉ូលេគុលធំផ្សំដោយកាបូនដែលមានរូបមន្ដគីមី Cn ដែល n ជាចំនួនគូចាប់ពី ៣២ រហូតដល់ ១០០។ គេជឿជាក់ថាមានទំរង់គ្រោងស្វ៊ែប្រហោង ដែលមានបណ្ដាញផ្ទៃនៃអាតូមកាបូនភ្ជាប់ទៅនឹងវង់ឆកោណ និងបព្ចាកោណ។

ភុល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮដោយបក្សីស្ទុះហើរព្រមគ្នា ឬសូរទឹកខ្ពុរចេញជាដើម ។

ភុយមីកង់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គីមី
មានន័យថា សមាសធាតុគីមីដែលដើរតួក្នុងសណ្ឋានជាឧស្ម័នដើម្បីបំផ្លាញ សត្វល្អិត និងដង្កូវរបស់វា និងសត្វចង្រៃផេ្សងៗទៀត។
ឧទាហរណ៍៖ ឌីក្លរេទីល អេទែ p-ឌីក្លរ៉ូបង់សែន និងអេទីឡែនអុកស៊ីត។

ភុយកាស៊ីតេ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គីមី
មានន័យថា និមិត្ដសញ្ញា f ។ មុខងារទែមូឌីណាមិចដែលត្រូវប្រើជំនួស សំពាធដោយផ្នែកក្នុងប្រតិកម្មដែលទាក់ទងទៅនឹងឧស្ម័នបរិសុទ្ធ និងល្បាយ។ ប្រសិនបើឧស្ម័នបរិសុទ្ធនោះភុយកាស៊ីតេស្មើទៅនឹងសំពាធ។ ភុយកាស៊ីតេវត្ថុ រាវឬវត្ថុរឹងស្មើនឹងភុយកាស៊ីតេចំហាយក្នុងលំនឹងជាមួយគ្នា។

ភុយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮដោយខ្យល់ភើជាដើម ។

ភុម្មទេវតា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.) ទេវតាដែលអាស្រ័យនៅលើផ្ទៃផែនដី ។

ភុត្តាវសេស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ភុត្តសេស ) ។

ភុត្តសេស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) អាហារដែលសល់អំពីបរិភោគ, អាហារជាដែល, ជាសំណល់ ។

ភុជិស្សភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ភុជិស្សតា ) ។

ភុជិស្សតា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. –ភាវ ) ភាវៈនៃអ្នកជា, ភាពជាអ្នកជា, ដំណើរឥតជំពាក់បំណុលគេ ។

ភុជិស្សជន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ភុជិស្ស + ជន; សំ. ភុជិឞ្យ– ) ជនអ្នកជា គឺអ្នកដែលឥតជំពាក់បំណុលគេ ឬដែលមិនមែនទាសៈ, ទាសីគេ ។

ភុជង្គលីលា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះកាព្យមួយប្រភេទក្នុងមួយឃ្លាមានសង្កាត់បី, ត្រង់សង្កាត់ទី១ មាន៦ពាក្យ, សង្កាត់ទី២និងទី៣ មាន៤ពាក្យ ហៅថា បទភុជង្គលីលា, ដូចជា
ឧទាហរណ៍៖ ព្រីងព្រូសជន្លូសភ្លូភ្លង ក្រូចព្រៃអង្គ្រង ដុះដាសលាយគ្នា ។

ភុជង្គ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ភុជគ, ភុជង្គ, ភុជង្គម “សត្វទៅដោយល្បត់” ) ពស់, នាគ ។
ឧទាហរណ៍៖ ភុជង្គនាគ ខ្មែរប្រើសំដៅសេចក្ដីថា ពិភពនាគ ( ម. ព. ពិភព ផង ) ។

ភុង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮដោយធ្លាយ ឬបែកធុងទឹក ឬក្អមទឹកជាដើម ។

ភឺះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ភឺស ) ។

ភឺស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮដោយចាប់ដកកូនឈើជាដើម ។

ភឺន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. ផឺន អ. ថ. ភឺ៎ន ) ផ្ទាំង
ឧទាហរណ៍៖ សំពត់មួយភឺន ( ម. ប្រ. ) ។

ភឺតៗ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮដោយខ្យល់ចេញតឹងអំពីហែបសន្ទះស្នប់ជាងដែកជាដើម ។

ភឹល

មានន័យថា ( ម. ព. ភិល ) ។

ភឹប

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮដោយរលាស់ផ្ទាំងសំពត់, ដោយទទះស្លាប ឬដោយភ្លើងឆាបឆេះប្រេងកាតជាដើម ។

