Category: A Khmer Dictionary

ទេហក្ស័យ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. ទេហក្សយ; បា. ទេហក្ខយ) សភាវៈញុំាងរាងកាយឲ្យអស់គឺរោគ , ជំងឺ ។

ទេស្នា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យ​ក្លាយ​មក​អំពី ទេសនា (ម. ព. ទេសន៍ និង ទេសនា ផង) ។

ទេសាភិបាល

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ទេស “ប្រទេស” + អភិបាល “អ្នកគ្រប់គ្រងរក្សា”) មន្រ្តីអ្នករក្សាប្រទេស, អ្នករក្សាខែត្រ (អភិបាលខែត្រ ) ។
បុគ្គលិកជាអ្នកត្រួតត្រាទទួលខុសត្រូវ លើគ្រឹះស្ថានសាធារណៈណាមួយ។

ទេសភាព

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. —ភាវ) ភាពរបស់ប្រទេស, បែបភាពរបស់ស្រុកភូមិ ដែលប្រកបដោយធម្មជាតិគឺ ទឹក ដី ព្រៃព្រឹក្សាជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ ទេសភាព​មាត់​សមុទ្រ​គួរ​ឲ្យ​ពិត​ពិល​រមិល​មើល​ពន់ពេក ។

                   ទឹកដី ព្រៃឈើត្រង់កន្លែងណាមួយ ដែលភ្នែកមើលទៅឃើញ ។

ទេសពណ៌នា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការថ្លែងរៀបរាប់ពីប្រទេសណាមួយ ។

ទេសន្តរប្រវេសន៍

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការគោចរពីប្រទេសមួយ ទៅប្រទេសមួយ ដើម្បីតាំង​លំនៅរកស៊ីចិញ្ចឹមជីវិត ។

ទេសន៍

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ទេសនា ) ដំណើរសំដែង, ការសំដែងធម៌
ឧទាហរណ៍៖ ស្ដាប់​ទេសន៍ ។ តាម​ទម្លាប់​ច្រើន​ប្រើ​ជា កិ. ឬ គុ. និមន្ត​លោក​ទេសន៍; សាស្រ្តា​ទេសន៍ (ខាង កិ. ឬ គុ. គួរ​ប្រើ ទេស វិញ; ម. ព. ទេស ២ កិ.) ។

ទេសនា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.) ដូច​គ្នា​នឹង ទេសន៍ ដែរ ។

ទេសធម៌

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ.) ច្បាប់​សម្រាប់​ប្រទេស​នីមួយ​ៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រព្រឹត្ត​ប្រតិបត្តិ​តាម​ទេស​ធម៌ ។

ទេសចរណ៍ធម្មជាតិ

?ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ
មានន័យថា សេវាកម្មទេសចរណ៍នានា ដែលមិនធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថានធម្មជាតិជុំវិញតំបន់ទេសចរណ៍ និងមានរូបភាពនិន្នាការបម្រើឱ្យសកម្មភាពអភិរក្ស។

ទេសចរណ៍

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. — ចរណ) ការធ្វើដំណើរកំសាន្តលំហែចិត្តនៃជនបរទេស ។ ឈ្មោះក្រសួងរដ្ឋមន្ត្រីមួយកាន់កាប់ខាងមុខការនេះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រសួង​ទេសចរណ៍ ។

                  ការធ្វើដំណើរកំសាន្ត លំហែរ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ
មានន័យថា សកម្មភាពទាំងឡាយរបស់បុគ្គល ដែលធ្វើដំណើរទៅ និងស្នាក់នៅកន្លែងផ្សេង ក្រៅពីបរិយាកាសប្រក្រតីរបស់គេ សម្រាប់រយៈពេលកំណត់មួយ ដែលមិនលើសពីមួយឆ្នាំជាប់ៗគ្នា ដើម្បីសម្រាក លំហែ កម្សាន្ត ធុរកិច្ច និងគោលបំណងទេសចរណ៍ស្របច្បាប់ផ្សេងៗទៀត។

ទេសចរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.) ជន​អ្នក​ធ្វើ​ដំណើរ​លំហែ​កំសាន្ត ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រាសាទ​នគរ​វត្ត ជា​ទី​ចាប់​អារម្មណ៍​យ៉ាង​ក្រៃលែង​នៃ​ពួក​ទេសចរ​បរទេស ។

                  ជនដែលធ្វើដំណើរកំសាន្ត ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ
មានន័យថា បុគ្គលទាំងឡាយ ជាជនជាតិកម្ពុជា ឬជនបរទេសដែលមកដល់តំបន់ផ្សេង ក្រៅពីបរិយាកាសប្រក្រតីរបស់គេ ស្នាក់នៅទីនោះចាប់ពីមួយយប់ឡើងទៅ និងមិនលើសពីរយៈពេលដែលកំណត់ដើម្បីសម្រាកលំហែ កម្សាន្ត ធុរកិច្ច និងគោលបំណងទេសចរណ៍ស្របច្បាប់ផ្សេងៗទៀត ព្រមទាំងមិនទាក់ទងដល់គោលបំណងតាំងទីលំនៅ ឬធ្វើសកម្មភាពណាមួយដែលទទួលបានប្រាក់កម្រៃនៅទីនោះ។

ទេសកាល

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ទេស+កាល ) កាលសម័យរបស់ប្រទេស ឬកាលដែលនិយមទៅតាមប្រទេស ។ កាលដែលប្លែក; ពុំជួរកាល គឺកាលសម័យដែលបណ្ដាលឲ្យកើតមានហេតុឬអ្វីឡើងខុសពីធម្មតា ។
ឧទាហរណ៍៖ កំពុង​នៅ​សុខ​ៗ មិន​ដឹង​ជា​ទេសកាល​អ្វី ស្រាប់​តែ​មក​នាំ​បណ្ដាល​ឲ្យ​កំពូល​ចេតិយ រលំ​បាក់​ខ្ទេចខ្ទី​អស់ ។

ទេស

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា (បា. ទិស > ទេស ) សំដែង, និយាយពន្យល់ក្នុងផ្លូវព្រះពុទ្ធសាសនា ។
ឧទាហរណ៍៖ និមន្តលោកទេសមហាជាតក៍ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ប្រទេស; ភូមិ ( ទោះមានមនុស្សនៅក្ដី ឥតមានមនុស្សនៅក្ដី) ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រុក​ទេស ។

