Author: Buy Khmer Book

សង្រួបសង្រួម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ធ្វើឲ្យរួបរួមគ្នា នាំឲ្យសះជានឹងគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ សង្រួបសង្រួមឲ្យជានឹងគ្នា។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្រា្គមចៃដន្យ

មានន័យថា ន័យទី១៖ សង្រ្គាមដែលកើតឡើងជាយថាហេតុឥតគ្រោងទុកផ្អែកលើមូលដ្ឋានពីរ -ទី១ កំហុសខាងបច្ចេកទេស និង -ទី២ ការយល់ខុស ឬការវាយតម្លៃស្ថានភាពខុស។ ន័យទី២៖ ការវាយតម្លៃខុសខាងផ្នែកការទូត និងយោធា ដែលកំហុសនេះនាំទៅរកស្ថានការណ៍អាក្រក់ និងធ្វើឱ្យមានការព្យាករខុសទៅលើលទ្ធផលនៃចំណាត់ការយោធា។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃ្រាជ

មានន័យថា ( ម. ព. សង្គ្រាជ )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃ័រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈើតូចមួយប្រភេទ មានបន្លាខុបៗ ផ្លែតូចៗវេលាទុំ ឡើងសម្បុរក្រមៅ មានរសជូរអែម បរិភោគបាន
ឧទាហរណ៍៖ ផ្លែសង្ឃ័រទុំ គេអាចទុកបានយូរថ្ងៃ។

                     ចុល្លព្រឹក្សមួយប្រភេទ មានបន្លា កំពស់ ២-៦ ម ដុះក្នុងព្រៃគុម្ពោតនៃអាស៊ី និងអូស្ត្រាលីផ្នែកក្តៅ។ ផ្លែអាចបរិភោគជាចំណីបាន។ គ្រូថ្នាំបុរាណប្រើសំបក សម្រាប់ធ្វើជាថ្នាំព្យាបាលជំងឺគ្រុន កូនខ្ចី។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃុ–

មានន័យថា ( ម. ក្នុង ព. សង្ឃ )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃុបដ្ឋាក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. < សង្ឃ + ឧបដ្ឋាក ) អ្នកបម្រើឬទំនុកបម្រុងសង្ឃ; បើស្ត្រីជា សង្ឃុបដ្ឋាយិកា ( បា. < សង្ឃ + ឧបដ្ឋាយិកា ) ។ ល ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃុដ្ឋសព្ទ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. សង្ឃុដ្ឋ + សទ្ទ; សំ. សំឃុឞ្ដ + ឝព្ទ ) សូរគឹកកង សូរកងរំពង សូរទ្រហឹងអឺងកង។
( ព. កា. ) ។
ឧទាហរណ៍៖​ សង្ឃុដ្ឋសព្ទ ទ្រហឹងអឺងអាប់ តើសូរសព្ទអ្វី ចូររត់ទៅសួរ ឲ្យដឹងសេចក្ដី ទោះការណ៍អ្វីៗ ចូរវិលវិញឆាប់។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃឹម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា នឹកផ្គងគំនិតទុកថាមុខជានឹងបានសម្រេចដូចបំណង, មានសេចក្ដីកក់ក្ដៅក្នុងចិត្តទុកជាមុន ។
ឧទាហរណ៍៖ សង្ឃឹមថាមុខជានឹងបាន; ម្ដាយសង្ឃឹមកូន ។

                      ព. កា. ថា : ម្ដាយសង្ឃឹមកូន បងនិងប្អូនទាំងពីរប្រាណ ថាមុខជានឹងបាន ថែរក្សាមាតាចាស់ ។ ឥឡូវខុសបំណង បែរជារងឯកម្មក្រាស់ លំបាកពន់ពេកណាស់ ព្រោះកម្មចាស់របស់ខ្លួន ។ ប្រើជា ន. ផងក៏បាន : មានសង្ឃឹម, អស់សង្ឃឹម ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃឹក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យប្រើក្លាយមកពី សង្ឃិក “ជារបស់សង្ឃ” , ជាឈ្មោះប្រដាប់មួយប្រភេទ, មានជើង៤, មានដង២, មានរនាប, មានជញ្ជាំងតឿជារបាំង សម្រាប់ដាក់គ្រឿងបរិក្ខារច្រើនមុខ បម្រុងនឹងប្រគេនភិក្ខុសង្ឃ ឬប្រគេនភិក្ខុតែមួយរូបក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ សង្ឃឹករណ្ដាប់អង្គកថិន; គ្រឿងបរិក្ខារមួយសង្ឃឹក ។

                     ប្រើក្លាយមកទៀត, សូម្បីប្រដាប់ធ្វើដោយកំណាត់ដើមចេកនិងស្រទបចេក មានទ្រង់ទ្រាយស្រដៀងគ្នានុះដែរ សម្រាប់ដាក់គ្រឿងសំណែនបណ្ដែតតាមខ្សែទឹក ឬសែងទៅដាក់លើគោកឲ្យពួកបិសាច ក៏ហៅ សង្ឃឹក ដែរ, គេធ្វើក្នុងកាលដែលស្រុកកើតជំងឺអហិវាតជាដើម
ឧទាហរណ៍៖ ស្រុកកើតជំងឺ អ្នកស្រុកនាំគ្នាជូនសង្ឃឹក ( ម. ព. សង្ឃិក ផង ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃិកភណ្ឌ ឬ –រត្ថុ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទ្រព្យ ឬវត្ថុជារបស់សង្ឃ ( ព. ពុ. ) ។ ល ។ (ម.ព. សង្ឃិក បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃិកបរិភោគ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការប្រើប្រាស់របស់សង្ឃក្នុងកិច្ចការ ឬក្នុងអំណាចសង្ឃ ( ព. វិ. ) ។ ព. ផ្ទ. បុគ្គលិកបរិភោគ ។ (ម.ព. សង្ឃិក បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃិក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា. ) ដែលជារបស់សង្ឃ។ ព. ផ្ទ. បុគ្គលិក។ សង្ឃិកបរិភោគ (–កៈ–) ការប្រើប្រាស់របស់សង្ឃក្នុងកិច្ចការឬក្នុងអំណាចសង្ឃ ( ព. វិ. )។ ព. ផ្ទ. បុគ្គលិកបរិភោគ។ សង្ឃិកភណ្ឌ ឬ –រត្ថុ ( –កៈ–) ទ្រព្យឬវត្ថុជារបស់សង្ឃ ( ព. ពុ. )។ល។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃា–

