Category: A Khmer Dictionary

ធម្មប្បដិសម្ភិទា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ការបែកប្រាជ្ញាយល់ធ្លុះធ្លាយក្នុងធម៌, ប្រាជ្ញាបែកភ្លឺស្វាងឥតទើសទាក់ក្នុងធម៌ ។

ធម្មប្បដិរូប

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ការប្រៀបប្រដូចស្រដៀងនឹងធម៌, ធម៌ប្លម, ធម៌ក្លែងក្លាយ ។
ឧទាហរណ៍៖ សេចក្តីត្រង់ឃ្លានេះ គឺជាធម្មប្បដិរូបទេ ។

ធម្មប្បដិបត្តិ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ការប្រតិបត្តិធម៌, ការប្រព្រឹត្តតាមច្បាប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះពុទ្ធទ្រង់លើកយកធម្មប្បដិបត្តិមកជាគោលធំបំផុត ។

ធម្មបូជា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) បូជាចំពោះធម៌, បូជាចំពោះអ្នកចេះធម៌ឬចំពោះអ្នកប្រព្រឹត្តធម៌ ។
ឧទាហរណ៍៖ វត្ថុនេះជាធម្មបូជារបស់ខ្ញុំ ។

ធម្មបីតិ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ធម្មប្បីតិ; សំ. ធម៌ប្រីតិ ) ដំណើរក្រេបផឹករសធម៌; សេចក្តីរីករាយចំពោះធម៌ ។
ឧទាហរណ៍៖ អ្នកមានធម្មបីតិក្នុងសន្តាន រមែងសម្រេចឥរិយាបថទាំង ៤ ជាសុខ ។

ធម្មបាល

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) អ្នករក្សាធម៌ ។

ធម្មបាមោជ្ជ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ធម្មប្បាមោជ្ជ; សំ. ធម៌ប្រមោទ ឬ ធម៌ប្រាមោទ្យ ) សេចក្តីរីករាយចំពោះធម៌ ។

ធម្មបរិយាយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) បរិយាយនៃធម៌, សេចក្តីអធិប្បាយវែកញែកនូវធម៌, ការពន្យល់សេចក្តីតាមដំណើរធម៌ ។
ឧទាហរណ៍៖ ធម្មបរិយាយនេះមិនត្រូវតាមរបៀបទេ, ធម្មបរិយាយនោះពីរោះជ្រាលជ្រៅល្អណាស់ ។

ធម្មបទដ្ឋកថា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ឈ្មោះអដ្ឋកថា គឺគម្ពីរអធិប្បាយសេចក្តីគាថាធម្មបទ, អដ្ឋកថានេះមានពីរភាគ, ភាគខាងដើមហៅថា ធម្មបទដ្ឋកថាបុព្វភាគ, ភាគខាងចុងហៅថា ធម្មបទដ្ឋកថាបច្ឆិមភាគ ។

ធម្មបទ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ផ្លូវធម៌, លំអានធម៌។ ឈ្មោះគម្ពីរព្រះពុទ្ធសាសនាក្នុងសុត្តន្តបិដកខាងពួកខុទ្ទកនិកាយ ហៅថា ខុទ្ទកនិកាយ ធម្មបទ, ជាពុទ្ធភាសិតសុទ្ធតែជាគាថាទាំងអស់ ហៅថា ធម្មបទគាថា ឬ គាថាធម្មបទ ។

ធម្មបថ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ) គន្លងធម៌, ផ្លូវធម៌ ។

ធម្មនុញ្ញសហប្រជាជាតិ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កិច្ចព្រមព្រៀងដែលអ្នកតំណាង នៃមហា​ប្រទេសទាំងប្រាំ គឺសហភាពសូវៀត សហរដ្ឋអាមេរិក ប្រទេសអង់គ្លេស ចិន និងបារាំង​បានចុះហត្ថលេខា នៅថ្ងៃទី២៦-៦-៤៥ នាក្រុង សានហ្វ្រង់ស៊ីស្កូ ដើម្បីតាំងបង្កើតអង្គការអន្តរជាតិនេះ សម្រាប់រ៉ាប់រងសន្តិភាព​សាកលលោក ។

ធម្មន្តេវាសិក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) សិស្សព្រោះធម៌ គឺអ្នកសិក្សាធម៌អាថ៌អំពីសំណាក់គ្រូអាចារ្យណាមួយ ។

ធម្មនុញ្ញ ឬ ធម្មនូញ្

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ឈ្មោះច្បាប់មួយក្រម សម្តែងពីរបៀបការក្នុងតុលាការ ( ម. ព. រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ផង ) ។

ធម្មនុញ្

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា គោលច្បាប់ទាំងឡាយ ជាបតិដ្ឋាប័នរបស់រដ្ឋណាមួយ ដូចយ៉ាងធម្មនុញ្ញ នៃអង្គការ​សហប្រជាជាតិជាដើម ។
ក្រម ឬលិខិតូបករណ៍នានាដែលមានលក្ខណៈផ្លូវការក្នុងការបង្កើតអង្គការអន្តរជាតិណាមួយ ឬស្ថាប័នណាមួយ។
ឧទាហរណ៍៖ ឧ. ធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ ធម្មនុញ្ញអាជ្ញាធរជាតិប្រឆាំងនឹងជំងឺអេដស៍ ធម្មនុញ្ញគណៈកម្មាធិការអូឡាំពិកអន្តរជាតិ។

ធម្មនីតិ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ) ឈ្មោះគម្ពីរមួយដែលសម្តែងអំពីបែបគតិលោក និងគតិធម៌ ។

ធម្មនិយាមកម្ម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វិធានទាំងឡាយខាងបច្ចេកទេស កើតដោយស្រុះស្រួលគ្នារវាង អ្នកបង្កើតផល និងអ្នកប្រើប្រាស់ ដើម្បីធ្វើវត្ថុណាមួយ តែមួយបែប ។

ធម្មនិយាម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា បទដ្ឋាន គោលការណ៍ ដែលចាត់ទុកជាវិធាន ជាច្បាប់ ។

ធម្មនិទ្ទេស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) និទ្ទេសនៃធម៌, ការសម្តែងញែកចែកនូវធម៌ ។

ធម្មនិដ្ឋា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការប្តូរចិត្តជឿ និងការប្រព្រឹត្តិនឹងលទ្ធិសាសនា ការប្តូរស្លាប់នឹងជនណាមួយ ។

ធម្មធាតុ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) អ្នកមានធាតុជាធម៌ គឺព្រះពុទ្ធ; ធាតុគឺធម៌ ។

ធម្មធរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ; សំ. ធម៌ធរ) អ្នកទ្រទ្រង់ធម៌ អ្នកកាន់ធម៌ អ្នកប្រតិបត្តិត្រឹមត្រង់តាមគន្លងធម៌ ។ ឋានន្តរ គឺងារនៃភិក្ខុក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ចំពោះភិក្ខុអ្នកចេះចាំធម៌ពុំសូវទើសទាល់ ។ ខ្មែរយកពាក្យនេះមកប្រើជាងារនៃភិក្ខុក្នុងថ្នាក់ជាឋានានុក្រមថា ព្រះធម្មធរ ជាគូគ្នានឹង ព្រះវិន័យធរ ជាសហការីរបស់ព្រះរាជាគណៈ ជាចៅអធិការវត្តធំៗក្នុងព្រះរាជធានី; ក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្ន មេគណនិងអនុគណគ្រប់ខែត្រ-ស្រុក ក៏មាន ព្រះធម្មធរ ជាសហការីដែរ ហៅថា ព្រះធម្មធរ ជាសហការីនៃមេគណឬនៃអនុគណ; ដោយការផ្គូងារថា ព្រះវិន័យធរ ខាងវិន័យ, ព្រះធម្មធរ ខាងធម៌ ( ម. ព. ធម្មកថិក និង វិន័យធរ ទៀតផង ) ។

ធម្មទេសនា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ការ, ដំណើរសម្តែងធម៌ ។

ធម្មទូត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ទូតរបស់ធម៌គឺអ្នកដែលគេបញ្ជូនទៅកាន់ទីផ្សេងៗ ដើម្បីឲ្យផ្សាយធម៌ ។

ធម្មទាន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ការឲ្យធម៌ គឺការសម្ដែង, និយាយ, បង្រៀនធម៌; ការកសាងគម្ពីរដីកាធម៌វិន័យ ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើធម្មទាន, កសាងធម្មទាន; ធម្មទានមានផលច្រើនជាងទានទាំងពួង ព្រោះជាគ្រូប្រាប់ផ្លូវខុសត្រូវ ។