                 ឈ្មោះសំពត់សាច់ម៉ដ្ឋច្រើនបែប : សំពត់ទេស (ច្រើនហៅថា ទេសឯក : ទេសឯកស, ទេសឯកខ្មៅ) ។ មើលក្នុងពាក្យ ផាឌិប ទៀតផង ។ គ្រឿងសម្លវិសេសដែលមានក្លិនក្រអូបប្រហើរមានរសឆ្ងាញ់ពីសា ក៏ហៅថា ទេស ដែរ : គ្រឿងទេស ។ អាហារទិព្វទេស គឺអាហារមានឱជារសឆ្ងាញ់ពីសាប្រដូចនឹងអាហារទិព្វ(ច្រើនប្រើក្នុងសាស្ត្រាបុរាណ) ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលធំដំបងមាំខ្ពស់ ។

ឧទាហរណ៍៖ សេះទេស; កប្បាសទេស, ចំប៉ីទេស (ព្រោះមានពូជដើមមកពីបរទេស) ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលដើរសាត់ព្រាត់ ឬសាត់អណ្តែតទៅតាមតែប្រទះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរទេស ។

ទេវីសោភា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កញ្ញាដែលត្រូវបានគេជ្រើសសម្រាំងខាងលំអ សម្រស់ជាប់លេខ១ នៅក្នុងប្រទេស ។

ទេវី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ម. ព. ទេពី) ។

ទេវិន្ទ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.; សំ. ទេវេន្ទ្រ) ព្រះឥន្ទ្រ; ព្រះឥន្ទ្របានជាមានព្រះនាមថាទេវិន្ទនេះ ពីព្រោះព្រះអង្គជាធំជាងអស់ទេវតាក្នុងស្ថានសួគ៌ពីរជាន់ គឺជាន់ចាតុម្មហារាជិកានិងត្រៃត្រិង្ស ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា (បា.; សំ. ទេវេន្ទ្រ) ព្រះឥន្ទ្រ; ព្រះឥន្ទ្របានជាមានព្រះនាមថាទេវិន្ទនេះ ពីព្រោះព្រះអង្គជាធំជាងអស់ទេវតាក្នុងស្ថានសួគ៌ពីរជាន់ គឺជាន់ចាតុម្មហារាជិកានិងត្រៃត្រិង្ស ។

ទេវា—

មានន័យថា ( មើលក្នុងពាក្យ ទេវ ) ។

ទេវាវិនិច្ឆ័យ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ទេវ + វិនិច្ឆយ “”ការវិនិច្ឆ័យរបស់ទេវតា””) ពាក្យនេះ ខ្មែរយើងប្រើឲ្យឈ្មោះប្រាសាទជាស្ថានសម្រាប់ប្រជុំធំនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំងចតុម្មុខ ជាប្រាសាទដែលតម្កល់ស្វេត្រឆត្រធំសម្រាប់រាជ្យ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះទីន័ងទេវាវិនិច្ឆ័យ ឬ ប្រាសាទទេវាវិនិច្ឆ័យ ។

ទេវាយុធ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ.) អាវុធរបស់ទេវតា គឺឥន្ទធនូ ។

ទេវាយតនៈ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ) លំនៅទេវតា (ដូចគ្នានឹង ទេវស្ថាន ដែរ ) ។

ទេវានុភាព

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ទេវានុភាវ) អានុភាពនៃទេវតា (ម. ព. អានុភាព ផង) ។

ទេវា

មានន័យថា ដូចគ្នានឹង ទេពា ។

ទេវឫទ្ធិ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. ) ឫទិ្ធរបស់ទេវតា ( ម. ព. ឫទ្ធិ ផង) ។

ទេវស្ថាន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ.; បា. ទេវដ្ឋាន) ទី, លំនៅរបស់ទេវតា ។ ប្រាសាទ, អាស្រម, រោងតម្កល់ទេវរូបតាមសណ្ដាប់ពួកព្រាហ្មណ៍ ។

ទេវស្ថាន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ.; បា. ទេវដ្ឋាន) ទី, លំនៅរបស់ទេវតា ។ ប្រាសាទ, អាស្រម, រោងតម្កល់ទេវរូបតាមសណ្ដាប់ពួកព្រាហ្មណ៍ ។

ទេវវិមាន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដូចគ្នានឹង ទេពវិមាន ។

ទេវលោក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ) លោកជាទីនៅនៃពួកទេវតា, ស្ថានសួគ៌ ។

ទេវរូប

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ) រូបទេពតា ; រូបប្រៀបដោយរូបទេពតា ។

ទេវរាជ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា.) សេ្ដចនៃទេវតា ឬទេវតាជាស្ដេច; ព្រះឥន្រ្ទ ។

ទេវភូត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.) ពួកភូត (សត្វ ) គឺទេព្ដា; ទេព្ដាទុកដូចជាពួកភូត ។

ទេវបុត្តមារ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.) មារ​ដែល​ជា​ទេវបុត្ត បាន​ដល់​ស្ដេច​មារាធិរាជ មាន​កំណើត​ក្នុង​ជាន់​ទេវតា​ដែល​តែង​តែ​បង្ក​ព្យុះ​ភ្លៀង​ឲ្យ​កើត​ការ​ភ័យ​ខ្លាច ។ ក្នុង​គម្ពីរ​ពុទ្ធសាសនា​មាន​តំណាល​ថា ទេវបុត្តមារ (មារាធិរាជ) បាន​ប្រើ​កូន​ស្រី​ខ្លួន ៣ នាក់​គឺ នាង​តណ្ហា, នាង​រាគា, និង​នាង​អរតី ឲ្យ​ទៅ​ផ្ចាញ់​ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ តែ​ដោយ​ព្រះ​អង្គ​ជា​បុគ្គល​អស់​កិលេស, មិន​ចាប់​អារម្មណ៍, មិន​រំភើប​នឹង​ឧបាយកល​ខ្មៅ​កខ្វក់​ទាំង​នោះ​ឡើយ ។

ទេវបុត្ត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.; សំ. ទេវបុត្រ ) ទេវតាប្រុស ។

ទេវបញ្ជា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សេចក្ដីបង្គាប់របស់ទេវតា ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះឥន្រ្ទទ្រង់មានទេវបញ្ជាទៅនឹងព្រះវិស្សកម្មទេវបុត្រឲ្យចុះមកនិម្មិតអាស្រមថ្វាយព្រះវេស្សន្ដរ ។

