Author: Buy Khmer Book

រគាម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលលេចថ្គោលៗឡើង តម្រៀបគ្នាមានលំនាំស្រដៀងនឹងបង្កង់ផ្ទះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឆ្អឹងជំនីររគាម ។

រគង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលតូចៗមូលៗរៀវចុងរៀបរៀងគ្នាឥតឆ្គង ។
ឧទាហរណ៍៖ ម្រាមដៃរគង ។

                      ដែលវារគងលើគ្នាស្រួលៗមើលទៅមិនទាស់ភ្នែក ។
ឧទាហរណ៍៖ ទងត្រឡាចរគងៗ ( និយាយថា ល្គង ក៏មាន, តាមទម្លាប់ប្រើ ) ។

រខោក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលយារចុះសោកប៉ត្រោក ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្ពាយសម្ពាយរខោក, រែកជាលរខោក ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលយារចុះសោកប៉ត្រោក ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្ពាយសម្ពាយរខោក, រែកជាលរខោក ។

រខែះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮខែះៗរឿយៗ ។

រខែក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា បរិវារសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំជាមួយនឹងពាក្យ រខោក ថា ។
ឧទាហរណ៍៖ រខែករខោក ដែលរខោកក្រៃពេក។ បររទេះរខែករខោក ។

រខេក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា បរិវារសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំនឹងពាក្យ រខាក ថា ។
ឧទាហរណ៍៖ រខេករខាក ដែលរខាកក្រៃពេក។ បាំងជញ្ជាំងស្លឹករខេករខាក ។

រខូស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮខូសៗរឿយៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ អណ្ដើកវាររខូស ( និយាយថា កខូស ក៏មាន, តាមទម្លាប់ប្រើ ) ។

រខុញ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមានស្នាមដោយអន្លើៗមិនរាប, មិនរលីង
ឧទាហរណ៍៖ ស្នាមដែកឈូសរខុញ, ស្នាមចបរខុញ, មុខអុតរខុញ ។

រខឺត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា តូចខ្ពស់ស្ដឺត, ស្ដឺតកំប្រេវ ។
ឧទាហរណ៍៖ រាងរខឺត, ខ្ពស់រខឺត ( ម. ព. តឺតរខឺត ផង ) ។

រខិន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះខ្លាមួយប្រភេទ សម្បុរលឿងលាយសម្បុរខ្មៅផ្អុចៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្លារខិន ។

រខិត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា រលាត់, ប៉ះពាល់ត្រូវដល់មានស្នាម; រលស់បន្តិចបន្តួច ។
ឧទាហរណ៍៖ ប៉ះត្រូវតែឥតមានរខិតទេ, គោចូលស៊ីស្មៅក្នុងចម្ការ តែឥតមានរខិតដំណាំទេ ។

រខិញ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា បរិវារសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំនឹងពាក្យ រខុញ ថា ។
ឧទាហរណ៍៖ រខិញរខុញ រខុញក្រៃពេក, រខុញច្រើនអន្លើ ។

                      ព. ប្រ. របិញរបុញ ។
ឧទាហរណ៍៖ គំនិតរខិញរខុញ, មនុស្សរខិញរខុញ, ការងាររខិញរខុញ ។

រខិករខក់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលរលុង ឬរង្គោះរង៉ិករង៉ក់ ។
ឧទាហរណ៍៖ រលុងរខិករខក់, រង្គោះរខិករខក់ ( ម. ព. កខិកកខក់ ផង ) ។

រខាក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា តាករ៉ាក, រហែករហោក ។
ឧទាហរណ៍៖ ដំបូលរខាក, ផ្ទះរខាក, សំពត់ស្ដើងរខាក ។

រខក់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលរលុង ឬរង្គោះមិនណែន ។
ឧទាហរណ៍៖ រលុងរខក់, រង្គោះរខក់ ( ច្រើននិយាយថា រខិករខក់ ) ។

រខក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮខកៗព្រោះរលុង ។
ឧទាហរណ៍៖ រលុងរខក ( ម. ព. រខក់ និង រខិករខក់ ផង ) ។

រក្សាស្រុក

មានន័យថា ( មើលក្នុងពាក្យ រក្សា ) ។

រក្សាលំហូរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ
មានន័យថា របបលំហូរទឹកអប្បបរមាចាំបាច់ដែលត្រូវរក្សាឱ្យមាននៅក្នុងទន្លេ ស្ទឹង ព្រែក ដើម្បីធានាបាននូវនិរន្តរភាពនៃប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី និងផលប្រយោជន៍ផ្សេងៗទៀត។

រក្សាភិបាល

មានន័យថា ( មើលក្នុងពាក្យ រក្សា ) ។

រក្សាព្រះអង្គ

មានន័យថា ( មើលក្នុងពាក្យ រក្សា ) ។

រក្សា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. រក្ស; បា. រក្ខ ) ថែ, ថែទាំ; បីបាច់, ចិញ្ចឹម; កាន់; កាន់កាប់; ការពារ; ប្រយ័ត្ន : រក្សាទ្រព្យ, រក្សាខ្លួន, រក្សាមារយាទ, រក្សាសីល ។ រក្សាធិក្រឹត អ្នកកាន់ការរាជការក្នុងទីប្រជុំសង្កាត់ ( អភិបាលស្រុក) ។ រក្សាភិបាល អ្នកគ្រប់គ្រងរក្សាដោយការប្រយ័ត្ន; ខ្មែរប្រើពាក្យនេះជាឋានន្តរសម្រាប់នាយសង្កាត់ : ពញារក្សាភិបាល, ចួនកាលឡើងជាទីឃុន ឬជាទីហ្លួងក៏មាន : ឃុនរក្សាភិបាល, ហ្លួងរក្សាភិបាល ។ រក្សាព្រះអង្គ ឈ្មោះក្រុមទាហានសម្រាប់រក្សាព្រះអង្គព្រះករុណាជាអម្ចាស់ជីវិត : ក្រុមរក្សាព្រះអង្គ, ទាហានរក្សាព្រះអង្គ ។ រក្សាស្រុក ឈ្មោះក្រុមទាហានសម្រាប់ការពារកម្ពុជរដ្ឋ : ក្រុមរក្សាស្រុក, ទាហានរក្សាស្រុក; សម័យនេះហៅ ខេមរភូមិន្ទ ។ ល ។