មានន័យថា ( ម. ក្នុង ព. សង្ឃ )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃានុស្សតិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. < សង្ឃ + អនុស្សតិ ) សេចក្ដីរឭកដល់សង្ឃគុណ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃាតនាវា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឬ នាវាសង្ឃាត ទូកឃ្នាប ឬទូកខ្នាន គឺទូកពីរដែលគាបអមគ្នា ។ (ម.ព. សង្ឃាត បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃាតនរក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះឋាននរកធំមួយ។ (ម.ព. សង្ឃាត បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃាត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ពួក បន; ហ្វូង; ប្រជុំ; ឃ្នាប។ ឈ្មោះឋាននរកធំមួយ ហៅ សង្ឃាតនរក។ សង្ឃាតនាវា ឬ នាវាសង្ឃាត ទូកឃ្នាប ឬទូកខ្នាន គឺទូកពីរដែលគាបអមគ្នា។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃាណត្តិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. < សង្ឃ + អាណត្តិ ) សេចក្ដីបង្គាប់ ឬពាក្យផ្ដាំផ្ញើរបស់សង្ឃ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃាដី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. សង្ឃាដិ ) សំពត់ឃ្នាបឬសំពត់សម្រាប់ពាក់ពាត គឺសំពត់ដែលដេរគួបគ្នាជាពីរជាន់ឬបួនជាន់ មានផ្ទាំង ខ្ទង់ សង្កាត់ដូចគ្នានឹងឧត្តរាសង្គៈដែរ, ជាបរិក្ខាររបស់បព្វជិតពុទ្ធសាសនិក, សម្រាប់ប្រើឃ្លុំការពាររងា, សម្រាប់បត់ជាផ្នត់ពាក់ពាតលើឧត្តរាសង្គៈក្នុងកាលធ្វើសង្ឃកម្ម ឬបត់ប្រើជាកម្រាលសិងមួយដងមួយកាលក៏បាន
ឧទាហរណ៍៖ ភិក្ខុតម្រួតសង្ឃាដីជាមួយនឹងឧត្តរាសង្គៈឃ្លុំចូលទៅក្នុងភូមិ; ភិក្ខុពាក់សង្ឃាដីធ្វើឧបោសថកម្ម ( ព. ពុ. ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈើតូចមួយប្រភេទ ពួកសង្ឃ័រ ស្លឹក និងផ្លែទ្រើសៗជាងសង្ឃ័រ ផ្លែទុំមានរសជូរអែម បរិភោគបាន។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃសាមគ្គី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សេចក្ដីព្រមព្រៀងឬស្រុះស្រួលរបស់សង្ឃ; សេចក្ដីព្រមព្រៀងរបស់ពួកក្រុម ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃសម្មតិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សន្មតិរបស់សង្ឃ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃវង្ស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វង្សរបស់សង្ឃ ។ ខ្មែរប្រើពាក្យនេះជាសមណស័ក្តិទីបាឡាត់ខាងស្ដាំជា ឋានានុក្រមសម្រាប់សម្ដេចព្រះមហាសង្ឃរាជ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះបាឡាត់សង្ឃវង្ស ជាគូគ្នានឹង ព្រះបាឡាត់សង្ឃរក្ខ( បាឡាត់ខាងឆ្វេង ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃរាជី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការប្រេះឆារបស់សង្ឃ, ដំណើរមោះមៃរបស់សង្ឃ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃរាជ ឬ សង្ឃរាជា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ស្ដេចសង្ឃ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃរា

មានន័យថា ( ម. ព. ព្យុះ )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃរតនៈ ឬ សង្ឃរ័ត្ន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រតនៈ គឺសង្ឃ, សង្ឃដែលទុកដូចជារតនៈ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃមាមកៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នករាប់អានសង្ឃថាជារបស់ខ្លួន( អ្នកប្តេជ្ញាយកសង្ឃរតនៈ ជាសរណៈ ); បើស្រ្តីជា សង្ឃមាមិកា ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃមណ្ឌល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជំនុំសង្ឃ; ភិក្ខុសង្ឃក្នុងប្រទេស ឬដែននីមួយ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