ទេវនិករ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ម. ព. ទេពនិករ) ។

ទេវនារី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ម. ព. ទិព្វនារី ) ។

ទេវនាគរី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. ទេវ “ទេវតា” + នាគរី “ស្រ្តីអ្នកក្រុង; ស្រ្តីអ្នកឈ្លាសខាងឧបាយល្បួង . . .”) ឈ្មោះអក្សរមួយបែបរបស់ពួកព្រហ្មណ៍ក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា មានតាំងពីយូរអង្វែងហើយដរាបមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ, សម្រាប់កត់ត្រាភាសាសំស្រ្កឹត ។
ឧទាហរណ៍៖ អក្សរទេវនាគរី ។

ទេវធីតា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ម. ព.ទេពធីតា) ។

ទេវធម៌

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ.; បា. ទេវធម្ម ) ធម៌សម្រាប់ទេវតា ឬធម៌សម្រាប់ធ្វើបុគ្គលឲ្យបានជាទេវតា; ទេវធម៌មាន ២ យ៉ាងគឹ ហិរិ សេចក្ដីខ្មាសអំពើអាក្រក់; ឱត្តប្ប: សេចក្ដីរាងចាលរអានឹងអំពើអាក្រក់ ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សមានហិរិនិងឱត្តប្បៈ ហៅថាអ្នកមានទេវធម៌ ។

ទេវទេព

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ទេវទេវ) ទេវតារបស់ទេវតា ឬទេវតាកន្លងលើសអស់ទេវតា (ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ; ព្រះព្រហ្ម )។

ទេវទូត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ) បម្រើរបស់ទេវតា, ទេវតាអ្នកទទួលខ្លួនបម្រើសម្រេចកិច្ចការអ្វី ម្យ៉ាងៗ (ម. ព. ទូត ផង )។

ទេវទត្ត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ) ឈ្មោះភិក្ខុមួយរូបជាព្រះអនុជអយ្យិកាមួយ គឺជីដូនមួយនឹងព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធសក្យមុនីគោតម (ប៉ែកខាងព្រះវរមាតារបស់ព្រះអង្គ ); ទេវទត្តនេះ, លុះបួសហើយបានយូរបន្តិចមក, ក៏តាំងចិត្តជាសត្រូវនឹងព្រះសក្យមុនីសម្ពុទ្ធ, ខំប្រឹងធ្វើព្យាយាមនឹងសម្លាប់ព្រះអង្គ ប៉ុន្តែមិនបានសម្រេចដូចបំណង, ត្រាតែព្រះធរណីស្រូបខ្លួនយកទៅ ។ ព. ទ. បុ. ចិត្តជាទេវទត្ត មាត់ជាទេវតា សេចក្ដីថា ចិត្តអាក្រក់ប្រហែលនឹងចិត្តទេវទត្ត ប៉ុន្តែសំដីដែលចេញពីមាត់ទន់ផ្អែមពីរោះគួរនឹងឲ្យទុកចិត្តថាពិតប្រាកដដូចជាទេវតា ។

ទេវតាពលី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ទេវតាពលិ ឬ —ពលី; សំ. ទេវតាពលិន៑) គ្រឿងបូជាចំពោះទេវតា ។
ទេវតាពលីមាន២យ៉ាងគឺ ១- ខាងពុទ្ធសាសនាប្រើឧទ្ទិស ចំណែកបុណ្យជូនចំពោះទេវតា; ២- ខាងលទ្ធិខ្លះក្រៅពីពុទ្ធសាសនា ប្រើបូជាវត្ថុផ្សេងៗមានភោជនាហារជាដើម ចំពោះទេវតា (ម. ព. ពលី ទៀតផង)។

ទេវតានិយម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា លទ្ធិដែលទទួលថា មានព្រះអាទិទេព ជាអ្នកឱ្យសេចក្តីសុខ ឬទុក្ខដល់​មនុស្ស​លោក។

ទេវតាធិបតេយ្យ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សង្គមដែលសម្គាល់ថា​ អ្នកគ្រប់គ្រងសុទ្ធសឹងតែបានទទួល​អំណាច​មកពីព្រះអាទិទេព ។

ទេវតា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ម. ព. ទេព និង ទេពតា) ។
អមនុស្សដែលគេជឿថា មានឥទ្ធានុភាព អាចឱ្យសេចក្តីសុខ ឬទុក្ខដល់មនុស្សបាន ។

ទេវកញ្ញា ឬ ទេវកន្យា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ម. ព. ទេពកញ្ញា ) ។