រក្សសៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពួកភូតបិសាច ដែលតែងយាយី ឬទំនុកបម្រុងឱ្យចម្រើនដល់មនុស្ស​ ។

រក្ស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( សំ.; បា. រក្ខ ) រក្សា ។ ខ្មែរប្រើពាក្យនេះរួមចូលនឹងសព្ទដទៃឲ្យជាបទសមាស ជាឋានន្តររបស់មន្រ្តី ឬជានាទីជាតំណែងណាមួយ ដូចជា ។
ឧទាហរណ៍៖ គទានុរក្ស អ្នករក្សាដំបង ( ឋានន្តរសម្រាប់អភិបាលខែត្របាត់ដំបង, សំដៅសេចក្ដីថា”អ្នករក្សាខែត្របាត់ដំបង” ); គ្រឹហានុរក្ស ការរក្សាគ្រឹហា, អ្នករក្សាផ្ទះ, អ្នកចាំផ្ទះ; ធនានុរក្ស ឬ ធនាភិរក្ស ការរក្សាទ្រព្យ, អ្នករក្សាទ្រព្យ; ធម្មានុរក្ស ការរក្សាធម៌, អ្នកកាន់តាមធម៌; វាចានុរក្ស ការរក្សាសម្ដី, អ្នករក្សាសម្ដី, អ្នកប្រយ័ត្នសម្ដី, ប្រយ័ត្នមាត់; វិនយានុរក្ស ការរក្សាវិន័យ, ការកាន់ច្បាប់, អ្នកកាន់ច្បាប់; សច្ចានុរក្ស ឬ សត្យានុរក្ស ការកាន់ពាក្យពិត, អ្នកកាន់ពាក្យសត្យ; សិក្ខានុរក្ស ការកាន់សិក្ខា, អ្នកកាន់សិក្ខា ( អ្នកប្រព្រឹត្តតាមសិក្ខាបទ ); ហិរញ្ញានុរក្ស ឬ ហិរណ្យានុរក្ស ការរក្សាប្រាក់, ការទុកដាក់ប្រាក់មាស, អ្នករក្សាប្រាក់, អ្នកទុកដាក់ប្រាក់មាស ។ល។

រក្ខិតសព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សពដែលគេរៀបចំតម្កល់ទុកឱ្យបានយូរ ដោយវិធីផ្សេងៗ ។

រក៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា រក ។ ពាក្យសមញ្ញសម្រាប់និយាយរំហ័ស ។
ឧទាហរណ៍៖ មក៍:ក៍អី ? ដើររក៍សព្វអន្លើហើយ មិនឃើញទេ ។

រកេត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំជាមួយនឹងពាក្យ រកូត ថា :
ឧទាហរណ៍៖ រកេតរកូត រកូតតូចខ្លះធំខ្លះខ្ពស់ខ្លះទាបខ្លះចម្រុះគ្នាមិនរៀបរយ។

                         ផ្នូរខ្មោចរកេតរកូត, ដំបូកត្រោករកេតរកូតពេញវាល ។

រកៀស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា កកិតរឿយៗ ដូចជាកៀសក្នុងភ្នែកដោយមានកម្ទេចល្អិតចូល ។
ឧទាហរណ៍៖ សំរាមចូលភ្នែករកៀសៗ ។

រកូត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលរាយគ្នារង្វើលៗ មើលទៅឃើញខ្ពស់ខ្លះទាបខ្លះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្នូរខ្មោចរកូត; មើលទៅឃើញកោះរកូតក្នុងសមុទ្ទ ។

រកឹង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមើលទៅឃើញឆ្កឹងៗ រាយៗរង្វើលៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ បង្គោលរកឹង ។

រកឹក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮកឹកៗរឿយៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ បាយាបតឿនរកឹក ។

                       សូរឮដោយសើចញាប់រន្ថាន់តែតិចៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ សូរសើចរកឹក ( ម. ប្រ., ច្រើននិយាយថា សើចកខឹក ឬ កក្អឹក ) ។

រកាំរកូស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា មានមោះមៃនឹងគ្នាមិនសូវស្រាក; ដែលចេះតែប្រដាក់ប្រទុក្ខ, រើរុះ, រអាក់រអួល មិនជាប្រក្រតី ។
ឧទាហរណ៍៖ ចេះតែរកាំរកូសនឹងគ្នា; មនុស្សរកាំរកូស, ចិត្តរកាំរកូស, គំនិតរកាំរកូស ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា មានមោះមៃនឹងគ្នាមិនសូវស្រាក; ដែលចេះតែប្រដាក់ប្រទុក្ខ, រើរុះ, រអាក់រអួល មិនជាប្រក្រតី ។
ឧទាហរណ៍៖ ចេះតែរកាំរកូសនឹងគ្នា; មនុស្សរកាំរកូស, ចិត្តរកាំរកូស, គំនិតរកាំរកូស ។

រកាំ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទ ធាងវែងៗ មានបន្លារឹង ស្លឹកស្រដៀងនឹងផ្ដៅសោម​ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើមរកាំ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលរកៀសៗក្នុងភ្នែកមើលចំពន្លឺពុំបាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ភ្នែករកាំ;

