Category: A Khmer Dictionary

ទាសៈ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ទាស ) ។

ទាសូបនីយការ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាពអ្វីៗដែលត្រូវគេជិះជាន់​ ដាក់ឱ្យនៅ​ក្រោមអំណាច ។

ទាសី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ) ខ្ញុំស្រី ។ ទាសីធីតា (—ធីដា) ន. ( បា.; សំ. ទាសីទុហិត្ឫ ) កូនស្រីនៃទាសី, កូនស្រីដែលកើតអំពីទាសី ។ ទាសីបុត្រ (—បុត) ន. (សំ. បា. ទាសីបុត្ត) កូនប្រុសនៃទាសី, កូនប្រុសដែលកើតអំពីទាសី ។ទាសីបុត្រី ន. ( សំ. ) ដូចគ្នានឹង ទាសីធីតា (ម. ព. នោះ ) ។ ទាសីភរិយា ន. (បា.; សំ. ទាសីភាយ៌ា) ស្រីដែលប្រុសជាម្ចាស់ទ្រព្យ ប្រើប្រាស់ជាទាសីផង យកជាភរិយាផង (មេខា); ភរិយាដូចជាទាសីគឺភរិយាដែលយកចិត្តទុកដាក់បម្រើស្វាមីដូចជាទាសី ។ ទាសីភោគ ឬ ទាសីភោគៈ ន. ( សំ. បា. ) ការប្រើប្រាស់ដូចជាទាសី គឺការប្រើប្រាស់ស្ត្រីដែលមិនមែនជាទាសី ឲ្យធ្វើការងារញក់ញីដូចជាទាសី ។ ទាសីភោគកម្ម (—ភោគៈក័ម) ន. ( បា. ) ដូចគ្នានឹង ទាសីភោគ ដែរ ។

ទាសភាព

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាព និងលក្ខខណ្ឌមនុស្សជាខ្ញុំកញ្ជះអ្នកដទៃ ឬជាខ្ញុំឥទ្ធានុភាព​នៃចិត្ត។

ទាសពាណិជ្ជកម្ម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជំនួញមនុស្ស គឺចាប់ ឬលោះមនុស្សដោយប្រាក់ ហើយនាំយកទៅលក់យកចំណេញ ។

ទាស

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ខ្ទាត​ចេញ, ងាក​បែរ​ពី​ផ្លូវ, ពី​គន្លង, ពី​លំអាន, ពី​កន្លែង ។
ឧទាហរណ៍៖ ទាស​ចេញ​ពី​ផ្លូវ, ចិត្ត​ទាស, ទាស​ចិត្ត, ទាស​គំនិត ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះវល្លិព្រៃមួយប្រភេទ សន្ដានពពាយជ្រុង ប៉ុន្តែប្រើការដូចពពាយជ្រុងពុំកើតទេ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឃើញសេះជាលា ក្ងានជាទា ពពាយជាទាស សំណជាប្រាក់ ស្ពាន់ឆ្លាក់ជាមាស បង្កួយជាជាស កប្បាសជា-គ ។ (ច្បាប់រាជនេតិ ជាព្រះនិពន្ធនៃព្រះរាជសម្ភារ)។

                 ឈ្មោះពន្ធដែលទារយកតាមមុខដំណាំ ( ពន្ធដំណាំ ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ពន្ធទាស ។

                 (សំ. បា. ទាស) ខ្ញុំប្រុស, បាវប្រុស ។ ទាសកម្មករ ( ទាសៈក័ម-ម៉ៈក) ន. ( បា. ) ពួកខ្ញុំកំដរនិងអ្នកធ្វើការស៊ីឈ្នួល ។ ទាសទាន ( ទាសៈ—) ន. ( សំ. បា. ) ទានយ៉ាងថោកថយ, ទានដែលឲ្យដោយខ្ជីខ្ជា ។ ទាសភាព ( ទាសៈ— ) ន. ( បា.—ភាវ ) ភាពនៃមនុស្សដែលជាខ្ញុំកំដរ, ជាបាវព្រាវ; ដំណើរដែលនៅជាខ្ញុំកញ្ជះគេ ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សខ្សត់ទ្រព្យសម្បតិ្ត ឬ ខ្សត់ប្រាជ្ញា ច្រើនតែធ្លាក់ខ្លួនក្នុងទាសភាព ។

                  ទាសា ន. ( បា. ) ខ្ញុំប្រុសទាំងឡាយឬពួកខ្ញុំប្រុស ។
ឧទាហរណ៍៖ សាទាសី ឬ ទាសីទាសា គឺពួកខ្ញុំប្រុសខ្ញុំស្រីឬខ្ញុំស្រីខ្ញុំប្រុសទាំងឡាយ ។

ទាវខៀវ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះសត្វស្លាបមួយប្រភេទ មានប្រវែង ៣១.៥ – ៣៤.៥ ស.ម។ ចំពុះពណ៌ខ្មៅ បំពងក ពោះ និងត្រចៀកពណ៌ត្នោតស្លាបពណ៌ខៀវភ្លឺ។ សំឡេង៖ របៀបស្រែក គហក គៀក…គៀក…។ ទីជំរក៖ តំបន់វាលលំហ ជាពិសេសបណ្តាតំបន់ស្ងួតៗ ព្រៃរបោះ តំបន់មាត់សមុទ្រ និងទីក្រុង។ ជីវសាស្ត្រ៖ ចូលចិត្តទុំលើចុងឈើ ហើរឆាបចំណីអាហារ។ របាយ៖ វត្តមានពេញមួយឆ្នាំ មានគ្រប់ទីកន្លែង។ រដូវបន្តពូជ៖ ចាប់ពីខែមីនា ដល់ខែឧសភា។

ទាល់ធំ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ស្មៅនេះ មានកម្ពស់លើសដើមទាល់ធម្មតា ដុះក្នុងព្រៃស្រោងនៃប្រទេសឥណ្ឌូចិន និងមាឡាយូ។ ជួនកាល គេដាំដើមនេះក្នុងសួនជាលម្អ។ ធាង និងដើមបរិភោគបាន តែត្រូវស្ងោរឱ្យយូរ គេស៊ីដើមទាល់ធំ តែពេលមានទុរ្ភិក្សទេ។

ទាល់ត្រាញ់

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទាល់ត្រាញ់ ជាស្មៅប្រចាំឆ្នាំកម្ពស់ ០,២៥-១ ម ដុះក្នុងព្រៃស្រោង ឬព្រៃក្រាស់នៃទ្វីបអាស៊ី និងអូស្ត្រាលីផ្នែកក្តៅ។ គេប្រើដើមទាល់ត្រាញ់ សំរាប់ជួយមេដំបែអោយមានប្រសិទ្ធភាពឆាប់ក្នុងស្រាស។