ទេវ —

មានន័យថា ( មើលក្នុងពាក្យ ទេវ )។

ទេវ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ) ( ម. ព. ទេព ) ។ ទេវៈបពិត្រព្រះសម្មតិទេពក្សត្រថ្លៃប្រសើរអើយ! រីប្រទេសដែលបានសុខស្បើយឥតមានទុក្ខភ័យ ទាំងនេះក៏ដោយសារតែព្រះតេជះសម្ភារបារមីទសពិធរាជធម៌នៃព្រះអង្គ ! ( ព. ទេ. ប្រែរយបុរាណ ) ។ ទេវកញ្ញា ឬ ទេវកន្យា ន. (ម. ព. ទេពកញ្ញា ) ។ ទេវតា (ទេវៈដា) ន. (ម. ព. ទេព និង ទេពតា) ។ទេវតាពលី (ទេវៈតាពៈលី) ន. (បា. ទេវតាពលិ ឬ —ពលី; សំ. ទេវតាពលិន៑) គ្រឿងបូជាចំពោះទេវតា ។ ទេវតាពលីមាន២យ៉ាងគឺ ១- ខាងពុទ្ធសាសនាប្រើឧទ្ទិស ចំណែកបុណ្យជូនចំពោះទេវតា; ២- ខាងលទ្ធិខ្លះក្រៅពីពុទ្ធសាសនា ប្រើបូជាវត្ថុផ្សេងៗមានភោជនាហារជាដើម ចំពោះទេវតា (ម. ព. ពលី ទៀតផង)។ ទេវទូត ន. (សំ. បា. ) បម្រើរបស់ទេវតា, ទេវតាអ្នកទទួលខ្លួនបម្រើសម្រេចកិច្ចការអ្វី ម្យ៉ាងៗ (ម. ព. ទូត ផង )។ ទេវទេព (ទេវៈទេប) ន. (សំ. បា. ទេវទេវ) ទេវតារបស់ទេវតា ឬទេវតាកន្លងលើសអស់ទេវតា (ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ; ព្រះព្រហ្ម )។ ទេវធម៌ (ទេវៈធ័រ) ន. (សំ.; បា. ទេវធម្ម ) ធម៌សម្រាប់ទេវតា ឬធម៌សម្រាប់ធ្វើបុគ្គលឲ្យបានជាទេវតា; ទេវធម៌មាន ២ យ៉ាងគឺ ហិរិ សេចក្ដីខ្មាសអំពើអាក្រក់; ឱត្តប្ប: សេចក្ដីរាងចាលរអានឹងអំពើអាក្រក់ : មនុស្សមានហិរិនិងឱត្តប្បៈ ហៅថាអ្នកមានទេវធម៌ ។ ទេវធីតា (ទេវៈធីដា) ន. (ម. ព.ទេពធីតា) ។ ទេវនាគរី ( ទេវៈនាគៈរី) ន. (សំ. ទេវ “ទេវតា” + នាគរី “ស្រ្តីអ្នកក្រុង; ស្រ្តីអ្នកឈ្លាសខាងឧបាយល្បួង . . .”) ឈ្មោះអក្សរមួយបែបរបស់ពួកព្រាហ្មណ៍ក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា មានតាំងពីយូរអង្វែងហើយដរាបមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ, សម្រាប់កត់ត្រាភាសាសំស្រ្កឹត : អក្សរទេវនាគរី ។ ទេវនារី ( ទេវៈ—) ន. (ម. ព. ទិព្វនារី ) ។ ទេវនិករ (ទេវៈ—) ន. (ម. ព. ទេពនិករ) ។ ទេវនិកាយ (ទេវៈ—) ន. (ម. ព. ទេពនិកាយ) ។ ទេវបញ្ជា (ទេវៈប័ញជា) ន. សេចក្ដីបង្គាប់របស់ទេវតា : ព្រះឥន្រ្ទទ្រង់មានទេវបញ្ជាទៅនឹងព្រះវិស្សកម្មទេវបុត្រឲ្យចុះមកនិម្មិតអាស្រមថ្វាយព្រះវេស្សន្ដរ ។ ទេវបុត្ត ( ទេវៈបុត) ន. (បា.; សំ. ទេវបុត្រ ) ទេវតាប្រុស ។ ទេវបុត្រ ( ទេវៈបុត) ន. ដូចគ្នានឹង ទេវបុត្ត ដែរ ។ ទេវភូត ( ទេវៈ—) ន. (បា.) ពួកភូត (សត្វ ) គឺទេព្ដា; ទេព្ដាទុកដូចជាពួកភូត ។ ទេវរាជ ( ទេវៈរាច) ន. (សំ. បា.) សេ្ដចនៃទេវតា ឬទេវតាជាស្ដេច; ព្រះឥន្រ្ទ ។ ទេវរូប ( ទេវៈ—) ន. (សំ. បា. ) រូបទេពតា ; រូបប្រៀបដោយរូបទេពតា ។ ទេវលោក ( ទេវៈ—) ន. (សំ. បា. ) លោកជាទីនៅនៃពួកទេវតា, ស្ថានសួគ៌ ។ ទេវវិមាន ( ទេវៈ—) ន. ដូចគ្នានឹង ទេពវិមាន ។ ទេវស្ថាន (ទេវៈ—) ន. (សំ.; បា. ទេវដ្ឋាន) ទី, លំនៅរបស់ទេវតា ។ ប្រាសាទ, អាស្រម, រោងតម្កល់ទេវរូបតាមសណ្ដាប់ពួកព្រាហ្មណ៍ ។ ទេវឫទ្ធិ ( ទេវៈរឹត) ន. (សំ. ) ឫទិ្ធរបស់ទេវតា ( ម. ព. ឫទ្ធិ ផង) ។ ទេវា ដូចគ្នានឹង ទេពា។ទេវានុភាព (—ភាប) ន. (សំ. បា. ទេវានុភាវ) អានុភាពនៃទេវតា (ម. ព. អានុភាព ផង) ។ ទេវាយតនៈ ( ទេវាយៈតៈន៉ៈ) ន. (សំ. បា. ) លំនៅទេវតា (ដូចគ្នានឹង ទេវស្ថាន ដែរ ) ។ ទេវាយុធ (—យុត) ន. (សំ.) អាវុធរបស់ទេវតា គឺឥន្ទធនូ ។ ទេវាវិនិច្ឆ័យ ន. (បា. ទេវ + វិនិច្ឆយ “ការវិនិច្ឆ័យរបស់ទេវតា”) ពាក្យនេះ ខ្មែរយើងប្រើឲ្យឈ្មោះប្រាសាទជាស្ថានសម្រាប់ប្រជុំធំនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំងចតុម្មុខ ជាប្រាសាទដែលតម្កល់ស្វេត្រឆត្រធំសម្រាប់រាជ្យ : ព្រះទីន័ងទេវាវិនិច្ឆ័យ ឬ ប្រាសាទទេវាវិនិច្ឆ័យ ។

ទេល, ទិលទង់

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ស្មៅរឹង កម្ពស់ ១៥-៦០ ស.ម ដុះក្នុងព្រៃស្រោងឫតាមមាត់ផ្លូវនៃទ្វីបអាស៊ី និងអូស្រ្តាលីផ្នែកក្តៅ។ ឫស បង្កើតជាមើមជាតិម្សៅ អាចស្ងោរបរិភោគបាន។

ទេរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​ទ្រេត, ជ្រេ, ជ្រាល ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើម​ត្នោត​ទេរ, ច្រាំង​ទេរ, ព្រះ​អាទិត្យ​ជ្រេ​ទេរ​ទាប​ទៅ​ខាង​ទិស​បស្ចិម ។

ទេយ្យវត្ថុ

មានន័យថា ដូច​គ្នា​នឹង ទេយ្យទាន ។

ទេយ្យធម៌

មានន័យថា ដូច​គ្នា​នឹង ទេយ្យទាន ។

ទេយ្យទាន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.) ឈ្មោះ​វត្ថុ​ដែល​គេ​ត្រូវ​ឲ្យ​ជា​ទាន; បច្ច័យ​ទាំង ៤ មាន​ចីវរប្បច្ច័យ​ជាដើម ក៏​ហៅ​ថា ទេយ្យទាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ទទួល​ទេយ្យទាន, ប្រគេន​ទេយ្យទាន​ចំពោះ​ព្រះ​សង្ឃ ។

ទេព្រក្ស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ម. ព. ទេពារក្ស) ។

ទេព្ដា

មានន័យថា (ម. ព. ទេពតា ) ។

ទេពី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ទេវី, វ > ព = ទេពី ) ភរិយាធំរបស់ព្រះសម្មតិទេព គឺស្រ្តីជាភរិយានៃក្សត្រទ្រង់រាជ្យ ដែលស្ដេចបានអភិសេកតាំងពេញទីជាមហេសី ឬជាអគ្គមហេសី ។

