Category: A Khmer Dictionary

វិសុទ្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ពិសុទ្ធិ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសុទ្ធសន្តាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សន្តានដ៏បរិសុទ្ធ; អ្នកដែលមានសន្តានបរិសុទ្ធ, អ្នកមានអំពើដ៏ស្អាត ។ ល ។ (ម.ព. វិសុទ្ធ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសុទ្ធញ្ញាណ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ញាណបរិសុទ្ធ; អ្នកដែលមានញាណដ៏បរិសុទ្ធ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធវិសុទ្ធញ្ញាណ ។ (ម.ព. វិសុទ្ធ បន្ថែម) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសុទ្ធចិត្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចិត្តដែលឥតមន្ទិល ។ (ម.ព. វិសុទ្ធ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសុទ្ធកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អំពើបរិសុទ្ធ។ (ម.ព. វិសុទ្ធ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសុទ្ធ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា.; សំ. វិឝុទ្ធ ) បរិសុទ្ធ, ស្អាតវិសេស, ហ្មត់ហ្មង, ឥតមន្ទិល ( ម. ព. ពិសុទ្ធ ផង ) ។ វិសុទ្ធកម្ម ( –សុត-ធៈក័ម ) អំពើបរិសុទ្ធ។ វិសុទ្ធចិត្ត ចិត្តដែលឥតមន្ទិល ។ វិសុទ្ធ**ញ្ញាណ ( –សុត-ធ័ញ-ញាន ) ញាណបរិសុទ្ធ; អ្នកដែលមានញាណដ៏បរិសុទ្ធ : ព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធវិសុទ្ធញ្ញាណ ។ វិសុទ្ធសន្តាន ( –សុត-ធៈសន់-ដាន ) សន្តានដ៏បរិសុទ្ធ; អ្នកដែលមានសន្តានបរិសុទ្ធ, អ្នកមានអំពើដ៏ស្អាត ។ ល ។ **ពាក្យ “វិសុទ្ធ” ត្រូវបានកែសម្រួលពីពាក្យដើម “សុទ្ធ” ទើបសមស្របតាមបរិបទនេះ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសុណ្ឋាបនកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការចាត់ឱ្យថែរក្សាតាមបែបវិសុណ្ឋាប័ន ភាពនៃវត្ថុដែលជាប់វិសុណ្ឋាប័ន ការចាប់នាំយកទៅលាក់ដោយគ្មានអនុញ្ញាតច្បាប់ (មនុស្ស) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសុចនីយ៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. សុចនីយ៍ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសិដ្ឋវិជ្ជា ឬ ពិសិដ្ឋ–

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វិជ្ជាវិសេស, វិជ្ជាជាន់ខ្ពស់ ។ ល ។ (ម.ព. វិសិដ្ឋ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសិដ្ឋភណ្ឌ ឬ ពិសិដ្ឋ–

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា របស់ឧត្តម, ទ្រព្យប្រសើរ ។ (ម.ព. វិសិដ្ឋ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសិដ្ឋ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា.; សំ. វិឝិឞ្ដ ) ឧត្តម, ប្រសើរ, ថ្លៃថ្លា; . . . ( ម. ព. ពិសិដ្ឋ ) ។ វិសិដ្ឋភណ្ឌ ឬ ពិសិដ្ឋ– ( –សិត-ឋៈភ័ន) របស់ឧត្តម, ទ្រព្យប្រសើរ ។ វិសិដ្ឋវិជ្ជា ឬ ពិសិដ្ឋ– ( –សិត-ឋៈ– ) វិជ្ជាវិសេស, វិជ្ជាជាន់ខ្ពស់ ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាលសន្តាន ឬ ពិសាល–

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សន្តានចិត្តទូលាយ; ដែលមានសន្តានចិត្តទូលាយ
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សវិសាលសន្តាន ។ (ម.ព. វិសាល បន្ថែម) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាលភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទំហំផ្ទៃរាប​ដូចជាវិសាលភាពនៃមហាមុទ្រ ទំហំទីដែលភ្នែកមើលទៅឃើញ ភាពលាតសន្ធឹង ភាពនៃគំនិតដែលឆ្លុះមើលឃើញឆ្ងាយ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទំហំផ្ទៃរាប​ដូចជាវិសាលភាពនៃមហាមុទ្រ ទំហំទីដែលភ្នែកមើលទៅឃើញ ភាពលាតសន្ធឹង ភាពនៃគំនិតដែលឆ្លុះមើលឃើញឆ្ងាយ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាលដ្ឋាន ឬ ពិសាល–

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទីទូលាយ ។ (ម.ព. វិសាល បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាលគ្រឹះ ឬ ពិសាល–