សង្ឃភេទកៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភិក្ខុអ្នកបំបែកសង្ឃ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃភេទ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការបំបែកសង្ឃ ( ដោយពេញតាមលក្ខណៈវិន័យ ) ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃភត្ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភត្តដែលទាយកប្រគេនចំពោះសង្ឃ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃប្រណាម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការបង្អោនកាយវាចាចិត្តថ្វាយបង្គំចំពោះសង្ឃគុណ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃបូជា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា បូជាចំពោះសង្ឃ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃបិតា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រះមហាថេរដែលទុកដូចជាបិតារបស់សង្ឃ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃបាមោក្ខ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រះថេរៈដែលជាប្រធាន ឬជាមេរបស់សង្ឃ, មេក្រុមក្នុងវត្តមួយៗ ឬមេគណក្នុងខែត្រមួយៗ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃបរិភោគ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការប្រើប្រាស់របស់ក្នុងអំណាចសង្ឃ ( ព. ផ្ទ. បុគ្គលបរិភោគ ) ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃបរិភោគ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការប្រើប្រាស់របស់ក្នុងអំណាចសង្ឃ ( ព. ផ្ទ. បុគ្គលបរិភោគ ) ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃបរិនាយក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រះថេរៈដែលជាអ្នកត្រួតត្រាលើសង្ឃមួយពួកៗ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃបញ្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យបង្គាប់ ឬពាក្យផ្ដាំផ្ញើរបស់សង្ឃ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃនាយក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មហាថេរដែលជាអ្នកដឹកនាំសង្ឃ គឺព្រះថេរៈធំដែលជាអ្នកត្រួតត្រាលើសង្ឃទួទៅក្នុងរដ្ឋមួយៗ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃនវក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភិក្ខុថ្មីក្នុងសង្ឃ គឺភិក្ខុដែលទើបនឹងបួសថ្មីក្នុងជំនុំសង្ឃមួយពួកៗ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃទូត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា បម្រើរបស់សង្ឃ, តំណាងសង្ឃ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃទាសៈ ឬ សង្ឃទាសី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា បុរស ឬស្ត្រីដែលប្ដេជ្ញាប្រគល់ខ្លួនជាអ្នកធ្វើការបម្រើសង្ឃហាក់ដូចជាទាសៈ ឬទាសី ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃទាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទានដែលទាយកប្រគេនចំពោះសង្ឃ ( ព. ផ្ទ. បុគ្គលិកទាន ) ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃដកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការជល់ទង្គិច។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃដ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការបះទង្គិច ការតស៊ូយកឈ្នះដៃ ការប្រទាំងគ្នាក្នុងផលប្រយោជន៍ ជម្លោះទាស់ទែងគ្នា។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃគតទាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទានដែលបង្អោនទៅចំពោះសង្ឃ គឺទានដែលទាយកប្រគេនចំពោះសង្ឃ ( ព. ផ្ទ. បុគ្គលិកទាន ) ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃកិច្ច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កិច្ចការផ្សេងៗរបស់សង្ឃ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃការី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( តាមទម្លាប់ អ. ថ. សង់ខ្រី ) អ្នកធ្វើការសង្ឃ; ខ្មែរហៅក្រុមអ្នករាជការក្នុងព្រះរាជវាំងមួយក្រុម មានមុខការខាងចាត់ការសង្ឃដែលទាក់ទងដោយកិច្ច មានព្រះរាជនិមន្តជាដើម ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃករណីយកិច្ច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការរបស់សង្ឃដែលប្រជុំគ្នាធ្វើក្នុងសីមា ។ សង្ឃករណីយកិច្ច កិច្ចដែលសង្ឃត្រូវធ្វើ ( មានការជួសជុលសេនាសនៈជាដើម ) ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការរបស់សង្ឃដែលប្រជុំគ្នាធ្វើក្នុងសីមា ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃកតិកា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្ដេជ្ញារបស់សង្ឃ ។ (ម.ព. សង្ឃ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ឃក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ស្រែកគំហកបង្រ្គបលើ, ស្រែកសន្ធាប់ខ្លាំង ។
ឧទាហរណ៍៖ សង្ឃកដាក់, សង្ឃកឲ្យ; ខ្លាសង្ឃក; ស្រែកសង្ឃក ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា., ប្រើជា សំឃ ក៏បាន ( អ. ថ. ស័ង-ឃៈ ) ពួក; ប្រជុំ; បន; ហ្វូង ។ តាមលទ្ធិពុទ្ធសាសនាសំដៅចំពោះពួកភិក្ខុតាំងពី ៤ រូបឡើងទៅ ។
ឧទាហរណ៍៖ ជំនុំសង្ឃ, របស់សង្ឃ, អាជ្ញាសង្ឃ, សង្ឃព្រមព្រៀងគ្នា ។

                      បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. សង់ឃៈ, ដូចជា
ឧទាហរណ៍៖ សង្ឃកតិកា (–កៈ–) ប្ដេជ្ញារបស់សង្ឃ ។