ធម្មតា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ប្រក្រតី, អ្វីៗដែលតែងមានមក, ទំនៀម, ទម្លាប់ ។

ធម្មជាតិវិទូ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នកជំនាញខាងវិជ្ជាធម្មជាតិ អ្នកជំនួញចិត្តសិក្សាពីសត្វ ពីរុក្ខជាតិ និងសីលា ។

ធម្មជាតិភិបាល

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការព្យាបាលរោគដោយប្រើកម្លាំងធម្មជាតិ ដូចជាឱ្យអាំងថ្ងៃ មុជទឹក ឬប្រើចរន្តអគ្គិសនីជាដើម ។

ធម្មជាតិនិយម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា លក្ខណៈអ្វីៗដែលជាធម្មជាតិ ប្រព័ន្ធទស្សនវិជ្ជា ដែលទុកធម្មជាតិថាជាដើមនៃគោលការណ៍ ។

ធម្មជាតិ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វត្ថុទាំងឡាយដែលកើតមានឯងៗ លក្ខខណ្ឌជាសម្បត្តិនឹងសារជាតិនៃសត្វមានជីវិត ប្រក្រតី ។

ធម្មជាតាធិបតេយ្យ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា លទ្ធិរបស់អ្នកសេដ្ឋសាស្រ្តដែលចាត់ថា មានតែដីទេ ដែលជា​ប្រភពនៃភោគទ្រព្យ ដែលទុកដីជាធំ ។

ធម្មជាត ឬ ធម្មជាតិ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ធម៌, សភាវៈ, សភាព ។

ធម្មចេតិយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ; សំ. ធម៌ចៃត្យ ) ចេតិយដែលបញ្ចុះព្រះធម៌ ។ ធម្មមន្ទីរ, តួគម្ពីរឬទូដែលតម្កល់គម្ពីរ, ក្រាំង, សៀវភៅធម៌ជាពុទ្ធសាសនា, ជាសុភាសិតក៏ហៅថា ធម្មចេតិយ ដែរ ( ម. ព. ចេតិយ ផង ) ។

ធម្មចរិយា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា បច្ច័យនៃគំនិតមាយាទ ទៅនឹងសីលធម៌ អធ្យា ស្រ័យនឹងការប្រព្រឹត្តិសមរម្យ ។

ធម្មចក្ខុ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. ធម៌ចក្សុស៑ ឬ—ចក្សុ ) ភ្នែកគឺធម៌ឬធម៌ទុកដូចជាភ្នែក, បានខាងឯអរិយមគ្គជាន់ក្រោមបីប្រភេទគឺ សោតាបត្តិមគ្គ, សកទាគាមិមគ្គ, អនាគាមិមគ្គ; តែច្រើនសំដៅចំពោះ សោតាបត្តិមគ្គ ( ម. ព. មគ្គ និង អរិយមគ្គ ផង ) ។

ធម្មចក្កប្បវត្តនសូត្រ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. —សុត្ត; សំ. ធម៌ចក្រប្រវត៌នសូត្រ ) ឈ្មោះសូត្រដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់សម្តែងធម្មចក្ក ។

ធម្មចក្ត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ; សំ. ធម៌ចក្រ ) ចក្រគឺធម៌ឬធម៌ដូចជាកង់ គឺធម៌ដែលព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់សម្តែងជាដំបូងបង្អស់ ក្នុងកាលដែលព្រះអង្គបានត្រាស់ទើបនឹងបាន ៥៩ ថ្ងៃ, ទ្រង់សម្តែងអរិយសច្ច ៤ បង្វិលដំណើរសេចក្តីដូចជាកង់រទេះ ។

ធម្មគោរព

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. ធម៌ + គៅរវ ; បា. ធម្ម + គារវ ) សេចក្តីកោតក្រែងចំពោះធម៌ គឺសេចក្តីប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិតាមគន្លងធម៌។ ឈ្មោះសាស្ត្រាប្រែរយមួយខ្សែ សម្រាប់សម្តែងជាមុនបង្អស់ប្រាប់សេចក្តីគោរពធម៌ ក្នុងឱកាសបុណ្យធំៗ តាមទម្លាប់ពុទ្ធសាសនិកជនក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ ។
ឧទាហរណ៍៖ សាស្ត្រាព្រះធម្មគោរព ។

ធម្មក្ខន្ធ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. ធម៌ស្កន្ធ ) ពួកធម៌, កងធម៌; ចំនួនកងធម៌ជាពុទ្ធវចនៈក្នុងព្រះត្រៃបិដក ហៅថា ព្រះធម៌ ៨ ម៉ឺន ៤ ពាន់ធម្មក្ខន្ធ (ម. ព. ខន្ធ ផង) ។

ធម្មការ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ធម្ម + ការ ) ឈ្មោះក្រសួងរដ្ឋមន្ត្រីសម្រេចកិច្ចខាងផ្លូវសាសនា ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រសួងធម្មការ ។

                  កិច្ចការដែលទាក់ទងនឹងលទ្ធិសាសនា សព្វថ្ងៃខ្មែរយកមកប្រើឱ្យឈ្មោះក្រសួងមួយ ដែលត្រួតត្រាលើកិច្ចការក្នុងលទ្ធិសាសនា ។

ធម្មកាយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ; សំ. ធម៌កាយ ) កាយមួយយ៉ាងក្នុងកាយទាំងបីរបស់ព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធគឺ រូបកាយ, នាមកាយ, ធម្មកាយ; ព្រះធម៌ដែលជាពុទ្ធភាសិតហៅថា ធម្មកាយ ព្រោះទុកដូចជារូបកាយរបស់ព្រះអង្គ សូម្បីទ្រង់បរិនិព្វានទៅហើយ ក៏នៅមានព្រះធម៌នេះជាតំណាងព្រះអង្គ ។

ធម្មកម្ម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.) អំពើ, កិច្ចការដែលប្រកបដោយធម៌, ដែលត្រូវតាមធម៌។ ព. ផ្ទ. អធម្មកម្ម ។

ធម្មកថិក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រះធម្មកថិក សហការីនៃ… (ម. ព. ធម្មធរ និង វិន័យធរ ទៀតផង) ។