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ផ្ទះទូលាយ, ផ្ទះធំទូលាយ ។ (ម.ព. វិសាល បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាលគម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កំណាងបណ្តោយស្លាបសត្វ ឬយន្តហោះដែលកាងចេញទៅសម្ទុះកម្លាំងនៃប្រាជ្ញា ឬឆន្ទៈ ឥទ្ធានុភាពដែលផ្សាយចេញ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា.; សំ. វិឝាល ) ទូលាយ; ធំ; ប្រសើរ ( ម. ព. ពិសាល ផង ) ។ វិសាលគ្រឹះ ឬ ពិសាល– ( –ល៉ៈ–) ផ្ទះទូលាយ, ផ្ទះធំទូលាយ ។ វិសាលដ្ឋាន ឬ ពិសាល– ( –លុ័ត-ឋាន ) ទីទូលាយ ។ វិសាលសន្តាន ឬ ពិសាល– ( –ល៉ៈសន់ដាន ) សន្តានចិត្តទូលាយ; ដែលមានសន្តានចិត្តទូលាយ : មនុស្សវិសាលសន្តាន ។ វិសេសវិសាល ( វិសែស– ) ទូលាយប្លែក; ប្រសើរ, ប្លែក, ល្អប្លែក; ដែលទូលំទូលាយ ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសារទៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( ម. ព. វិសារទ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសារទ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. វិសារទ; សំ. វិឝារទ ) ដែលក្លៀវក្លា, អង់អាច, ឈ្លាសវៃ ក្នុងការនិយាយស្ដី ឬក្នុងការជជែក ( ក្នុងកណ្ដាលជំនុំ )
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សវិសារទៈ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជាគុណនាម

មានន័យថា អ្នកប្រាជ្ញសម្ដី; អ្នកចាំច្បាប់; អ្នកកាន់ច្បាប់ ។ វិសារទភាព ភាវៈឬសេចក្ដីអង់អាច . . . ( ក្នុងកណ្ដាលជំនុំ )។
ឧទាហរណ៍៖ មានវិសារទភាព; វិសារទភាពរបស់អ្នករៀន ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាមាន្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( ម. ព. វិសាមញ្ញ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាមញ្ញលក្ខណៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា លក្ខណៈប្លែកពីធម្មតា, ពីប្រក្រតី ។ ល ។ (ម.ព. វិសាមញ្ញទ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាមញ្ញនាម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា នាមដែលមិនទួទៅ ( អសាធារណនាម ) ។ (ម.ព. វិសាមញ្ញទ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាមញ្ញការណ៍ ឬ –ហេតុ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ហេតុ ឬដំណើរប្លែកពីសព្វដង។ (ម.ព. វិសាមញ្ញទ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាមញ្ញ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា. ឬ សំ. ) ដែលប្លែកពីធម្មតាឬពីសព្វដង; ដែលខុសប្រក្រតី; ដែលមិនមែនជាសាធារណៈ, មិនទួទៅ ។ ព. ផ្ទ. សាមញ្ញ ឬ សាមាន្យ ។ វិសាមញ្ញការណ៍ ឬ –ហេតុ ( –ម៉ាញ់-ញ៉ៈ– ) ហេតុឬដំណើរប្លែកពីសព្វដង ។ វិសាមញ្ញនាម ( –ម៉ាញ់-ញ៉ – ) នាមដែលមិនទួទៅ ( អសាធារណនាម ) ។ វិសាមញ្ញលក្ខណៈ ( –ម៉ាញ់-ញ៉ៈល័ក-ខៈណៈ ) លក្ខណៈប្លែកពីធម្មតា, ពីប្រក្រតី ។ ល ។ សន្និបាតវិសាមញ្ញ, សេចក្ដីរាយការណ៍វិសាមញ្ញ, ការប្រជុំវិសាមញ្ញ គឺសន្និបាតពិសេស, សេចក្ដីរាយការណ៍ពិសេស, ការប្រជុំពិសេសខុសពីធម្មតា, ខុសពីប្រក្រតី, ( ដែលផ្ទុយពី សាមញ្ញ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាទិស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា (ម. ព. វិសទិស ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាទរភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សេចក្តីអង់អាចហៅហានឥតកោតក្រែង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាណូ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា គោលការណ៍កម្លាំងនៃរោគរាលឆ្លងដំណើរឆ្លងដាលវាលក្នុងផ្លូវចិត្ត ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាណុភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាពអ្វីៗដែលខ្លាំងមុតធ្លុះ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាណុជាតិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលបណ្តាលមកពីវិសាណូពីអតិសុខុមប្រាណល្អិតក្រៃលែងរហូតដល់លេចចេញពីតម្រង