ទាល់តែ

?ថ្នាក់ពាក្យជា និបាតសព្ទ
មានន័យថា លុះ​តែ, ត្រាតែ, ដរាប​តែ, ទល់​នឹង; ពី​ដើម​រហូត​ដល់​ចុង។
ឧទាហរណ៍៖ ទាល់​តែ​មាន​ការ​ទើប​អ្នក​មក​រក​ខ្ញុំ; ខ្ញុំ​ធ្វើ​ការ​នេះ​ទាល់​តែ​ហើយ​ទើប​ទៅ​ផ្ទះ ។

ទាល់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា មិន​រហូត, ទញ់តុះ, ទើស​ផ្លូវ, ទើស​ដំណើរ; ខ្វះ​ខាត, មិន​គ្រប់​គ្រាន់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទាល់​ច្រក, ទាល់​គំនិត; ទាល់​សោហ៊ុយ, ទាល់​ប្រាក់​ចាយ, ផ្លូវ​ទាល់ (ម. ព. ទ័ល ផង) ។ ពាក្យ​សុភាសិត​បុរាណ​ថា : ដប់​ទាល់​ម្ភៃ​ទាល់ កុំ​ឲ្យ​ទាល់​គំនិត ដប់​គិត​ម្ភៃ​គិត កុំ​គិត​ការណ៍​ឆ្វេង ដប់​លេង​ម្ភៃ​លេង កុំ​លេង​ល្បែង​ភ្នាល់; បើ​ជ្រុល​លេង​ហើយ ឃើញ​ទោស​ក្រ​ទ័ល ត្រូវ​កត់​សម្គាល់ ស្បែស្បថ​រាង​ចាល ។ (ន.) ឈ្មោះ​ត្រាវ​គោក​មួយ​ប្រភេទ ពួក​ធ្មៅ, យក​ដើម​ប្រើ​ធ្វើ​ជា​បន្លែ​ស្ល​បាន ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះត្រាវគោកមួយប្រភេទ ពួកធ្មៅយកដើមប្រើធ្វើជាបន្លែស្លបាន ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា មិន​រហូត, ទញ់តុះ, ទើស​ផ្លូវ, ទើស​ដំណើរ; ខ្វះ​ខាត, មិន​គ្រប់​គ្រាន់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទាល់ច្រក, ទាល់គំនិត; ទាល់សោហ៊ុយ, ទាល់ប្រាក់ចាយ; ផ្លូវទាល់ (ម. ព. ទ័ល ផង) ។ កាព្យសុភាសិតបុរាណថា : ដប់ទាល់ម្ភៃទាល់ កុំឲ្យទាល់គំនិត ដប់គិតម្ភៃគិត កុំគិតការណ៍ឆ្វេង ដប់លេងម្ភៃលេង កុំលេងល្បែងភ្នាល់; បើជ្រុលលេងហើយ ឃើញទោសក្រទ័ល ត្រូវកត់សម្គាល់ ស្បែស្បថរាងចាល ។

ទាល

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ទីទៃពីស្រួច, ដែលមានចុងគ្រមែល ។
ឧទាហរណ៍៖ ចុងកាំបិតទាល, មុខប៉ូវថៅទាល ។

ទារុម័យ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ទារុមយ ) ដែលគេធ្វើដោយឈើ, ហើយដោយឈើ; អ្វីៗដែលគេយកឈើធ្វើ
ឧទាហរណ៍៖ ប្រអប់ទារុម័យ, ទូទារុម័យ ។ ល ។ ( សម្រាប់ប្រើតែក្នុងកាព្យ ) ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( សំ. បា. ទារុមយ ) ដែលគេធ្វើដោយឈើ, ហើយដោយឈើ; អ្វីៗដែលគេយកឈើធ្វើ
ឧទាហរណ៍៖ ប្រអប់ទារុម័យ, ទូទារុម័យ ។ ល ។ ( សម្រាប់ប្រើតែក្នុងកាព្យ )

ទារុណភាព

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ទារុណភាវ; សំ. ទារុណ ឬ ទារូណភាវ ) ភាវៈកាច, ភាពជាអ្នកកាច; ភាវៈឬដំណើរអាក្រក់, ការឃោរឃៅ ។

ទារុណកម្ម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. ទារុណ ឬទារូណ + កម៌ន៑ ) អំពើកាច, អំពើអាក្រក់, អំពើសាហាវយង់ឃ្នង ។
ឧទាហរណ៍៖ ពុំគួរធ្វើទារុណកម្មដល់មនុស្សនិងសត្វឡើយ

ទារុណ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា (បា.; សំ. ទារុណ ឬ ទារូណ ) កាច, កាចអាក្រក់, អាក្រក់ ។ (ព. កា. ) ។
ឧទាហរណ៍៖ អំពើទារុណ អ្នកដែលធ្វើស៊ុន តែងនឹកមមៃ ព្រួយហើយព្រួយទៀត ចង្អៀតចិត្តក្រៃ ដល់ពេលជិតក្ស័យ នឹកឃើញឥតភ្លេច

ទារុកម្ម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. ទារុ “ឈើ, ឧស ” + កម៌ន៑ “ការ, ការងារ, អំពើ” ) ការឈើ

ទារិកា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ក្មេងស្រី, ក្មេងស្រីតូច ។ (ព. កា.) ។
ឧទាហរណ៍៖ ទារកទារិកា តាមធម្មតាក្មេងនៅតូច ប្រឡាក់សម្លៀកខូច ព្រោះទទូចលេងដីខ្សាច់ (សម្រាប់ក្មេងតូចៗ )

ទារានុគ្រោះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ.ទារ + អនុគ្រហ > ទារានុគ្រហ; បា. ទារ + អនុគ្គហ > ទារានុគ្គហ)ការអនុគ្រោះភរិយា (ម. ព. អនុគ្រោះ ផង) ។

ទារាធីន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ទារ “ប្រពន្ធ” + អធីន “ការប្រព្រឹត្តទៅ, ការស្ថិតនៅក្នុងអំណាច; ឬដែលងាយស្ដីប្រដៅ” > ទារាធីន) អ្នកដែលលុះក្នុងអំណាចប្រពន្ធត្រួតត្រាលើ, អ្នកដែលពឹងផ្អែកផ្តេកគំនិតនឹងកិច្ចការសព្វគ្រប់ទៅលើប្រពន្ធ ។

ទារា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ប្រពន្ធទាំងឡាយ (សម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ) ។