                      ប្រើជា កិ. ក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ រកាំភ្នែក ។

                      រកាំចិត្ត រង្កៀសចិត្ត; ក្រំចិត្ត ។

រកាវារ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះព្រឹក្សមួយប្រភេទ កម្បស់ ៧-១១ ម ដុះក្នុងព្រៃល្បោះ នៅទ្វីបអាស៊ីផ្នែកអាគ្នេយ៍។ គ្រូហ្មខ្មែរយកស្លឹកត្រាំទឹក ដើម្បីព្យាបាលជំងឺកើតកម រមាស់។

រកាដែក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះឈើរកាមានបន្លាសុទ្ធតែដែកដុះនៅឋាននរក សម្រាប់ពួកនិរយបាលកំហែងឲ្យសត្វនរកដែលមានបាបប្រតោងឡើង ព្រោះកាលនៅជាមនុស្សជាអ្នកលួចប្រពន្ធ ឬលួចប្ដីគេ ( ពោលតាមគម្ពីរខាងពុទ្ធសាសនា ) ។

រកា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះឆ្នាំទី ១០ ( មាន់ ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ឆ្នាំរកា ។

                     ឈ្មោះឈើព្រៃមួយប្រភេទ សន្ដាននឹងគដើមមានបន្លាធំៗរង្វើលៗផ្លែតូចៗ ខ្លីៗជាងផ្លែគ មានប៉ុយសាច់ម៉ដ្ឋត្រសុសសម្បុរសស្រអាប់
ឧទាហរណ៍៖ ប៉ុយរកា ។

                     ដើមឈើកម្ពស់ ១០-២០ ម មានបន្លា។ ដុះក្នុងព្រៃល្បោះនៃប្រទេសអាស៊ីផ្នែកអាគ្នេយ៍។ ពេលខ្លះ គេដាំរកាតាមវិថីនានា។ គ្រាប់រកាមានរោម សសៃវែងៗ ដូចគរដែរ គេអាចប្រើញាត់ពូកខ្នើយបាន។ ឈើរកាសម្រាប់ធ្វើក្តារផ្ទះ​ និងសម្រាប់ធ្វើស្គរ។ ផ្កាគ្រាប់ សំបក គេយកធ្វើថ្នាំព្យាបាលរោគផ្សេងៗ ថ្នាំនេះប្រើតែក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូចិនទេ។ ទឹកស្ងោរ ផ្កាផឹកឱ្យបាត់មួល។ ត្រូវលីងផ្កាសិន មុននឹងស្ងោរ។ គេលីងគ្រាប់ ហើយស្ងោរផឹកពេលណាម្តាយមិនសូវមានទឹកដោះអោយកូនបៅ។ គ្រូថ្នាំប្រើសំបកដើមរកាផ្សំជាឱសថបិទលើជើង ដៃ បាក់ ដើម្បីឱ្យឆ្អឹងជាប់គ្នាវិញ​ និងឱ្យជាមុខរបួសឆាប់។ ទឹកស្ងោរ សំបកជាឱសថ ម៉្យាងទៀត គឺអាចឃាត់ឈាមបាន។

រកម

មានន័យថា ( ម. ព. ល្កម ) ។

រកតែ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា និបាតសព្ទ
មានន័យថា ឲ្យតែ; នាំឲ្យតែ, ទាល់តែ, ត្រាតែ ។
ឧទាហរណ៍៖ វាចេះតែមកចំទើសចំទែងរកតែធ្វើការអ្វីពុំកើត; ថ្ងៃនេះរវល់តែទទួលភ្ញៀវ រកតែធ្វើការអ្វីក៏ពុំកើត ។

រកកល់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា និបាតសព្ទ
មានន័យថា ជិតនឹង, រៀបនឹង, ស្ទើរនឹង ។
ឧទាហរណ៍៖ រកកល់ភ្លៀង, រកកល់គ្រុន ។

រក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា សង្វាតឬស្វែងឲ្យចួប, ឲ្យប្រទះ, ឲ្យឃើញ, ឲ្យបានដូចបំណង ។
ឧទាហរណ៍៖ រកគោ, រកទិញស្រូវ, រកទ្រព្យ, រកឧស ។

                      ពឹងគេ, ស្ដីគេ ។
ឧទាហរណ៍៖ រកគេឲ្យជួយប្រក់ផ្ទះ, រកគេមកដេកកំដរ ។

                      រកខុសរកត្រូវ ពិនិត្យឲ្យឃើញខុសត្រូវ ។ រកខ្យល់ ឬ រកខ្យល់រកដង្ហើម ត្រដរប្រឹងឲ្យមានខ្យល់ដង្ហើម, ខំប្រឹងត្រដរដកដង្ហើម ។ រកគ្នា ស្វែងឲ្យបានគ្នា, ស្វែងឲ្យបានចួបគ្នា ។ រកដើមរកចុង ពិនិត្យសង្កេតឲ្យឃើញដើមឃើញចុង ។ រកទោស សង្កេតឲ្យឃើញទោស ។ រកប្រពន្ធ ស្វែងឲ្យបានប្រពន្ធ, ស្ដីប្រពន្ធ ។ រកប្រាក់គេ សុំប្រាក់គេ; ខ្ចីប្រាក់គេ ។ រកពុត សង្កេត, ពិនិត្យ ឲ្យឃើញពុត; ដេញពុត ។ រកពុទ្ធោ លាន់មាត់រកព្រះពុទ្ធថា ពុទ្ធោ ! , ពុទ្ធោ ពុទ្ធោ ! , ឱ ពុទ្ធោ !, ឱ ពុទ្ធោ ពុទ្ធោ !, ពុទ្ធោអើយ !, ឱ ពុទ្ធោអើយ ! ( —អើ្ហយ ) ។ រកមុខ សង្កេតឬបញ្ជាក់ឲ្យឃើញមុខ, ឲ្យស្គាល់មុខ ។ រកស៊ី ប្រកបកិច្ចការឲ្យបានទ្រព្យធន, ប្រឹងធ្វើរបរចិញ្ចឹមជីវិត ។ រកហេតុ ឬ រករឿង សន្សំ, ពិនិត្យ, សង្កេត ស្វែងឲ្យឃើញហេតុ ឬ ឲ្យកើតបានជារឿង, ឲ្យឃើញដំណើរ ។ ល ។