ធម្ម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. ធម៌ ) ធម៌, សភាវៈទ្រទ្រង់សត្វលោក គឺ បុណ្យ, បាប, សុចរិត, ទុច្ចរិត; ហេតុ; សភាព; ធម្មតា; ប្រក្រតី; ធម្មជាត; ប្រាជ្ញាញាណ; គុណ; សេចក្តីចម្រើន; អារម្មណ៍ខាងផ្លូវចិត្ត; ការរិះគិត; សង្ខារ; កិរិយាមារយាទ; បរិយត្តិ; ច្បាប់ ។ ល ។ ពាក្យនេះប្រើសម្រាប់រៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ ទៀតដូចជា ធម្មកថា (ធ័ម-មៈកៈថា) ន. ( បា. ) សំម្ដីដែលជាធម៌; ការសំដែងធម៌ ។ ធម្មកម្ម (ធ័ម-មៈក័ម) ន. (បា.) អំពើ, កិច្ចការដែលប្រកបដោយធម៌, ដែលត្រូវតាមធម៌។ ព. ផ្ទ. អធម្មកម្ម ។ ធម្មកាយ (ធ័ម-មៈ—) ន. ( បា. ; សំ. ធម៌កាយ ) កាយមួយយ៉ាងក្នុងកាយទាំងបីរបស់ព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធគឺ រូបកាយ, នាមកាយ, ធម្មកាយ; ព្រះធម៌ដែលជាពុទ្ធភាសិតហៅថា ធម្មកាយ ព្រោះទុកដូចជារូបកាយរបស់ព្រះអង្គ សូម្បីទ្រង់បរិនិព្វានទៅហើយ ក៏នៅមានព្រះធម៌នេះជាតំណាងព្រះអង្គ ។ ធម្មការ (ធ័ម-មៈ—) ន. ( បា. ធម្ម + ការ ) ឈ្មោះក្រសួងរដ្ឋមន្ត្រីសម្រេចកិច្ចខាងផ្លូវសាសនា : ក្រសួងធម្មការ ។ធម្មក្ខន្ធ ( ធ័ម-ម័ក-ខ័ន) ន. ( បា.; សំ. ធម៌ស្កន្ធ ) ពួកធម៌, កងធម៌; ចំនួនកងធម៌ជាពុទ្ធវចនៈក្នុងព្រះត្រៃបិដក ហៅថា ព្រះធម៌ ៨ ម៉ឺន ៤ ពាន់ធម្មក្ខន្ធ (ម. ព. ខន្ធ ផង) ។ ធម្មគុណ ( ធ័ម-មៈ-គុណ ) ន. ( បា. ; សំ. ធម៌គុណ ) គុណព្រះធម៌ គឺសភាវៈដែលស្រោចស្រង់ទ្រទ្រង់សត្វអ្នកប្រតិបត្តិតាមគន្លងធម៌ឲ្យបានសេចក្តីសុខ ។ ធម្មគោរព ( ធ័ម-មៈ-គោរប់ ) ន. ( សំ. ធម៌ + គៅរវ ; បា. ធម្ម + គារវ ) សេចក្តីកោតក្រែងចំពោះធម៌ គឺសេចក្តីប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិតាមគន្លងធម៌។ ឈ្មោះសាស្ត្រាប្រែរយមួយខ្សែ សម្រាប់សម្តែងជាមុនបង្អស់ប្រាប់សេចក្តីគោរពធម៌ ក្នុងឱកាសបុណ្យធំៗ តាមទម្លាប់ពុទ្ធសាសនិកជនក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ: សាស្ត្រាព្រះធម្មគោរព ។ ធម្មចក្ក ( ធ័ម-មៈ ច័ក ) ន. ( បា. ; សំ. ធម៌ចក្រ ) ចក្រគឺធម៌ឬធម៌ដូចជាកង់ គឺធម៌ដែលព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់សម្តែងជាដំបូងបង្អស់ ក្នុងកាលដែលព្រះអង្គបានត្រាស់ទើបនឹងបាន ៥៩ ថ្ងៃ, ទ្រង់សម្តែងអរិយសច្ច ៤ បង្វិលដំណើរសេចក្តីដូចជាកង់រទេះ ។ធម្មចក្កប្បវត្តនសូត្រ ( ធ័ម-មៈ ច័ក-ក័បប៉ៈវុ័ត-តៈន៉ៈសូត ) ន. ( បា. —សុត្ត; សំ. ធម៌ចក្រប្រវត៌នសូត្រ ) ឈ្មោះសូត្រដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់សម្តែងធម្មចក្ក ។ ធម្មចក្ខុ ( ធ័ម-មៈ-ច័កខុ) ន. ( បា.; សំ. ធម៌ចក្សុស៑ ឬ—ចក្សុ ) ភ្នែកគឺធម៌ឬធម៌ទុកដូចជាភ្នែក, បានខាងឯអរិយមគ្គជាន់ក្រោមបីប្រភេទគឺ សោតាបត្តិមគ្គ, សកទាគាមិមគ្គ, អនាគាមិមគ្គ; តែច្រើនសំដៅចំពោះ សោតាបត្តិមគ្គ ( ម. ព. មគ្គ និង អរិយមគ្គ ផង ) ។ ធម្មចេតិយ (ធ័ម-មៈចេតិយ៉ៈឬ—ចេដី) ន. (បា. ; សំ. ធម៌ចៃត្យ ) ចេតិយដែលបញ្ចុះព្រះធម៌ ។ ធម្មមន្ទីរ, តួគម្ពីរឬទូដែលតម្កល់គម្ពីរ, ក្រាំង, សៀវភៅធម៌ជាពុទ្ធសាសនា, ជាសុភាសិតក៏ហៅថា ធម្មចេតិយ ដែរ ( ម. ព. ចេតិយ ផង ) ។ ធម្មជាត ឬ ធម្មជាតិ (ធ័ម-មៈ-ជាត) ន. ( បា. ) ធម៌, សភាវៈ, សភាព ។ ធម្មតា ( ធ័ម-មៈ-ដា ) ន. ( បា. ) ប្រក្រតី, អ្វីៗដែលតែងមានមក, ទំនៀម, ទម្លាប់ ។ ធម្មទាន ( ធ័ម-មៈ—) ន. ( បា. ) ការឲ្យធម៌ គឺការសម្ដែង, និយាយ, បង្រៀនធម៌; ការកសាងគម្ពីរដីកាធម៌វិន័យ : ធ្វើធម្មទាន, កសាងធម្មទាន; ធម្មទានមានផលច្រើនជាងទានទាំងពួង ព្រោះជាគ្រូប្រាប់ផ្លូវខុសត្រូវ ។ ធម្មទូត ( ធ័ម-មៈ— ) ន. ( បា. ) ទូតរបស់ធម៌គឺអ្នកដែលគេបញ្ជូនទៅកាន់ទីផ្សេងៗ ដើម្បីឲ្យផ្សាយធម៌ ។ ធម្មទេសនា ( ធ័ម-មៈ-ទេសៈន៉ា ឬ —ទេសា្ន ) ន. ( បា. ) ការ, ដំណើរសម្តែងធម៌ ។ ធម្មធាតុ ( ធ័ម-មៈ-ធាត) ន. ( បា. ) អ្នកមានធាតុជាធម៌ គឺព្រះពុទ្ធ; ធាតុគឺធម៌ ។ ធម្មនិទ្ទេស ( ធ័ម-មៈ-និត-ទេស ) ន. ( បា. ) និទ្ទេសនៃធម៌, ការសម្តែងញែកចែកនូវធម៌ ។ធម្មនិយម ឬ ធម្មនិយាម ( ធ័ម-មៈ-និយំ ឬ—និយាម) ន. ( បា. ) សេចក្តីកំណត់តាមធម្មតា, អ្វីៗដែលរមែងកើតមានតាមធម្មតា ។ធម្មនីតិ ( ធ័ម-មៈ— ) ន. (បា. ) ឈ្មោះគម្ពីរមួយដែលសម្តែងអំពីបែបគតិលោក និងគតិធម៌ ។ ធម្មនុញ្ញ ឬ ធម្មនូញ្ញ ( ធ័ម-មៈ-នុញ, ឬ—នូញ) ន. ( បា. ) ឈ្មោះច្បាប់មួយក្រម សម្តែងពីរបៀបការក្នុងតុលាការ ( ម. ព. រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ផង ) ។ធម្មន្តេវាសិក ( ធ័ម-ម័ន-តេវាសិក) ន. ( បា. ) សិស្សព្រោះធម៌ គឺអ្នកសិក្សាធម៌អាថ៌អំពីសំណាក់គ្រូអាចារ្យណាមួយ ។ ធម្មប្បដិបត្តិ ( ធ័ម-ម័ប-ប៉ៈ-ដិ-បុ័ត-តិ ឬ—ប៉ៈដិបាត់) ន. ( បា. ) ការប្រតិបត្តិធម៌, ការប្រព្រឹត្តតាមច្បាប់ : ព្រះពុទ្ធទ្រង់លើកយកធម្មប្បដិបត្តិមកជាគោលធំបំផុត ។ ធម្មប្បដិរូប ( ធ័ម-ម័ប-ប៉ៈដិ— ) ន. ( បា. ) ការប្រៀបប្រដូចស្រដៀងនឹងធម៌, ធម៌ប្លម, ធម៌ក្លែងក្លាយ : សេចក្តីត្រង់ឃ្លានេះ គឺជាធម្មប្បដិរូបទេ ។ ធម្មប្បដិសម្ភិទា ( ធ័ម-ម័ប-ប៉ៈដិ-សាំ-ភិទា) ន. ( បា. ) ការបែកប្រាជ្ញាយល់ធ្លុះធ្លាយក្នុងធម៌, ប្រាជ្ញាបែកភ្លឺស្វាងឥតទើសទាក់ក្នុងធម៌ ។ ធម្មបថ ( ធ័ម-មៈ-បត់ ) ន. (បា. ) គន្លងធម៌, ផ្លូវធម៌ ។ ធម្មបទ ( ធ័ម-មៈ-បត់) ន. ( បា. ) ផ្លូវធម៌, លំអានធម៌។ ឈ្មោះគម្ពីរព្រះពុទ្ធសាសនាក្នុងសុត្តន្តបិដកខាងពួកខុទ្ទកនិកាយ ហៅថា ខុទ្ទកនិកាយ ធម្មបទ, ជាពុទ្ធភាសិតសុទ្ធតែជាគាថាទាំងអស់ ហៅថា ធម្មបទគាថា ឬ គាថាធម្មបទ ។ ធម្មបទដ្ឋកថា ( ធ័ម-មៈ-ប៉ៈទ័ត-ឋៈកៈថា ) ន. ( បា. ) ឈ្មោះអដ្ឋកថា គឺគម្ពីរអធិប្បាយសេចក្តីគាថាធម្មបទ, អដ្ឋកថានេះមានពីរភាគ, ភាគខាងដើមហៅថា ធម្មបទដ្ឋកថាបុព្វភាគ, ភាគខាងចុងហៅថា ធម្មបទដ្ឋកថាបច្ឆិមភាគ ។ ធម្មបរិយាយ ( ធ័ម-មៈ-ប៉ៈរ៉ិយ៉ាយ ឬ–បរ៉ិ–) ន. ( បា. ) បរិយាយនៃធម៌, សេចក្តីអធិប្បាយវែកញែកនូវធម៌, ការពន្យល់សេចក្តីតាមដំណើរធម៌ : ធម្មបរិយាយនេះមិនត្រូវតាមរបៀបទេ, ធម្មបរិយាយនោះពីរោះជ្រាលជ្រៅល្អណាស់ ។ ធម្មបាមោជ្ជ ( ធ័ម-មៈប៉ាម៉ោច ) ន. ( បា. ធម្មប្បាមោជ្ជ; សំ. ធម៌ប្រមោទ ឬ ធម៌ប្រាមោទ្យ ) សេចក្តីរីករាយចំពោះធម៌ ។ធម្មបាល ( ធ័ម-មៈ–) ន.( បា. ) អ្នករក្សាធម៌ ។ ធម្មបីតិ ( ធ័ម-មៈ-ប៉ីតិ ) ន. ( បា. ធម្មប្បីតិ; សំ. ធម៌ប្រីតិ ) ដំណើរក្រេបផឹករសធម៌; សេចក្តីរីករាយចំពោះធម៌ : អ្នកមានធម្មបីតិក្នុងសន្តាន រមែងសម្រេចឥរិយាបថទាំង ៤ ជាសុខ ។ធម្មបូជា ( ធ័ម-មៈ–) ន. ( បា. ) បូជាចំពោះធម៌, បូជាចំពោះអ្នកចេះធម៌ឬចំពោះអ្នកប្រព្រឹត្តធម៌ : វត្ថុនេះជាធម្មបូជារបស់ខ្ញុំ ។ ធម្មមន្ទីរ ( ធ័ម-មៈ-មន់ទី ) ន. ( បា. ធម្មមន្ទិរ ) ផ្ទះ, កន្លែងតម្កល់ធម៌ គឺបណ្ណាល័យតម្កល់គម្ពីរផ្សេងៗ ។ធម្មមាមកៈ (ធ័ម-មៈ-មាមៈកៈ) ន. (បា. ធម្មមាមក) អ្នកដែលរាប់អានគោរពថាព្រះធម៌ជារបស់អាត្មាអញ គឺអ្នកដែលជឿធម៌ជាពុទ្ធសាសនាស៊ប់ចិត្ត ឥតមានងាកបែរ ។ ធម្មមូល ( ធ័ម-មៈ–) ន. (បា. ) ឫសគល់នៃធម៌, ទីតាំងនៃធម៌ : សេចក្តីដឹងគុណគោរពអ្នកមានគុណ ជាធម្មមូល ។ ធម្មមោទនា ( ធ័ម-មៈមោទៈនា ) ន. ( បា. ) សេចក្តីរីករាយចំពោះធម៌ ។ ធម្មយុត្ត ( ធ័ម-មៈយុត) ន. ឬ គុ. ( បា. សំ. ធម៌យុក្ត ) អ្នកប្រកបដោយធម៌; ដែលប្រកបដោយធម៌ ។ ធម្មយុត្តិកនិកាយ (ធ័ម-មៈ-យុត-តិកៈ–) ន. ( បា. ) ឈ្មោះគណៈបព្វជិតក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាសម័យសព្វថ្ងៃនេះ ដែលជាគូគ្នានឹងមហានិកាយ ( ម. ព. នេះផង ) ។ ធម្មរក្ខិត ( ធ័ម-មៈ-រ័កខិត ) ន. ឬ គុ. ( បា. សំ. ធម៌រក្សិត ) អ្នករក្សាធម៌ ។ ពាក្យនេះច្រើនប្រើជាឈ្មោះភិក្ខុឬសាមណេរក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ។ ចួនកាលប្រើជាសមណស័ក្តិទីរាជាគណៈក៏មាន ។ ធម្មរក្ខិតា ( ធ័ម-មៈរ័កខិតា) ន. ( បា. ) ស្ត្រីដែលជនអ្នកប្រព្រឹត្តធម៌ត្រូវគ្នា គ្រប់គ្រងរក្សាជាធំត្រួតត្រាលើ : ស្ត្រីធម្មរក្ខិតា ។ ធម្មរក្សា ( ធ័ម-មៈ-រ័កសា) ន. ( សំ. ធម៌ + រក្ស ) ការរក្សាធម៌ ។ ពាក្យនេះសព្វថ្ងៃ ខ្មែរយើងប្រើជាងារមន្ត្រីក្នុងក្រុមសង្ឃការី : ព្រះធម្មរក្សា ។ ធម្មរតនៈ ឬ ធម្មរ័តន៍ ( ធ័ម-មៈ-រៈតៈន៉ៈ ឬ –រ័ត ) ន. ( បា. ធម្មរតន; សំ. ធម៌រត្ន ) កែវគឺព្រះធម៌ឬព្រះធម៌ដែលទុកជាកែវដ៏វិសេស ។ ធម៌រត្ន ឬ ធម៌រ័ត្ន ( ធ័រ-រ័ត) ន. (ដូចគ្នានឹងធម្មរតនៈ ឬ ធម្មរ័តន៍) ។ ធម្មរាជ ( ធ័ម-មៈ-រាច) ន. ( បា. ) លោកដែលជាស្តេចព្រោះត្រាស់ដឹងធម៌ (ព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធ) : ព្រះសម្ពុទ្ធជាធម្មរាជ ។ ធម្មលាភ (ធ័ម-មៈ-លាប) ន. ( បា. ធម្ម + លាភ ) លាភដែលកើតដោយធម៌, ការបានអ្វីៗ ដោយនូវធម៌ : ទ្រព្យនេះជាធម្មលាភរបស់ខ្ញុំ ។ ធម្មលិខិត ( ធ័ម-មៈ–) ន. ( បា. ធម្ម + លិខិត ) អ្នកសរសេរ, កត់ត្រា, ចម្លងធម៌ ។ ពាក្យនេះខ្មែរយើងប្រើជាសមណស័ក្តិខាងបព្វជិតទីរាជាគណៈជាន់ខ្ពស់ : ព្រះធម្មលិខិត; ចួនកាលព្រះករុណាជាម្ចាស់ជីវិតទ្រង់ប្រោសព្រះរាជទានតាំងដល់ទីសម្តេចក៏មាន : សម្តេចព្រះធម្មលិខិត ។ ធម្មវិធី ( ធ័ម-មៈ–) ន. ( បា. ) បែបផែននៃធម៌, វិធីប្រតិបត្តិធម៌ ។ ធម្មសង្គាយនា ( ម. ព. ធម្មសង្គីតិ ) ។ ធម្មសង្គាហកត្ថេរ ( ធ័ម-មៈ-សង់គាហៈក័ត-ថេរ៉ៈ ឬ–ថែ) ន. (បា. ) ពួកព្រះថេរៈអ្នកសង្គាយនាធម៌ គឺពួកព្រះថេរានុត្ថេរៈ ដែលប្រជុំគ្នាផ្ទៀងព្រះត្រៃបិដក ដូចកាលប្រជុំធ្វើបឋមសង្គាយនាជាដើម ។ ធម្មសង្គីតិ (ធ័ម-មៈ-សង់គីតិ) ន. ( បា. ) ការប្រជុំផ្ទៀងធម៌គឺការផ្ទៀងផ្ទាត់រួបរួមធម្មវិន័យឲ្យមានរបៀបត្រឹមត្រូវតាមបែបដើម (ហៅថា ធម្មសង្គាយនា ក៏បាន) ។ ធម្មសង្គីតិកាចារ្យ ( ធ័ម-មៈ-សង់គីតិកាចា ) ន. ( បា. សំ. ; បា. ធម្មសង្គីតិកាចរិយ ) ពួកលោកអាចារ្យអ្នកផ្ទៀងផ្ទាត់រួបរួមធម៌ ( ពាក្យនេះជាវេវចនៈនៃ ធម្មសង្គាហកត្ថេរ ) ។ ធម្មសភា ( ធ័ម-មៈ-សៈភា) ន. ( បា. ; សំ. ធម៌សភា ) សាលាសម្រាប់ប្រជុំប្រឹក្សាអំពីធម៌។ សាលាយុត្តិធម៌; សាលាជំនុំក្តី ។ ធម្មស្សវនកាល ( ធ័ម-ម័ស-សៈវ៉ៈន៉ៈ– ) ន. ( បា. ; សំ. ធម៌ស្រវណកាល ) កាល, ពេលដែលសាធុជនគួរស្តាប់ធម៌ ( ថ្ងៃសីលឬក្រៅពីថ្ងៃសីលក៏ដោយ ដែលមានពេលឱកាសគួរសាធុជនស្តាប់ធម៌ ហៅថា ធម្មស្សវនកាល ) ។ ធម្មសាកច្ឆា (ធ័ម-មៈ-សាក័ច-ឆា) ន. ( បា. ) ការសន្ទនាអំពីធម៌, ការប្រឹក្សា, សាកសួរអំពីធម៌ : ធ្វើធម្មសាកច្ឆា, ស្តាប់ធម្មសាកច្ឆា ។ធម្មសាត្រ ( ធ័ម-មៈ-សាត ) ន. ( ម. ព. ធម្មសាស្ត្រ ) ។ ធម្មសាមី ( ធ័ម-មៈ-សាម៉ី ) ន. ( បា. ធម្មស្សាមី; សំ. ធម៌ស្វាមិន៑ ) ម្ខាស់លើគេព្រោះបានត្រាស់ដឹងធម៌ ( ព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធ ) : ព្រះធម្មសាមី; ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ជាធម្មសាមី ។ ធម្មសារ ( ធ័ម-មៈ–) ន. ( បា. ) ខ្លឹមធម៌, ធម៌មានខ្លឹម គឺធម៌ដែលនាំអ្នកប្រព្រឹត្តឲ្យរួចចាកទុក្ខ ។ធម្មសាលា ( ធ័ម-មៈ-សាល៉ា ) ន. ( បា. ; សំ. ធម៌សាលា ) សាលាសម្រាប់សាធុជនប្រជុំស្តាប់ធម៌, ប្រឹក្សាអំពីធម៌, សាលាសម្រាប់ប្រជុំរៀនធម៌ ( រោងរៀនធម៌ ) ។ ធម្មសាសន៍ ( ធ័ម-មៈ-សាស ) ន. ( បា. ) ពាក្យប្រដៅប្រកបដោយធម៌, ពាក្យបណ្ដាំឬឱវាទដែលទាក់ទងដោយច្បាប់ ។ ធម្មសាស្ត្រ ( ធ័ម-មៈ-សាស ) ន. ( បា. សំ.; សំ. ធម្មសាស្ត្រ; បា. ធម្មសត្ថ ) ឈ្មោះគម្ពីរសំដែងអំពីយុត្តិធម៌ ( ខាងតុលាការ ) : គម្ពីរធម្មសាស្ត្រ ។ ឈ្មោះក្រមច្បាប់យុត្តិធម៌ ( ខាងតុលាការ ) : ច្បាប់ធម្មសាស្ត្រ ( ហៅក្លាយជា ធម្មសាត្រ ក៏មាន, គួរប្រើ ធម្មសាស្ត្រ ឬ ធម៌សាស្ត្រ វិញត្រឹមត្រង់តាមប្រភពនៃពាក្យ ) ។ ធម្មសេនាបតី ( ធ័ម-មៈ-សេន៉ាប៉ៈដី ) ន. ( បា. ធម្មសេនាបតិ ) នាមវិសេសរបស់ព្រះសារីបុត្តត្ថេរជាអគ្គសាវ័ក ( សាវ័កខាងស្ដាំ ) នៃព្រះសក្យមុនីសម្ពុទ្ធ; មានន័យមួយផ្សេងថា ព្រះខីណាស្រពទាំងអស់ក៏សុទ្ធតែមាននាមវិសេសថា ធម្មសេនាបតី បានដែរ ព្រោះលោកច្បាំងឈ្នះសេនាគឺអកុសលធម៌ ដោយកម្លាំងរេហ៍ពលគឺកុសលធម៌ដូចៗគ្នាទាំងអស់; ប៉ុន្តែពាក្យនេះ ដែលប្រើប្រាកដ ចំពោះតែជានាមវិសេសរបស់ព្រះសារីបុត្តត្ថេរប៉ុណ្ណោះ : ព្រះសារីបុត្តជាធម្មសេនាបតី, ព្រះធម្មសេនាបតី ។ ធម្មសំវេគ ( ធ័ម មៈ-សង្វេក ឬ ធ័ម-មៈ-សង្វែក ) ន. ( បា. ) សេចក្តីសំវេគចំពោះធម៌មាន ទុក្ខំ អនិច្ចំ អនត្តា ជាដើម (ម. ព. សំវេគ ផង) ។ ធម្មាចារ្យ ( ធ័ម-មាចា) ន. (សំ. ធម៌ាចាយ៌; បា. ធម្មាចរិយ) អាចារ្យអ្នកបង្រៀនធម៌, គ្រូព្រះធម៌ : លោកជាធម្មាចារ្យរបស់ខ្ញុំ ។ ធម្មាធិករណ៍ ( ធ័ម-មា-ធិ-ក) ន. (បា. ធម្មាធិករណ; សំ. ធម៌ាធិករណ) អធិករណ៍អំពីធម៌; សាលាយុត្តិធម៌; សាលាជំនុំក្តី ។ ធម្មាធិការ ( ធ័ម-មា–) ន. (បា. ; សំ. ធម៌ាធិការ) ដូចគ្នានឹង ធម្មាធិករណ៍ ដែរ ។ ធម្មាធិការនាយក ( ធ័ម-មាធិការ៉ៈនាយក់ ) ន. ( បា. ; សំ. ធម៌ាធិ– ) នាយក ( អធិបតីឬចាងហ្វាង ) សាលាជំនុំក្តី ។ ធម្មាធិការី ( ធ័ម-មាធិការ៉ី) ន. (បា. ; សំ. ធម៌ាធិការិន៑) អ្នកពិភាក្សាក្តី, អ្នកជំនុំក្តី (ចៅក្រម) ។ ធម្មាធិដ្ឋាន ( –ធិត-ឋាន ) ន. ( បា. ) ការផ្គងតាំងចិត្តចំពោះធម៌; ការលើកយកធម៌ឬយកច្បាប់មកជាទីតាំង, ពាក្យឬប្រយោគដែលនិយាយសំដៅចំពោះអំពើឬចំពោះធម៌ត្រង់ៗតែម្យ៉ាង មិនបាននិយាយដល់រូបបុគ្គលអ្នកធ្វើអ្នកប្រព្រឹត្ត ដូចជាប្រយោគថា : បាបរមែងឲ្យផលអាក្រក់, បុណ្យរមែងឲ្យផលល្អ យ៉ាងនេះជាដើមហៅថាពាក្យជា ធម្មាធិដ្ឋាន។ ព. ផ្ទ. បុគ្គលាធិដ្ឋាន (ម. ព. នោះផង) ។ ធម្មាធិបតេយ្យ ( ធ័ម-មាធិប៉ៈតៃ ) ន. ឬ គុ. (បា.) អ្នកដែលមានធម៌ជាអធិបតី គឺអ្នកដែលធ្វើអ្វីៗ អាងដល់ធម៌និងច្បាប់ជាធំ; ដំណើរដែលអាងដល់ធម៌និងច្បាប់ជាធំ ។ធម្មាធិប្បាយ ( ធ័ម-មាធិប-បាយ ) ន. ( បា. ) សេចក្តីអធិប្បាយធម៌, ដំណើរពន្យល់ធម៌ ។ធម្មានុរូប គុ. (បា. ធម្ម + អនុរូប) ដែលសមគួរ, ដែលមានទំនងដ៏សមគួរតាមធម៌, ដែលស្របទៅតាមធម៌, ដែលសមរម្យត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ ។ ធម្មារម្មណ៍ ( –រ៉ម់ ) ន. ( បា. ) អារម្មណ៍របស់ចិត្ត; អារម្មណ៍គឺធម៌ ឬធម៌ជាអារម្មណ៍។ ក្នុងអភិធម្មត្ថសង្គហៈថា ធម៌ ៦ យ៉ាងគឺ បសាទរូប១ សុខុមរូប១ ចិត្ត១ ចេតសិក១ រូប១ និព្វាន១ ហៅថា ធម្មារម្មណ៍ ។ ធម្មាសនៈ ឬ ធម្មាសន៍ (ធ័មៈមាសៈន៉ៈ ឬ ធ័ម-មាស ) ន. (បា. ធម្មាសន) អាសនៈសម្រាប់អង្គុយសំដែងធម៌ ឬសម្រាប់អង្គុយសូត្រធម៌, គ្រែសម្រាប់អង្គុយសម្ដែងធម៌ : អង្គុយលើធម្មាសនៈ; គ្រែធម្មាសន៍ ។ ធម្មិក ( ធ័ម-មិក ) គុ. ( បា. ; សំ. ធរ្មិក ) ដែលប្រកបដោយធម៌ : ព្រះបាទធម្មិក, មនុស្សធម្មិក, ទ្រព្យធម្មិក, ភោជនធម្មិក ។ ល ។ ធម្មិករាជ ( ធ័ម-មិកៈរាច ) ន. ( បា. ; សំ. ធរ្មិករាជ ) ស្តេចប្រកបដោយធម៌, ស្តេចទ្រង់ទសពិធធម៌ : ព្រះមហាក្សត្រអង្គនុះ ទ្រង់ជាធម្មិករាជ ។ ធម្មុទ្ទេស (ធ័ម-មុត-ទេស) ន. ( បា. ) ការលើកយកចំនួនមាតិកាធម៌នីមួយៗមកសម្តែងប្រាប់ឲ្យដឹងថាប៉ុណ្ណេះប៉ុណ្ណោះ : ធម្មកថិកមុននឹងអធិប្បាយពន្យល់ធម៌ណាមួយ គប្បីសម្តែងនូវធម្មុទ្ទេសសិន ។ មួយទៀតថា ការលើកយកធម៌៤យ៉ាងមកពិចារណាឬយកមកសម្តែងតាមការណ៍ពិត ហៅថា ធម្មុទ្ទេស, ធម៌ ៤ យ៉ាងនោះគឺ ១- សត្វលោក សុទ្ធតែឥតទៀងទាត់ឋិតថេរចិរកាលទេ តែងតែលុះក្នុងអំណាចនៃជរា-ព្យាធិ-មរណៈ គេចមិនផុតឡើយ; ២- សត្វលោកឥតមាកន្លែងជ្រកពួនឲ្យរួចអំពីការភិតភ័យទេ; ៣-សត្វលោកឥតមានទ្រព្យសម្បត្តិអ្វីក្រៅពីកុសលកម្មដែលខ្លួនបានកសាងសន្សំទេ រមែងតែលះសរពើទាំងអស់ ហើយចេញចាកលោកនេះទៅៗ; ៤- សត្វលោកជាទាសៈនៃតណ្ហា តែងតែមានការខ្វះកន្លះជានិច្ច មិនដែលពេញចំណង់ខ្លួនទេ ។ ល ។