ដែល មុតធ្លុះហួសប្រមាណ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាខា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. វិឝាខា ) ឈ្មោះនក្សត្រឫក្សទី ១៦។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្កាយវិសាខា ឬ ផ្កាយវិសាខ ( ម. ព. ពិសាខ ផង ) ។ នាមរបស់ស្រ្តីម្នាក់ ជាមហាឧបាសិកា បានសម្រេចសោតាបត្ដិផល ជាឧបដ្ឋាយិកាធំរបស់ព្រះសក្យមុនីសម្ពុទ្ធ, បានកសាងវត្តបុព្វារាម ដែលជាគូគ្នានឹងវត្តជេតពន ជិតក្រុងសាវត្ថីដែនកោសល ក្នុងមជ្ឈិមប្បទេស ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាខបូជា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ពិសាខបូជា ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសាខ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ពិសាខ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសហមជ្ឈការ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ
មានន័យថា រាជរដ្ឋាភិបាល ឬក្រសួង ស្ថាប័ន ធ្វើប្រតិភូកម្មមុខងារ សិទ្ធិអំណាច និងធនធានទៅអង្គភាពក្រោមបង្គាប់ ឬទៅក្រុមប្រឹក្សាប្រភេទណាមួយ ដើម្បីអនុវត្តក្នុងនាមរាជរដ្ឋាភិបាល ឬក្រសួង ស្ថាប័ន។ អង្គភាពឬក្រុមប្រឹក្សានោះ ត្រូវមានគណនេយ្យភាពចំពោះរាជរដ្ឋាភិបាល ឬក្រសួង ស្ថាប័ន ស្របទៅតាមតម្រូវការ នៃការធ្វើប្រតិភូកម្មនោះ។
ការផ្ទេរមុខងារមួយចំនួនរបស់ស្ថាប័នថ្នាក់លើទៅស្ថាប័នថ្នាក់ក្រោមឱ្យទទួលខុសត្រូវលើការគ្រប់គ្រង ការចាត់ចែង និងការប្រើប្រាស់ធនធានសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ​ក្នុងនាមស្ថាប័នថ្នាក់លើនោះ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុបានធ្វើវិសហមជ្ឈការជូនមន្ទីរសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុរាជធានីខេត្ត នូវមុខងារត្រូតពិនិត្យការចំណាយថវិការបស់អង្គភាពរដ្ឋថ្នាក់រាជធានី ខេត្ត ក្នុងនាមក្រសួង។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសសាស្រ្ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ផ្នែកខាងវិជ្ជាពេទ្យដែលចែង គ្រឿងពុលទាំងឡាយ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសយរូប

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រូបដែលជាផ្លូវកើតនៃអារម្មណ៍ : រូប, សំឡេង, ក្លិន, រស, សម្ផស្សជាវិសយរូប ។ (ម.ព. វិសយ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសយប្បវត្តិ ឬ –ប្រវត្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដំណើរប្រព្រឹត្តទៅនៃវិស័យ ។ (ម.ព. វិសយ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. វិសយ; សំ. វិឞយ ) អារម្មណ៍; គំនិត; ទី, តំបន់; ទីអាស្រ័យ; ភូមិ, ស្រុក; ប្រទេស; ខេត្ត, ដែន; បរិវេណ; មណ្ឌល; ទីបំផុត ( នៃការមើលឃើញ ); នាទី, ផ្នែក ។ ល ។
ឧទាហរណ៍៖ វិស័យរបស់ខ្លួន; ក្រៅវិស័យ, ផុតវិស័យ, ហួសវិស័យ; វិស័យសេដ្ឋកិច្ច ។ វិសយប្បវត្តិ ឬ –ប្រវត្តិ ( –សៈយុ័ប-ប៉ៈវ៉ាត់ ឬ –ប្រៈ– ) ដំណើរប្រព្រឹត្តទៅនៃវិស័យ ។ វិសយរូប ( –សៈយ៉ៈ– ) រូបដែលជាផ្លូវកើតនៃអារម្មណ៍ : រូប, សំឡេង, ក្លិន, រស, សម្ផស្សជាវិសយរូប ។ ចក្ខុវិស័យ ទីបំផុតឬចម្ងាយមួយក្រឡេកមើលទៅឃើញ, ចម្ងាយមួយបំផុតចុងភ្នែក ។ ពុទ្ធវិស័យ វិស័យរបស់ព្រះពុទ្ធ ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសម្ពាធ

មានន័យថា ការធ្លាក់ចុះដុនដាបនៃសេដ្ឋកិច្ច ដែលបណ្តាលឱ្យផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបធ្លាក់ចុះខ្លាំង និងអាចអូសបន្លាយក្នុងរយៈពេលវែងដែលក្នុងនោះ ការផ្គត់ផ្គង់ និងតម្រូវការមានការថយចុះយ៉ាងខ្លាំងបើធៀបនឹងដំណាក់កាលផ្សេងទៀតនៃវដ្តសេដ្ឋកិច្ច។