ទេពា—

មានន័យថា ( មើលក្នុងពាក្យ ទេព ) ។

ទេពារក្ស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. ទេវ + អារក្ស; បា. ទេវ + អារក្ខ ) ទេពតាអ្នករក្សាមនុស្ស ឬរក្សាអ្វីៗ; ប្រើជា ទេព្រក្ស ក៏មាន ។

ទេពា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ទេវា) ទេវតាទាំងឡាយ, ពួកទេវតា ។

ទេពអប្សរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. ទេវ + អប្សរា; បា. ទេវ + អច្ឆរា ) ស្រ្តីទេពតា, ស្រីសួគ៌ ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រីទេពអប្សរ (ហៅ ស្រីទេពអប្សរា ក៏បាន ) ។ ប្រើក្លាយជា ទេពអក្សរ ក៏មាន ។

ទេពអក្សរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ម. ព. ទេពអប្សរ )។

ទេពស្រ្តី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. ទេវស្រ្តី ) ស្រីទេពតា, ស្រីអប្សរ, ស្រីសួគ៌ ។

ឧទាហរណ៍៖ នាងទេពស្រ្តី ។

ទេពវិមាន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ទេវ + វិមាន ) វិមានរបស់ទេវតា, លំនៅទេពតា (ហៅ ទេពពិមាន ក៏បាន) ។

ទេពរំជួល

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះមន្តស្នេហ៍មុខមួយប្រភេទដែលអ្នកប្រកាន់ជឿខាងរបៀនស្នេហ៍សន្មតហៅដោយអំនួតថា កាលបើប្រសិទ្ធី ឬសូត្រកាលណា សូម្បីទេពតាក៏រំជួលចិត្តស្រឡាញ់តែរាល់គ្នាដែរ ។ ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទ មានផ្កាក្លិនពិដោរឈ្ងប់, ច្រើនមានតែនៅភ្នំខ្លះដោយអន្លើ គេថាច្រើនមានក្នុងស្រុកកំពង់សោម ខេត្តកោះកុង ។ ឈ្មោះបទភ្លេងមួយប្រភេទ ។

ទេពរបាំ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ងារមន្រ្តីទីចាងហ្វាងពួករបាំព្រះរាជទ្រព្យតាំងដោយសន្មតិលើកថាមានចំណេះខាងរាំ ប្រៀបដូចជារបាំរបស់ទេព្ដា ។

ទេពប្រណម្យ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. ទេវ + ប្រណម្យ ) រូបទេពតាសំពះ; ច្រើនធ្វើឲ្យឃើញតែពីត្រឹមផ្ចិតឡើងទៅលើ ។
ឧទាហរណ៍៖ រូបទេពប្រណម្យ ។

ទេពនិមិ្មត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ទេវ + និម្មិត; សំ. ទេវ + និរ្មិត “ដែលទេវតានិម្មិត” ) ខ្មែរយើងប្រើពាក្យនេះជាងារមន្រ្តីជាងគំនូរដែលមានថ្វីដៃគួរល្អប្រដូចនឹងគំនូរដែលទេវតានិម្មិត
ឧទាហរណ៍៖ ឧញ៉ាទេពនិម្មិត ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា (បា. ទេវ + និម្មិត; សំ. ទេវ + និរ្មិត “ដែលទេវតានិម្មិត” ) ខ្មែរយើងប្រើពាក្យនេះជាងារមន្រ្តីជាងគំនូរដែលមានថ្វីដៃគួរល្អប្រដូចនឹងគំនូរដែលទេវតានិម្មិត ។
ឧទាហរណ៍៖ ឧញ៉ាទេពនិម្មិត ។

ទេពនិមន្ត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ទេវ + និមន្តិត) អ្នកដែលពួកទេវតាអញ្ជើញឲ្យចុះមកកើតជាមនុស្ស ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា (បា. ទេវ + និមន្តិត) អ្នកដែលពួកទេវតាអញ្ជើញឲ្យចុះមកកើតជាមនុស្ស ។

ទេពនិមត្តន៍

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ទេវ + និមន្តន ) ដំណើរអញ្ជើញរបស់ពួកទេវតា ឬដំណើរដែលពួកទេពតាអញ្ជើញទេវតាណាមួយឲ្យចុះមកកើតជាមនុស្ស ។

ទេពនិកាយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ទេវ + និកាយ ) ពួកទេវតា, ពពួកទេពតា ។

ទេពនិករ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ទេវ + និករ ) ពពួកទេវតា ។
ឧទាហរណ៍៖ សូមទេពនិករអមរមេឃ តាំងចិត្តស្មោះត្រេកអរសាទរ ប្រសិទ្ធិ៍សព្ទសាធុការពរ ដល់អ្នកនគរទាំងអស់គ្នា ។

ទេពនារី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ទេវនារី) ដូចគ្នានឹង ទិព្វនារី (ម. ព. នោះ) ។

ទេពធីតា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ទេវធីតា) កូនស្រីនៃទេពតា, ស្រីទេពតា ។
ឧទាហរណ៍៖ នាងទេពធីតា ។

ទេពតា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ទេវតា) អមនុស្សដែលជាទិព្យ, អមរ ។
ទេពទារូ ( ទេព—) ឬ ទេព្វិរូ ន. (សំ. ទេវទារូ; បា. ទេវទារុ) ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទ សំបកមានក្លិនក្រអូប, ច្រើនប្រើជាថ្នាំខ្យល់ ។

ទេពច្យុតិ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. ទេវ + ចុតិ ឬ ច្យុតិ; បា. ទេវ + ចុតិ) ដំណើរឃ្លាតចាកទេវលោក គឺដំណើរទទួលមរណភាពរបស់ទេវតា ។

ទេពច្យុត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. ទេវ + ចុត ឬ ច្យុត; បា. ទេវ + ចុត ) ទេវតាដែលឃ្លាតចាកទេវលោក, សត្វដែលឃ្លាតចាកទេវលោកមក គឺសត្វដែលស្លាប់អំពីទេវលោកមកកើតជាមនុស្ស ។

ទេពកោសល្យ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា តម្រិះប្រាជ្ញារបស់មនុស្ស ដែលឈ្លាសវៃបំផុត ។

ទេពកញ្ញា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ទេវកញ្ញា; សំ. ទេវកន្យា) ស្រីក្រមុំទេពតា, ទេពធីតាក្រមុំ ។
ឧទាហរណ៍៖​​ នាងទេពកញ្ញា, ស្រីទេពកញ្ញា ។