រ

មានន័យថា ព្យញ្ជនៈទី ២៧ តាមលំដាប់ពួកព្យញ្ជនៈទាំង ៣៣តួ, ជាព្យញ្ជនៈទី ២ ក្នុងសេសវគ្គឬអវគ្គ, ជា មុ៑ទ្ធជៈ មានសំឡេងកើតក្នុងក្បាល ។ តួ រ នេះ មានសំឡេងជាពីរ គឺ រ និង រ៉; ក្នុងភាសាខ្មែរ រ ជាឃោសៈ, រ៉ ជាអឃោសៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. រ្ច អ. ថ. រ៉ ) បង្គោល, ឃ្នង, របងបោះរាំងក្នុងទឹកជាគ្រឿងការពារសត្វទឹកដែលសាហាវ មិនឲ្យចូលមកបាន
ឧទាហរណ៍៖ បោះររាំងបាំងកន្លែងចុះងូតទឹកទន្លេ ។

យ័រ!

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សម្ដីបន្លឺឡើងដោយសើច, ដោយប្លែកចិត្ត, ។
ឧទាហរណ៍៖ យ័រ!

យ័ន្ត្រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. យ័ន្ត ) ។

យ័ន្ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. យន្ត; សំ. យន្ត្រ “ការហាម, ឃាត់; ដំណើរការពារ” ) គំនូសដែលគូស គូរប្រទាក់ឆ្វាក់លើសំពត់សឬក្រដាសជាដើម ដោយសូត្រសែកគាថាអាគមផង ឬសរសេរតួរអក្សរគាថាអាគមត្រង់ចន្លោះៗក្រឡាឬនៅត្រង់ជ្រុងៗរាប់ថាជារបាំងជាគ្រឿងការពាររារាំងសត្រូវឬអន្តរាយផ្សេងៗតាមដោយជំនឿអ្នកដែលរាប់អានទុកចិត្តថាជារបស់ស័ក្ដិសិទ្ធ
ឧទាហរណ៍៖ ( បា. យន្ត; សំ. យន្ត្រ “ការហាម, ឃាត់; ដំណើរការពារ” ) គំនូសដែលគូស គូរប្រទាក់ឆ្វាក់លើសំពត់សឬក្រដាសជាដើម ដោយសូត្រសែកគាថាអាគមផង ឬសរសេរតួរអក្សរគាថាអាគមត្រង់ចន្លោះៗក្រឡាឬនៅត្រង់ជ្រុងៗរាប់ថាជារបាំងជាគ្រឿងការពាររារាំងសត្រូវឬអន្តរាយផ្សេងៗតាមដោយជំនឿអ្នកដែលរាប់អានទុកចិត្តថាជារបស់ស័ក្ដិសិទ្ធ ។

យ៉ៃ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. យៃ អ. ថ. យ៉ៃ “សរសៃល្អិតឆ្មារ ដូចយ៉ាងសរសៃឈូកជាដើម” )រង្វេលដែកឆ្មារសម្រាប់កម្រើកគ្រលែងជាជំនួយនាំគ្រឿងចក្រនាឡិកា ដែលឥតប៉ោលឲ្យដើរ ។
ឧទាហរណ៍៖ យ៉ៃនាឡិកា, បង្គោលយ៉ៃ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរសម្រែកស្រួចដែលមនុស្សចាស់ឬក្មេងស្រែកដោយភ័យស្លន់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រែកយ៉ៃ ឬ ស្រែកយ៉ៃៗ ។

យ៉េៈយ៉ុ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរសំឡេងកូនតូចដែលកំពុងរៀនស្ដីមិនទាន់ច្បាស់ជាថាអ្វីនៅឡើយ ។
ឧទាហរណ៍៖ អាតូចកូនខ្ញុំវាទើបនឹងចេះស្ដីយ៉េៈយ៉ុៗ ។

យ៉េរ៉េវ៉ាន់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រាជធានី/​រដ្ឋធានី នៃប្រទេស អាមេនី។

យ៉ើះ!

មានន័យថា ( ម. ព. យើ ! ) ។

យ៉ើល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ( ម. ព. យ៉ើរ ) ។

យ៉ើរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលឆក់ឬទាញកន្រ្តាក់ឡើងខ្ពស់ត្រដែត
ឧទាហរណ៍៖ ឆក់យ៉ើរ ឬ —យ៉ើល, កន្រ្តាក់យ៉ើរ ឬ —យ៉ើល ( និយាយថា យ៉ឺរ ឬ យ៉ឺល ក៏មាន, តាមទម្លាប់ប្រើ ) ។

យ៉ើ!

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរលាន់មាត់ដោយក្រោធឬស្ដីបន្ទោសជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ យ៉ើ! អីគេស្ដីឲ្យម្ល៉ឹងហើយនៅតែមិនទាន់ដឹងខ្លួន! (ម. ព. យើ! ផង ) ។

យ៉ូយ!

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរស្រែកដោយឈឺខ្លាំង ឬដោយភ័យស្លន់ខ្លាំង
ឧទាហរណ៍៖ ស្រែកយ៉ូយ ! ឬ ស្រែកយ៉ូយៗ !