ឧទាហរណ៍៖ វិសម្ពាធធ្ងន់ធ្ងរនៃសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបានផ្ទុះឡើងនៅឆ្នាំ១៩២៩ ក្រោយការដួលរលំនៃផ្សារហ៊ុនរបស់អាមេរិក។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសម្បបមាណ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដំណើររៀប ឬផ្សំមិនត្រូវទំនង មិនស្មើគ្នា ខ្វះការសុខដុមដោយលៃមិនត្រូវ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសមិតភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាពមិនចុះសម្រុងគ្នា បានដល់មុខតំណែងដែលមនុស្សម្នាក់ៗពុំអាចបំពេញជាមួយគ្នាបានភាពមិនសូវចូលចិត្តគ្នាទាស់អធ្យាស្រ័យគ្នា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសមិត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមិនចុះសម្រុងគ្នា ដែលពុំអាចនៅរួមគ្នាបាន។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសមាមាត្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដំណើរខ្លះសមាមាត្រគឺខ្វះការសមសួន ខ្វះការរមទម្យដូចជាមនុស្សដែលហៅថា ខុសខ្នាតដូច្នេះឯង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសមានភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាពអ្វីៗដែលមានកំណើត ធម្មជាតិផ្សេងៗគ្នា ភាពដែលមិនចូលចិត្តគ្នា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសមានចិត្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ចិត្តមិនស្មោះស្មើ, ចិត្តប្រកបដោយសេចក្ដីរង្កៀស, អធ្យាស្រ័យមិនត្រូវគ្នា; សេចក្ដីគ្នាន់ក្នាញ់, ការមួម៉ៅក្ដៅក្រហាយ។
ឧទាហរណ៍៖ ការនៅរួមជាមួយនឹងបុគ្គលដែលប្រកបដោយវិសមានចិត្ត រមែងនាំឲ្យមានសេចក្ដីលំបាកជានិច្ច ( ព. ផ្ទ. សមានចិត្ត ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសមសម្ពន្ធន៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មង្គលការដែលកើតមានរវាងបុរស និងស្រ្តី ខុសឋានៈ និងពូជពង្សគ្នា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសមវាត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ខ្យល់មិនស្មើ, ខ្យល់បក់ឬរត់មិនស្មើ ។ ល ។ (ម.ព. វិសម បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសមលោភ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អភិជ្ឈា សេចក្តីប្រាថ្នាហួសហេតុ ខុសទំនង ការសំឡឹងចង់បានទ្រព្យអ្នកដទៃធ្វើជារបស់ខ្លួន ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសមរូបធម្មជាតិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា បច្ចេកសព្ទបរិស្ថាន
មានន័យថា ការប្រែប្រួលជុំវិញសភាពមធ្យម និងស្ថិតិផ្សេងៗ (ដូចជា គម្លាតស្ដង់ដារ ឬស្ថិតិនៃព្រឹត្តិការណ៍មិនប្រក្រតី) នៃអាកាសធាតុស្ដីពីគ្រប់មាត្រដ្ឋាននៃលំហ និងពេលវេលា ហួសពីព្រឹត្តិការណ៍អាកាសធាតុនីមួយៗ ។ វិសមរូបធម្មជាតិក្នុងអាកាសធាតុនៅពេលណាមួយ បង្កឡើងដោយដំណើរការខាងក្នុងប្រព័ន្ធអាកាសធាតុ ដូចជា អែលនីញ៉ូ ក៏ដូចជាការផ្លាស់ប្ដូរឥទ្ធិពលពីខាងក្រៅ ដូចជាសកម្មភាពបន្ទុះភ្នំភ្លើង និងភាពខុសគ្នានៃថាមពលពន្លឺព្រះអាទិត្យ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសមរូបឌីណាមិច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គីមី
មានន័យថា បាតុភូតដែលក្នុងនោះវិសមរូបនៃធាតុមួយកើតមានក្នុងលំនឹងឌីណាមិច។
វិសមរូបទាំងអសនៃធាតុកើតមានមានផ្ទុកក្នុងលំនឹងឌីណាមិច។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសមភាពអាកាសធាតុ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា បច្ចេកសព្ទបរិស្ថាន
មានន័យថា ការប្រែប្រួលជុំវិញសភាពមធ្យម និងស្ថិតិផ្សេងៗ (ដូចជា គម្លាតស្ដង់ដារ ការកើតឡើងនៃស្ថានភាពធ្ងន់ធ្ងរ ។ល។) នៃអាកាសធាតុស្ដីពីគ្រប់មាត្រដ្ឋាននៃលំហ និងពេលវេលាហួសពីព្រឹត្តិការណ៍អាកាសធាតុដែលមានលក្ខណៈដោយឡែកផ្សេងគ្នា។ វិសមរូបអាកាសធាតុនេះអាចកើតឡើងដោយសារដំណើរការធម្មជាតិខាងក្នុងនៃប្រព័ន្ធអាកាសធាតុ (វិសមរូបផ្ទៃក្នុង) ឬរហូតដល់ការប្រែប្រួលកម្លាំងជំរុញពីខាងក្រៅដោយធម្មជាតិ ឬដោយសារមនុស្ស (វិសមរូបខាងក្រៅ )​។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសមភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាពឬបែបមិនស្មើគ្នា ។ (ម.