ទារសង្គ្រោះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. ទារសំគ្រហ; បា. ទារសង្គហ ) ការសង្គ្រោះភរិយា, ការទំនុកបម្រុងប្រពន្ធ (ម. ព. សង្គ្រោះ ផង ) ។

ទារកវប្បករ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នកបីបាច់រក្សា និងទំនុកបម្រុងកូនក្មេង ហើយធ្វើឱ្យមានសុខភាពល្អ ។

ទារកវប្បកម្ម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មធ្យោបាយសព្វយ៉ាង ដើម្បីរ៉ាប់រងឱ្យកំណើត គឺបង្កើត​ និង​ទំនុកបម្រុង​ដល់កូនក្មេងឱ្យមានសុខភាពបរិបូណ៌ ។

ទារក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ក្មេងប្រុស, ក្មេងប្រុសតូច ។ បើក្មេងស្រីជា ទារិកា ។
                  កូនខ្ចី កូនង៉ា (ហៅតាមស្រុក) ។

ទារ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ស្រដី​ក្រើន​យក​របស់​ដែល​គេ​ជំពាក់, ក្រើន​តឿន​បន្តឹង​យក​ប្រាក់​តាម​កំណត់​ដែល​ត្រូវ​ចេញ, ត្រូវ​បង់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទារ​ប្រាក់; ទារ​ថ្លៃ​ផ្ទះ, ទារ​ប្រាក់​ពន្ធ

ទាយី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. ទាយិន៑ ) ដូចគ្នានឹង ទាយក ដែរ; ស្ត្រីថា ទាយិនី ដូចគ្នានឹង ទាយិកា ដែរ ( ព. កា. ) ។
ឧទាហរណ៍៖ រី​ពួក​ទាយី និង ទាយិនី សម្ភី​ធ្វើ​ទាន ចិត្ត​ជា​កុសល លើក​ថ្នល់​សង់​ស្ពាន ព្រោះ​ជឿ​ថា​មាន​ប្រយោជន៍​ច្រើន​ក្រៃ ។

ទាយិកា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា.) ស្ត្រីអ្នកឲ្យទាន ។

ទាយាទ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) បុត្រ, បុត្រី; ញាតិ ។ អ្នកដែលត្រូវទទួលទ្រព្យសម្បាច់, ដែលត្រូវទទួលមរតក ។ អ្នកដែលបន្តវង្សត្រកូល ។
អ្នកទួលមមតក៌ ឬអ្នកត្រូវទទួលមតក៌ពីអ្នកដទៃ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ
មានន័យថា អ្នកដែលច្បាប់តម្រូវឱ្យទទួលមរតកពីជនណាម្នាក់។ ឧទា៖ កូនជាទាយាទរបស់ឪពុក ម្ដាយ ចៅជាទាយាទរបស់ជីដូន ជីតា ដែលឥតមានបច្ឆាញាតិជាតំណវង្ស។

ទាយវិភាគ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា.) ការចែកមរតក ។

ទាយភាគ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ចំណែកមរតក ។

ទាយពន្ធុ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ទាយ “មរតក, ទ្រព្យសម្បាច់, រង្វាន់… ” + ពន្ធុ ” ផៅពង្ស, ញាតិ”) ផៅពង្ស, ញាតិដែលត្រូវបានមរតក ។

ទាយជ្ជទាន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រតិលាភដែលផ្តល់ឱ្យអ្នករាជការខ្លះ ឬត្រកូល ដែលមានអានុភាព (មានព្រះរាជវង្សជាដើម) ។
ន័យហិរញ្ញវត្ថុ : មូលនិធិ ឬទ្រព្យសម្បត្តិដែលផ្តល់ជាទុនទៅស្ថាប័ន បុគ្គល ឬក្រុម សម្រាប់គោលដៅជាក់លាក់អ្វីមួយ។
ឧទាហរណ៍៖ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានផ្តល់ទាយជ្ជទានទៅធនាគារអភិវឌ្ឍន៍ជនបទដើម្បីជំរុញផលិតកម្មស្រូវ និងការនាំចេញអង្ករទៅក្រៅប្រទេស។

                  ន័យសេដ្ឋកិច្ច : ធនធាន ឬកត្តាផលិតកម្មដែលប្រទេសមួយមានសម្រាប់ប្រើប្រាស់ ឬផលិតទំនិញ និងសេវាកម្ម។
ឧទាហរណ៍៖ ធនធានធម្មជាតិគឺជាទាយជ្ជទានរបស់កម្ពុជាដែលចូលរួមទាក់ទាញវិនិយោគិនក្នុង និងក្រៅស្រុក​ឱ្យមកវិនិយោគនៅក្នុងប្រទេស

ទាយកសមាជិក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.) សមាជិក​ដែល​បាន​ធ្វើ​អំណោយ​ធនធាន ដល់​សមាគម​ណា​មួយ​។ ស្រ្តី​ជា ទាយិក​សមាជិកា ។
សមាជិកដែលបានធ្វើអំណោយ​ដល់​សមាគម ឬគណៈបក្សនយោបាយណាមួយ ។

ទាយក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ.បា. ) បុរសអ្នកឲ្យទាន ។ បើស្ត្រីជា ទាយិកា ។

ទាយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ពោល​ឲ្យ​ដំណឹង​ជា​មុន​ពី​ការ​អ្វី​ៗ​ដែល​មិន​ទាន់​ដល់ មិន​ទាន់​មាន​មក ។
ឧទាហរណ៍៖ ហោរ​ទាយ​ថា ក្នុង​ឆ្នាំ​នេះ​មាន​ទឹក​ភ្លៀង​ច្រើន​ជាង​ឆ្នាំ​ចាស់ ។

ទាមទារ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ទាម​ផង​ទារ​ផង, ទារ​ដោយ​ទាម​ចំណែក ឬ​ទារ​តវ៉ា​យក​របស់​ មត៌ក​ខ្លួន ជា​កេរ្តិ៍​ដំណែល​ឲ្យ​បាន​មក​ខ្លួន​វិញ (ម. ព. ទារ ផង) ។

ទាម

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ចាប់អ្វីៗដោយប្រដាប់មានចុងមានដើមកោះភ្ជាប់ដើម្បីនឹងរឹតឃាត់ទប់មិនឲ្យឃា្លតពីគ្នា ។ ដណ្ដើមយកចំណែក ។
ឧទាហរណ៍៖ ទាមចំណែក ។