ភឹង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮដោយវាយ, គោះ ឬដាច់ខ្សែធំដែលសន្ធឹងតឹង ។ ( ព. ប្រ . ) កាត់ចិត្តភឹង ឬ ដាច់ចិត្តភឹង កាត់ចិត្តឬដាច់ចិត្តស្រឡះ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះប្រដាប់មួយប្រភេទធ្វើដោយដែក តួផ្លែសំប៉ែតស្រដៀង         នឹងចបកាប់ សម្រាប់ចាំងពង្រាបសាប់ឈើ ( ឈ្មោះដឹងចាំងមួយប្រភេទ ) ។
( ស. ផិង អ. ថ. ភិង ប្រើជា កិ. “ឆ្អើរ, អាំង”; ន. ឈ្មោះនំឆ្អើរមួយប្រភេទ ); ឈ្មោះនំមួយប្រភេទធ្វើដោយម្សៅលាយពងទានិងស្ករ មានរូបសណ្ឋានមូលស្ដើងស្រដៀងនឹងសំបុកពីងពាង ឆ្អើរនឹងភ្លើងឲ្យឆ្អិនស្រួយ មានឱជារសផ្អែមលាយឆ្អាបបន្តិចៗ

ឧទាហរណ៍៖ នំភឹង ។

ភឹកមន, ដើមនាងខ្មៅ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចុល្លព្រឹក្សមួយប្រភេទកម្ពស់ ១-២ ម មានមែកពណ៌ស្វាយដុះក្នុងព្រៃក្រាស់លើដីរាប ឬលើភ្នំ ពេលខ្លះ គេដាំវាជិតផ្ទះនៅជាលំអដោយមានផ្កាពណ៌ខៀវ និងផ្កាឈូកធំៗល្អ។ ដើមនេះមានក្នុងទ្វីបឥណ្ឌូចិន ឧបទ្វីបជ្វា និងប្រទេសចិន។ កេស្ងោរ ស្លឹក និងឫសផឹក ដើម្បីជាថ្នាំកម្លាំង និងជាថ្នាំគ្រុន។

ភីលៀង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. ពីល្យើង អ. ថ. ភីលៀង ) បងចិញ្ចឹម; អ្នកគយគន់ឃ្លាំចាំរក្សា, អ្នកបីបាច់រក្សាមើលការខុសត្រូវ ។ ពាក្យនេះ ខ្មែរច្រើនប្រើហៅចំពោះអ្នកមើលថែទាំបីបាច់រក្សាព្រះរាជបុត្រ ឬអ្នកថែរក្សាកូនមន្ត្រីធំ និងអ្នកមានធនធានស្ដុកស្តម្ភ ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រើភីលៀង, មានភីលៀងឆ្វេង ស្ដាំ នៅចាំរក្សាជានិច្ច ។

ភីលភល

មានន័យថា ( ម. ព. ភែលភល ) ។

ភីងគ័រព្រីន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គីមី
មានន័យថា ភស្ដុតាងសំរាប់វត្ដមាន ឬអត្ដសញ្ញាណសារធាតុដែលបានដោយ បចេ្ចកទេសដូចជាស្ប៉ិចសិក្សាក្រូម៉ាតូក្រាភ្វី ឬអេឡិចត្រូផរេស។

ភីង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮដោយរលំ, ដួល, ធ្លាក់, វាយ, សំពងអ្វីៗដែលខ្ទរ, ស្ពោត ។

ភី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលមានអាការ ឬឫកពាសង្ហា, ហ៊ឺហា**, ក្រអឺត **ពាក្យ “ហ៊ឺហា” ត្រូវបានកែតម្រូវពីពាក្យដើម “ហឺហា” ដោយហេតុថាមានតែពាក្យ “ហ៊ឺហា” អនុលោមតាមវចនានុក្រមខ្មែរ សម្ដេច ជួន ណាត។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរភី, តែងខ្លួនដើរភីចុះភីឡើង ។

ភិសវង់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. វិស្មយ ) វង្វេងស្មារតីដោយខ្លាច, ភាន់ភាំង, សង្ស័យ, ស្ងើច ឬស្ញែងដោយភាន់គំនិត។ ខ្មែរច្រើនប្រើសំដៅសេចក្ដីថា ” គួរឲ្យចាប់ចិត្តស្រឡាញ់, គួរឲ្យស្នេហា,… ”
ឧទាហរណ៍៖ បង ឬប្អូនភិសវង់, គួរឲ្យភិសវង់ ។

ភិល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮដោយបក្សីស្ទុះហើរ ។

ភិយ្យោភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ភិយ្យោ + ភាវ; សំ. ភូយស៑– ) ដំណើរច្រើនក្រៃលែង, ភាវៈលើសលែង; ប្រើជា គុ. ក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ មានអំណរជាភិយ្យោភាព ។

ភិយ្យោ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា.; សំ. ភូយស៑ ) ច្រើន, លើសលែង, ពន់ពេក; និយាយថា ភិយ្យោសោ ក៏មាន ( ច្រើនប្រើក្នុងកាព្យ ) ។

ភិន្នោទរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. < ភិន្ន “ផ្សេង, ទីទៃ” + ឧទរ ” ពោះ, ផ្ទៃ ” ) បងប្អូនដែលកើតអំពីមាតាផ្សេងគ្នាតែរួមបិតាមួយ គឺបងប្អូនឪពុកជាមួយម្ដាយទីទៃ បងភិន្នោទរ, ប្អូនភិន្នោទរ ។