ព. វិសម បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសមភាគ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាគ ឬចំណែកមិនស្មើគ្នា ។ (ម.ព. វិសម បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសមត្ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដំណើរទាបខ្ពស់មិនស្មើ ដូចយ៉ាងទីដីត្រង់ណាមួយជាដើម ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសមតា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដំណើរឃ្លេងឃ្លោង បះបើក ឬមានវិបត្តិ ដូចយ៉ាងវិបត្តិចរិតជាដើម ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសមង្គុលី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា និករថនិកសត្វដែលមានក្រចកមិនគត់គូ មានសេះជាតួយ៉ាង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ដែលមិនស្មើ, មិនរាប, មិនរាបទាប, ដែលខ្ពស់ៗទាបៗ ( ព. ផ្ទ. សម ) ។ វិសមចិត្ត ចិត្តមិនស្មើ; ចិត្តមិនដូចគ្នា ( ព. ផ្ទ. សមចិត្ត ) ។ វិសមដ្ឋាន ទីមិនរាប, មិនស្មើ ។ វិសមភាគ ភាគឬចំណែកមិនស្មើគ្នា ។ វិសមភាព ភាពឬបែបមិនស្មើគ្នា ។ វិសមវាត ខ្យល់មិនស្មើ, ខ្យល់បក់ឬរត់មិនស្មើ ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសភាគ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ដែលមានចំណែកមិនស្មើគ្នា, គឺដែលខុសគ្នា, ដែលជាទំនាស់នឹងគ្នា, ដែលផ្ទុយគ្នា; ដែលជាសត្រូវ ។ មនុស្ស, សត្វឬអ្វីៗដែលជាទំនាស់នឹងគ្នា។
ឧទាហរណ៍៖ គេនឹងខ្ញុំជាវិសភាគនឹងគ្នា ។ ព. ផ្ទ. សភាគ ។ វិសភាគជន ( –គៈជន់ ) ជនដែលជាទំនាស់នឹងគ្នា, ជនជាសត្រូវ ។ វិសភាគារម្មណ៍ ( បា. វិសភាគ + អារម្មណ ) អារម្មណ៍ដែលជាទំនាស់ : ស្ត្រីជាវិសភាគារម្មណ៍នៃបព្វជិត ។ ល ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា. ) ដែលមានចំណែកមិនស្មើគ្នា, គឺដែលខុសគ្នា, ដែលជាទំនាស់នឹងគ្នា, ដែលផ្ទុយគ្នា; ដែលជាសត្រូវ ។ មនុស្ស, សត្វឬអ្វីៗដែលជាទំនាស់នឹងគ្នា។
ឧទាហរណ៍៖ គេនឹងខ្ញុំជាវិសភាគនឹងគ្នា ។ ព. ផ្ទ. សភាគ ។ វិសភាគជន ( –គៈជន់ ) ជនដែលជាទំនាស់នឹងគ្នា, ជនជាសត្រូវ ។ វិសភាគារម្មណ៍ ( បា. វិសភាគ + អារម្មណ ) អារម្មណ៍ដែលជាទំនាស់ : ស្ត្រីជាវិសភាគារម្មណ៍នៃបព្វជិត ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសពន្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វិសបដិពទ្ធ មនុស្សមានទម្លាប់ក្នុងការសេពគ្រឿងស្រវឹង ជក់អាភៀន ចេះតែបន្ថែមបង្កើនចំនួនជាដើម។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសទិសសព្ទ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សព្ទដែលមានសេចក្ដីផ្សេងគ្នា, ពាក្យផ្ទុយ។ (ម.ព. វិសទិស បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសទិសភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាពខុសគ្នា, បែបផ្សេងគ្នា ( ព. ផ្ទ. សទិសភាព ) ។ (ម.ព. វិសទិស បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសទិសព័ណ៌

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព័ណ៌ ឬសម្បុរផ្សេងគ្នា ( ព. ផ្ទ. សទិសព័ណ៌ ) ។ (ម.ព. វិសទិស បន្ថែម) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសទិសន័យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ន័យផ្សេងគ្នា ( ព. ផ្ទ. សទិសន័យ ) ។ (ម.ព. វិសទិស បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសទិស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( ម. ប្រ., ច្រ. ប្រ. វិសទិស; សំ. វិសទ្ឫឝ ) ដែលទីទៃពីគ្នា, មិនដូចគ្នា, ខុសគ្នា, ផ្សេងពីគ្នា; ដែលជាទំនាស់នឹងគា្ន, ផ្ទុយគ្នា ( ព. ផ្ទ. សទិស ឬ សាទិស ) ។ វិសទិសន័យ ( –សៈ–) ន័យផ្សេងគ្នា ( ព. ផ្ទ. សទិសន័យ ) ។ វិសទិសព័ណ៌ ( –សៈ–) ព័ណ៌ឬសម្បុរផ្សេងគ្នា ( ព. ផ្ទ. សទិសព័ណ៌ ) ។ វិសទិសភាព ( –ស.–) ភាពខុសគ្នា, បែបផ្សេងគ្នា ( ព. ផ្ទ. សទិសភាព ) ។ វិសទិសសព្ទ ( –សៈស័ប ) សព្ទដែលមានសេចក្ដីផ្សេងគ្នា, ពាក្យផ្ទុយ