                 ជិះកដំរី គេច្រើននិយាយថា ។

ឧទាហរណ៍៖ ទាមក្បាលដំរី ។

                 ខាំជញ្ជក់បឺតយកឈាម (ឈ្លើង) ។

ឧទាហរណ៍៖ ឈ្លើងទាម ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. ទាមន៑ “ខ្សែ” ) ខ្មែរយើងប្រើពាក្យនេះចំពោះតែខ្សែដែលចងភ្ជាប់នឹងនឹម សម្រាប់ពាក់ព័ទ្ធពីក្រោម-កសត្វពាហនៈ មានគោជាដើម ហៅថា ខ្សែទាម ។

ទាព្រៃស្លាបស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះសត្វស្លាបមួយប្រភេទ មានប្រវែង ៦៦-៨១ ស.ម។ ឈ្មោលៈ មាឌធំ ដងខ្លួនពណ៌ត្នោតចាស់ ក្បាល និងកពណ៌សលាយខ្មៅពព្លាក់ ចំពុះលឿងជាំ។ ញីៈ មាឌតូចជាង និងមានពណ៌ស្រដៀងឈ្មោលដែរ។ ទីជំរកៈ តាមបឹង អូរ ក្នុងព្រៃស្រោង ព្រៃជាំ។ របាយៈ វត្តមានពេញមួយឆ្នាំ វត្តមានភាគច្រើននៅភាគខាងជើងប្រទេស។ រដូវបន្តពូជៈ ខែមិនា ដល់កញ្ញា។

ទាព្រៃក្បាលឆ្នូតស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះសត្វស្លាបមួយប្រភេទ មានប្រវែង ៣៦-៤១ ស.ម។ ពពួកទាដែលមានមាឌតូចមាំ ចំពុះប្រផេះជាំ។ ឈ្មោលៈ ក្បាលពណ៌ត្នោតចាស់ ចិញ្ចើមសធំ ស្លាបពណ៌ប្រផេះស្រាល និងមានស្លាបឆ្លុះពណ៌ខៀវចាំង។ ញីៈ គ្មានចិញ្ចើមសទេ និងមានឆ្នូតខ្មៅកាត់តាមភ្នែក និងក្រោមភ្នែកស្របគ្នា ផ្នែកខ្នងពណ៌ប្រផេះ និងមានពណ៌ស នៅខាងចុងរោម។ ទីជំរកៈ វាលភក់រុក្ខជាតិ បឹង ស្រះ និងតំបន់ដីសើមផ្សេងៗទៀត។ របាយៈ មិនសូវសំបូរ វត្តមាននៅរដូវប្រាំង។

ទាប

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា​ ទីទៃ​ពី​ខ្ពស់ គឺ​តិច​កម្ពស់, តិច​ជំហរ​ឬ​ដែល​ឥត​កម្ពស់, ឥត​ជំហរ ។ ដែល​ចុះ​ជាង​ ឬ​ដែល​ថយ​ចុះ​ជាង ។

ទាន—

មានន័យថា ( មើលក្នុងពាក្យ ទាន ) ។

ទាន់​ទិន

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ជំពាក់​ទាក់​ទិន, ទាក់​ទង, ពាក់​ព័ន្ធ ។
ឧទាហរណ៍៖ បុរស​នេះ​មាន​ការ​ទាក់​ទិន​នឹង​ស្ត្រី​ម្នាក់​រួច​ទៅ​ហើយ មុន​នឹង​មក​ស្ដី​ដណ្ដឹង​ស្ត្រី​ម្នាក់​ថ្មី​ទៀត​នេះ ។

ទាន់ហន់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​ទាន់​ភ្លាម​ៗ, ដែល​ឆុតឆាប់, ដែល​រួសរាន់​ទាន់​ភ្នែក​ភ្លាម​ៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ បាប​ឲ្យ​ផល​ទាន់ហន់, ស្លាប់​ទាន់ហន់ (ច្រើន​ប្រើ​តែ​ខាង​អកុសល, ខាង​បាប​គ្រោះ) ។

ទាន់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ប្រញាប់, រូសរាន់, ឆាប់, រហ័ស; ដល់; ចួប; ជិត, ប្រកិត, បាន, បានសម្រេច ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើឱ្យទាន់ពេល; ដើរឲ្យទាន់គេទៅ, ដេញទាន់ជាន់កែង; ធ្វើទាន់ឬមិនទាន់, មិនទាន់ទេ, មិនទាន់បាននៅឡើយទេ ។ ល ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា និបាត (ធ្នាក់)
មានន័យថា ប្រញាប់, រូសរាន់, ឆាប់, រហ័ស; ដល់; ចួប; ជិត, ប្រកិត, បាន, បានសម្រេច ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើឱ្យទាន់ពេល; ដើរឲ្យទាន់គេទៅ, ដេញទាន់ជាន់កែង; ធ្វើទាន់ឬមិនទាន់, មិនទាន់ទេ, មិនទាន់បាននៅឡើយទេ ។ ល

ទានិស្សរៈ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ទាន + ឥស្សរ > ទានិស្សរ; សំ. ទាន + ឦស្វរ ទានេស្វរ) ដូចគ្នានឹង ទានបតី ប៉ុន្តែខ្មែរយើងប្រើពាក្យនេះ សម្រាប់ហៅឥស្សរជនអ្នកមានស័ក្ដិធំមានសេនាបតីជាដើម ដែលជាម្ចាស់ទាន (ច្រើនប្រើក្នុងពាក្យទេស្នា) ។

ទានិ—

មានន័យថា ( មើលក្នុងពាក្យ ទាន ) ។

ទានិស្សរាធិបតី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ទាន + ឥស្សរ + អធិបតិ > ទានិស្សរាធិបតិ; សំ. ទាន + ឦស្វរ + អធិបតិ> ទានេស្វរាធិបតិ) អ្នកដែលជាម្ចាស់ធំចម្បងក្នុងទាន ឬដែលជាម្ចាស់ចម្បងលើសលែងអ្នកឲ្យទានទាំងអស់ ។ ពាក្យនេះ ខ្មែរយើងច្រើនប្រើពាក្យទេស្នាសម្រាប់ហៅឥស្សរជនជាក្សត្រិយ៍ដែលជាម្ចាស់ទាន ហៅបានតាំងពីព្រះរាជាចុះរៀងមកដល់ព្រះរាជវង្សានុវង្ស ធំតូចតាមលំដាប់ (ម. ព. ឥស្សរ និង អធិបតី ផង) ។

ទានា—

មានន័យថា ( មើលក្នុងពាក្យ ទាន ) ។

ទានានិសង្ស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. —សំស ) អានិសង្សទាន (ម. ព. អានិសង្ស ) ។

ទានាធិបតី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. —បតិ ) ដូចគ្នានឹង ទានបតី ប៉ុន្តែខ្មែរយើងច្រើនប្រើជាពាក្យទេស្នា សម្រាប់ហៅឥស្សរជនអ្នកមានបណ្ដាស័ក្ដិដែលជាម្ចាស់ទាន (ជាវេវចនៈនឹងពាក្យ ទានិស្សរៈ) ។