                      សង្ឃកម្ម ការរបស់សង្ឃដែលប្រជុំគ្នាធ្វើក្នុងសីមា ។ សង្ឃករណីយកិច្ច កិច្ចដែលសង្ឃត្រូវធ្វើ ( មានការជួសជុលសេនាសនៈជាដើម ) ។ សង្ឃការី ( តាមទម្លាប់ អ. ថ. សង់ខ្រី ) អ្នកធ្វើការសង្ឃ; ខ្មែរហៅក្រុមអ្នករាជការក្នុងព្រះរាជវាំងមួយក្រុម មានមុខការខាងចាត់ការសង្ឃដែលទាក់ទងដោយកិច្ច មានព្រះរាជនិមន្តជាដើម ។ សង្ឃកិច្ច កិច្ចការផ្សេងៗរបស់សង្ឃ ។ សង្ឃគតទាន ( សង់ឃ.គៈតៈ–) ទានដែលបង្អោនទៅចំពោះសង្ឃ គឺទានដែលទាយកប្រគេនចំពោះសង្ឃ ( ព. ផ្ទ. បុគ្គលិកទាន ) ។ សង្ឃគារវតា (–រៈវៈ–) សេចក្ដីគោរពចំពោះសង្ឃ ។ សង្ឃគុណ គុណព្រះសង្ឃ គឺវត្តប្រតិបត្តិឬសណ្ដាប់ធ្នាប់ល្អវិសេសរបស់ព្រះអរិយសង្ឃ ។ សង្ឃដីកា ដីការបស់សង្ឃ; ដីការបស់ភិក្ខុដែលចេញជាផ្លូវរាជការ; សំបុត្រសម្រាប់សាមណេរក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្ននេះកាន់ជាសម្គាល់ខ្លួន ទុកដូចជាសំបុត្រឆាយាសម្រាប់ភិក្ខុ ( ប្រើតាមសម័យនិយមរបស់ប្រទេស ) ។ សង្ឃត្ថេរ ឬ –រៈ ភិក្ខុដែលជាថេរៈក្នុងជំនុំសង្ឃ ។ សង្ឃទាន ទានដែលទាយកប្រគេនចំពោះសង្ឃ ( ព. ផ្ទ. បុគ្គលិកទាន ) ។ សង្ឃទាសៈ ឬ សង្ឃទាសី បុរស ឬស្ត្រីដែលប្ដេជ្ញាប្រគល់ខ្លួនជាអ្នកធ្វើការបម្រើសង្ឃហាក់ដូចជាទាសៈ ឬទាសី ។ សង្ឃទូត បម្រើរបស់សង្ឃ, តំណាងសង្ឃ ។ សង្ឃនវក ( –នៈវៈកៈ ឬ –នៈវក់ ) ភិក្ខុថ្មីក្នុងសង្ឃ គឺភិក្ខុដែលទើបនឹងបួសថ្មីក្នុងជំនុំសង្ឃមួយពួកៗ ។ សង្ឃនាយក ( –យក់ ) មហាថេរដែលជាអ្នកដឹកនាំសង្ឃ គឺព្រះថេរៈធំដែលជាអ្នកត្រួតត្រាលើសង្ឃទួទៅក្នុងរដ្ឋមួយៗ ។ សង្ឃបញ្ជា ពាក្យបង្គាប់ឬពាក្យផ្ដាំផ្ញើរបស់សង្ឃ ។ សង្ឃបរិនាយក (–ប៉ៈរ៉ិនាយក ) ព្រះថេរៈដែលជាអ្នកត្រួតត្រាលើសង្ឃមួយពួកៗ ។ សង្ឃបរិភោគ ការប្រើប្រាស់របស់ក្នុងអំណាចសង្ឃ ( ព. ផ្ទ. បុគ្គលបរិភោគ ) ។ សង្ឃបាមោក្ខ (–ប៉ាម៉ោក ) ព្រះថេរៈដែលជាប្រធានឬជាមេរបស់សង្ឃ, មេក្រុមក្នុងវត្តមួយៗ ឬមេគណក្នុងខែត្រមួយៗ ។ សង្ឃបិតា ព្រះមហាថេរដែលទុកដូចជាបិតារបស់សង្ឃ ។ សង្ឃបូជា បូជាចំពោះសង្ឃ ។ ព្រះសង្ឃប្រកាស ឬ ព្រះសង្ឃរាជប្រកាស សេចក្ដីប្រកាសរបស់សម្ដេចព្រះសង្ឃនាយក ឬសេចក្ដីប្រកាសរបស់សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ។ សង្ឃប្រណាម ការបង្អោនកាយវាចាចិត្តថ្វាយបង្គំចំពោះសង្ឃគុណ ។ សង្ឃភត្ត ភត្តដែលទាយកប្រគេនចំពោះសង្ឃ ។ សង្ឃភេទ ការបំបែកសង្ឃ( ដោយពេញតាមលក្ខណៈវិន័យ ) ។ សង្ឃភេទកៈ ភិក្ខុអ្នកបំបែកសង្ឃ ។ សង្ឃមណ្ឌល ជំនុំសង្ឃ; ភិក្ខុសង្ឃក្នុងប្រទេសឬដែននីមួយ ។ សង្ឃមាមកៈ អ្នករាប់អានសង្ឃថាជារបស់ខ្លួន( អ្នកប្តេជ្ញាយកសង្ឃរតនៈ ជាសរណៈ ); បើស្រ្តីជា សង្ឃមាមិកា ។ សង្ឃរតនៈ ឬ សង្ឃរ័ត្ន រតនៈ គឺសង្ឃ, សង្ឃដែលទុកដូចជារតនៈ ។ សង្ឃរាជ ឬ សង្ឃរាជា ស្ដេចសង្ឃ ។ សង្ឃរាជី ការប្រេះឆារបស់សង្ឃ, ដំណើរមោះមៃរបស់សង្ឃ ។ សង្ឃវង្ស វង្សរបស់សង្ឃ ។ ខ្មែរប្រើពាក្យនេះជាសមណស័ក្តិទីបាឡាត់ខាងស្ដាំជា ឋានានុក្រមសម្រាប់សម្ដេចព្រះមហាសង្ឃរាជ
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះបាឡាត់សង្ឃវង្ស ជាគូគ្នានឹង ព្រះបាឡាត់សង្ឃរក្ខ( បាឡាត់ខាងឆ្វេង ) ។ សង្ឃសម្មតិ (–ស័ម-ម៉ៈតិ ) សន្មតិរបស់សង្ឃ ។ សង្ឃសាមគ្គី សេចក្ដីព្រមព្រៀងឬស្រុះស្រួលរបស់សង្ឃ; សេចក្ដីព្រមព្រៀងរបស់ពួកក្រុម ។ សង្ឃាណត្តិ ( បា. < សង្ឃ + អាណត្តិ ) សេចក្ដីបង្គាប់ឬពាក្យផ្ដាំផ្ញើរបស់សង្ឃ ។ សង្ឃានុស្សតិ ( បា. < សង្ឃ + អនុស្សតិ ) សេចក្ដីរឭកដល់សង្ឃគុណ ។ សង្ឃុបដ្ឋាក ( សង់-ឃុបុ័ត-ឋាក; បា. < សង្ឃ + ឧបដ្ឋាក ) អ្នកបម្រើឬទំនុកបម្រុងសង្ឃ; បើស្ត្រីជា សង្ឃុបដ្ឋាយិកា ( បា. < សង្ឃ + ឧបដ្ឋាយិកា ) ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គ្រះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. សំគ្រហ ឬ សង្រ្គហ, ហ > ះ បាន ) ពិគ្រោះគ្នា ប្រឹក្សាគ្នា ជជែកដេញដោលគ្នារកខុសរកត្រូវ ។
ឧទាហរណ៍៖ សង្គ្រះគ្នាឲ្យឃើញខុសត្រូវ ( ម. ប្រ. )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គ្រោះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. សំគ្រហ ឬ សង្គ្រហ, ហ > ះ បាន; បា. សង្គហ ) ការទំនុកបម្រុង, ការជួយឲ្យបានសុខស្រួល ។
ឧទាហរណ៍៖ ចិញ្ចឹមរក្សាដោយសង្គ្រោះ, ឲ្យប្រាក់ដោយសង្គ្រោះ ។