ឧទាហរណ៍៖ ខុសជាវិសទិសសព្ទរបស់ពាក្យត្រូវ , . . . ( ព. ផ្ទ. សទិសសព្ទ, វេវចនៈ ) ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសទវណ្ណ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. វិសទព័ណ៌ ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( ម. ព. វិសទព័ណ៌ គុ. ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសទព័ណ៌

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព័ណ៌ឬសម្បុរបរិសុទ្ធ, … ស។
ឧទាហរណ៍៖ សំពត់វិសទព័ណ៌ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( សំ. វិឝទ ឬ – + វណ៌; បា. វិសទ ឬ – + វណ្ណ ) ដែលមានព័ណ៌ឬសម្បុរបរិសុទ្ធ, ស្អាត, ស្រស់បំព្រង, ស្រស់ប៉ប្រៃ, ប៉ផូរ, ស ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសណ្ឋាប័ន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វិសុណ្ឋាបនិក ការចាត់ឱ្យតតិជនដែលរក្សានូវទ្រព្យដែលជាប់វិវាទ ដោយសេចក្តីសម្រេចពីតុលា ការ ឬដោយស្រុះស្រួលគ្នារវាងភាគី ជនជាអ្នកទទួលការថែរក្សាទ្រព្យសម្បតិ្ត ដែលជាប់វិវាទ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសញ្ញិភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. វិសញ្ញិភាវ, វិសញ្ញិតា; សំ. វិសំជ្ញិតា ) ភាវៈសន្លប់, ដំណើរសន្លប់។
ឧទាហរណ៍៖ ដល់នូវវិសញ្ញិភាព ( ព. ខ្ព. ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសជ្ជនា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. វិស្សជ្ជនា; សំ. វិសជ៌ន ) ការដោះស្រាយ, ពាក្យឆ្លើយ, ការឆ្លើយតបពាក្យសួរ ( ជាគូគ្នានឹង បុច្ឆា ); ការលះ, ការចំណាយ; ការប្រគល់ឲ្យ ។ ខ្មែរប្រើជា កិ. ក៏មាន ” ដោះស្រាយ, ឆ្លើយតបពាក្យសួរ “។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រស្នានេះជ្រាលជ្រៅណាស់ ខ្ញុំវិសជ្ជនាមិនបានទេ ។ ប្រើជា វិស្សជ្ជនា តាមប្រភពរបស់ពាក្យក៏បាន ។ ម. ព. បុច្ឆា ទៀតផង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសជ៌នីយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. វិសគ៌ៈ ន. ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិសគ៌ៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ.; បា. ធៀបនឹង សំ. ជា វិសគ្គ, វិសជ្ជនីយ ) ឈ្មោះវណ្ណយុត្តមួយប្រភេទ (ះ) នេះ ( ហៅ រះមុខ ក៏បាន ); ខាងអក្សរទេវនាគរី ( សម្រាប់សំស្ក្រឹត ) ប្រើជាចំណុចមួយគូលើក្រោម ដូចយុគលពិន្ទុ ( : ), មានសូរសំឡេងស្រដៀងនឹងខ្យល់អក្សរ ស ដែលជាតួប្រកប ប៉ុន្តែមិនចេញសូរសម្ផស្សតាមប្រទល់ធ្មេញដូចតួ ស ទេ, ដូចជា កន្លះ, ពោះ សូរខុសគ្នានឹង កន្លាស់, ពស់ ។ ពាក្យសំស្ក្រឹតដែលមានតួ ហ នៅខាងចុង បើផ្លាស់ ហ ជា វិសគ៌ៈ (ះ) ហើយមិនត្រូវប្រើតួ ហ ថែមទៀតទេ, ដូចជា គ្ឫហ, ចន្ទ្រគ្រាហ, សំគ្រហ, អនុគ្រហ ទៅជា គ្ឫះ ឬ គ្រឹះ, ចន្ទ្រគ្រាះ, សង្គ្រោះ, អនុគ្រោះ; កុំប្រើជា គ្រឹះហ៍ ចន្រ្ទគ្រាះហ៏, សង្រ្គោះហ៍, អនុគ្រោះហ៏ ដូច្នេះឡើយ ( ម. ព. រះមុខ និង វណ្ណយុត្ត ផង ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវេចនានិយម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រព័ន្ធខាងទស្សនវិជ្ជា ដែលជួញចិត្តកំណត់ពីការឈ្វេងយល់របស់មនុស្ស ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវេក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) សេចក្ដីស្ងាត់; ការស្ងាត់ចាកអារម្មណ៍សៅហ្មង; ការពិចារណាឃើញសេចក្ដីពិត ។ គុ. ស្ងាត់ ។ វិវេកដ្ឋាន ឬ –ស្ថាន ឋានស្ងាត់ ។ វិវេកភាព ( –កៈភាប ) ភាវៈស្ងាត់ ។ វិវេការម្មណ៍ ( បា. < វិវេក + អារម្មណ ) អារម្មណ៍ស្ងាត់ (ចាកសេចក្ដីសៅហ្មង) ។ ( ព. ពុ )