ទានសាលា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ) សាលាសម្រាប់ប្រជុំគ្នាធ្វើទាន រោងទាន ។

ទានវត្ថុ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. សំ. ទានវស្ដុ ) វត្ថុ ភ័ស្ដុភារ របស់សម្រាប់ធ្វើទានឬវត្ថុជាអំណោយ ។

ទានមយៈ ឬ ទានម័យ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ) ដែលសម្រេចដោយទាន; បុណ្យដែលសម្រេច ឬកើតឡើងដោយការធ្វើទាន (ម. ព. បុញ្ញកិរិយាវត្ថុ ផង ) ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា (បា. ) ដែលសម្រេចដោយទាន; បុណ្យដែលសម្រេច ឬកើតឡើងដោយការធ្វើទាន (ម. ព. បុញ្ញកិរិយាវត្ថុ ផង ) ។

ទានបារមី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.) ឈ្មោះបារមីទី ១ ក្នុងបារមីទាំង ១០ យ៉ាង (ម. ព. ទសបារមី និង បារមី ផង) ។

ទានបតី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ទានបតិ ) អ្នកដែលជាធំក្នុងទាន គឺម្ចាស់ទាន ឬអ្នកដើមបុណ្យ អ្នកដើមការ ។

ទានកាម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) អ្នកពេញចិត្ត ឬអ្នកមានចំណង់ក្នុងការ ធ្វើទាន គឺអ្នកដែលចូលចិត្តខាងធ្វើទានឥតមានធុញទ្រាន់ ។ បើស្ត្រីជា ទានកាមា ។

ទានកណ្ឌ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.) ឈ្មោះកណ្ឌទី ៣ ក្នុងមហាវេស្សន្តរជាតក ។

ទានកណ្ឌ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.) ឈ្មោះកណ្ឌទី ៣ ក្នុងមហាវេស្សន្តរជាតក ។

ទាន —

មានន័យថា (មើល​ក្នុង​ពាក្យ ទាន) ។ ទានា–ទានិ

ទាន

?ថ្នាក់ពាក្យជា និបាតសព្ធ
មានន័យថា ពាក្យគោរពសម្រាប់អ្នកតូចនិយាយទៅរកអ្នកធំ (ក្រៅពីក្សត្រិយ៍), ប្រើជាពាក្យផ្ដើមក៏បាន រៀងឲ្យនៅខាងចុងបំផុតក៏បាន រៀងឲ្យនៅខាងដើមបន្ទាប់កិរិយាសព្ទ ឬនាមសព្ទណាមួយដែលគួរប្រកបក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ទាន, លោកអញ្ជើញទៅណា ? ឬថា លោកអញ្ជើញទៅណាទាន?; ទាន, បានហើយ ឬថា បានហើយទាន; ទានប្រោស, ការនេះសុំឲ្យស្រេចលើព្រះតេជព្រះគុណ… ; សូមទានមេតា្តប្រោស, សូមទានជ្រាប, សូមទានអភ័យទោស ។ ល ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា.) អំណោយ, ការឲ្យ, អ្វីៗដែលគួរឲ្យ ។ ខ្មែរយើងច្រើននិយាយថា ឲ្យទាន, ធ្វើទាន, បរិច្ចាគទាន, ចែកទាន, សូមទាន ឬ សុំទាន, ទទួលទាន ឬ ទទួលយកទាន . . . ។ ប្រើរៀងពីខាងដើមសព្ទដទៃខ្លះ អ. ថ. ទានៈ ដូចជា ទានកណ្ឌ (—ក័ន) ន. (បា.) ឈ្មោះកណ្ឌទី ៣ ក្នុងមហាវេស្សន្តរជាតក ។ ទានកាម (—កាមៈឬ—កាម) ន. ( សំ. បា. ) អ្នកពេញចិត្តឬអ្នកមានចំណង់ក្នុងការ ធ្វើទាន គឺអ្នកដែលចូលចិត្តខាងធ្វើទានឥតមានធុញទ្រាន់ ។ បើស្ត្រីជា ទានកាមា ។ ទានបតី (—ប៉ៈដី) ន. (សំ. បា. ទានបតិ ) អ្នកដែលជាធំក្នុងទាន គឺម្ចាស់ទាន ឬអ្នកដើមបុណ្យ, អ្នកដើមការ ។ ទានបារមី (—បារ៉ៈម៉ី) ន. (បា.) ឈ្មោះបារមីទី ១ ក្នុងបារមីទាំង ១០ យ៉ាង (ម. ព. ទសបារមី និង បារមី ផង) ។ ទានមយៈ ឬ ទានម័យ (—មៈ យៈ ឬ—មៃ) គុ. ឬ ន. (បា. ) ដែលសម្រេចដោយទាន; បុណ្យដែលសម្រេច ឬដែលកើតឡើងដោយសារធ្វើទាន (ម. ព. បុញ្ញកិរិយាវត្ថុ ផង ) ។ ទានវត្ថុ (—វ័តថុ) ន. (បា.; សំ. ទានវស្ដុ ) វត្ថុ, ភ័ស្ដុភារ, របស់សម្រាប់ធ្វើទានឬវត្ថុដែលជាអំណោយ ។ ទានសាលា (—សាល៉ា) ន. (បា. ) សាលាសម្រាប់ប្រជុំគ្នាធ្វើទាន, រោងទាន ។ ទានាធិបតី ( —ប៉ៈដី) ន. (សំ. បា. —បតិ ) ដូចគ្នានឹង ទានបតី, ប៉ុន្តែខ្មែរយើងច្រើនប្រើជាពាក្យទេស្នា សម្រាប់ហៅឥស្សរជនអ្នកមានបណ្ដាស័ក្ដិដែលជាម្ចាស់ទាន (ជាវេវចនៈនឹងពាក្យ ទានិស្សរៈ) ។ ទានានិសង្ស (—សង់) ន. (សំ. បា. —សំស ) អានិសង្សទាន (ម. ព. អានិសង្ស ) ។ ទានិស្សរៈ (ទានិស-សៈរ៉ៈ) ន. (បា. ទាន + ឥស្សរ > ទានិស្សរ; សំ. ទាន + ឦស្វរ ទានេស្វរ) ដូចគ្នានឹង ទានបតី, ប៉ុន្តែខ្មែរយើងប្រើពាក្យនេះ សម្រាប់ហៅឥស្សរជនអ្នកមានស័ក្ដិធំមានសេនាបតីជាដើម ដែលជាម្ចាស់ទាន (ច្រើនប្រើក្នុងពាក្យទេស្នា) ។ ទានិស្សរាធិបតី (ទានិស-សៈរ៉ាធិប៉ៈដី) ន. (បា. ទាន + ឥស្សរ + អធិបតិ > ទានិស្សរាធិបតិ; សំ. ទាន + ឦស្វរ + អធិបតិ> ទានេស្វរាធិបតិ) អ្នកដែលជាម្ចាស់ធំចម្បងក្នុងទាន ឬដែលជាម្ចាស់ចម្បងលើសលែងអ្នកឲ្យទានទាំងអស់ ។ ពាក្យនេះ ខ្មែរយើងច្រើនប្រើជាពាក្យទេស្នាសម្រាប់ហៅឥស្សរជនជាក្សត្រិយ៍ដែលជាម្ចាស់ទាន, ហៅបានតាំងពីព្រះរាជាចុះរៀងមកដល់ព្រះរាជវង្សានុវង្ស ធំតូចតាមលំដាប់ (ម. ព. ឥស្សរ និង អធិបតី ផង) ។