                    ខ្មែរច្រើនប្រើជា កិ. “ទំនុកបម្រុង, ផ្ចុងផ្ដើម, ស្រោចស្រង់, ជួយឲ្យបានសុខស្រួល”
ឧទាហរណ៍៖ មាតាបិតាសង្គ្រោះបុត្រធីតា, អ្នកធំសង្គ្រោះអ្នកតូច ។

                    រាប់បញ្ចូល, រួមចូល ។
ឧទាហរណ៍៖ ធម៌នេះសង្គ្រោះចូលក្នុងព្រះអភិធម្ម ( កុំសរសេរ សង្រ្គោះហ៍ ព្រោះ ហ > ះ ហើយ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គ្រុប

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ស្ទុះទៅសង្កត់ ស្ទុះទៅគ្របជាប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឆ្មាសង្គ្រុបកណ្ដុរ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. សង្គ្រាម + ឝីឞ៌ ) ក្បាលទ័ព, ទ័ពស្រួច; ទីជាប្រធាននៃទ័ព, សមរភូមិសំខាន់ ។ ល ។ (ម.ព. សង្គ្រាម បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គ្រាមយោធា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពួកទាហានដែលចូលកាន់សង្គ្រាម, ពួកទាហានដែលកំពុងតយុទ្ធ ។ (ម.ព. សង្គ្រាម បន្ថែម) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គ្រាមជ័យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជ័យរបស់សង្គ្រាម, ការឈ្នះចម្បាំង ( ការច្បាំងឈ្នះ ) ។ (ម.ព. សង្គ្រាម បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គ្រាម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ.; បា. សង្គាម ) ចម្បាំង, ទ័ព, សឹក ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រុកកើត**សង្រ្គាម ។

                       **ពាក្យ “កើត” ត្រូវបានកែតម្រូវពីពាក្យដើម “កើក” ដោយហេតុថាពុំមានពាក្យ “កើក” ទេ អនុលោមតាមវចនានុក្រមខ្មែរ សម្ដេច ជួន ណាត។

                      សង្គ្រាមជ័យ ជ័យរបស់សង្គ្រាម, ការឈ្នះចម្បាំង ( ការច្បាំងឈ្នះ ) ។ សង្គ្រាមយោធា ( សង់គ្រាមៈ–) ពួកទាហានដែលចូលកាន់សង្គ្រាម, ពួកទាហានដែលកំពុងតយុទ្ធ ។ សង្គ្រាមសីរ្ស ( សង់គ្រាមៈ-សេ; សំ. សង្គ្រាម + ឝីឞ៌ ) ក្បាលទ័ព, ទ័ពស្រួច; ទីជាប្រធាននៃទ័ព, សមរភូមិសំខាន់ ។ ល ។

                      ចម្បាំង ការប្រយុទ្ធនៃគូសត្រូវ ដែលប្រដាប់ដោយសស្រ្តាវុធ ទោះរវាងគ្នាឯងក្នុងស្រុក ឬសេនាទាហានមកពីប្រទេសដទៃក៏ដោយ ការច្បាំងទល់នឹងសឹកសត្រូវខាងក្នុង គឺរបស់ខ្លួន ក៏ហៅថា សង្គ្រាមដែរ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គ្រាជ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា លោកចៅអធិការវត្ត ។
ឧទាហរណ៍៖ លោកសង្គ្រាជ តាំងសង្គ្រាជ ( ព. សា. យារក្លាយមកពីពាក្យ សង្ឃរាជ “ស្ដេចសង្ឃ” ); ប្រហែលជាកាលពីព្រេងនាយ ហៅដោយប្រៀបធៀបទេ, លុះយូរៗមក ក៏ក្លាយជាពាក្យសាមញ្ញទៅ(?) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គីតិនិទាន ឬ –ប្រវត្តិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រឿងតំណាលអំពីសង្គាយនា ។ ល ។ (ម.ព. សង្គីតិ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គីតិកាល ឬ –សម័យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កាល ឬសម័យដែលធ្វើសង្គាយនា ។ (ម.ព. សង្គីតិ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គីតិការណ៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ហេតុដែលនាំឲ្យធ្វើសង្គាយនា ។ (ម.ព. សង្គីតិ បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គីតិកាចារ្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( < សង្គីតិក + អាចាយ៌ ) សង្គាហកាចារ្យ ។ (ម.ព. សង្គីតិក បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គីតិកត្ថេរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សង្គាហកត្ថេរ ( ព. ពុ. ) ។ (ម.ព. សង្គីតិក បន្ថែម)

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គីតិក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) អ្នកសង្គាយនា។ វេវ. សង្គាហក។ សង្គីតិកាចារ្យ ( < សង្គីតិក + អាចាយ៌ ) សង្គាហកាចារ្យ។ សង្គីតិកត្ថេរ សង្គាហកត្ថេរ ( ព. ពុ. )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) សង្គាយនា។ សង្គីតិកថា ពាក្យសង្គាយនា, ពាក្យដែលមានក្នុងសង្គាយនា។ សង្គីតិការណ៍ ហេតុដែលនាំឲ្យធ្វើសង្គាយនា។ សង្គីតិកាល ឬ –សម័យ កាលឬសម័យដែលធ្វើសង្គាយនា។ សង្គីតិនិទាន ឬ –ប្រវត្តិ រឿងតំណាលអំពីសង្គាយនា។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គីតនាជន៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា បទភ្លេងដែលប្រគំគ្មានការសាសងគ្នា ហើយមានតែមនុស្សសូត្រកំណាព្យ និងច្រៀងរាំតាមតន្រ្តី វង់របាំដែលលេងតាមរបៀបនេះ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គាហកាចារ្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (< សង្គាហក + អាចាយ៌ អាចារ្យអ្នកសង្គាយនា ( សង្គីតិកាចារ្យ ) ។ (ម.ព. សង្គាហក​​ បន្ថែម )