ធម៌រត្ន ឬ ធម៌រ័ត្ន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ដូចគ្នានឹងធម្មរតនៈ ឬ ធម្មរ័តន៍) ។

ធម៌

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. ធម៌ ) ធម៌, សភាវៈទ្រទ្រង់សត្វលោក គឺ បុណ្យ បាប សុចរិត ទុច្ចរិត; ហេតុ; សភាព; ធម្មតា; ប្រក្រតី; ធម្មជាត; ប្រាជ្ញាញាណ; គុណ; សេចក្តីចម្រើន; អារម្មណ៍ខាងផ្លូវចិត្ត; ការរិះគិត; សង្ខារ; កិរិយាមារយាទ; បរិយត្តិ; ច្បាប់ ។ ល ។ ពាក្យនេះប្រើសម្រាប់រៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ ទៀតដូចជា ធម្មកថា (ធ័ម-មៈកៈថា) ន. ( បា. ) សំម្ដីដែលជាធម៌; ការសំដែងធម៌ ។ ធម្មកម្ម (ធ័ម-មៈក័ម) ន. (បា.) អំពើ, កិច្ចការដែលប្រកបដោយធម៌, ដែលត្រូវតាមធម៌។ ព. ផ្ទ. អធម្មកម្ម ។ ធម្មកាយ (ធ័ម-មៈ—) ន. ( បា. ; សំ. ធម៌កាយ ) កាយមួយយ៉ាងក្នុងកាយទាំងបីរបស់ព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធគឺ រូបកាយ, នាមកាយ ធម្មកាយ; ព្រះធម៌ដែលជាពុទ្ធភាសិតហៅថា ធម្មកាយ ព្រោះទុកដូចជារូបកាយរបស់ព្រះអង្គ សូម្បីទ្រង់បរិនិព្វានទៅហើយ ក៏នៅមានព្រះធម៌នេះជាតំណាងព្រះអង្គ ។ ធម្មការ (ធ័ម-មៈ—) ន. ( បា. ធម្ម + ការ ) ឈ្មោះក្រសួងរដ្ឋមន្ត្រីសម្រេចកិច្ចខាងផ្លូវសាសនា ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រសួងធម្មការ ។

ធមនីបប្ផាសឹក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ធម្មនីដែលនាំឈាមទៅកាន់សួត។

ធមនី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. ធមនិ ) សរសៃដែលនាំរសឲ្យជ្រួតជ្រាបក្នុងសពាង្គកាយ, សរសៃឈាម ( រ. ស. ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះធមនី ( ម. ព. នហារុ ផង ) ។

                 សរសៃដែលនាំឈាម ពីសព៌ាង្គកាយទៅឱ្យបេះដូង (សរសៃនាំឈាមខ្មៅ) ។

ធន់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ទ្រាំ, អត់ធ្មត់; ស៊ូ ។
ឧទាហរណ៍៖ ធន់ជំងឺ, ធន់ក្តៅ, ធន់ត្រជាក់, គាត់ប្រើឲ្យធ្វើការធ្ងន់ណាស់ ខ្ញុំធន់មិនបានទេ ។

ធនុហត្ថ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ; សំ. ធនុហស្ដ) អ្នកមានធ្នូក្នុងដៃ គឺខ្មាន់ធ្នូ ពួកធនុហត្ថ (ហៅថា អាវុធហត្ថ “”អាវុត-ធៈហាត់”” ក៏បាន ) ។

ធនុ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.; សំ. ធនុ ឬ ធនុស៑ ) ធ្នូ ។ ឈ្មោះរាសី (ខែ) ទី ៩ ប្រើតាមសុរិយគតិ មាន ៣១ ថ្ងៃ, ហៅថា ធនុរាសី ឬ ខែធនុ ត្រូវគ្នានឹងខែដេសមប្រិ៍បារាំងសែស ។ សព្វថ្ងៃនេះ យើងប្រើជា ធ្នូ ជាខែទី ១២ ។

ធនិន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. ធនិន៑) អ្នកមានទ្រព្យ ដង្ខៅ ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា (សំ. ធនិន៑) អ្នកមានទ្រព្យ ដង្ខៅ ។

ធនិត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.) ឈ្មោះព្យញ្ជនៈ ១០ តួក្នុងវគ្គទាំង ៥ គឺ ខ ឃ ឆ ឈ ឋ ឍ ថ ធ ផ ភ ជាអក្សរមានសំឡេងតឹង មានសូរអក្សរ ហ លាយចូលផង; សំឡេងសំ. បា. ជា ក្ហៈ គ្ហៈ; ច្ហៈ, ជ្ហៈ; ដ្ហៈ ( ឬ ត្ហ៎ៈ), ឌ្ហៈ; ត្ហៈ ទ្ហៈ; ប្ហៈ (ប៉្ហៈ) ព្ហៈ; ជាគូគ្នានឹងព្យញ្ជនៈជា សិថិល ១០ តួគឺ កៈ គៈ; ចៈ ជៈ; ដៈ (ឬ ត៎ៈ) ឌៈ; តៈ ទៈ; បៈ (ប៉ៈ) ពៈ (គួរយល់ថា សិថិល “”មានសំឡេងធូរ”” ធនិត “”មានសំឡេងតឹង ព្រោះមានសំឡេង ហ ផ្សំជាមួយផង; ទោះបីភាសាខ្មែរយើងក៏ សិថិល និង ធនិត មានសំឡេងធូរតឹងផ្សេងពីគ្នាដែរ គួរតែស្តីនិយាយកុំឲ្យច្រឡំគ្នា ដូចព្យញ្ជនៈជា សិថិល ថា ក្នុង ក្មេង ម្តាយក្មេក; គ្នា គ្នេរគ្នាន់; ច្នេះ ច្នៃ; ត្នោត ត្មាត ត្មោង; ប្ដី ប្ដឹង ជាដើម កុំនិយាយជាសំឡេង ធនិត ថា ខ្នុង ខ្មេង ម្តាយខ្មេក; ឃ្នា ឃ្នេរឃ្នាន់; ឆ្នេះ ឆ្នៃ; ថ្នោត ថ្មាត ថ្មោង; ផ្ដី ផ្តឹង។ ល ។ ទើបច្បាស់តាមសំឡេងព្យញ្ជនៈរបស់ជាតិយើង។

ធនិកាធិបតេយ្យ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រដ្ឋាភិបាលដែលអំណាចធ្លាក់ទៅក្នុងកណ្តាប់ដៃ នៃអ្នកមានទ្រព្យ​ស្តុកស្តម្ភ ។

ធនានុគ្រោះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រាក់រង្វាន់ ដែលបើកឱ្យក្រៅបៀវត្ស៍។

ធនាធិការី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. ធនាធិការិន៑ ) អ្នករក្សាទ្រព្យ, អ្នករក្សាឃ្លាំង; អ្នកទទួលទ្រព្យសម្បាច់របស់ត្រកូល; បើស្ត្រីហៅ ធនាធិការិនី ។

ធនាគារិក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ម្ចាស់ធនាគារ អ្នកត្រួតត្រាឬកាន់កាប់ធនាគារ ។ បើស្ត្រីជា ធនាគារិកា ។

ធនាគារឯកទេស

មានន័យថា ធនាគារឯកជនដែលទទួលបានអាជ្ញាបណ្ណពីធនាគារកណ្តាល ដើម្បីធ្វើប្រតិបត្តិការស្វែងរកប្រាក់ចំណេញ។

ធនាគារភារកិច្ច

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ធនាគារទទួលភារៈខាងបណ្តាក់ដើមប្រាក់ ឱ្យឧស្សា- ហករ ​ក្នុងកាលកំណត់វែង ឬខ្លី តែមិនទទួលឱ្យផ្ញើប្រាក់ទេ (ដូចចងការ )។

ធនាគារពាណិជ្ជ

មានន័យថា ធនាគារឯកជនដែលទទួលបានអាជ្ញាបណ្ណពីធនាគារកណ្តាល ដើម្បីធ្វើប្រតិបត្តិការស្វែងរកប្រាក់ចំណេញ។

ធនាគារកណ្តាល

មានន័យថា ធនាគារសាធារណៈដែលមានសមត្ថកិច្ចផ្តាច់មុខលើ៖ – ការកំណត់គោលនយោបាយរូបិយវត្ថុ និងការគ្រប់គ្រងចំនួនឥណទានសរុប – ការគ្រប់គ្រង និងការត្រួតពិនិត្យគ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុតាមរយៈការចេញប្រកាសបទបញ្ជា និងសេចក្តីណែនាំផ្សេងៗ។

ធនាគារ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ.បា.) ឃ្លាំង​ដាក់​ទ្រព្យ ឃ្លាំង​ប្រាក់។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្ញើ​ប្រាក់​ក្នុង​ធនាគារ ។

                 សាខានៃសកម្មភាពខាងសេដ្ឋកិច្ច ខាងការបណ្តាក់ ទុន ឬសងប្រាក់ និងការទទួលឱ្យ​ផ្ញើប្រាក់ គ្រឹះ ស្ថានធ្វើប្រតិបត្តិការខាងហិរញ្ញវត្ថុ ដូចយ៉ាងធនាគារ ជាតិកម្ពុជា ជាដើម ។

ធនាករ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ធន + អាករ ) ទីកន្លែងកើតធនធាន គឺទីកើតវត្ថុធាតុជាប្រភពនៃទ្រព្យសម្បត្តិ ដូចជាប្រេងកាតនិងលោហធាតុជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រទេសកម្ពុជាមានធនាករដែកនៅក្នុងខេត្តកំពង់ធំ ។

ធនសារ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. សំ. ) ទ្រព្យមានខ្លឹម, ខ្លឹមទ្រព្យ ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រាក់មាសជាធនសាររបស់មនុស្ស ។

ធនវុឌ្ឍិ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា សេចក្ដីចម្រើនដោយទ្រព្យ ។

ធនវិភាគ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការចែកទ្រព្យ ។ (ម.ព. វិភាគ បន្ថែម)

ធនវិន្ទ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការបានទ្រព្យ (ម.ព. វិន្ទ បន្ថែម)។

ធនលោភ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា . ) សេចក្តីល្មោភទ្រព្យ; សេចក្តីជំពាក់ចិត្តនឹងទ្រព្យ ។

ធនលាភីយភាព

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា លក្ខណៈអ្វីៗដែលឱ្យបាននូវធនលាភ ។

ធនលាភីយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលនាំមកនូវធនលាភធួនល្មម គួរដល់ការណ៍ ដែលមានប្រយោជន៍ ។

ធនលាភឧត្តរជីវី

?ថ្នាក់ពាក្យជា របបសន្តិសុខសង្គម
មានន័យថា ប្រាក់ឧបត្ថម្ភដែលបានផ្ដល់ឱ្យប្ដី ប្រពន្ធ ឬកូននៅក្នុងបន្ទុក…។

ធនលាភ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ការបានទ្រព្យ ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្វែងរកធនលាភ ។

                   ប្រាក់កាស ឬទ្រព្យធន ដែលបានជាកម្រៃមករាល់ឆ្នាំ ប្រាក់ទាំងអស់ ឬភាគខ្លះ​ដែលបានមកពីការដាក់ដើមទុកក្នុងសហគ្រាស ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ, របបសន្តិសុខសង្គម
មានន័យថា វាក្យសព្ទនេះមាននិយមន័យច្រើន ដូចខាងក្រោម៖ ១. ផលដែលផ្ដល់មកឱ្យរាល់ឆ្នាំ ដូចជា ការប្រាក់ ឈ្នួលដី ឈ្នួលផ្ទះជាដើម។ ២. ប្រាក់ឧបត្ថម្ភដែលត្រូវផ្ដល់ជូនជនរងគ្រោះ ដោយហានិភ័យការងារជាតាវកាលិក។ ៣. ប្រាក់ឧបត្ថម្ភដល់ជនបាត់បង់សមត្ថភាពការងារអចិន្រ្តៃយ៍ដោយសារហានិភ័យការងារចាប់ពី ២០% ឡើងទៅ។

ធនមូល

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ) ដើមទ្រព្យ ទ្រព្យជាដើមទុន
ឧទាហរណ៍៖ ធនមូលជាប្រភពនៃឈ្មួញ ។

ធនភាគីសមាជិក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជនអ្នកចេញប្រាក់ដាក់​ក្នុងមូលធនសមាគម​ពាណិជ្ជកម្ម​ណាមួយ ។

ធនភរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មុខរបរចិញ្ចឹមជីវិតរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ វត្ថុធាតុជាប្រភពនៃធនធាន ឬអានុភាពនៃ​ប្រជាជាតិណាមួយ ។

ធនប្រាប្ត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការបានទ្រព្យ ប្រាក់ចំណេញ ការបាននូវកម្រៃ នូវគុណប្រយោជន៍ ។

ធនប័ត្រ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ធនបត្រ ) ។
ក្រដាស ដែលធនាគារណាមួយបោះចេញឱ្យចាយ ជាជំនួសរូបិយវត្ថុជា​ប្រាក់ ​និងមាសសុទ្ធ ។

ធនប័ណ្ណ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ដូចគ្នានឹង ធនបត្រ ដែរ ) ។

ធនបត្រ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. ធន ” ទ្រព្យ ” + បត្រ ” សន្លឹក, ស្លឹក; ក្រដាស” ) ពាក្យសន្មតហៅក្រដាសដែលប្រើចាយជាជំនួសប្រាក់ តាមបញ្ញត្តិរបស់រាជការគ្រប់ប្រទេសក្នុងសម័យសព្វថ្ងៃនេះ ( ក្រដាសប្រាក់ ) ។ ( គួរប្រើពាក្យនេះតាមសម័យនិយម ) ។

ធនធានហិរញ្ញវត្ថុ

?ថ្នាក់ពាក្យជា លទ្ធកម្មសាធារណៈ
មានន័យថា ធនធានហិរញ្ញវត្ថុដែលមានស្រាប់ និងឥណទានដែលអាចរកបាន។

ធនធានព្រៃឈើ

?ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ
មានន័យថា ធនធានជីវសាស្រ្តទាំងឡាយ ដែលកំណត់លើផ្ទៃដីព្រៃឈើមួយជាក់លាក់ រួមមាន ធនធាន រុក្ខជាតិព្រៃឈើ និងធនធានសត្វព្រៃ គ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ និងគ្រប់ប្រភេទ រួមទាំងធនធានអជីវសាស្រ្តផ្សេងៗទៀត ដែលស្ថិតនៅក្នុងនោះ ក្រៅអំពីរ៉ែក្រោមដី។

ធនធានផ្នែករដ្ឋបាល

?ថ្នាក់ពាក្យជា ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ
មានន័យថា រួមមាន មុខងារ សិទ្ធិអំណាច ហិរញ្ញវត្ថុ ទ្រព្យសម្បត្តិ បុគ្គលិក និងសមត្ថភាព សម្រាប់គ្រប់គ្រង ចាត់ចែង និងអនុវត្តមុខងារ។

ធនធានធម្មជាតិ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា

?ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ
មានន័យថា មានជាអាទិ៍ ដីធ្លី ទឹក អាកាស ខ្យល់ ភូគព្ភសាស្រ្តប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី រ៉ែ ថាមពល ប្រេងកាតនិងឧស្ម័នថ្មនិងខ្សាច់ ត្បូងថ្ម ព្រៃឈើនិងអនុផលព្រៃឈើពពួកសត្វព្រៃ មច្ឆជាតិ ធនធានជលផល ត្រូវបានអភិរក្ស អភិវឌ្ឍ និងគ្រប់គ្រងប្រើប្រាស់ដោយសមហេតុផល និងប្រកបដោយនិរន្តរភាព និងភាពស្ថិតស្ថេរ។

ធនធានធម្មជាតិ

?ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ
មានន័យថា វាក្យសព្ទនេះមាននិយមន័យច្រើន ដូចខាងក្រោម៖ ១. ចំណែកមួយនៃបរិស្ថានធម្មជាតិ មានជាអាទិ៍ ដីធ្លី ទឹក អាកាស ខ្យល់ ភូតគាម ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី រ៉ែ ថាមពល ប្រេងកាតនិងឧស្ម័ន ថ្មនិងខ្សាច់ ត្បូងថ្ម ព្រៃឈើ និងអនុផលព្រៃឈើ ពពួកសត្វព្រៃ មច្ឆជាតិ ធនធានជលផល។ ២. ភោគផលដែលកើតមានឡើង ដោយធម្មជាតិនៅក្នុងជម្រៅដី ឬនៅលើផ្ទៃដី នៃតំបន់ព្រៃសម្បទាន ដូចជា កំណប់រ៉ែ លោហធាតុ ឧស្ម័ន ប្រេងកាត ត្បូង ថ្ម ដីខ្សាច់ ទឹក…។ល។ ត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋ តាមច្បាប់ជាធរមានផ្សេងៗទៀត។

ធនធានទឹក

?ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ
មានន័យថា សមុទ្រ ទន្លេ ស្ទឹង ព្រែក ជ្រោះ ជ្រលងដងអូរ បឹងបួ ត្រពាំង ថ្លុក អាងទឹក។

ធនធានឌីជីថល

?ថ្នាក់ពាក្យជា មូលដ្ឋាន
មានន័យថា រាល់សម្ភារៈឌីជីថល រួមមានអត្ថបទ ក្រាហ្វិក អូឌីយ៉ូ និងវីដេអូចលនា ដែលគ្រប់គ្រងដោយបុគ្គល ឬសហគ្រាស។

ធនធាន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. សំ. ធន ” ទ្រព្យ, សម្បត្តិ ” + ធាន ” ការទ្រទ្រង់ ” ) ទ្រព្យរបស់ផ្សេងៗដែលគង់នៅ ។
ឧទាហរណ៍៖ គេមានធនធានច្រើន ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ, ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ
មានន័យថា ទ្រព្យសម្បត្តិ ហិរញ្ញវត្ថុ ចំណូល បុគ្គលិក និងសមត្ថភាព។

ធនទណ្ឌ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា.) ក្រយាពិន័យ ។
ក្រយាពិន័យដែលតុលាការ ឬរាជការខាងហិរញ្ញវត្ថុ តម្រូវលើជន​ណាម្នាក់ ដោយបានប្រព្រឹត្តល្មើស ។

ធនក្ស័យ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. ធនក្សយ ; បា. ធនក្ខយ ) ដំណើរអស់ទ្រព្យ ។
ភាពនៃអ្នកជំនួញដែលបិទទ្វារឈប់លែងសងប្រាក់ជំពាក់ ដោយមាន​សេចក្តី​​​សម្រេចពីតុលាការពាណិជ្ជកម្ម។

ធនក្រីត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ.; បា. ធនក្កីត ) បុរសដែលគេលោះដោយទ្រព្យយកមកធ្វើជាអ្នកបម្រើ (ទាសៈ); បើស្ត្រីជា ធនក្រីតា ឬ ធនក្កីតា (ម. ព. ធនក្កីតា ផង) ។

ធនក្កីតា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. ធនក្រីតា ) ទាសីឬស្ត្រីដែលបុរសលោះដោយទ្រព្យយកមកធ្វើជាភរិយា ។

ធន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. សំ. ) ទ្រព្យ, សម្បត្តិ ។

ធត្តូរកូល

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ត្រកូលរុក្ខជាតិ ដែលមានដើមដំឡូងបារាំង ប៉េងប៉ោះ ថ្នាំជក់ជាតួយ៉ាង ។

ធតរដ្ឋ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. ធ្ឫតរាស្ត្រ ) ព្រះនាមមហារាជជាលោកបាល ១ អង្គ ដែលគ្រប់គ្រងរក្សាទិសខាងកើត ជាអធិបតីលើពួកគន្ធ័ព្វ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះបាទធតរដ្ឋ (ម. ព. ចតុលោកបាល ផង) ។

ធញ្ញមាស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. លិក្ខា ឬ លិក្សា ) ។

ធញ្ញជាតិ និងនិស្សន្ទវត្ថុ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ធញ្ញជាតិ និងវត្ថុ ដែលកើតពីធញ្ញជាតិមានកណ្ឌក ដែលកើតពីស្រូវ និងប្រេង​ដែលកើតពីគ្រាប់សណ្តែក ជាដើម ។

ធញ្ញជាតិ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជាតិស្រូវ; ស្រូវគ្រប់ប្រភេទនិងស្រងែ ពោតជាដើម ហៅថា ធញ្ញជាតិ ទាំងអស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ តម្លៃធញ្ញជាតិ ដឹកនាំធញ្ញជាតិ។

                  ជាឈ្មោះរុក្ខជាតិមានស្រូវ ពោតជាដើម ដែលមនុស្សយកគ្រាប់ជាអាហារ។

ធ

មានន័យថា ព្យញ្ជនៈទី ៤ ក្នុងវគ្គទី ៤ ជាទន្តជៈ មានសំឡេងកើតត្រង់ប្រទល់ធ្មេញ ។ ជាធនិត ឃោសៈ ខាងសំស្រ្កឹតនិងបាលីមានសំឡេងជា ទ្ហៈ ។

ទ្វេភាព

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ទ្វិភាវ ឬ ទ្វេភាវ ភាពពីរ, ដែលមានភាពពីរ ។ អក្សរដែលតម្រួតគ្នាពីរតួ
ឧទាហរណ៍៖ អក្សរទ្វេភាព គឺអក្សរសំយោគឬអក្សរផ្ញើជើង ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា (បា. ទ្វិភាវ ឬ ទ្វេភាវ ភាពពីរ, ដែលមានភាពពីរ ។ អក្សរដែលតម្រួតគ្នាពីរតួ
ឧទាហរណ៍៖ អក្សរទ្វេភាព គឺអក្សរសំយោគឬអក្សរផ្ញើជើង ។

ទ្វេភាគី

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា (បា.) ដែលមានភាគពីរ, ដែលមានចំណែកពីរ ។
ឧទាហរណ៍៖ គូសញ្ញាទ្វេភាគី ។