ទាត់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ប្រហារដោយខ្នងជើង; ឈូស, ឆាយ, ឆ្កឹះលើកចោល ។
ឧទាហរណ៍៖ ទាត់សី, ទាត់ត្រូវមួយជើង, ទាត់សំរាម ។

                 បដិសេធចោល, លើកចោល, កាត់ចោល លែងយក ។
ឧទាហរណ៍៖ ទាត់ពាក្យ, ទាត់សេចក្ដី, ទាត់ចោលលែងរាប់ជាគ្នា ។

ទាឋាធាតុ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.; សំ. ទាឍាធាតុ, ទាឍធាតុ ឬ ទំស្ត្រធាតុ ) ព្រះចង្កូមកែវនៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ដែលជាព្រះសារីរិកធាតុប្រតិស្ឋាននៅដល់សព្វថ្ងៃនេះ (យ៉ាងដូចព្រះចង្កូមកែវអង្គមួយដែលតម្កល់នៅលង្កាទ្វីប) ។
ឧទាហរណ៍៖  ព្រះ​ទាឋា​ធាតុ ឬ ព្រះ​ទាឋ​ធាតុ (ហៅ​ថា ព្រះ​ទន្ត​ធាតុ ក៏​បាន) ។ ទាឋធាតុ

ទាឋា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.; សំ. ទាឍា ឬ ទំស្ត្រា ) ចង្កូម, ខ្នាយ, ភ្លុក ។ រ. ស. ព្រះទាឋា ឬ ព្រះទាឍា គឺព្រះចង្កូម ។

ទាឋធាតុ

មានន័យថា (ម. ព. ទាឋាធាតុ) ។

ទាញ​អារម្មណ៍

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ទាញ​គំនិត ។

ទាញព្រ័ត្រ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ល្បែង​មួយ​ប្រភេទ​មាន​មនុស្ស​ពីរ​ពួក ច្រើន​តែ​ពួក​ប្រុស​ម្ខាង​ពួក​ស្រី​ម្ខាង ទាញ​កន្ទុយ​ព្រ័ត្រ​ ឬ​ពួរ​ទាំង​ពីរ​ខាង​ដោយ​ប្រឹង​ពេញ​ទំហឹង ល្បង​កម្លាំង​គ្នា​យក​ឈ្នះ, ខាង​ណា​ខ្សោយ​ជាង​ ខាង​នោះ​ចាញ ។
ឧទាហរណ៍៖ លេង​ទាញ​ព្រ័ត្រ (ជា​ល្បែង​ហាត់​ប្រាណ) ។

ទាញទង់

មានន័យថា (ម. ព. ទង់ កិ.) ។

ទាញ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ចាប់​ភើច, អូស​ ឬ​ចាប់​កាន់​ប្រយោល រឹត​ឲ្យ​តឹង។
ឧទាហរណ៍៖ ទាញ​ខ្សែ​គោ, ទាញ​ដៃ ។

ទាច

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​អាការ​មួយ​ប្រភេទ​ដែល​ហៅ​ថា តម្រង​បស្សាវៈ មាន​ក្នុង​កាយ ឬ​ឈ្មោះ​រោគ​ដែល​បណ្ដាល​ឲ្យ​កើត ដោយ​អាការៈ​នេះ​ជា​រោគ​បណ្ដាល​ធ្វើ​ឲ្យ​ពោះ​ធំ។
ឧទាហរណ៍៖ កើត​ទាច ។

ទាង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​មាន់​មួយ​ប្រភេទ ស្ទើរ​គក​ស្ទើរ​ចែ ។
ឧទាហរណ៍៖ មាន់​ទាង ។

ទាក់ទិន

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ជំពាក់​ឆ្វាក់​នឹង​គ្នា, ជំពាក់​វាក់វិន ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សេចក្ដី​ជំពាក់​ឆ្វាក់​នឹង​គ្នា (និយាយ​ពី​ពាក្យ​សម្ដី​ក៏​បាន, ពី​អ្វី​ៗ​ក៏​បាន) ។
ឧទាហរណ៍៖  មាន​ទាក់ទិន​ច្រើន​កន្លែង ។

                  ឈ្មោះតម្រាហោរមួយប្រភេទសម្រាប់គន់គូរពិនិត្យមើលកាលល្អអាក្រក់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្បួនទាក់ទិន, តម្រាទាក់ទិន ។

                  គួរប្រើជា ទ័ក្សទិន “ថ្ងៃរឹងប៉ឹង គឺថ្ងៃហ្មត់ចត់” វិញ សមជាង (ប៉ុន្តែយើងពុំអាចហ៊ានសម្រេចដោយដាច់ខាតទេ) ។ មើលពាក្យ មហាទក្សា ក្នុងពាក្យ មហា ផង ។

ទាក់ទាម

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​ទីមទាម​ដោយ​ទើស​ទាល់​ដំណើរ ឬ​ទើស​ទាល់​គំនិត។
ឧទាហរណ៍៖ រឿង​នេះ​ខ្ញុំ​សម្រេច​ភ្លាម​ៗ​ពុំ​ទាន់​បាន​ទេ ព្រោះ​នៅ​មាន​ដំណើរ​ទាក់​ទាម​ច្រើន​ណាស់ ។ ទទាក់ទទាម ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​ទីមទាម​ដោយ​ទើស​ទាល់​ដំណើរ ឬ​ទើស​ទាល់​គំនិត ។
ឧទាហរណ៍៖ រឿង​នេះ​ខ្ញុំ​សម្រេច​ភ្លាម​ៗ​ពុំ​ទាន់​បាន​ទេ ព្រោះ​នៅ​មាន​ដំណើរ​ទាក់​ទាម​ច្រើន​ណាស់ ។ ទទាក់ទទាម ។

ទាក់ទង

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មាន​គន្លង ឬ​ទំនង​ទាក់​គ្នា, ទទួល​គ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ ពាក្យ​ទាក់ទង​គ្នា, សេចក្ដី​ទាក់ទង​គ្នា; និយាយ​ទាក់ទង ។

                  ប្រើ​ជា កិ. ក៏​មាន ។

ឧទាហរណ៍៖ ការណ៍​នេះ​ទាល់​តែ​ទាក់ទង​ជា​មួយ​នឹង​ឪពុក​ខ្ញុំ​ទើប​ដឹង​ប្រាដក​បាន ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​មាន​គន្លង ឬ​ទំនង​ទាក់​គ្នា, ទទួល​គ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ ពាក្យ​ទាក់ទង​គ្នា, សេចក្ដី​ទាក់ទង​គ្នា; និយាយ​ទាក់ទង ។

                  ប្រើ​ជា កិ. ក៏​មាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ការណ៍​នេះ​ទាល់​តែ​ទាក់ទង​ជា​មួយ​នឹង​ឪពុក​ខ្ញុំ​ទើប​ដឹង​ប្រាដក​បាន ។

ទាក់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ចាប់​ដោយ​អន្ទាក់ ឬ​ថ្ពក់​ទាញ​រូត​ឲ្យ​ជាប់​ដោយ​អន្ទាក់, ឲ្យ​ជាប់​ដោយ​លប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទាក់​ដំរី, ទាក់​មាន់, ទាក់​លលក, ទាក់​ទទា ។

                  និយាយ​ល្បួង​ប្រលោម​ភ្ជាប់​ចិត្ត​ឲ្យ​ស្និទ្ធ​ស្នេហា, ឲ្យ​កួច​កាន់​ក៏​ហៅ ទាក់ ដែរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទាក់​ចិត្ត ។

                 និយាយ​បញ្ចុះ​បញ្ចូល​ឲ្យ​ជឿ​តាម ក៏​ហៅ ទាក់ ដែរ ។
ឧទាហរណ៍៖  ទាក់​ឲ្យ​បាន​ជា​គ្នា ។

ទាកាប៉ាព្រៃ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះសត្វស្លាបមួយប្រភេទ មានប្រវែង ៥៦-៧៦ ស.ម។ ឈ្មោលៈ ក្បាល និងកពណ៌សមានអុជៗ ខ្មៅពាសពេញ ផ្នែកពោះពណ៌ស និងចំហៀងខ្លួនពណ៌ប្រផេះ ចំពុះខ្មៅដែលមានសិរមួយកញ្ចុំពីលើ ស្លាបក្រោមខ្មៅទាំងអស់ ស្លាបលើពណ៌ខៀវចាស់។ ពេលបន្តពូជៈ ក្បាលគ្មានសិរពីលើទេ។ ទីជំរកៈ ព្រៃលិចទឹក និងតំបន់ដីសើមវាលទំនាប។ ជីវសាស្រ្តៈ ជាទូទៅច្រើនហើរមួយគូរ ឬ ហ្វូងតូចៗ។ របាយៈ វត្តមានពេញមួយឆ្នាំ ជុំវិញបឹងទន្លេសាប។ រដូវបន្តពូជៈ ខែមិថុនា ដល់កញ្ញា។

ទាកាបព្រៃ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះសត្វស្លាបមួយប្រភេទ មានប្រវែង ៥៥-៦៣ ស.ម។ ដូចទាស្រុក ឈ្មោលៈ ចំពុះខ្មៅ ចុងពណ៌លឿង មានអុជក្រហមនៅគល់ចំពុះផ្នែកក្រោមថ្ងាស ក្បាលពណ៌ព្រលែត ដែលមានបន្ទូលក្បាលខ្មៅ និងមានឆ្នូតខ្មៅកាត់តាមភ្នែក ទ្រូង និងចំហៀងទ្រូងមានអុជខ្មៅៗ មានស្លាបឆ្លុះពណ៌បៃតង ដែលព័ទ្ធជុំវិញដោយគែមពណ៌ស ហើយបន្តទៅស្លាបទីបីផ្នែកក្រោមស្លាបពណ៌ស និងមានឆ្នូតពណ៌ខ្មៅ។ ញី់ៈ មាឌតូចជាង គ្មានអុជក្រហមនៅគល់ចំពុះ នៅទ្រូង និងចំហៀងទ្រូងមានអុជៗខ្មៅតិចជាងឈ្មោល។ ទីជំរកៈ តំបន់ដីសើម បឹង និងទន្លេធំៗ ច្រើនហើរជាគូរ ឬ ជាហ្វូងតូចៗ។ របាយៈ មានគ្រប់ទីកន្លែង ពិសេសនៅតំបន់ជាប់បឹងទន្លេសាប។ រដូវបន្តពូជៈ ពេញមួយឆ្នាំ រយៈកំពស់៨០០មចុះ។

ទាក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្លើង​គោក, មាន​តែ​ក្នុង​ព្រៃ​ស្រោង ឬ​ជើង​ភ្នំ​ដែល​មាន​ធាតុ​សើម​ជានិច្ច ។

ទា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​សត្វ​ស្លាប​ស្រុក​ពួក​មួយ មាន​ម្រាម​ជើង​ជាប់​គ្នា ស្រដៀង​នឹង​ប្រវឹក តែ​មាន​រូប​ធំ​ជាង​ប្រវឹក ។ ដំណើរ​ទា ដំណើរ​អ៊‌ីកអ៊ាក​តិញតុញ​ស្រដៀង​នឹង​ទា​ដើរ ។ ទា​កាប៉ា ឈ្មោះ​ទា​មួយ​ប្រភេទ រូប​ខ្ពស់​ជាង​ទា​ធម្មតា, នៅ​ត្រង់​ក្បាល​មាន​ពក​ជា​សិរ​ទាប សម្បុរ​ក្រហម សណ្ឋាន​ស្រដៀង​នឹង​ពក​ផ្លែ​ម្រះ​ទុំ, ចេះ​ហើរ​បាន​ប្រហែល​នឹង​មាន់​ស្រុក ។ ទា​ព្រៃ ឈ្មោះ​បក្សី​ព្រៃ​មួយ​ប្រភេទ​រូប​ដូច​ទា តែ​ហើរ​ខ្ពស់​បាន​ដូច​ពួក​កុក ។

ទឡ្ហៈ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា (បា. ទឡ្ហ; សំ. ទ្ឫឍ ) មាំ, មាំទាំ, មាំមួន; ខ្ជាប់, ខ្ជាប់ខ្ជួន; ខ្លាំង; រឹងប៉ឹង ។ ខ្មែរយើងច្រើនប្រើជាចុងពាក្យងារការនៃមន្ត្រី ដូចជា ជំនិតទឡ្ហៈ, ភក្ដីទឡ្ហៈ ជាដើម ។ សម្ដេចចៅហ្វ៊ាទឡ្ហៈ ឋានន្តរស័ក្កិថ្នាក់ខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីធំក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ នាបុរាណសម័យ មាននាទីស្ដីការរដ្ឋ ចុះបន្ទាប់អំពីសម្ដេចព្រះមហាឧបរាជមក, ជួនកាលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោសតាំងឲ្យមានឋានៈ ជាមេទ័ពធំផង តាមទេសៈ កាលៈ, ចំពោះតែសម្ដេចចៅហ្វ៊ាទឡ្ហៈណាដែលជំនាញក្នុងយុទ្ធសាស្ត្រ ។

ទឡ្ហីករណ៍

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ទឡ្ហីករណៈ ) ។
វិចារណកិច្ច ដែលជាគ្រឿងយកមកជាសំអាង ព័ស្តុតាង ឬកសិណ ។

ទឡ្ហីករណៈ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ទឡ្ហីករណ; សំ. ទ្ឫឍករណ ) ពាក្យឬសេចក្ដីផ្សេងៗ ដែលទាញនាំយកមកអាង ដើម្បីឲ្យមាំ
ឧទាហរណ៍៖ ពាក្យនេះជាទឡ្ហីករណៈ ឬ ជាទឡ្ហីករណ៍ ។

                   និបាតសព្ទ សម្រាប់បញ្ជាក់ចុះមកជាជំនួយសេចក្ដីឲ្យមាំ, ឲ្យរឹងប៉ឹង ។
ឧទាហរណ៍៖ ពិត, ប្រាកដ, មែនពិត, មែនទែន ជាដើម ឬ ពីរដងទៀត, បីដងទៀត … ជាទឡ្ហីករណ៍ ។

ទឡ្ហីករ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នកចូលចិត្តពោលអាង ដើម្បីបញ្ជាក់សំដី (ម.ព. ទឡ្ហីកររណ៍) ។

ទឡ្ហីកម្ម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.; សំ. ទ្ឫឍ + កម៌ន៑ ) ការធ្វើឲ្យមាំឡើងទៀត គឺការដែលបានធ្វើរួចហើយធ្វើថែមទៀតឲ្យរឹតតែមាំមួនឡើង
ឧទាហរណ៍៖ ត្រូវ​ធ្វើ​ទៀត​ទៅ ដើម្បី​ឲ្យ​បាន​ជា​ទឡ្ហី​កម្ម ។

                  ការ ឬសិល្បៈខាងធ្វើទឡ្ហីកម្ម គឺហេតុដែលនាំមកជាសំអាង ។

ទឡ្ហី

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលចងភ្ជាប់ជនជាច្រើននាក់ ដើម្បីបំពេញកាតព្វកិច្ច ។

ទឡ្ហាគម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជន្ទល់ជញ្ជាំងបង្ការដល់ទម្ងន់ខ្លាំង កុំឱ្យឆាប់ចេញបណ្តាល​ប្រេះបាន ។

ទឡ្ហមិត្ត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.; សំ. ទ្ឫឍ+មិត្រ ) មិត្តខ្ជាប់ខ្ជួន គឺអ្នកដែលរាប់អានគ្នាដោយទុកចិត្ត ជិតដិតស្និទ្ធស្នាលយ៉ាងមាំ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឈ្មោះនុ៎ះជាទឡ្ហមិត្តរបស់ខ្ញុំ ។

ទឡ្ហភាព

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សាមគ្គីភាព សេចក្តីរួបរួមគ្នាដើម្បីជាកម្លាំង ឆ្ពោះទៅរកទីដៅ​ណាមួយ ។

ទឡ្ហប្រហារ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. សំ.; បា. ទឡ្ហ + បហារ> ទឡ្ហប្បហារ; សំ. ទ្ឫឍប្រហារ) ការប្រហារ គឺវាយ, សំពងឬកាប់ពេញកម្លាំងឬពេញទំហឹង ។
ឧទាហរណ៍៖ បៀតបៀនដោយទឡ្ហប្រហារ; ធ្វើទឡ្ហប្រហារ ។

ទឡ្ហការី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.; សំ. ទ្ឫឍ+ការិន៑) អ្នកធ្វើការមាំទាំ គឺអ្នកដែលមានព្យាយាមមាំ កាន់ការអ្វីមិនធ្វេសប្រហែស ។ បើស្ត្រីជា ទឡ្ហការិនី ។

ទស្សនៈ,​ ទស្សនវិស័យ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទីដែលគេគយគន់មើលទៅវត្ថុនៅជិត ឬឆ្ងាយពីកន្ទុយភ្នែក ទំនងដែលគិតស្មានទៅលើកិច្ចការណាមួយ ។

ទហនវត្ថុ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា គ្រឿងដុត ឬគ្រឿងឆេះ មានឧស​ និងប្រេងជាដើម ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា គ្រឿងដុត ឬគ្រឿងឆេះ មានឧស​ និងប្រេងជាដើម ។

ទហនកម្ម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការដុត ការឆេះ ។

ទស្សន៍លទ្ធភាព

មានន័យថា ភាពអាចប៉ាន់ប្រមាណទុកជាមុននូវស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ។

ទស្សនៈ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ទស្សន ) ។

ទស្សនូ—

មានន័យថា ( មើលក្នុងពាក្យ ទស្សន ឬ ទស្សនៈ ) ។

ទឡ្ហ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ទល់ ) ។ ( ម. ព. ទល់ ឬ ទឡ្ហ កិ. ) ។

ទស្សនូបចារ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ទស្សន + ឧបចារ > ទស្សនុបចារ ឬ ទស្សនូបចារ ឬក៏ ទស្សនោបចារ ) ទីជិតល្មមមើលឃើញច្បាស់ (ម. ព. ទស្សនវិស័យ ទៀតផង) ។

ទស្សនូបចារ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ទស្សន + ឧបចារ > ទស្សនុបចារ ឬ ទស្សនូបចារ ឬក៏ ទស្សនោបចារ ) ទីជិតល្មមមើលឃើញច្បាស់ (ម. ព. ទស្សនវិស័យ ទៀតផង) ។

ទស្សនី—

មានន័យថា (មើលក្នុងពាក្យ ទស្សន ឬ ទស្សនៈ)