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គាហកត្ថេរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រះថេរៈអ្នកសង្គាយនា ( សង្គីតិកត្ថេរ ) ។ (ម.ព. សង្គាហក​​ បន្ថែម )

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គាហកត្ថេរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រះថេរៈអ្នកសង្គាយនា ( សង្គីតិកត្ថេរ ) ។ (ម.ព. សង្គាហក​​ បន្ថែម )

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គាហក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) អ្នកសង្គាយនា ។ វេវ. សង្គីតិក ។ សង្គាហកាចារ្យ (< សង្គាហក + អាចាយ៌ អាចារ្យអ្នកសង្គាយនា ( សង្គីតិកាចារ្យ ) ។ សង្គាហកត្ថេរ ព្រះថេរៈអ្នកសង្គាយនា ( សង្គីតិកត្ថេរ )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គាយនា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. សង្គាយន ) ការប្រជុំសូត្រឲ្យត្រូវគ្នាតាមបែបមួយ, ការប្រជុំផ្ទៀងធម៌ឬច្បាប់ឲ្យត្រឹមត្រូវសព្វគ្រប់តាមបែបដើម; ការប្រជុំផ្ទៀងព្រះត្រៃបិដកពុទ្ធវចនៈឲ្យត្រឹមត្រង់ មិនឲ្យល្អៀងឃ្លៀងឃ្លាតចាកបែបដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ លើកសង្គាយនា, ធ្វើសង្គាយនា, បឋមសង្គាយនា, ទុតិយសង្គាយនា, តតិយសង្គាយនា ( ព. ពុ. ) ។ ល ។

                      សូម្បីនិមន្តធម្មកថិក ២ រូប ឬ ៣ រូប ទេសន៍ចោទឆ្លើយយ៉ាងសង្ខេប មានតំណាលរឿងសង្គាយនាពីព្រេងនាយតាមពុទ្ធសាសនប្រវត្តិ, ខ្មែរក៏ហៅ សង្គាយនា ដែរ
ឧទាហរណ៍៖ និមន្តលោកទេសន៍សង្គាយនា, សង្គាយនាបង្ហើយបុណ្យ ( ព. ពុ. ) ។ វេវ. សង្គីតិ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គហៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. សង្គហ; សំ. សំគ្រហ ) សេចក្ដីឬការសង្រ្គោះ; ការកាន់យកឬស្រង់សេចក្ដីយកដោយសង្ខេប។ សង្គហកម្ម ការធ្វើសេចក្ដីសង្រ្គោះ។ សង្គហការណ៍ ហេតុឬដំណើរនៃសេចក្ដីសង្គ្រោះ ។ សង្គហធម៌ ធម៌សង្រ្គោះ ធម៌សម្រាប់សង្រ្គោះគ្នា។ សង្គហភាព ភាពនៃសេចក្ដីសង្រ្គោះ ។ សង្គហវត្ថុ ទីតាំងឬអង្គនៃសេចក្ដីសង្រ្គោះ មាន៤ប្រភេទគឺ ការឲ្យទេយ្យវត្ថុ, ការពោលវាចាគួរឲ្យចង់ឮចង់ស្ដាប់ ការប្រព្រឹត្តអំពើជាប្រយោជន៍ដល់គ្នា ការតាំងខ្លួនស្មើៗ ( ម. ព. រាជ ផង )។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គហុស្សាហកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការផ្គុំគ្រឹះស្ថានឧស្សាហកម្ម ដើម្បីចែកមុខគ្នាធ្វើគ្រឿងប្រើប្រាស់ (នៅរុស្ស៊ី) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គមូបនីយកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការកែខៃឱ្យទៅជារបស់សង្គម គឺរបស់រដ្ឋ ឬដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងសមាគម។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គមីមនោរម្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សំឡេងតន្រ្តីដែលស៊ីគ្នារងំពីរោះ គួរឱ្យចាប់ចិត្តចង់ស្តាប់​ចង់ឮ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គមី (ភ្លេង)