យ៉ាវឆាខ្វៃ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ចិ. យ៉ាវ “ខ្លាញ់” + ឆា “ចម្រាញ់” + ខ្វៃ “មនុស្សក្បត់ឈ្មោះខ្វៃ” > យ៉ាវឆាខ្វៃ ) ឈ្មោះនំចិនមួយបែប ជានំដែលគេធ្វើទុកឲ្យជាគ្រឿងសម្គាល់នូវរឿងរ៉ាវនៃមនុស្សក្បត់ផែនដីម្នាក់ឈ្មោះ ខ្វៃ ដែលរាជការសឹកចិនក្នុងបុរាណសម័យព្រេងនាយ បានចាប់យកមកធ្វើទារុណកម្មដោយអារសាច់ទាំងរស់ ចម្រាញ់ធ្វើជានំឲ្យឈ្មោះ ខ្វៃ ស៊ីសាច់របស់វា ហើយគេឲ្យជាងឆ្លាក់ថ្មធ្វើជារូបវាទុកនៅទីមួយជាសញ្ញាផ្ចាញ់ផ្ចាល កុំឲ្យជនឯទៀតៗយកតម្រាប់តាម, គេឲ្យធ្វើនំមួយបែបទុកជាព័ស្តុតាង ដើម្បីឲ្យបច្ឆាជនទាំងពួងស្គាល់ឈ្មោះជនក្បត់ផែនដីនោះតៗមក គេឲ្យឈ្មោះនំនោះថា យ៉ាវឆាខ្វៃ “នំចម្រាញ់ខ្លាញ់អាខ្វៃ” ។ ចិននៅប្រទេសកម្ពុជា ពពាយនាយលក់នំនេះថា យ៉ាវឆាខ្វៃ!; អ្នកខ្លះហៅនំនេះថា នំឆាខ្វៃ, អ្នកខ្លះហៅ នំប្រៃៗ ពីព្រោះនំនេះមានរសប្រៃបន្តិចៗ, អ្នកខ្លះទៀតហៅ នំប្រៃឡមៗ, គេច្រើនប្រើបរិភោគផ្សំជាមួយនឹងទឹកកាហ្វេ ឬគុយទាវជាដើម តាមទម្លាប់ប្រើ ។ រូបថ្មអាខ្វៃនោះមាននៅប្រទេសចិនដរាបមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។

យ៉ាវ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( មើលក្នុងពាក្យ យឺត ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ( មើលក្នុងពាក្យ យឺត ) ។

យ៉ារែន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រាជធានី/​រដ្ឋធានី នៃប្រទេស ណូរូ។

យ៉ាមេណា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រាជធានី/​រដ្ឋធានី នៃប្រទេស ឆាដ។

យ៉ាមូស៊ូក្រូ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រាជធានី/​រដ្ឋធានី នៃប្រទេស កូតឌិវ័រ។

យ៉ាមូស៊ូក្រូ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រាជធានី/​រដ្ឋធានី នៃប្រទេស កូតឌិវ័រ។

យ៉ាប់យ៉ឺន

មានន័យថា ( ម. ព. យ៉ាប់ កិ. វិ. ឬ គុ. ) ។

យ៉ាប់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( ស. យ័ប អ. ថ. យ៉ាប់ “ដុនដាប; ទ្រុឌទ្រោម, ច្របូកច្របល់,…” )ដែលនឿយហត់ខ្លាំង; ដែលធ្ងន់ហួសកម្លាំង : ធ្វើការយ៉ាប់ណាស់; ការនុះយ៉ាប់ណាស់ ។ យ៉ាប់យ៉ឺន “ស. យ័បយើន អ.ថ. យ៉ាប់យ៉ឺន “ដែលខូចវិនាស; ដែលទ្រុឌទ្រោមវិនាស” ) ដែលដុនដាប, ត្រដាបត្រដួស, ដែលលំបាកខ្លាំង : ធ្វើការយ៉ាប់យ៉ឺន; ការយ៉ាប់យ៉ឺន ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ( ស. យ័ប អ. ថ. យ៉ាប់ “ដុនដាប; ទ្រុឌទ្រោម, ច្របូកច្របល់,…” )ដែលនឿយហត់ខ្លាំង; ដែលធ្ងន់ហួសកម្លាំង : ធ្វើការយ៉ាប់ណាស់; ការនុះយ៉ាប់ណាស់ ។ យ៉ាប់យ៉ឺន “ស. យ័បយើន អ.ថ. យ៉ាប់យ៉ឺន “ដែលខូចវិនាស; ដែលទ្រុឌទ្រោមវិនាស” ) ដែលដុនដាប, ត្រដាបត្រដួស, ដែលលំបាកខ្លាំង : ធ្វើការយ៉ាប់យ៉ឺន; ការយ៉ាប់យ៉ឺន ។

យ៉ាបឆា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( ស. ហ្យាបជា អ.ថ. យ៉ាបឆា ) គ្រោតគ្រាត, មិនសុភាពរាបសា, ច្រឡោងខាម, ថោកទាប ។
ឧទាហរណ៍៖ ពាក្យយ៉ាបឆា ( ម. ប្រ. ) ។

យ៉ាន័ត្ថុ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. ល. យា អ. ថ. យ៉ា “ថ្នាំ” + បា. នត្ថុ “ច្រមុះ; ដែលត្រូវប្រើតាមច្រមុះ” ) ថ្នាំផង់សម្រាប់ស្រូបឬផ្លុំដោយបំពង់តូច ឲ្យចូលតាមរន្ធច្រមុះ ឲ្យកណ្ដាស់ធូរមុខធូរមាត់ ឬកែរោគផ្តាសាយជាដើម ។

យ៉ាដាំ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. យា អ. ថ. យ៉ា “ថ្នាំ” + ដាំ “ខ្មៅ” ) ជ័រជន្លាត់ដៃដែលផ្សំធ្វើជាថ្នាំមានសម្បុរខ្មៅ ក្លិនស្អុយឆួល ។

យ៉ាង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា បែប, ទំនង, មុខ, ភាព ។
ឧទាហរណ៍៖ បែប, ទំនង, មុខ, ភាព មានច្រើនយ៉ាង ។ យ៉ាងខ្ញុំ បែបខ្ញុំ, ឯខ្ញុំ ។ យ៉ាងដូច ឬ ដូចយ៉ាង បែបដូច ឬដូចបែប, ដូចជា។ យ៉ាងណា បែបណា, ទំនងណា, ភាពណា, មុខណា ។ យ៉ាងនេះ បែបនេះ, …។ យ៉ាងម៉េច? ដូចម្ដេច? ។ យ៉ាងហ្នឹង បែបហ្នឹង, …។ល។