ឧទាហរណ៍៖ កាយវិវេក ( –យ៉ៈ– ) សេចក្ដីស្ងាត់កាយ; ចិត្តវិវេក ( ចិត-តៈ–) សេចក្ដីស្ងាត់ចិត្ត; ឧបធិវិវេក ( អ៊ុ-ប៉ៈ-ធិ- ) សេចក្ដីស្ងាត់កិលេស ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវេកី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលពេញចិត្តក្នុងការស្ងប់ស្ងាត់តែម្នាក់ឯង ដូចយ៉ាងតាបសឫសីជាដើម ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវេការម្មណ៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. < វិវេក + អារម្មណ ) អារម្មណ៍ស្ងាត់ (ចាកសេចក្ដីសៅហ្មង) ។ (ម.ព. វិវេក បន្ថែម) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវេកភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាវៈស្ងាត់ ។ (ម.ព. វិវេក បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវេកដ្ឋាន ឬ –ស្ថាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឋានស្ងាត់ ។ (ម.ព. វិវេក បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវេកជន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជនជាអ្នកចូលចិត្តតែនៅម្នាក់ឯង ដូចយ៉ាងអ្នកបួសខ្លះដែលកាន់ធុតង្គរុក្ខមូលនៅតែក្នុងព្រៃស្ងាត់ម្នាក់ឯង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវេក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) សេចក្ដីស្ងាត់; ការស្ងាត់ចាកអារម្មណ៍សៅហ្មង; ការពិចារណាឃើញសេចក្ដីពិត ។ គុ. ស្ងាត់ ។ វិវេកដ្ឋាន ឬ –ស្ថាន ឋានស្ងាត់ ។ វិវេកភាព ( –កៈភាប ) ភាវៈស្ងាត់ ។ វិវេការម្មណ៍ ( បា. < វិវេក + អារម្មណ ) អារម្មណ៍ស្ងាត់ (ចាកសេចក្ដីសៅហ្មង) ។ ( ព. ពុ )
ឧទាហរណ៍៖ កាយវិវេក ( –យ៉ៈ– ) សេចក្ដីស្ងាត់កាយ; ចិត្តវិវេក ( ចិត-តៈ–) សេចក្ដីស្ងាត់ចិត្ត; ឧបធិវិវេក ( អ៊ុ-ប៉ៈ-ធិ- ) សេចក្ដីស្ងាត់កិលេស ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវិធភណ្ឌដ្ឋាន ឬ –ស្ថាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កន្លែងដាក់របស់ប្លែកៗច្រើនបែប, កន្លែងដាក់បុរាណវត្ថុ ។ ល ។ (ម.ព. វិវិធបន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវិធ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ដែលផ្សេងៗ, ទីទៃៗ, ច្រើនបែប, ច្រើនប្រភេទ ( ម. ព. ពិពិធ ផង ) ។ វិវិធភណ្ឌ ដូចគ្នានឹង ពិពិធភណ្ឌ ដែរ ។ វិវិធភណ្ឌដ្ឋាន ឬ –ស្ថាន កន្លែងដាក់របស់ប្លែកៗច្រើនបែប, កន្លែងដាក់បុរាណវត្ថុ ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវិត្ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. វិវិក្ត ) ស្ងាត់; ដែលគួរឲ្យកើតវិវេក។
ឧទាហរណ៍៖ ទីវិវិត្ត ( ហៅ វិវិត្តដ្ឋាន ក៏បាន “ទីស្ងាត់” ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាហៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ការនាំកូនស្រីទៅខាងលំនៅកូនប្រុស ឬ នាំទៅកាន់សំណាក់កូនប្រុស ក្នុងវេលារៀបមង្គលការ, ការរៀបចំធ្វើមង្គលការគូបុរសស្រ្តី ។ តាមទំនៀមខ្មែរ, ការនាំកូនប្រុសទៅកាន់សំណាក់កូនស្រី ហៅថា អាវាហៈ ឬ អាពាហ៍; ការនាំកូនស្រីមកកាន់សំណាក់កូនប្រុសវិញ ហៅថា វិវាហៈ ឬ ពិពាហ៍; បើបានធ្វើទាំងពីរប្រភេទ រួមហៅថា អាពាហ៍ពិពាហ៍ ( ម. ព. នេះផង ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាហមង្គល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. វិវាហៈ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាហប្បមាណ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចំនួនអាពាហ៍ពិពាហ៍ ដែលកើតមាននៅនៅក្នុងប្រទេសណាមួយដោយធៀបទៅនឹងប្រជាជន ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាហកៅតុក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. ) អំបោះមង្គលសម្រាប់ចងដៃនៃគូបុរសស្រ្តីក្នុងវេលាធ្វើវិវាហមង្គល, អំបោះចំណងដៃ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាទ–

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( មើលក្នុងពាក្យ វិវាទ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាទ​កម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អំពើ​វិវាទ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាទា–

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. វិវាទ– ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាទាបន្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. < វិវាទ + អាបន្ន “”ដែលដល់, ដែលប្រទះ”” ) អ្នកដែលកំពុងមានវិវាទនឹងគ្នាដោយហេតុណាមួយ ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាទាធិករណ៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. < វិវាទ + អធិករណ ) អធិករណ៍ដែលកើតព្រោះដំណើរទាស់មាត់ពាក្យគ្នា; ការកើតក្ដីព្រោះតែសម្ដី ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាទព័ស្តុ ឬ –វត្ថុ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រឿង ឬដំណើរវិវាទ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាទបុគ្គល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា របបសន្តិសុខសង្គម
មានន័យថា វិវាទដែលកើតមានឡើង រវាងនិយោជកនិងកម្មករនិយោជិតម្នាក់ ឬច្រើននាក់ ឬអ្នករៀនធ្វើការម្នាក់ ឬច្រើននាក់ តាមរឿងរៀងៗខ្លួន ហើយទាក់ទងនឹងការបកស្រាយ ឬការអនុវត្តបទប្បញ្ញត្តិនៃកិច្ចសន្យាហ្វឹកហ្វឺនកម្មករនិយោជិត ឬបទប្បញ្ញត្តិការងារនៃអនុសញ្ញារួម ព្រមទាំងច្បាប់បញ្ញត្តិជាធរមាន។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាទបក្ខ ឬ បក្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពួកអ្នកវិវាទ, គូវិវាទ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាទនៅមូលដ្ឋាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា រដ្ឋបាលសាធារណៈ
មានន័យថា វិវាទមានលក្ខណៈឯកជនរវាងប្រជាពលរដ្ឋ ដែលស្ថិតក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាជាមួយគ្នាឬដែលស្ថិតក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាផ្សេងគ្នា។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាទដែលកើតចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងស្តីពីការផ្តល់ឥណទាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ
មានន័យថា វិវាទដែលកើតចេញពីការបង្កើត ការបកស្រាយ ការអនុវត្ត ការកែប្រែ ឬការរំលត់កាតព្វកិច្ច នៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាទការី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នកហៃឈ្លោះ ( បើស្រ្តីជា វិវាទការិនី ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាទការណ៍ ឬ វិវាទមូល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ហេតុដែលនាំឲ្យកើតវិវាទ, ដំណើរវិវាទ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាទការងាររួម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា របបសន្តិសុខសង្គម
មានន័យថា វិវាទដែលកើតឡើង រវាងនិយោជកម្នាក់ ឬច្រើននាក់ នឹងបុគ្គលិករបស់ខ្លួនមួយចំនួនអំពីរឿងលក្ខខណ្ឌការងារ ការប្រើប្រាស់សិទ្ធិដែលប្រគល់ឱ្យអង្គការវិជ្ជាជីវៈ ការត្រូវទទួលស្គាល់អង្គការវិជ្ជាជីវៈក្នុងសហគ្រាស បញ្ហានៃការទាក់ទងរវាងនិយោជកនិងកម្មករនិយោជិត ហើយការវិវាទនេះអាចបណ្តាលឱ្យសហគ្រាសប្រព្រឹត្តទៅពុំបានស្រួល ឬធ្វើឱ្យខូចសន្តិភាពសង្គម។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាទកម្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការប្រកែកមិនព្រមទទួលស្គាល់សិទ្ធិ ឬមិនទទួលហេតុការណ៍ណាមួយតាមតាមសេចក្តីពិត ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

វិវាទ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ដំណើរទាស់ទែងគ្នា, ដំណើរឈ្លោះប្រកែកគ្នា : មានវិវាទ, កើតវិវាទនឹងគ្នា ។ វិវាទកម្ម អំពើវិវាទ ។ វិវាទការណ៍ ឬ វិវាទមូល ( –ទៈ– ) ហេតុដែលនាំឲ្យកើតវិវាទ, ដំណើរវិវាទ ។ វិវាទការី ( –ការ៉ី ) អ្នកហៃឈ្លោះ ( បើស្រ្តីជា វិវាទការិនី ) ។ វិវាទបក្ខ ឬ បក្ស ( –ទៈបុ័ក ) ពួកអ្នកវិវាទ, គូវិវាទ ។ វិវាទព័ស្តុ ឬ –វត្ថុ ( –ទៈព័ស ឬ – ទៈវ័ត-ថុ ) រឿងឬដំណើរវិវាទ ។ វិវាទាធិករណ៍ ( សំ. បា. < វិវាទ + អធិករណ ) អធិករណ៍ដែលកើតព្រោះដំណើរទាស់មាត់ពាក្យគ្នា; ការកើតក្ដីព្រោះតែសម្ដី ។ វិវាទាបន្ន ( –ប័ន; សំ. បា. < វិវាទ + អាបន្ន “ដែលដល់, ដែលប្រទះ” ) អ្នកដែលកំពុងមានវិវាទនឹងគ្នាដោយហេតុណាមួយ ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត