Author: Buy Khmer Book

ខ្លាញ់

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អាការ​ខាប់​ទន់​កើត​ពី​សាច់​មាន​ដោយ​អន្លើ ក្នុង​រូប​កាយ​មនុស្ស​ ឬសត្វ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្លាញ់​ត្រី ខ្លាញ់​ជ្រូក ។

ខ្លាច

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ដែល​មិន​ហ៊ាន មិន​អាច។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្លាច​ខ្លា ខ្លាច​ពស់ ។ ពាក្យ​ផ្ទុយ ហ៊ាន ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ទ្រង់ព្រះភិរុកា ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា​ សេចក្តីភ័យ, សេចក្តីព្រឺព្រួច, សេចក្តីព្រឺរោម, ការព្រឺស្បែក, ការរន្ធត់, ការតក់ស្លុត ។ ជាធម្មតាមនុស្សបុថុជ្ជន (ជនសាមញ្ញ) យើងតែងតែមាននូវសេចក្តីភ័យខ្លាចទាំងអស់នេះ ខ្លះតិច ខ្លះច្រើន សូម្បីតែព្រះឥន្ទដែលជា ស្តេចនៃទេវតា ក៏មានភ័យដែរ វៀរលែងតែព្រះអរិយបុគ្គលទាំងឡាយ មានព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាដើម ដែលមានរាគៈ ទោសៈ និងមោហៈទៅប្រាសហើយទើបមិនមាននូវសេចក្តីភ័យខ្លាចនេះ ដូចមានរឿងតំណាលក្នុងធជគ្គសូត្រថា សម័យមួយព្រះមានព្រះភាគទ្រង់គង់នៅក្នុងវត្តជេតពន ជាអារាមរបស់អនាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី ទៀបក្រុងសាវត្ថី ។ ព្រះមានព្រះភាគទ្រង់ត្រាស់ថាម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ធ្លាប់មានរឿងពីព្រេងនាយមកថា សង្រ្គាមនៃពួកអសុរមួយអន្លើដោយពួកទេវតា ជាសង្គ្រាមតទល់ប្រកៀកហើយ គឺទេវរាជឈ្មោះថាសក្កៈ ហៅនូវទេវតាទាំងឡាយ ក្នុងឋានតាវត្តិង្សមកប្រាប់ថា ម្នាលអ្នកនិរទុក្ខទាំងឡាយ បើសេចក្តីខ្លាច សេចក្តីរន្ធត់ ឬសេចក្តីព្រឺរោម កើតឡើងដល់ទេវតាទាំងឡាយ ដែលទៅហើយកាន់សង្គ្រាមក្នុងកាលណា អ្នកទាំងឡាយគប្បីក្រឡេកមើល នូវចុងនៃទង់ជ័យរបស់អញ សេចក្តីខ្លាច សេចក្តីរន្ធត់ ឬសេចក្តីព្រឺរោមឯណា នឹងកើតមានឡើង, សេចក្តីខ្លាចជាដើមនោះ នឹងស្ងប់រម្ងាប់ទៅបាន ។ បើអ្នកទាំងឡាយ មិនក្រឡេកមើលនូវចុងនៃទង់ជ័យរបស់អញទេ, ក៏គប្បីក្រឡេកមើលនូវចុងទង់ជ័យ នៃទេវរាជឈ្មោះបជាបតី ក្នុងកាលនោះក៏បាន ។ ព្រោះថា កាលបើអ្នកទាំងឡាយ ក្រឡេកមើលនូវចុងទង់ជ័យ នៃទេវរាជឈ្មោះបជាបតី, សេចក្តីខ្លាច សេចក្តីរន្ធត់ ឬសេចក្តីព្រឺរោមឯណា នឹងកើតមានឡើង, សេចក្តីខ្លាចជាដើមនោះ នឹងស្ងប់រម្ងាប់ទៅបាន ។ បើអ្នកទាំងឡាយ មិនក្រឡេកមើលនូវចុងទង់ជ័យ នៃទេវរាជឈ្មោះបជាបតីទេ, ក៏គប្បីក្រឡេកមើលនូវចុងទង់ជ័យ នៃទេវរាជឈ្មោះវរុណៈ ក្នុងកាលនោះក៏បាន ។ ព្រោះថា កាលបើអ្នកទាំងឡាយ ក្រឡេកមើលនូវចុងទង់ជ័យ នៃទេវរាជឈ្មោះ វរុណៈ, សេចក្តីខ្លាច សេចក្តីរន្ធត់ ឬសេចក្តីព្រឺរោមឯណា នឹងកើតមានឡើង, សេចក្តីខ្លាចជាដើមនោះ នឹងស្ងប់រម្ងាប់ទៅបាន ។ បើអ្នកទាំងឡាយមិនក្រឡេកមើល នូវចុងទង់ជ័យនៃទេវរាជឈ្មោះ វរុណៈទេ ក៏គប្បីក្រឡេកមើលនូវចុងទង់ជ័យនៃទេវរាជឈ្មោះ ឦសានៈ ក្នុងកាលនោះក៏បាន ព្រោះថា កាលបើអ្នកទាំងឡាយ ក្រឡេកមើលនូវចុងទង់ជ័យនៃទេវរាជឈ្មោះឦសានៈ សេចក្តីខ្លាច សេចក្តីរន្ធត់ ឬសេចក្តីព្រឺរោមឯណា នឹងកើតមានឡើង សេចក្តីខ្លាចជាដើមនោះ នឹងស្ងប់រម្ងាប់ទៅបាន ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ កាលបើទេវតាទាំងឡាយ ក្រឡេកមើលនូវចុងទង់ជ័យនោះនៃទេវរាជឈ្មោះ សក្កៈ ជាធំជាងទេវតាទាំងឡាយក្តី កាលក្រឡេកមើលនូវចុងទង់ជ័យនោះ នៃទេវរាជឈ្មោះបជាបតីក្តី កាលក្រឡេកមើលនូវចុងទង់ជ័យនោះ នៃទេវរាជឈ្មោះ វរុណៈក្តី កាលក្រឡេកមើលនូវចុងទង់ជ័យនោះ នៃទេវរាជឈ្មោះឦសានៈក្តី សេចក្តីខ្លាច សេចក្តីរន្ធត់ ឬសេចក្តីព្រឺរោមឯណានឹងកើតមាន សេចក្តីខ្លាចជាដើមនោះ គប្បីស្ងប់រម្ងាប់បានខ្លះ សេចក្តីខ្លាចជាដើមដែលស្ងប់រម្ងាប់បានខ្លះ មិនបានខ្លះនោះ ព្រះហេតុអ្វី ? ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ព្រោះថា ទេវរាជឈ្មោះសក្កៈជាធំជាងទេវតាទាំងឡាយ មានរាគៈមិនទាន់ទៅប្រាសហើយ ជាអ្នកនៅមានសេចក្តីខ្លាច មានសេចក្តីរន្ធត់ មានសេចក្តីស្លុត មានកិរិយារត់ទៅជាប្រក្រតីនៅឡើយ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ឯចំណែកខាងតថាគត ពោលយ៉ាងនេះថា បើអ្នកទាំងឡាយនៅក្នុងព្រៃក្តី នៅទៀបគល់ឈើក្តី នៅក្នុងផ្ទះដ៏ស្ងាត់ក្តី សេចក្តីខ្លាច សេចក្តីរន្ធត់ ឬសេចក្តីព្រឺរោម កើតឡើង (ក្នុងសម័យឯណា) អ្នកទាំងឡាយ គប្បីរឭកតថាគត ក្នុងសម័យនោះ កុំខានឡើយថា : ឥតិបិ សោ ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ វិជ្ជាចរណសម្បន្នោ សុគតោ លោកវិទូ អនុត្តរោ បុរិសទម្មសារថិ សត្ថា ទេវមនុស្សានំ ពុទ្ធោ ភគវាតិ ។ (ម. ព. ពុទ្ធគុណ) ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ព្រោះថា កាលបើអ្នកទាំងឡាយរឭកនូវតថាគត សេចក្តីខ្លាច សេចក្តីរន្ធត់ ឬសេចក្តីព្រឺរោមឯណា នឹងកើតមាន សេចក្តីខ្លាច ជាដើមនោះ នឹងស្ងប់រម្ងាប់ទៅបាន បើអ្នកទាំងឡាយមិនរឭកនូវតថាគតទេក៏គប្បីរឭកនូវព្រះធម៌ ក្នុងកាលនោះថា : ស្វាក្ខាតោ ភគវតា ធម្មោ សន្ទិដិ្ឋកោ អកាលិកោ ឯហិបស្សិកោ ឱបនយិកោ បច្ចត្តំ វេទិតព្វោ វិញ្ញូហីតិ ។ (ម. ព. ធម្មគុណ) ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ព្រោះថា កាលបើអ្នកទាំងឡាយរឭកនូវព្រះធម៌ សេចក្តីខ្លាច សេចក្តីរន្ធត់ ឬសេចក្តីព្រឺរោមឯណា នឹងកើតមានសេចក្តីខ្លាចជាដើមនោះនឹងស្ងប់រម្ងាប់ទៅបាន បើអ្នកទាំង ឡាយមិនរឭកនូវព្រះធម៌ទេ ក៏គប្បីរឭកនូវព្រះសង្ឃ ក្នុងកាលនោះថា : សុបដិបន្នោ ភតវតោ សាវកសង្ឃោ ឧជុបដិបន្នោ ភគវតោ សាវកសង្ឃោ ញាយបដិបន្នោ ភគវតោ សាវកសង្ឃោ យទិទំ ចត្តារិ បុរិសយុគានិ អដ្ឋបុរិសបុគ្គលា ឯស ភគវតោ សាវកសង្ឃោ អាហុនេយ្យោ បាហុនេយ្យោ ទក្ខិណេយ្យោ អព្ជាលិករណីយោ អនុត្តរំ បុញ្ញក្ខេត្តំ លោកស្សាតិ ។ (ម. ព. សង្ឃគុណ) ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ព្រោះថា កាលបើអ្នកទាំងឡាយរឭកនូវព្រះសង្ឃ សេចក្តីខ្លាច សេចក្តីរន្ធត់ ឬសេចក្តីព្រឺរោមឯណា នឹងកើតមាន សេចក្តីខ្លាចជាដើមនោះ នឹងស្ងប់រម្ងាប់ទៅបាន ។ សេចក្តីខ្លាចជាដើមដែលស្ងប់រម្ងាប់ទៅបាននោះព្រោះហេតុអ្វី ? ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ព្រោះតថាគត ជាព្រះអរហន្ត សម្មាសម្ពុទ្ធ មានរាគៈទៅប្រាសហើយ មានទោសៈទៅប្រាសហើយ មានមោហៈទៅប្រាសហើយ ឥតមានសេចក្តីខ្លាច ឥតមានសេចក្តីរន្ធត់ ឥតមានសេចក្តីស្លុត មិនមានកិរិយារត់ទៅជាប្រក្រតីឡើយ ។ ព្រះដ៏មានព្រះភាគបានត្រាស់នូវព្រះពុទ្ធដីកានេះរួចហើយ (ក៏ត្រាស់បន្ថែមទៀតថា) ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អ្នករាល់គ្នា កាលបើនៅក្នុងព្រៃក្តី នៅទៀបគល់ឈើក្តី នៅក្នុងផ្ទះដ៏ស្ងាត់ក្តី សេចក្តីខ្លាច នឹងមិនគប្បីមានដល់អ្នកទាំងឡាយ បើអ្នកទាំងឡាយ មិនរឭកនូវព្រះសម្ពុទ្ធ ដែលជាធំជាងលោក ដែលប្រសើរជាងនរជនទេ ក៏គប្បីរឭកនូវព្រះធម៌ ជាធម៌អាចដឹកនាំសត្វលោកឲ្យចេញចាកសង្សារវដ្តបាន ដែលតថាគតសម្តែងហើយដោយល្អ ក្នុងកាលនោះចុះ បើអ្នកទាំងឡាយ មិនរឭកនូវព្រះធម៌ ជាធម៌ អាចដឹកនាំសត្វលោកឲ្យចេញចាកសង្សារវដ្តបាន ដែលតថាគតសម្តែងហើយដោយល្អហើយ (នោះ) ទេ ក៏គប្បីរឭកនូវព្រះសង្ឃ ជាបុញ្ញក្ខេតនៃសត្វលោក រកខេត្តដទៃប្រសើរជាងគ្មាន (នោះ) ចុះ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អ្នករាល់គ្នា កាលបើរឭកនូវព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ និងព្រះសង្ឃយ៉ាងនេះ សេចក្តីខ្លាចក្តី សេចក្តីរន្ធត់ក្តី សេចក្តីព្រឺរោមក្តី នឹងមិនកើតមានឡើយ ។ បាលីនៃពុទ្ធគុណ ធម្មគុណ និងសង្ឃគុណនេះហើយដែលមានអ្នកបុរាណយើង និយមយកមកសូត្រជាបែបវែងខ្លះ ជាបែបវែងបណ្តោយបញ្រ្ចាសខ្លះ និងខ្លះទៀតសូត្រជាបែបខ្លីថា ឥ. ស្វា. សុ; សុ. ស្វា. ឥ. ដូច្នេះជាច្រើនដង ច្រើនចប់ ដើម្បីជាការត្រឡប់ចិត្ត កុំឲ្យគិតនៅតែក្នុងអារម្មណ៍ដែលនាំឲ្យខ្លាចជាដើម ។ តែបើចិត្តរបស់យើងជ្រះថ្លានៅក្នុងគុណនៃព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ ព្រះសង្ឃពិតប្រាកដមែន ហើយសូធ្យស្វាធ្យាយជារៀងរាល់ពេលនោះ សភាពនៃការភ័យខ្លាចជាដើមក៏នឹងស្ងប់រម្ងាប់ទៅជាស្ថាពរ ។

ខ្លា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​សត្វ​ចតុប្បាទ​សាហាវ រូប​រាង​ដូច​ឆ្មា តែ​ធំ​ជាង តែង​នៅ​ក្នុង​ព្រៃ បរិភោគ​សាច់ ។ ខ្លា​មាន​ច្រើន​ប្រភេទ​គឺ ខ្លា​ធំ ខ្លា​រខិន ខ្លា​ត្រី ។ ខ្លា​មួយ​ប្រភេទ​ទៀត​ខ្មៅ បរិភោគ​ឃ្មុំ​ជា​អាហារ​ហៅ​ថា ខ្លា​ឃ្មុំ ។

ខ្លបខ្លាច

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ខ្លាច​រាប​ឥត​កម្រើក​ត​តប ខ្លាច​លែង​ហ៊ាន​តតាំង ។

ខ្លប

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​ស្រប​ទន់​បណ្ដោយ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្លឹក​ត្រចៀក​ខ្លប មែក​ឈើ​ទន់​ខ្លប ។

ខ្យាដំរី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​សត្វ​មាន​ពិស​មួយ​ប្រភេទ សន្ដាន​ខ្ទួយ តែ​ធំ​ជាង​ខ្ទួយ​ សម្បុរ​ខ្មៅ មាន​តង្កៀប កន្ទុយ​វែង​មាន​ទ្រនិច ។

ខ្យល់មូសុង

?ថ្នាក់ពាក្យជា បច្ចេកសព្ទបរិស្ថាន
មានន័យថា ខ្យល់រដូវនៅតំបន់ត្រជាក់ត្រូពិកមានរបបទៀងទាត់ ហើយបក់ពីសមុទ្រមក ទ្វីបនៅរដូវវស្សា ដោយនាំមកជាមួយនៅភ្លៀងយ៉ាងច្រើន និងបក់ពីទ្វីប ទៅសមុទ្រនៅរដូវប្រាំង ដែលជាខ្យល់ស្ងួតត្រជាក់។

ខ្យល់ក្តៅ

?ថ្នាក់ពាក្យជា បច្ចេកសព្ទបរិស្ថាន
មានន័យថា ការព្រួយបារម្ភចំពោះរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួន ដែលនឹងអាចសម្រេចបានតាម គោលដៅនៃការកាត់បន្ថយការបញ្ចេញឧស្ម័នរបស់ប្រទេសខ្លួន នៅក្រោម ពិធីសារក្យូតូ តាមរយៈកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងតែបន្តិចបន្តួច ហើយបន្ទាប់ មកឱ្យជន់លិចទីផ្សារឥណទានកាបូន ដែលសកម្មភាពទាំងនេះ អាច បណ្តាលឱ្យ ប្រទេសផ្សេងទៀតបាក់ទឹកចិត្តក្នុងការកាត់បន្ថយការបញ្ចេញ ឧស្ម័នក្នុងប្រទេសរបស់ពួកគេ។

ខ្យល់

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សភាវៈ​ដែល​បក់ ដែល​ផាត់​ទៅ​មក​តាម​ធម្មតា​លោក គឺ​រំជួល​អាកាស ។ ខ្យល់​ចាប់ គឺ​ធាតុ​ក្នុង​ខ្លួន​មិន​ស្រួល​ស្លាក់​ខ្យល់​រត់​មិន​សព្វ​នាំ​ឲ្យ​វិល​មុខ​បែក​ញើស ត្រជាក់​ខ្លួន ។ ខ្យល់​គរ គឺ​ខ្យល់​ចាប់​ធ្ងន់​បាត់​ស្មារតី​ដូច​មនុស្ស​ស្លាប់ ។ ពាក្យ​នេះ​ស្រុក​ខ្លះ​ហៅ ខ្ចរ (អ. ថ. ខ្ចល់) ។ បើ​ហៅ​ដូច្នេះ ដូច​ជា​មាន​ន័យ​សម​ដែរ ព្រោះ​មក​ពី​ភាសា សំ. បា. “ខចរ ប្រែ​ថា សភាវៈ ឬ​ដំណើរ​ទៅ​តាម​អាកាស ” ប៉ុន្តែ​យើង​កែ​ឲ្យ​ហៅ ខ្ចរ វិញ​ពុំ​កើត​ទេ ព្រោះ​យើង​ប្រើ​ជា ខ្យល់ មក​យូរ​ហើយ ។

ខ្យង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​សត្វ​សន្ដាន​នឹង​ស័ង្ខ សំបក​សន្ដាន​ខ្ចៅ​តែ​រូប​ធំ​ជាង​ខ្ចៅ​ជាង​គ្រែង ខ្លះ​មាន​ពុក​មាត់ ខ្លះ​គូទ​ស្រួច ខ្លះ​ទាល; គូទ​ស្រួច​ហៅ ខ្យង​គូទ​ស្រួច គូទ​ទាល​ហៅ​ថា ខ្យង​គូទ​ទាល មាន​ទឹក​ជា​លំនៅ​ខ្លះ នៅ​លើ​គោក​ខ្លះ ។ ស្រុក​ខ្លះ​ហៅ ខ្ចង ព្រោះ​គេ​យល់​ថា​គូ​នឹង​ខ្ចៅ គេ​និយាយ​ថា ខ្ចង​ខ្ចៅ ប៉ុន្តែ​តាម​ពិត ខ្យង នេះ​ប្រើ​មក​យូរ​ណាស់​ហើយ ។

ខ្មៅដៃ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ដីខ្មៅ ) ។

ខ្មៅដុស

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ព្រះមសិ។

ខ្មៅ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មាន​ពណ៌​ងងឹត ឬពណ៌​យ៉ាង​ធ្យូង ។ ពាក្យ​ផ្ទុយ ស ។

ខ្មោះខ្មួរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មាន​ក្លិន​ខ្មោះ​និង​ខ្មួរ​លាយ​គ្នា ។ ដែល​មាន​អាការ​ច្រឡោះ​បោះ។
ឧទាហរណ៍៖ សំដី​ខ្មោះ​ខ្មួរ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​ច្រឡោះបោះ។
ឧទាហរណ៍៖ និយាយ​ខ្មោះខ្មួរ ។

ខ្មោះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មាន​ក្លិន​ស្អុយ​លាយ​ប្រៃ​ផង នាំ​បណ្ដាល​ឲ្យ​តឹង​ច្រមុះ ឲ្យ​ខារ​កន្លើត។
ឧទាហរណ៍៖ ធុំ​ក្លិន​ខ្មោះ ។

ខ្មោច

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អមនុស្ស ឬរូប​មនុស្ស រូប​សត្វ​ដែល​អស់​ជីវិត។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្មោច​មនុស្ស ខ្មោច​សត្វ ។

ខ្មែរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មនុស្ស​ដែល​កើត ឬនៅ​ក្នុង​ដែន​កម្ពុជា ហើយ​លុះ​នៅ​ក្នុង​អំណាច​ច្បាប់​ខ្មែរ (ម. ព. ខេមរៈ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ជាតិ​ខ្មែរ ។ ក្នុង​សម័យ​បុរាណ​ព្រេង​នាយ សរសេរ​ជា ខ្មេរ ក៏មាន ។

ខ្មេះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទឹកជូរធ្វើដោយបាយស្រា ឬ ស្រាជាដើមសម្រាប់ជ្រលក់ត្រីសាច់បរិភោគ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទឹកខ្មេះ ។

               មិនខ្មេះទេ គឺមិនកើតទេ ( ពាក្យធម្មតា ) ។

ខ្មេរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ម. ព. ខ្មែរ) ។

ខ្មួល

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលឈឺចាប់ចុកអួលៗ, ក្ដៅក្តួល ។
ឧទាហរណ៍៖ ឈឺពោះខ្មួលៗ, ឈឺចុកខ្មួលក្នុងពោះ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា បរិវារសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​និយាយ​ផ្សំ ជាមួយ​នឹង​ពាក្យ​ខ្មៅ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្សែង​ហុយ​ទ្រលោម​ខ្មៅ​ខ្មួល ។

ខ្មួរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ត្រប់​មួយ​ប្រភេទ មាន​ក្លិន​និង​រស​ខារ (ម. ព. ខារ ន.) ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ខារ​ដោយ​អាប់អួ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្លិន​ខ្មួរ ។

ខ្មួយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា បរិវារសព្ទ
មានន័យថា ( ស. ខមោឃ អ. ថ. ខ្មូ៎យ, ន. “ល្មួច”, កិ. ” លួច ” ) ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំជាមួយនឹងពាក្យ ចោរ ថា
ឧទាហរណ៍៖ ចោរ​ខ្មួយ គឺ​ចោរ​លួច ល្មួយ ។

ខ្មួញ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មក្លឿ (ម. ព. នោះ) ។

ខ្មូវ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ធ្មៅ ) ។

ខ្មូត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​សត្វ​ល្អិត​មាន​ស្លាប ស៊ី​ឈើ ឬ ឫស្សី ជាដើម ខ្មូត​ស៊ី​ឫស្សី​ធ្លុះ​សុស ។

ខ្មុល

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​សត្វ​តូច​មួយ​ប្រភេទ សន្ដាន​នឹង​ចង្រិត​ចូល​ចិត្ត​លេង​ពន្លឺ​ភ្លើង ។

ខ្មុក

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា លាប​នឹង​ម្រ័ក្សណ៍​ខ្មុក ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ម្រ័ក្សណ៍​លាយ​នឹង​កម្លោច​ស្លឹក​ចេក ឬកំណាត់​សំពត់​ជាដើម ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ខ្ទេច ខ្ទេចខ្ទី ។
ឧទាហរណ៍៖ ភ្លើង​ឆេះ​ខ្ទម​ខ្មុក ផ្ទះ​ខ្ញុំ​ភ្លើង​ឆេះ​ខ្មុក​គ្មាន​សល់ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ខ្ទេច ខ្ទេចខ្ទី ។
ឧទាហរណ៍៖ ភ្លើង​ឆេះ​ខ្ទម​ខ្មុក ផ្ទះ​ខ្ញុំ​ភ្លើង​ឆេះ​ខ្មុក​គ្មាន​សល់ ។

ខ្មឺត

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​បញ្ចេញ​អាការ​ខំ​ប្រឹង​ដោយ​ឥត​បន្ធូរ​ដៃ ឬដោយ​ឥត​សំច័យ​កម្លាំង។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រឹង​ខ្មឺត រត់​ខ្មឺត ។

ខ្មីឃ្មាត

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ខំ​ប្រឹង សង្វាត​ខ្លាំង។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្មីឃ្មាត​ធ្វើ​ការ ខ្មីឃ្មាត​រៀន​សូត្រ ។

ខ្មី

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​ឆាប់​ក្រៃ បន្ទាន់។
ឧទាហរណ៍៖ ឆាប់​ខ្មី វឹង​ខ្មី (ប្រើ​តែ​ក្នុង​កាព្យ) ។

ខ្មាំងមឹល

មានន័យថា ( ម. ព. ខ្មាំងមិល ) ។

ខ្មាំងមិល

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មាន​អាការ​រ​និង​រនាំង​ទាំង​កំរោល។
ឧទាហរណ៍៖ សំដី​ខ្មាំងមិល និយាយ​ខ្មាំងមិល ។ ខ្មាំងមឹល ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​មាន​អាការ​រ​និង​រនាំង​ទាំង​កំរោល។
ឧទាហរណ៍៖ សំដី​ខ្មាំងមិល និយាយ​ខ្មាំងមិល ។ ខ្មាំងមឹល​​​​

ខ្មាំងមិល

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មាន​អាការ​រ​និង​រនាំង​ទាំង​កំរោល។
ឧទាហរណ៍៖ សំដី​ខ្មាំងមិល និយាយ​ខ្មាំងមិល ។ ខ្មាំងមឹល ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​មាន​អាការ​រ​និង​រនាំង​ទាំង​កំរោល។
ឧទាហរណ៍៖ សំដី​ខ្មាំងមិល និយាយ​ខ្មាំងមិល ។ ខ្មាំងមឹល ។

ខ្មាំង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សត្រូវ មនុស្ស​ដែល​ជា​គូ​វិវាទ​នឹង​គ្នា ។

                ឈ្មោះ​ម្ទេស​មួយ​ប្រភេទ គ្រាប់​ល្អិត ហឹរ​ឆ្ងាញ់​ជាង​ម្ទេស​ដទៃ ។
ឧទាហរណ៍៖ ម្ទេស​ខ្មាំង ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មាន​ចិត្ត​ជា​សត្រូវ ដែល​ចេញ​អាការ​ជា​សត្រូវ។
ឧទាហរណ៍៖ ចិត្ត​ខ្មាំង សំដី​ខ្មាំង ។

ខ្មាសរបស់ស្ត្រី

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ព្រះយោនី។

ខ្មាសរបស់ប្រុស

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ព្រះសិដ្ឋលិង្គ។

ខ្មាស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា គុយ្ហប្រទេស គឺ​អង្គជាត​ប្រុស​ស្រី ជា​ពាក្យ​ប្រើ​ជា​ជំនួស ដើម្បី​មិន​ឲ្យ​ហៅ​​អង្គជាត​ចំពេក តែ​ច្រើន​ហៅ​ថា កេរ្តិ៍​ខ្មាស ។

               សេចក្ដី​អៀនអន់ ដែល​អៀន​ខ្មាស ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា សេចក្ដី​អៀនអន់ ដែល​អៀន​ខ្មាស ។

ខ្មាយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មិន​ទាន់​ហើយ ក៏​បោះបង់​ចោល​ទៅ​សិន។
ឧទាហរណ៍៖ ចម្ការ​ខ្មាយ ល្អី​ខ្មាយ ។

              ដែល​មិន​រឹត​មិន​រើ​ទេ សះ​ជា​ក៏​មិន​ទាន់​សះ​ជា​ដែរ ។

ឧទាហរណ៍៖ រោគ​ខ្មាយ ដំបៅ​ខ្មាយ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​ធ្វើ​ដែរ ប៉ុន្តែ​អាក់​ខាន​មិន​ទាន់​ចប់​ស្រេច ក៏​បោះបង់​ទៅ​សិន។
ឧទាហរណ៍៖ កាប់​ចម្ការ​ខ្មាយ ត្បាញ​ល្អី​ខ្មាយ ។

ខ្មាន់

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កង​ទាហាន​កាន់​ធ្នូ ជាង​កោរ​កាត់​កេសា; កង​ទាហាន​កាន់​ធ្នូ​ហៅ​ថា ខ្មាន់​ធ្នូ ជាង​កោរ​កាត់​កេសា​ស្ដេច​ហៅ ខ្មាន់​ព្រះ​កេស ។

              ឈ្មោះ​ត្រី​ស្រកា​មួយ​ប្រភេទ មាន​សម្បុរ​កន្ទុយ និង​ព្រុយ​ដូច​ត្រី​កំភរ តែ​ធំ​ជាង​ត្រី​កំភរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រី​ខ្មាន់ ។

ខ្មាញ់

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ស្មៅ​មួយ​ប្រភេទ ពួក​ស្មៅ​ជើង​បង្កង​សម្រាប់​ប្រើ​ជ្រលក់​យក​ពណ៌​ខ្មៅ បុក​លាយ​ជាមួយ​នឹង​ខ្មួញ ។
ស្មៅរឹង ដុះត្រង់ឫស្ទើវារ កម្ពស់ ១០-៨០ស.ម មាននៅទ្វីបអាមេរិកក្តៅ នាំចូលប្រទេសដទៃ ឥឡូវដុះឯងៗ លើដីវាលក្នុងប្រទេសក្តៅសកលលោក។ ជារុក្ខជាតិមានប្រយោជន៍មុខ។ ស្លឹកវាសម្រាប់ធ្វើថ្នាំលាបសក់អោយខ្មៅ ឫសាក់។ គ្រូថ្នាំបុរាណប្រើដើមនេះផ្សំ ជាឱសថជាច្រើនព្យាបាលរោគផ្សេងៗដូចជា ជម្ងឺហឺត និងឈឺទងសួតជាដើម។ គេយកស្លឹកបុកឱ្យល្អិត បិទស្នាមមុតដើម្បីឃាត់ឈាម។ ទឹកស្ងោរនៃស្លឹក គេជឿថា អាចធ្វើអោយដុះសក់ឡើងវិញ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​ចូល​ធ្លុង​គ្នា​ល្អ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្សែ​ខ្មាញ់ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​ចម្រើន​ពាក្យ​រត់​ឲ្យ​ប្លែក​ឡើង។
ឧទាហរណ៍៖ រត់​ខ្មាញ់ គឺ​រត់​លឿន​ហើយ​ញាប់​ជើង​ផង

ខ្មង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ខួរ​ក្នុង​ឆ្អឹង ឬឆ្អឹង​ខ្នង​ត្រី​រ៉ស់ ត្រី​ឆ្ដោ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្មង​ត្រី ។

ខ្ពោក

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរ​ឮ​ដោយ​ដួល ដោយ​ធ្លាក់ ដោយ​ជ្រុះ របស់​អ្វី​ៗ ដែល​មាន​អាការ​ទន់។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្ស​ដួល​ខ្ពោក ។

ខ្ពើម

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ណាយ​ចិត្ត​នឹង​អាហារ​មិន​ស្អាត នឹង​វត្ថុ​ស្មោកគ្រោក ឬក្លិន​មិន​គាប់​ចិត្ត ។ ជ្រេញ​ចិត្ត រអា​ចិត្ត ។

ខ្ពុរមាត់

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ទ្រង់វិក្ខាលនៈ។

ខ្ពុរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា បៀម​ទឹក​អង្រង់​លាង​មាត់ ។
ឧទាហរណ៍៖ បរិភោគ​អាហារ​ហើយ​ត្រូវ​ខ្ពុរ​មាត់ ។

ខ្ពុក

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរ​ឮ​ដោយ​របស់​តូច​ធ្លាក់។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្លែ​ឈើ​ជ្រុះ​ខ្ពុក ជាដើម ។

ខ្ពាប់

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា ឮ​សូរ​ដោយ​វាយ ដោយ​កាប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ កាប់​ឮ​សូរ​ខ្ពាប់ កាប់​ខ្ពាប់ ។ កាប់​មួយ​ខ្ពាប់ គឺ​កាប់​ម្ដង ។

ខ្ពាក់ៗ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ពាក្យសម្រាប់ចម្រើនពាក្យ ធ្លាក់, ជ្រុះ ឲ្យប្លែកឡើង ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្លាក់ខ្ពាក់ៗ, ជ្រុះខ្ពាក់ៗ ។

ខ្ពាក

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរ​ឮ​ដោយ​របស់​រាវ ឬវត្ថុ​ទន់​ធ្លាក់​ខ្លាំង​មក​ទាំង​ដុំ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្លាក់​ឮ​សូរ​ខ្ពាក ។

ខ្ពស់

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មាន​ជំហរ​បញ្ឈរ​វែង​ច្រើន​ឡើង​លើ ។ ពាក្យ​ផ្ទុយ ទាប ។

ខ្ពប

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ឡើង​ដើម​ឈើ​ដោយ​ឱប។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្ពប​ឡើង​ដើម​ដូង ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កន្លែង​ថ្នក់​ទឹក​កើត​ដោយ​ដី​ដុះ​ថ្មី​ឱប​ច្រាំង​ចាស់ ។

ខ្ពង់រាប

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ខ្នង​ភ្នំ ឬខ្នង​ទួល ដែល​មាន​ផ្ទៃ​ដី​រាប​ស្មើ​ទូលាយ​វែង​ឆ្ងាយ ។

ខ្ពង់មេឃ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ផ្ទៃ​មេឃ​ដែល​ខ្ពស់​ស្រឡះ ។

ខ្ពង់ខ្ពស់

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ខ្ពស់​ដូច​ខ្នង​ភ្នំ ថ្កើងថ្កាន ប្រសើរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្ពង់ខ្ពស់​ឧត្ដម ។

ខ្ពង់

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ខ្នង​ភ្នំ ឬខ្នង​ទួល ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្ពង់​ភ្នំ ខ្ពង់​ទួល ។

ខ្ព

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សំណុំ​ផ្កា​ដូង ផ្កា​ស្លា​ជាដើម។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្កា​ដូង​មួយ​ខ្ព ផ្កា​ស្លា​មួយ​ខ្ព ។

             ឈើបន្ទះមានសណ្ឋាន-ង សម្រាប់តក្បាល ឬ កន្សៃទូកឲ្យចម្រើនប្រវែងនឹងកម្ពស់ឡើង ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្ពទូក ។

ខ្នះខ្នែង

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ខំ​សង្វាត។
ឧទាហរណ៍៖ ខំ​ខ្នះខ្នែង​ធ្វើ​ការ ។

ខ្នៅ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ស្នាម​ដែល​ដៅ (មិន​សូវ​ប្រើ) ។

ខ្នោះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​គ្រឿង​ដាក់​ក្ដី​មួយ​យ៉ាង ធ្វើ​ដោយ​ឈើ ឬដែក​សម្រាប់​ដាក់​ភ្ជាប់​ជើង​ដៃ  ។
ឧទាហរណ៍៖ ជាប់​ខ្នោះ ខ្នោះ​ដៃ ខ្នោះ​ជើង ។

ខ្នោស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រដាប់​សម្រាប់​កោស ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្នោស​កោស​ដូង គេ​កោស​ដូង​ដោយ​ខ្នោស ។

ខ្នែង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មែក​ព្រឹក្សា វល្លិ ប្រទាល​ដែល​ខ្ចី ទើប​លាស់​ចេញ​ពី​ដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្នែង​ឈើ ខ្នែង​ខ្ញី ខ្នែង​ប្រទាល ជាដើម ។

ខ្នៀស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រដាប់​សម្រាប់​កៀស​វត្ថុ​ផ្សេង​ៗ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្នៀស​កៀស​ស្រូវ ។

ខ្នៀរអាចម៍

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ព្រះខ្នាច់។

ខ្នៀរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ

មានន័យថា ប្រដាប់​សម្រាប់​កៀរ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្នៀរ​កៀរ​ដី ជាដើម ។

ខ្នើយឱប

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា នែបព្រះអង្គ។

ខ្នើយរងស្មង

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា រងព្រះជង្ឃ។

ខ្នើយផ្អែក

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ព្រះខ្នល់។

ខ្នើយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រដាប់​សម្រាប់​កើយ គង ឱប ផ្អែក; សម្រាប់​កើយ ខ្នើយ​ក្បាល សម្រាប់​គង ខ្នើយ​ជើង សម្រាប់​ឱប ខ្នើយ​ឱប សម្រាប់​ផ្អែក ខ្នើយ​ប៉ាក់ថៅ ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា រងព្រះបាទ ។

ខ្នើត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពន្លឺ​ដែល​កើត​តាម​លំដាប់​ថ្ងៃ គឺ​ចំណែក​ខែ​ខាង​ដើម ដែល​មាន​ពន្លឺ​ព្រះ​ចន្ទ្រ​មក​ដល់​ថ្ងៃ​ពេញ​បូណ៌មី គឺ​តាំង​ពី​ថ្ងៃ ១ កើត មក​ដល់ ១៥ កើត; ថ្ងៃ​ត​ពី​នេះ​ទៅ ហៅ​ថា រនោច ។

                  អ្វីៗដែលគេធ្វើកើត, បើធ្វើមិនកើត គេនិយាយថា មិនខ្នើតទេ គឺអ្វីនោះគេនឹងធ្វើមិនកើតទេ ( ព. សា. ) ។

ខ្នួតអំបោះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​សត្វ​តូច​សន្ដាន​នឹង​កន្លង់​សម្បុរ​បៃតង​ចាស់ ។

ខ្នួត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា របស់​សម្រាប់​កួត។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្នួត​អំបោះ ជាដើម ។

ខ្នួច

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចំណង​សម្រាប់​កួច​ធ្វើ​ដោយ​ឫស្សី​ស្រស់ ឬដោយ​ទ្រនុង​ស្លឹក​រឹត​ជាដើម។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្នួច​សម្រាប់​ប្រក់​ផ្ទះ ។

ខ្នុរសម្ល, សាកេ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដើមនេះមានកម្ពស់ ៦-១៥ ម មានដើមកំណើតក្នុងប្រទេសប៉ូលីណេស៊ី ក្នុងសមុទ្រ Pacifique។ គេដាំជិតផ្ទះជាលំអ និងសម្រាប់យកផ្លែបរិភោគ។ យើងយកខ្នុរសម្លនៅខ្ចីសម្រាប់ស្ល កកូរ ឬប្រហើរ។ ពូជម៉្យាងឱ្យផ្លែសាកេដែលមានឱជារសឆ្ងាញ់ណាស់ ពេលគេចៀនប្រៀបដូចដំឡូងបារាំង ឬទុកធ្វើតំណាប់។

ខ្នុរសម្ល

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះឈើដំណាំមួយប្រភេទ ស្លឹកធំហើយឆែកៗ ដើមបែបម្កាក់បារាំង ផ្លែសម្រាប់ធ្វើសម្ល ។

ខ្នុរព្រៃ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដើមនេះមានកម្ពស់ ៦-១៥ ម ដុះក្នុងព្រៃធំ ឫព្រៃស្រោងនៃឥណ្ឌូចិន។ ឈើខ្នុរព្រៃមានតម្លៃ ដូចឈើសំព័រដែរ សម្រាប់ធ្វើតុ ទូ។ សំបកខ្នុរព្រៃអាចឱ្យថ្នាំជ្រលក់ពណ៌លឿងរមៀត។

ខ្នុរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​រោគ​បូស​ដែល​ច្រើន​តែ​កើត​នៅ​ក្បាល​កូន​ក្មេង។
ឧទាហរណ៍៖ ក្មេង​កើត​ខ្នុរ បូស​ខ្នុរ ។

                ខ្នុរជាដើមឈើតូច មានដើមកំណើតនៅប្រទេសជ្វា គេតែងដាំរុក្ខជាតិនេះ ពាសពេញប្រទេសអាស៊ីផ្នែកក្តៅ។ ផ្លែខ្នុរមានរសជាតិឆ្ងាញ់ណាស់។ មានដាក់លក់ផ្សារស្រុកខ្មែរ គេលក់ផ្លែទាំងមូល ឬចិតជាចំណិត។ នៅបរទេស មានសាច់ខ្នុរលក់​ ជាអាហារប្រអប់។ ដើមខ្នុរ គេយកធ្វើតុ ទូ និងគ្រឿងភ្លេង

ខ្នឺប

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​ចម្រើន​ពាក្យ​សម្រប​ត្រចៀក​ឲ្យ​រឹង​ប្រឹង​រាប​ទៅ​ក្រោយ​ឲ្យ​ប្លែក​ឡើង។
ឧទាហរណ៍៖ ឆ្កែ​បោល​ដាក់​ស្លឹក​ត្រចៀក​ខ្នឺប ។

ខ្និត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈើ​សម្រាប់​កិត​លាមក ។
ឧទាហរណ៍៖ ឈើ​ខ្និត ។

ខ្និច

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ធ្វើ​អំពើ​ដោយ​កិច្ចកល​មាយា ។

ខ្នារ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រដាប់​សម្រាប់​ការ​សូត្រ ការ​អំបោះ​ធ្វើ​ដោយ​ឫស្សី​បិត ឬត្រែង​ដែល​ហៅ​ថា ត្រែង​ខ្នារ​កាំ ជាដើម ។
ឈ្មោះគ្រឿងប្រហារមួយយ៉ាង មានសណ្ឋានដូចស្នាសម្រាប់បាញ់ឯង ។
( ព. បុ. ) ទីដីជាទួលខ្ពស់ព័ទ្ធជុំវិញត្រពាំង ឬ ជាតស្រះ គឺស្រះដែលកើតឯងដោយឥតអ្នកណាជីក, ជួនកាលគេកភូមិ ឬ កវត្តលើទួលនោះគេហៅថា ភូមិខ្នារ, វត្តខ្នារ តាមឈ្មោះដើម ។ ត្រពាំង ឬ ជាតស្រះនោះ ក៏គេហៅតាមឈ្មោះទួលនោះដែរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រពាំងខ្នារ; បើគេបញ្ចុះដំរីឲ្យត្រាំទឹក គេហៅ ត្រាំខ្នារ ។ ល ។

ខ្នាយមាន់, ស្រគំ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះព្រឹក្ស ឬចុល្លព្រឹក្សមួយប្រភេទកំពស់ ៨-១៥ ម ដុះក្នុងព្រៃក្រាស់ស្ងួត ឬស្រោងនៃឥណ្ឌូចិន ។ ជ័ររបស់ដើមខ្នាយមាន់ គេប្រើសំរាប់ព្យាបាលរោគដំបៅ ។

ខ្នាយមាន់ (វល្លិ) អម្ពិល (វល្លិ)

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វល្លិធំមួយប្រភេទ មានប្រវែងរហូត ៣0 ម ពេលខ្លះដុះជាចុល្លព្រឹក្សត្រង់ទៅលើកម្ពស់ ៦-៧ ម ក្នុងព្រៃស្រោង ឬទីវាលតាមមាត់ផ្លូវលើដីទំនាប ឬលើភ្នំកម្ពស់ ១០០ ម។ វល្លិនេះដុះក្នុងប្រទេសចិនខាងត្បូង ខ្មែរ និងវៀតណាម។​ គ្រូថ្នាំខ្មែរប្រើឫសវល្លិអម្ពិលផ្សំធ្វើថ្នាំក្អួត និងឈឺក្បាល។

ខ្នាយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចង្កូម​ស្រួច​ជា​គ្រឿង​ការពារ​របស់​ជ្រូក ។

ខ្នាប

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​ចម្រើន​ពាក្យ​រត់​ខ្លាំង​ឲ្យ​ប្លែក​ឡើង។
ឧទាហរណ៍៖ រត់​ខ្នាប គឺ​រត់​សណ្ដាប ។

ខ្នាន់ខ្នាប់

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ពាស​ពេញ ណែនណាន់ ដេរដាស។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្ស​ខ្នាន់ខ្នាប់ ។

ខ្នាន់

?ថ្នាក់ពាក្យជា បរិវារសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​និយាយ​ផ្សំ​នឹង​ពាក្យ​ខ្នាប់។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្នាន់ខ្នាប់ ។

ខ្នាន់

?ថ្នាក់ពាក្យជា បរិវារសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​និយាយ​ផ្សំ​នឹង​ពាក្យ​ខ្នាប់។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្នាន់ខ្នាប់ ។

ខ្នាន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. ខះនាន អ. ថ. ខៈន៉ាន ន. ឬ កិ. “បែប, ការផ្សំថ្នាំ; ផ្គូគ្នា, ប្រណាំងគ្នា; ប្រជែងគ្នា, សន្មតនាម, ហៅ” ) របស់ដែលផ្គូ, ដែលតម្កើងដោយគ្រឿងរចនាផ្សេងៗ ឬ ដោយសន្មតិនាម ។
ឧទាហរណ៍៖ ទូក​ខ្នាន, ដំរី​ខ្នាន ។

ខ្នាតមាត្រា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កម្រិតឱសថដែលត្រូវប្រើម្តងៗ ។

ខ្នាតមាឌ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ខ្នាតសម្រាប់វាស់ទំហំមាឌវត្ថុ ដែលមាន “ម៉ែត្រត្រី គុណ” ជាឯកភាព ។

ខ្នាតផ្ទៃ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ខ្នាតវាស់ផ្ទៃរាបមាន “ហិកតា” ជាឯកភាព​។

ខ្នាតក្សេត្រភូមិ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ខ្នាតសម្រាប់វាស់ផ្ទៃដីមាន “អា” ជាឯកភាព ។

ខ្នាត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កំណត់​រង្វាស់។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្នាត​ផ្ទះ ខ្នាត​ចីវរ ។

ខ្នាច់

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កំណាច់​ឈើ ឬឫស្សី ផ្ដៅ ដែល​កាច់​មិន​ឲ្យ​ដាច់​ពី​គ្នា ទុក​ចំណាំ​ចំនួន​ដែល​រាប់។
ឧទាហរណ៍៖ មួយ​ខ្នាច់ ពីរ​ខ្នាច់ ។

ខ្នាច

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ថ្លុក​កន្លែង​ជ្រូក​ស្រុក ជ្រូក​ព្រៃ ក្របី រមាស​ដេក ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្នាច​ជ្រូក ខ្នាច​ក្របី ខ្នាច​រមាស ។

ខ្នល់

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​របស់​សម្រាប់​កល់។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្នល់​រទេះ ។

             ខ្នល់​ជើង (ព. បុ.) ខ្នើយ​ជើង កែប​ជើង។
ឧទាហរណ៍៖ ពូក​ព្រំ​ខ្នល់​ខ្នើយ ។

ខ្នប់

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្វី​ៗ នៅ​ក្នុង​កប់​នៅ​ឡើយ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្មោច​ក្នុង​ខ្នប់ ព្រហក់​មួយ​ខ្នប់ ។

               ច្បាប់​បុរាណ​ថា បើ​ស្រី​ណា​យក​ប្ដី​ទៀត មិន​ទាន់​បាន​រំលាយ​រូប​ប្ដី​មុន នោះ​ខុស​នឹង​ច្បាប់​សង្ឃការី ត្រង់​មាត្រា​ហៅ​ថា កន្លង​ខ្នប់ ត្រូវ​ពិន័យ​លក់ ។

ខ្នន់

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មាន​ផ្នត់​អង្កាញ់។
ឧទាហរណ៍៖ ស្នាម​ខ្នន់​ៗ ។

ខ្នង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចំណែក​រាង​កាយ​មនុស្ស និង​សត្វ​ត្រង់​ប៉ែក​ខាង​ក្រោយ​ពី​ត្រឹម​ស្មា​ទាំង​ពីរ​ចុះ​ទៅ​ដល់​ចង្កេះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្នង​មនុស្ស ខ្នង​សត្វ ។

                ចំណែក​ខាង​លើ​ដែល​កំពុង ឬរាប​របស់​អវយវៈ ឬ​វត្ថុ​នីមួយ​ៗ ក៏​ហៅ​ខ្នង​ដែរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្នង​ដៃ ខ្នង​ជើង ខ្នង​ភ្នំ ខ្នង​ឫស្សី ខ្នង​សំបុត្រ ជាដើម ។

ខ្ទ័រ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ញ័រ​លាន់​រំពង​សង្កៀរ​ត្រចៀក ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ញ័រ​លាន់​រំពង​សង្កៀរ​ត្រចៀក ។