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សំឡេងស៊ីគ្នា មិនលេចឮតែមួយៗ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គមិយភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាព ឬលក្ខណៈនៃមនុស្សដែលរស់នៅក្នុងចំណោម មនុស្សផងគ្នាបាន គឺជាមនុស្សចេះដឹងគួរសម ចេះប្រាស្រ័យជាមួយនឹងអ្នកផង មិនឈ្លើយឆ្គង គិតតែខ្លួនឯងមួយ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គមិកសមាជិក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សមាជិកគ្រាន់តែជាអ្នកចូលក្នុងក្រុមហ៊ុន តែពុំអាច បំពេញសកម្មភាពជាប្រយោជន៍ដល់សមាគមឡើយ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គមិក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជនជាអ្នកចូលរួមដៃនៅក្នុងក្រុមហ៊ុន ឬសមាគមណាមួយ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គមស៊ីវិល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា មូលដ្ឋាន
មានន័យថា សហគមន៍ ឬក្រុមមនុស្សដែលបង្កើតឡើងដើម្បីធ្វើសកម្មភាពក្នុងការការពារផលប្រយោជន៍លើវិស័យសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច នយោបាយ វិទ្យាសាស្រ្ត វប្បធម៌ និងសាសនា មានជាអាទិ៍ សមាគម អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល គណបក្សនយោបាយ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គមវិជ្ជា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វិទ្យាសិក្សាពីបាតុភូត ដែលកើតមានក្នុងសង្គមមនុស្សចំពោះវិទ្យានេះ អ្នកខ្លះយល់ថា ការវិវត្តនៃសង្គមចេញមកពីកត្តាខាងក្រៅ និងខាងក្នុងខ្លួនមនុស្ស គឺការក្រែងខ្លា​ចដល់មនុស្សផងគ្នា និងដល់មនុស្សដែលស្លាប់បាត់ទៅ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គមរាស្ត្រនិយម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. ស. ) ពាក្យសំស្រ្កឹតសន្មត មានអត្ថន័យថា សង្គមនិយមរាស្ត្រប្រជាពលរដ្ឋទួទៅទាំងប្រទេស ប្រកបដោយលក្ខណការណ៍មានសាមគ្គីជាមូលជាប្រភព រួបរួមគ្នាដោយលទ្ធិតែមួយ ដូចគេវេញខ្សែបញ្ចូលធ្លុងគ្នា មិនឲ្យមានការប្រេះឆាបែកកន្ធែកញែកចេញពីគ្នាឡើយ ។ ល ។ សង្គមរាស្ត្រនិយម នេះជាឈ្មោះលទ្ធិមួយនៃការគ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជា ឯករាជ្យ អព្យាក្រឹត្យ សង្គមនិយមព្រះពុទ្ធសាសនា ដ៏បរិសុទ្ធស្អាត ។ ល ។ សង្គមនេះកើតមានប្រាកដឡើងក្នុងកាល ព. ស. ២៤៩៩ គ. ស. ១៩៥៥ ដោយ សម្ដេចព្រះឧបយុវរាជ នរោត្ដម សីហនុ ព្រះប្រមុខរដ្ឋកម្ពុជា ព្រះអង្គជាព្រះអគ្គមហាប្រធាន ដែលព្រះរាជរដ្ឋាភិបាល ( រាល់រយៈកាល )បានទទួលគោរពយ៉ាងក្រៃលែងជានិច្ចនិរន្តរ៍តរៀងមក; ប្រជាពលរដ្ឋស្លូតត្រង់ក៏ពេញចិត្តឥតរង្កៀស ។ ចាប់ដើមតាំងពី សង្គមរាស្ត្រនិយម នេះកើតមានឡើង ប្រទេសកម្ពុជាក៏មានការលូតលាស់ចម្រើនកើតកើនរាល់ទិវារាត្រី ប្រជាពលរដ្ឋប្រកបដោយសួស្ដីសិរីសុខស្ងប់ជាមួយនឹងកិរិយា ស្វាមីភ័ក្ដិ ឥតរអាក់រអួល វឌ្ឍនាការក៏ចេះតែប្រព្រឹត្តទៅដោយស្រួលជឿនលឿនទៅមុខគគុក ឥតថយក្រោយ សូម្បីមួយជំហានឡើយ ។ ល ។
ព. កា. អនុស្សាវរីយ៍ជាទីរលឹកនឹកគោរពចំពោះ សង្គមរាស្ត្រនិយម ថា ។
ឧទាហរណ៍៖ រាជការសង្គម រដ្ឋរាស្ត្រនិយម នៃកម្ពុជា ដើរលឿនគគុក ទៅមុខឥតរា រាស្ត្រទាំងអស់គ្នា បានសុខចម្រើន! សមិទ្ធិភាព ទាំងខ្ពស់ទាំងទាប ចេះតែកើតកើន ប្រៀបដូចជាផ្សិត ត្រូវភ្លៀងដុះច្រើន ខ្មែរប្រឹងក្រវើន តាមបែបសង្គម! ខ្មែរក្មេងខ្មែរចាស់ រឹតរីករាយណាស់ ឆ្ពោះរាស្ត្រនិយម បើដូចសព្វថ្ងៃ រដ្ឋមិនរលំ- ទេព្រោះមានភ្នំ បាំងខ្យល់ព្យុះហើយ! រដ្ឋខ្មែរមាឌតូច ប៉ុន្តែប្រដូច នឹងកោះរំហើយ ហៅកោះសន្តិភាព ដីរាបដូចត្រើយ ពលរដ្ឋសុខជើយ ក្នុងអាស៊ីទ្វីប! ។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គមនិយមមនោគតិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សង្គមនិយមដែលស្ថាបនាឡើង ទៅតាមតែគំនិតនឹកឃើញ ដូច្នេះហើយត្រូវទោរទន់ទៅតាមដំណើរបីប្រការ ដូចដែលកើតមាននៅប្រទេសក្រិក គឺយកអំណាចទៅប្រើជិះជាន់មនុស្ស រួមកម្លាំងគ្នាហើយ មិនទទួលគោរពប្រតិបត្តិច្បាប់សម្រាប់ស្រុក។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គមនិយមប្រត្យក្ស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សង្គមនិយម ដែលស្ថាបនាឡើងទៅតាមវិវត្តន៍របស់សង្គមមនុស្សពិតៗ គឺផ្អែកទៅលើភូមិសាស្រ្ត ប្រវត្តិសាស្រ្ត ប្រពៃណី និងស្ថានជីវភាពរបស់ប្រជារាស្រ្តនៃប្រទេសនីមួយៗ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គមនិយម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រព័ន្ធនៃមនុស្សខ្លះ ដែលចង់កែខៃរៀបចំសង្គមមនុស្ស ដោយដាក់មធ្យោបាយខាងបង្កើនផល និងភោគទ្រព្យទៅជាសម្បត្តិរួមគ្នា ព្រមទាំងចែកការងារឱ្យមនុស្សម្នាក់ៗមានធ្វើ និងទទួលភោគផលសម្រាប់ឧបភោគបរិភោគស្មើគ្នា។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គមកិច្ច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កិច្ចការក្នុងសង្គម ឬរបស់សង្គម; កិច្ចការដែលធ្វើឡើងដើម្បីជួយយឹតយោងសង្គមមនុស្សឲ្យបានសុខចម្រើន ។ (ម.ព. សង្គម បន្ថែម)
ការងារ អំពើដែលធ្វើឡើង ដើម្បីជួយយិតយោងជីវភាពមនុស្សក្នុងសង្គម ឱ្យកាន់តែប្រពៃ ឬឱ្យបានរំដោះទុក្ខផ្សេងៗ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ការជួបជុំគ្នា, ការប្រជុំគ្នា; ការរាប់រកគ្នា, ការប្រមូលរួបរួមផ្ដុំមនុស្ស ឬសត្វ ។
ឧទាហរណ៍៖​ សង្គមមនុស្ស, សង្គមសត្វ ។ វេវ. សង្គតិ ។