យ៉ាក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( ស. យាក អ. ថ. យ៉ាក ) លំបាក, ធ្វើបានដោយកម្រ ។ យ៉ាកចុន( ស. យាកចន អ. ថ. យ៉ាកចុន) គុ. ដែលទ័លក្រ, ក្រីក្រ, ខ្សត់ទ្រព្យ ( ម. ព. តោកយ៉ាក ផង ) ។

យ៉ស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរសព្ទបន្លឺដេញបង្អើលសត្វបក្សីជាដើម ។

យ៉ង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. ហ្យ្ច់ង អ. ថ. ហ្យង់= យ៉ង់ “ប្រដាប់សម្រាប់រងភាជនៈ, រងភាជន៍;…”) រងខ្សែទ្រ ។
ឧទាហរណ៍៖ យ៉ងទ្រ ។

យ៉!

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា សូរបន្លឺដោយអស្ចារ្យ, ដោយស្ងើច ឬដោយក្រោធ, ដោយបន្ទោស…
ឧទាហរណ៍៖ យ៉! អីដល់ម្ល៉ឹងម៉ឹងហ្ន៎ !

យ៉

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( ស. យ្ច់ អ. ថ. យ៉ ) បំព្រួញសេចក្តីឲ្យខ្លី ។
ឧទាហរណ៍៖ យ៉សេចក្ដី ។

                    និយាយយ៉ៗ និយាយកាត់ខ្លីៗ។ សេចក្ដីយ៉ សេចក្ដីសង្ខេប, សេចក្ដីបំប្រួញ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ផ្ទះតូចឬរានហាលកំបុតមានសណ្ឋានជាកើយធ្វើភ្ជាប់នឹងគ្រឹហា, ប្រាសាទ, វិហារ ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្ទះមានយ៉មុខ, ផ្ទះមានយ៉មុខយ៉ក្រោយ, វិហារមានយ៉ទាំងបួនទិស ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ
មានន័យថា ចំណែកផ្ទះដែលចេញពីជញ្ជាំងទៅខាងមុខ ។

យះកន្ធែក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះពិធីឬថ្នាក់លេងអង្គញ់ ដែលលេងដល់ត្រង់ថ្នាក់ត្រូវដាក់កោយអង្គញ់លើខ្នងជើងឈានយះស្ទុះតម្រង់ទៅដាក់ផ្ដួលដៀបដែលនាំឲ្យរលំ ។ ប្រើជា កិ. ក៏បាន : ហ៏យះកន្ធែកទៅ !

យះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ធ្វើឲ្យរយះ, ធ្វើឲ្យកន្ធែក, ឲ្យញែកងាកចេញពីគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ ដេកយះជើងយះដៃ ។

យះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ធ្វើឲ្យរយះ, ធ្វើឲ្យកន្ធែក, ឲ្យញែកងាកចេញពីគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ ដេកយះជើងយះដៃ ។

យំ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា បញ្ចេញសូរសព្ទព្រមទាំងចេញទឹកភ្នែកព្រោះសេចក្ដីសោកស្ដាយអាល័យ ឬព្រោះមានទោមនស្សអាក់អន់ចិត្តឬក៏ព្រោះឈឺចាប់ខ្លាំង ។ យំគោក ឬ យំស្ងួត យំគ្មានទឹកភ្នែក ។ យំគាំង យំគាំងលង់បាត់សូរសព្ទម្ដងៗ : ក្មេងយំគាំង ។ យំចុងជើង យំសោកជិតចុងជើងអ្នកដែលឈឺដាបឬបុគ្គលស្លាប់ ។ យំទារ យំទាររកចំណីជាដើម ។ យំទួញ យំរៀបរាប់បូរបាច់ដោយសោកស្ដាយ ។ យំយប់ យំតែក្នុងវេលាយប់ៗ : ក្មេងយំយប់ ។ យំយាម ពោលពាក្យរលាក់រលែកតាមបទគ្វាម ដែលលើកចងជាសេចក្ដីរៀបរាប់ទៅរកសពដែលតម្កល់នៅទីនោះ ក្នុងពេលយាមមានកំណត់, ច្រើនតែកំណត់ក្នុង ១ ថ្ងៃត្រឹម ៤ ដងគឺ វេលាអធ្រាត្រ, ជិតព្រឹក, ថ្ងៃត្រង់, ព្រលប់ ( អ្នកយំយាមច្រើនតែពួកស្រ្តី, ប្រើចំពោះតែសពឥស្សរជន មានក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យជាដើម ) ។ យំយែក ( ម. ព. យែក ) ។ យំរហាម យំហូរទឹកភ្នែករហាម ។ យំរំងាស់ ( ព. ប្រ. ) យំយូរក្រស្ងៀម : ក្មេងយំរំងាស់ ។ យំលំប៉ា ឬ យំរំអុក យំទទូចទាររឿយៗមិនលែង, យំមិនងាយស្ងៀមនាំឲ្យកើតអផ្សុក : ក្មេងយំលំប៉ា ឬ យំរំអុក ។ យំរ៉ាំរ៉ៃ យំជាប់ក្រស្ងៀម ។ យំសោក យំបូរបាច់ដោយសេចក្ដីស្ដាយស្រណោះ ។ យំអណ្តឺតអណ្ដក យំដោយដកខ្យល់ដង្ហើមលង់ៗ លិចៗអណ្ដែតៗ ប៉ផ្ដឺតប៉ផ្ដក់ : ក្មេងយំអណ្ដឺតអណ្ដក ។ ល ។ ស្ករយំ ( ព. ប្រ. ) ស្ករដែលរឹងហើយប្រែជាជ្រាយជោរព្រោះត្រូវចំហាយក្ដៅខ្លាំងឬត្រជាក់ខ្លាំង ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ទ្រង់ព្រះកន្សែង។

យៅវ័ន្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. យោព្វនៈ ) ។

យៅវ័ន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. យោព្វនៈ ) ។

យៅ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជ័រស្លស្អិតសម្រាប់លាបលន ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្លយៅ, លាបលនយៅ ។

យោសោ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា. យ – ត > យោ – សោ ជា សព្វ. “ឯណា-នោះ”; ស. យោសោ អ. ថ. យ៉ូសូ៎ “ដែលរំអុកឲ្យកើតសេចក្ដីអផ្សុក, ដែលអួតថាល្អ” ) ដែលប្រកបដោយព្យាបាទ, គុំកួន, ឥតមេត្តាប្រណី; ដែលធ្វើអ្វីៗតាមតែប្រទះ, ខ្ជីខ្ចា ។
ឧទាហរណ៍៖ ចិត្តយោសោ, មនុស្សយោសោ ( ម. ប្រ. ; សម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ បើកវីត្រូវការប្រើ ) ។

យោសិតា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. យោសា ) ។

យោសិត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. យោសា ) ។

យោសា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. យោឞា, យោឞិត៑ , យោឞិតា ) ស្រ្តី ( សម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ តាមសេចក្ដីត្រូវការរបស់កវី ) ។

យោល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា យោគចុះយោគឡើងលឿនទៅលឿនមក ។
ឧទាហរណ៍៖ ប៉ោលនាឡិកាយោល, យោលដៃ, ដំរីយោលដៃ ។

                       យោគខ្ជោលៗឡើង ។
ឧទាហរណ៍៖ រលកយោល ។

                      ដកខ្យល់វែងៗរង្វើលៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដង្ហើមយោល ។

                      ចាប់អ្វីៗដែលព្យួរបន្តោងឲ្យយោគចុះយោគឡើងទៅមកៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ យោលប៉ោលនាឡិកាឲ្យដើរ, យោលអង្រឹង, យោលទោង ។

យោមរាជ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ក្ល. ) ឋានន្តរ គឺងារសម្រាប់រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងយុត្តិធម៌ ។
ឧទាហរណ៍៖ លោកអ្នកឧកញ៉ាយោមរាជ (ហៅក្លាយមកពីពាក្យ យមរាជ ; ក្លាយមកទៀតជា ជមរាជ ( ជំរាច ) ក៏មាន, រកកល់ទៅជា ប្រាក្រឹត របស់ខ្មែរ) ។

យោព្វនៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. យោព្វន ឬ យោព្វញ្ញ; សំ. យៅវន, យៅវន្យ ឬ យុវន ) វ័យក្មេង, វ័យកំលោះក្រមុំ ។ យោព្វនម័ទ ឬ យៅវនម័ទ ( យោប-ពៈនៈមុ័ត ឬ យៅវៈនៈ— )សេចក្ដីស្រវឹងក្នុងចិត្តរបស់កំលោះឬក្រមុំ គឺសេចក្ដីភ្លើនចិត្តដោយអាងថាខ្លួនអញនៅកំលោះឬនៅក្រមុំ ( មិនយល់ថាខ្លួននឹងមានសេចក្ដីប្រែប្រួល ); សេចក្ដីស្រវឹងដោយយល់ថាខ្លួនអញមិនទាន់ចាស់នៅឡើយទេ ( សម្រាប់អ្នកដែលមានវ័យចាស់ហើយ កំបាំងគំនិតមិនឃើញជរាធម៌ គឺមិនយល់ថាខ្លួនចាស់ហើយ ) ។

យោបំ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សូររំពងសំឡេងយំខ្លាំង, ទំនួញ, សូរទំនួញឮកងរំពង ។
ឧទាហរណ៍៖ ចម្ងាយមួយយោបំគោឧសភ ចម្ងាយត្រឹមទីបំផុតនៃរំពងសំឡេងគោឈ្មោលមួយយំ ។ ឮតែសូរយោបំទ្រហឹងអឺងអាប់ ឮតែសូរទំនួញទ្រហឹងអឺងអាប់ ។

យោបល់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. យុបល អ. ថ. យុបុន “ដំណើរសេចក្ដី, សង្កាត់សេចក្ដី; រឿងរ៉ាវ” ) សេចក្ដីយល់ឃើញ, ដំណើរគិតយល់, គំនិតឆ្លុះយល់ ។
ឧទាហរណ៍៖ មានយោបល់ខុសគ្នា, ធ្វើការដោយយោបល់ ។

                       រ.ស. ប្រើជា កិ. ក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ទ្រង់ព្រះយោបល់ … ទ្រង់យល់ឃើញ… ។

យោបក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គីមី
មានន័យថា វិធីញែកដែលក្នុងនោះវត្ថុរឹង ឬសូលុយស្យុងប៉ះជាមួយធាតុរំលាយរាវដើម្បីបំប្លែងធាតុបង្កមួយ ឬច្រើនទៅជាធាតុរំលាយ។

យោនី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. យោនិ “កំណើត”; អវយវៈកំបាំងរបស់ស្រ្តី; ប្រីជា; ហេតុ; …” ) អង្គជាតរបស់ស្រ្តីឬសត្វញី; កំណើតសត្វ ។

យោនិសោមនសិការ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. < យោនិសោ “ដោយឧបាយ, ដោយត្រូវទំនង” + មនសិការ “ដំណើរធ្វើទុកក្នុងចិត្ត” ) ការពិចារណាដោយឧបាយ, ដោយគំនិតទៀងទាត់; ដំណើរយកចិត្តទុកដាក់; សេចក្ដីគិតត្រូវទំនង
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សខ្វះយោនិសោមនសិការ ធ្វើការអ្វីៗរមែងពុំបានសម្រេចដោយប្រពៃទេ ។

យោនយាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( ស. យោន អ. ថ. យ៉ូន “បោះ , ពួយ …” + យាន អ. ថ. យ៉ាន “សំយុងចុះ, យារចុះ” ) ដែលព្យួររយាន, ដែលរណែងរណោងតែរៀបរយដោយលំដាប់គ្នាមិនទាស់ភ្នែក ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្លែស្វាយយោនយាន, ផ្កាឈើយោនយាន ( ព .កា. ) : ព្រឹក្សាផ្លែផ្កាយោនយាន លូកឈោងបេះបាន ក្សេមក្សាន្តចិន្ដា។មានហ្វូងបក្សីបក្សា ហិចហើររេរា ពាសពេញដងព្រៃ ។ ពាក្យរាយច្រើននិយាយថា រយោនរយាន ។

យោនយកកំណើត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( ស. យោន អ. ថ. យ៉ូន ” បោះ , ពួយ…” )អន្ទោលចាប់កំណើត, ចាប់ជាតិ ។
ឧទាហរណ៍៖ កាលព្រះអង្គយោនយកកំណើតកើតជាព្រះមហាជនក…។

យោនប្រទេស ឬ យោនកប្រទេស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រទេសក្រិក;ប្រទេសលាវប៉ែកខាងលិចក៏ថា ។

យោនក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. យោនក់ ) ។

យោន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ជាតិមនុស្សអ្នកយោនប្រទេស, ជាតិព្រះបាទមិលិន្ទដែលមានតំណាលក្នុងគម្ពីរមិលិន្ទប្បញ្ហាខាងព្រះពុទ្ធសាសនា ( មនុស្សជាតិក្រិក ) ។ ខ្មែរបុរាណហៅពួកលាវប៉ែកខាងលិចថា យោន ឬ យោនក ដែរ ។ យោនប្រទេស ឬ យោនកប្រទេស ( យោនៈ— ឬ យោនៈកៈ— ) ប្រទេសក្រិក;ប្រទេសលាវប៉ែកខាងលិចក៏ថា ។

យោធូបនីយកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វ័យ ឬភាពនៃមនុស្សដែលមានតម្រេកក្នុងកាម គឺចេះស្នេហាជនខុសភេទគ្នា ។

យោធិនអាជីព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា មូលដ្ឋាន
មានន័យថា នាយទាហាន នាយទាហានរង ឬបុគ្គលិកសមានកម្ម ដែលត្រូវបានទទួលឱ្យចូលជាយោធិនអាជីព ក្រោយពីបានធ្វើពាក្យសុំចូល ហើយបានតែងតាំងឋានន្តរសក្តិ តាមឋានានុក្រម។

យោធិនមរណៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា របបសន្តិសុខសង្គម
មានន័យថា យោធិនដែលបានទទួលបញ្ជាទៅបំពេញការងារក្នុងតំបន់ធម្មតា ហើយត្រូវទទួលគ្រោះថា្នក់បាត់បង់ជីវិត ដោយសារការងារទាំងនោះ ឬដោយសារជំងឺ។

យោធិនពិការ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា របបសន្តិសុខសង្គម
មានន័យថា យោធិនដែលបាត់បង់សរីរាង្គណាមួយ ឬច្រើននៅលើរាងកាយ ដោយបានចូលរួមប្រយុទ្ធ បម្រើការប្រយុទ្ធ ហ្វឹកហាត់ជំនាញគ្រោះថ្នាក់ ធ្វើការពិសោធដ៏មានគ្រោះថ្នាក់ និងដោយសារគ្រោះថ្នាក់ធម្មជាតិ ឬបំពេញការងារធម្មតា។

យោធិនពលី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា របបសន្តិសុខសង្គម
មានន័យថា យោធិនដែលបានបាត់បង់ជីវិត នៅពេលដែលបានទទួលបញ្ជាទៅប្រយុទ្ធ បម្រើការប្រយុទ្ធ ហ្វឹកហាត់ជំនាញគ្រោះថ្នាក់បំផុត ធ្វើការពិសោធដ៏មានគ្រោះថ្នាក់ និងដោយសារគ្រោះថ្នាក់ធម្មជាតិ។

ដកស្រង់​ពី​វចនានុក្រម​សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

យោធិនបាត់ខ្លួន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា របបសន្តិសុខសង្គម
មានន័យថា យោធិនដែលបានទទួលបញ្ជាឱ្យទៅប្រយុទ្ធ បម្រើការប្រយុទ្ធ ហ្វឹកហាត់ជំនាញឯកទេស និងធ្វើការពិសោធប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ ហើយត្រូវបាត់ខ្លួនដែលពុំអាចសន្និដ្ឋានបានថាស្លាប់ ឬរស់ រត់ចោលជួរ រត់ចូលខ្មាំង ឬត្រូវខ្មាំងចាប់។

យោធិនពលី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា របបសន្តិសុខសង្គម
មានន័យថា យោធិនដែលបានបាត់បង់ជីវិត នៅពេលដែលបានទទួលបញ្ជាទៅប្រយុទ្ធ បម្រើការប្រយុទ្ធ ហ្វឹកហាត់ជំនាញគ្រោះថ្នាក់បំផុត ធ្វើការពិសោធដ៏មានគ្រោះថ្នាក់ និងដោយសារគ្រោះថ្នាក់ធម្មជាតិ។

យោធិនបង្កស្លាប់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា របបសន្តិសុខសង្គម
មានន័យថា យោធិនដែលបានបាត់បង់ជីវិត ដោយធ្វើអត្តឃាត ឬដោយសារបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់បាត់បង់ជីវិតដោយផ្ទាល់ ឬប្រយោលមកពីល្មើសច្បាប់ វិន័យ និងបទបញ្ជា។