ទេព-ទារូតូច ឬទេពីរូតូច

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រឹក្ស ឬចុល្លព្រឹក្សមានកម្ពស់ ៥-១៥ ម ដុះក្នុងព្រៃក្រាស់ក្នុងទ្វីបអាស៊ី។ ស្លឹកពេលច្របាច់ឱ្យក្លិនក្រអូប ឈើមានក្លិនក្រអូបល្អដូចគ្នា។ គេប្រើស្លឹកក៏បាន ឈើក៏បានស្ងោរផឹកជាថ្នាំលើកទឹកចិត្ត និងកម្លាំង។

ទេព-ទារូ, ទេពពីរូ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រឹក្សកម្ពស់ ១០-១៥ ម ដុះក្នុងព្រៃជ្រៅត្រដាន់លើភ្នំមានឧព្វេធពី ៦០០-៧០០ ម ដុះច្រើនលើភ្នំបូកគោ។ គ្មានដុះក្នុងប្រទេសណាទៀតឡើយក្រៅពីប្រទេសកម្ពុជា។ សម្បកមានក្លិនក្រអូបអាចប្រើជាគ្រឿងទេសបាន ពេលខ្លះ គេបរិភោគជាមួយម្លូជំនួសស្លា។ គ្រូថ្នាំខ្មែរយកសំកទេព្វិរូផ្សំថ្នាំរំងាប់រោគផ្សេងជាច្រើន ដូចជារបេង រដូវមិនទៀង បាក់ច្រាសជាដើម។

ទេព —

មានន័យថា (មើលក្នុងពាក្យ ទេព )។

ទេព

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ទេវ) ទេវតា ។ ទេពកញ្ញា ( ទេពៈក័ញញ៉ា ឬ ទេព—) ន. (បា. ទេវកញ្ញា; សំ. ទេវកន្យា) ស្រីក្រមុំទេពតា, ទេពធីតាក្រមុំ : នាងទេពកញ្ញា, ស្រីទេពកញ្ញា ។ ទេពច្យុត ( ទេពៈចយ៉ុតឬទេព—) ន. (សំ. ទេវ + ចុត ឬ ច្យុត; បា. ទេវ + ចុត ) ទេវតាដែលឃ្លាតចាកទេវលោក, សត្វដែលឃ្លាតចាកទេវលោកមក គឺសត្វដែលស្លាប់អំពីទេវលោកមកកើតជាមនុស្ស ។ ទេពច្យុតិ ( ទេពៈចយ៉ុត ឬទេព—) ន. (សំ. ទេវ + ចុតិ ឬ ច្យុតិ; បា. ទេវ + ចុតិ) ដំណើរឃ្លាតចាកទេវលោក គឺដំណើរទទួលមរណភាពរបស់ទេវតា ។ ទេពជំនុំ ( ទេព—) ន. ប្រជុំទេវតា ឬទេវតាអ្នកជំនុំកិច្ចការ ។ ទេពតា ( ទេព្តា) ន. (សំ. បា. ទេវតា) អមនុស្សដែលជាទិព្យ, អមរ ។ ទេពទារូ ( ទេព—) ឬ ទេព្វិរូ ន. (សំ. ទេវទារូ; បា. ទេវទារុ) ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទ សំបកមានក្លិនក្រអូប, ច្រើនប្រើជាថ្នាំខ្យល់ ។ ទេពធីតា (ទេពៈធីតា ឬ ទេព—) ន. (បា. ទេវធីតា) កូនស្រីនៃទេពតា, ស្រីទេពតា : នាងទេពធីតា ។ ទេពនារី ( ទេពៈ— ឬ ទេប—) ន. (សំ. បា. ទេវនារី) ដូចគ្នានឹង ទិព្វនារី (ម. ព. នោះ) ។ ទេពនិករ ( ទេពៈនិ-ក ឬ ទេប—) ន. ( សំ. បា. ទេវ + និករ ) ពពួកទេវតា : សូមទេពនិករអមរមេឃ តាំងចិត្តស្មោះត្រេកអរសាទរ ប្រសិទ្ធិ៏សព្ទសាធុការពរ ដល់អ្នកនគរទាំងអស់គ្នា ។ ទេពនិកាយ ( ទេពៈ— ឬ ទេប—) ន. (សំ. បា. ទេវ + និកាយ ) ពួកទេវតា, ពពួកទេពតា ។ ទេពនិមន្ត ( ទេប-និមន់) ន. ឬ គុ. (បា. ទេវ + និមន្តិត) អ្នកដែលពួកទេវតាអញ្ជើញឲ្យចុះមកកើតជាមនុស្ស ។ ទេពនិមត្តន៍ ( ទេបនិមន់ ) ន. (បា. ទេវ + និមន្តន ) ដំណើរអញ្ជើញរបស់ពួកទេវតា ឬដំណើរដែលពួកទេពតាអញ្ជើញទេវតាណាមួយឲ្យចុះមកកើតជាមនុស្ស ។ ទេពនិមិ្មត ( ទេប-និម-មិត) ន. ឬ គុ. (បា. ទេវ + និម្មិត; សំ. ទេវ + និរ្មិត “ដែលទេវតានិម្មិត” ) ខ្មែរយើងប្រើពាក្យនេះជាងារមន្រ្តីជាងគំនូរដែលមានថ្វីដៃគូរល្អប្រដូចនឹងគំនូរដែលទេវតានិម្មិត : ឧកញ៉ាទេពនិម្មិត។ ទេពប្រណម្យ ( ទេបប្រណំ ) ន. (សំ. ទេវ + ប្រណម្យ ) រូបទេពតាសំពះ; ច្រើនធ្វើឲ្យឃើញតែពីត្រឹមផ្ចិតឡើងទៅលើ : រូបទេពប្រណម្យ ។ ទេពរបាំ ( ទេ-ប—) ន. ងារមន្រ្តីទីចាងហ្វាងពួករបាំព្រះរាជទ្រព្យតាំងដោយសន្មតិលើកថាមានចំណេះខាងរាំ ប្រៀបដូចជារបាំរបស់ទេព្ដា ។ ទេពរំជួល ( ទេប—) ន. ឈ្មោះមន្តស្នេហ៍មុខមួយប្រភេទដែលអ្នកប្រកាន់ជឿខាងរបៀនស្នេហ៍សន្មតហៅដោយអំនួតថា កាលបើប្រសិទ្ធី ឬសូត្រកាលណា សូម្បីទេពតាក៏រំជួលចិត្តស្រឡាញ់តែរាល់គ្នាដែរ ។ ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទ មានផ្កាក្លិនពិដោរឈ្ងប់, ច្រើនមានតែនៅភ្នំខ្លះដោយអន្លើ គេថាច្រើនមានក្នុងស្រុកកំពង់សោម ខេត្តកោះកុង ។ ឈ្មោះបទភ្លេងមួយប្រភេទ ។ ទេពលេខា ( ទេពៈ— ឬ ទេប—) ន. (សំ. បា. ទេវ + លេខា “គំនូរទេវតា” ) ប្រើជាងារមន្ត្រីជាងគំនូរ តាំងដោយសន្មតិថាជាអ្នកចេះគូរល្អ ប្រៀបប្រដូចនឹងគំនូរទេវតា ។ ទេពវិមាន ន. (សំ. បា. ទេវ + វិមាន ) វិមានរបស់ទេវតា, លំនៅទេពតា (ហៅ ទេពពិមាន ក៏បាន) ។ ទេពសេនា ន. (សំ. បា. ទេវ + សេនា “សេនានៃទេវតា” ) ប្រើជាងារមន្ត្រីក្នុងក្រុមព្រះរាជមន្ទីរតាំងដោយសន្មតិថាមានអានុភាពអង់អាច ប្រៀបដូចជាសេនានៃទេពតា ។ ទេពស្រ្តី ន. (សំ. ទេវស្រ្តី ) ស្រីទេពតា, ស្រីអប្សរ, ស្រីសួគ៌ : នាងទេពស្រ្តី ។ ទេពអក្សរ (ម. ព. ទេពអប្សរ )។ ទេពអប្សរ ន. (សំ. ទេវ + អប្សរា; បា. ទេវ + អច្ឆរា ) ស្រ្តីទេពតា, ស្រីសួគ៌ : ស្រីទេពអប្សរ (ហៅ ស្រីទេពអប្សរា ក៏បាន ) ។ ប្រើក្លាយជា ទេពអក្សរ ក៏មាន ។ ទេពា ន. (បា. ទេវា) ទេវតាទាំងឡាយ, ពួកទេវតា ។ ទេពារក្ស ( ទេពារ័ក) ន. (សំ. ទេវ + អារក្ស; បា. ទេវ + អារក្ខ ) ទេពតាអ្នករក្សាមនុស្ស ឬរក្សាអ្វីៗ; ប្រើជា ទេព្រក្ស ក៏មាន ។

ទេទើរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា (ម. ព. ទឺទើរ) ។ ( ម. ព. ទីទើរ ) ។

ទេត្យ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. ទៃត្យ) ឈ្មោះបិសាចពួក១; ខែ្មរយើងច្រើនហៅក្លាយមកថា ទែព ។
ឧទាហរណ៍៖ យាយ​ទែព (ម. ព. ទេព) ។

ទេតើ

?ថ្នាក់ពាក្យជា និបាតសព្ទ
មានន័យថា និបាត​សព្ទ​ប្រាប់​សេចក្ដី​បញ្ជាក់​ដែល​ផ្ទុយ​គ្នា​ពី​ដំណើរ​ផ្សេង ។
ឧទាហរណ៍៖ អ្នក​ថា​សម្បុរ​ខៀវ​នោះ​មិន​ត្រូវ​ទេ, បៃតង​ទេតើ ! (ព. សា. អ៊ីតើ ឬ ឯតើ : ឯណេះ​អ៊ីតើ ! ខុស​ឯតើ !) ។ ម. ព. តើ ១ និ. ផង ។

ទេញ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា រេញ; ខ្លី​ខុស​ខ្នាត ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្ស​ជើង​ទេញ ជាដើម ។

ទេ

?ថ្នាក់ពាក្យជា និបាតសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យ​បដិសេធ​ជា​ទំនាស់​ផ្ទុយ​គ្នា​នឹង​ពាក្យ អើ។
ឧទាហរណ៍៖ ទេ, មិន​មែន​ទេ; ខ្ញុំ​មិន​ដឹង​ទេ; ខ្ញុំ​មិន​ទៅ​ទេ; ខ្ញុំ​មិន​ព្រម​ទេ ។

ទៀវព្រៃ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះសត្វស្លាបមួយប្រភេទ មានប្រវែង ២៧.៥- ៣១.៥ ស.ម។ ខ្លួនពណ៌បៃតងក្រម៉ៅ ចំពុះធំពណ៌ក្រហម និងមានដៅសនៅស្លាប់សងខាង ជើងក្រហម ។ ទីជំរក: ព្រៃស្បោង ពាក់កណ្ដាលស្បោង ព្រៃល្បោះ និងដំណុះព្រៃក្មេង ។ ជីវសាស្រ្ត: ហើរឆាបស៊ីសត្វល្អិតជាចំណី។ របាយ: វត្តមានពេញមួយឆ្នាំ មានគ្រប់ទីកន្លែង ។ រដូវបន្តពូជ: ចាប់ពីខែ កុម្ភៈ ដល់ខែមិថុនា ។

ទៀវ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​សត្វ​ស្លាប​មួយ​ប្រភេទ មាត្រ​ស្រដៀង​នឹង​លលក, សម្បុរ​ស្លាប​ខាង​ក្រៅ​ប្រផេះ ខាង​ក្នុង​ខៀវ កាល​ណា​ហើរ​ទើប​ឃើញ​ខៀវ, ក្បាល​ធំ, សំឡេង​ស្អា យំ​ឮ​សូរ​ខ្លាំង​មិន​សម​នឹង​មាត្រ មាន​សត្វ​ល្អិត​ដូច​ជា​ចង្រិត, កណ្ដូប, ក្អាត់​និង​កូន​កង្កែប​ជាដើម​ជា​អាហារ ។

ទៀប​កោះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដូច​គ្នា​នឹង ស្ទើរ​កោះ ដែរ គឺ​ជា​នាម​តែ​មួយ​ហៅ ទៀប​កោះ ក៏​បាន ស្ទើរ​កោះ ក៏​បាន (ម. ព. ស្ទើរ​កោះ) ។

ទៀបបារាំង, ទៀបបន្លា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចុល្លព្រឹក្សកម្ពស់ប្រហែលដើមទៀបខ្នុរ មានដើមកំណើតនៅស្រុកអាមេរិកក្តៅដែរ។ គេដាំគ្រប់ប្រទេសក្តៅសកលលោក ដើម្បីយកផ្លែបរិភោគ។ សាច់របស់ផ្លែ វាយឱ្យម៉ត់លាយជាមួយទឹក និងស្ករ ជាភេជ្ជសៈល្អ ត្រជាក់ធ្វើឱ្យមានកម្លាំង ជាសំខាន់សម្រាប់ពួកបុរស។ ស្លឹកគេតែងស្ងោរផឹក ដើម្បីធ្វើឱ្យជំងឺផ្សេងៗបានធូរស្រាល ឬមួយគេយកស្លឹកទៅបំពោកលើកន្លែងណាដែលឈឺ។

ទៀបបាយ, ទៀបស្រុក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចុល្លព្រឹក្សម៉្យាងកម្ពស់ ២-៦ ម មានដើមកំណើតក្នុងស្រុកអាមេរិកក្តៅ (Antille) . គេដាំគ្រាប់ស្រុកក្តៅ ដើម្បីយកផ្លែបរិភោគជាបង្អែម។ សំបកគេតែងត្រាំស្រាស ទុកផឹកសម្រាប់រំងាប់ជំងឺ រាក។

ទៀបខ្នុរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចុល្លព្រឹក្សមួយប្រភេទកម្ពស់ពី ២ ទៅ ៨ ម មានដើមកំណើតក្នុងស្រុកអាមេរិកក្តៅ។ គេដាំទៀបខ្នុរនេះស្ទើរគ្រប់ប្រទេសក្តៅ ដើម្បីយកផ្លែបរិភោគ។ ផ្លែដើមនេះ មានរសផ្អែម មានក្លិនដូចខ្នុរ។

ទៀបកោះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដូចគ្នានឹង ស្ទើរកោះ ដែរ គឺជានាមតែមួយហៅ ទៀបកោះ ក៏បាន ស្ទើរកោះ ក៏បាន (ម. ព. ស្ទើរកោះ)

ទៀប

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះឈើដំណាំពួកមាក់បាត ជាដំណាំមានដើមទាបៗ ល្មមបេះផ្លែបានដោយងាយ, ផ្លែទុំប្រើជាបង្អែមស្រស់, ទៀបមាន ៣ ប្រភេទគឺ ទៀបបាយឬទៀបសាច់ជ្រាយ មានផ្លែទុំសាច់ជ្រាយងាយរលេះ មានរសផ្អែមឈ្ងុយឆ្ងាញ់; ទៀបស្វិត ឬ ទៀបសាច់ស្វិត មានផ្លែប៉ុនគ្នានឹងទៀបបាយដែរ ប៉ុន្តែមានសាច់ស្វិត មិនងាយរលេះ ទុកបានយូរជាងទៀបបាយ មានរសផ្អែមខ្សោយបន្តិចជាងទៀបបាយ; ទៀបបន្លាឬទៀបទេស មានផ្លែធំច្រឡោ មានពកខ្ពស់ៗស្ទើរនឹងហៅថាបន្លាក៏បាន ប៉ុន្តែមិនស្រួចដល់មុតដៃទេ ផ្លែទុំមានសាច់ជ្រាយ មានរសជូរបន្តិចៗ បើដាំនៅដីល្អ មិនសូវជូរប៉ុន្មានទេ; ទៀបនេះមានពូជដំបូងមកពីបរទេស គេច្រើនហៅថាទៀបបារាំង; តាមទម្លាប់ខ្មែរ, បើពូជដំណាំឬរបស់អ្វីដែលមកពីបរទេស គេច្រើនតែហៅថា . . . ទេស ដូចជា : ក្ទម្ពទេស, ចេកទេស, ដំឡូងទេស, សេះទេស, សំបួរទេស, សំពត់ទេស ជាដើម, ទៀបបន្លា នេះអ្នកខ្លះគេក៏ហៅ ទៀបទេស ដែរ ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា អាយតនិបាត
មានន័យថា ជិត, ក្បែរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ម៉ោង ៤ ទៀប​ភ្លឺ, ផ្ទះ​ទៀប​គ្នា ។

ទៀនវស្សា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទៀនធំស្រដៀងគ្នានឹងទៀនជ័យ ប៉ុន្តែសិតដោយក្រមួនច្រើនតាមបាន ដែលទាយកទាយិកាធ្វើប្រគេនភិក្ខុសង្ឃក្នុងថ្ងៃ១៥កើតឬថ្ងៃ១រោចខែអាសាឍសម្រាប់ព្រះភិក្ខុសង្ឃអុជបូជាចំពោះព្រះរត្នត្រ័យរាល់យប់ ក្នុងរដូវវស្សា ។
ឧទាហរណ៍៖​​ ទៀនធំស្រដៀងគ្នានឹងទៀនជ័យ ប៉ុន្តែសិតដោយក្រមួនច្រើនតាមបាន ដែលទាយកទាយិកាធ្វើប្រគេនភិក្ខុសង្ឃក្នុងថ្ងៃ១៥កើតឬថ្ងៃ១រោចខែអាសាឍសម្រាប់ព្រះភិក្ខុសង្ឃអុជបូជាចំពោះព្រះរត្នត្រ័យរាល់យប់ ក្នុងរដូវវស្សា ។

ទៀនជ័យ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទៀនធំសិតដោយក្រមួន តាំងពីទម្ងន់១៦នាឡិឡើងទៅ សម្រាប់អុជក្នុងពិធីបុណ្យចម្រើនព្រះជន្មព្រះមហាក្សត្រជាម្ចាស់ជីវិត ឬអុជក្នុងពិធីសូត្រភាណយក្សក្នុងព្រះបរមរាជវាំង (តាមសណ្ដាប់រាជប្រពៃណីក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ) ។
ឧទាហរណ៍៖ អុជទៀនជ័យ, លត់ទៀនជ័យ ។

ទៀនគោល

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទៀន​ធំ​លញ់​ដោយ​ក្រមួន ទម្ងន់​តាំង​ពី ១ តម្លឹង​ឡើង​ទៅ សម្រាប់​ប្រើ​ក្នុង​ពិធី​បុណ្យ​និង​មង្គល​ការ​ផ្សេង​ៗ ឬ​បិទ​នៅ​គ្រែ​ទេស្នា ដោយ​សន្មត​ថា​ជា​គោល​លើ​អស់​ទៀន​ទាំងពួង ។

ទៀនកល្ប

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទៀន​មួយ​ប្រភេទ​ធំ​ខ្លី សម្រាប់​អុជ​ជូន​ដំណើរ​បុគ្គល​ដែល​ជិត​នឹង​ទទួល​មរណ​ភាព (ប្រើ​តាម​សណ្ដាប់​ស្រុក ចំពោះ​តែ​អ្នក​ដែល​ត្រូវ​ការ) ។