                      សង្គមកិច្ច ( សង់គៈមៈកិច ឬ សង់គំ-មៈ– ) កិច្ចការក្នុងសង្គម ឬរបស់សង្គម; កិច្ចការដែលធ្វើឡើងដើម្បីជួយយឹតយោងសង្គមមនុស្សឲ្យបានសុខចម្រើន ។
ឈ្មោះក្រសួងរដ្ឋមន្រ្តីមួយកាន់កាប់មុខការដូចពោលខាងលើនេះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រសួងសង្គមកិច្ច ។ សង្គមដ្ឋាន, –មាល, –សភា, –សាលា ទីឬរោងសម្រាប់ប្រជុំ។ សង្គមភាព ភាពនៃសង្គម ។ ល ។

                       ភាព ឬការប្រមូលផ្តុំមនុស្ស និងសត្វ នៅក្រោមអំណាចច្បាប់ជាមួយគ្នា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ការជួបជុំគ្នា, ការប្រជុំគ្នា; ការរាប់រកគ្នា, ការប្រមូលរួបរួមផ្ដុំមនុស្ស ឬសត្វ ។
ឧទាហរណ៍៖​ សង្គមមនុស្ស, សង្គមសត្វ ។ វេវ. សង្គតិ ។

                      សង្គមកិច្ច ( សង់គៈមៈកិច ឬ សង់គំ-មៈ– ) កិច្ចការក្នុងសង្គម ឬរបស់សង្គម; កិច្ចការដែលធ្វើឡើងដើម្បីជួយយឹតយោងសង្គមមនុស្សឲ្យបានសុខចម្រើន ។
ឈ្មោះក្រសួងរដ្ឋមន្រ្តីមួយកាន់កាប់មុខការដូចពោលខាងលើនេះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រសួងសង្គមកិច្ច ។ សង្គមដ្ឋាន, –មាល, –សភា, –សាលា ទីឬរោងសម្រាប់ប្រជុំ។ សង្គមភាព ភាពនៃសង្គម ។ ល ។

                       ភាព ឬការប្រមូលផ្តុំមនុស្ស និងសត្វ នៅក្រោមអំណាចច្បាប់ជាមួយគ្នា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គតិភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ
មានន័យថា គ្រប់ក្រសួង ស្ថាប័ន ឬអង្គភាពសាធារណៈប្រហាក់ប្រហែល និងរដ្ឋបាលថ្នាក់ក្រោមជាតិទាំងអស់របស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ត្រូវអនុវត្តគោលការណ៍តែមួយដោយប្រទាក់ក្រឡាគ្នា។
ការរាប់អានគ្នា ការរួបរួមគំនិតគ្នា ការជួបប្រសព្វគ្នាសេចក្តីស្មោះស្មើទៅវិញទៅមករកគ្នា។ ក្នុងន័យសេដ្ឋកិច្ច ពាក្យនេះប្រើសំដៅដល់ភាពចុះសម្រុងគ្នារវាងវិវិធភាពផ្សេងគ្នា។
ឧទាហរណ៍៖ រាជរដ្ឋាភិបាលទទួលស្គាល់នូវភាពចាំបាច់នៃការធានាសង្គតិភាពនៃឋានានុក្រម តួនាទី ខ្លឹមសារ និងលំដាប់លំដោយនៃការអនុវត្តរវាង<<យុទ្ធសាស្រ្តចតុកោណ>>ជាមួយនឹង<<ផែនការយុទ្ធសាស្រ្តអភិវឌ្ឍន៍ជាតិ>>ក៏ដូចជាយុទ្ធសាស្រ្តអភិវឌ្ឍន៍តាមវិស័យព្រមទាំងជាមួយនឹងឯកសារដែលមានលក្ខណៈជាផែនការគោលនយោបាយកម្មវិធីវិនិយោគ និងថវិកាជាតិ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គតិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ការរាប់រកគ្នា ការរាប់អានគ្នា ការរួបរួមគំនិតគ្នា; ការចួបប្រសព្វគ្នា; សេចក្ដីស្មោះស្មើទៅវិញទៅមករកគ្នា; ការប្រជុំ ការចួបជុំគ្នា; សមាគម។ សង្គតិភាព ភាពនៃសង្គតិ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្គតិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ការរាប់រកគ្នា ការរាប់អានគ្នា ការរួបរួមគំនិតគ្នា; ការចួបប្រសព្វគ្នា; សេចក្ដីស្មោះស្មើទៅវិញទៅមករកគ្នា; ការប្រជុំ ការចួបជុំគ្នា; សមាគម។ សង្គតិភាព ភាពនៃសង្គតិ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ខ្យានុគ្រោះ

មានន័យថា ( ម. ព. សំខ្យានុគ្រោះ )។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ខ្

មានន័យថា មើលពាក្យ សំខ្យា។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ខោភ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា  ( បា.; សំ. សំក្សោភ ) ការកម្រើក សេចក្ដីរំជួល ញាប់ញ័រ។សង្ខោភការណ៍ ហេតុដែលនាំបណ្ដាលឲ្យមានសេចក្ដីរំជួល ។
ប្រើដូចជា គុ. ក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ សង្ខោភចិត្ត ចិត្តដែលរំជួល។ ល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

សង្ខេបកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការដកថយខ្លួនចេញ ។
ការធ្លាក់ចុះនៃសេដ្ឋកិច្ចដែលបណ្តាលឱ្យផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបធ្លាក់ចុះ និងអូសបន្លាយក្នុងរយៈពេល ៦ខែ ទៅ ១ឆ្នាំ។
ឧទាហរណ៍៖ វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុនៅអាស៊ីក្នុងឆ្នាំ១៩៩៧ ធ្វើឱ្យមានសង្ខេបកម្មសេដ្ឋកិច្ច។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត