Category: A Khmer Dictionary

លេខអស្ដា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. លេខ+ អឞ្ដ ) លេខ ៨ ។ ខ្មែរប្រើជាវណ្ណយុត្តសម្រាប់ដាក់លើអក្សរទោល កញ្ឆក់សំឡេងឲ្យខ្លីរហ័ស, ដូចជា ។
ឧទាហរណ៍៖ ក៏​បាន ក៏​ដោយ ដ៏​ប្រសើរ ព្ធដ៏​អាកាស; ហ៏ ! ហ៏​យក​ចុះ !; នុ៎ះ​ន៏; អុញ​ន៏ ! ជាដើម ។​​

លេខហារី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. លេខ ន. ) ។

លេខហារិនី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. លេខហារី ) ។

លេខហារិន ឬ —ហារី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា បុរសអ្នកនាំសំបុត្រ, អ្នករត់សំបុត្រ, បុរសប្រៃសណីយ៍; បើស្ត្រីជា លេខហារិនី ។ល។

លេខភណ្ឌ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រដាប់សម្រាប់ប្រើការសរសេរ មានប៉ាកកានិងខ្មៅដៃជាដើម។

លេខបត្រ ឬ លេខ្យ—

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ក្រដាសសរសេរ; សៀវភៅសម្រាប់សរសេរ ។

លេខបត្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ម. ព. លេខ ន.) ។

លេខនីទណ្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដងប៉ាកកា ។ ល ។

លេខនីករណ្ឌ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រអប់ដាក់ស្លាបប៉ាកកា, ប្រអប់ស្លាបប៉ាកកា ។

លេខនី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ.) ស្លាប​ប៉ាកកា; ប៉ាកកៃ ។ លេខនីករណ្ឌ (–កៈរ៉ន់) ប្រអប់​ដាក់​ស្លាប​ប៉ាកកា ប្រអប់​ស្លាប​ប៉ាកកា ។ លេខនីទណ្ឌ (–ទ័ន) ដង​ប៉ាកកា ។ល។

លេខនី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ.) ស្លាប​ប៉ាកកា; ប៉ាកកៃ ។ លេខនីករណ្ឌ (–កៈរ៉ន់) ប្រអប់​ដាក់​ស្លាប​ប៉ាកកា ប្រអប់​ស្លាប​ប៉ាកកា ។ លេខនីទណ្ឌ (–ទ័ន) ដង​ប៉ាកកា ។ល។

លេខនាវិទ្យា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សិល្បៈខាងការទាយលក្ខណៈមនុស្សដោយពិនិត្យ មើលអក្សរ ។

លេខនាវិទូ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នកសិក្សា សំភីខាងទស្សន៍ទាយដោយពិនិត្យអក្សរ។

លេខទោ

មានន័យថា (ព. ម. អាមេណ្ឌិត​សញ្ញា) ។

លេខទូរគមនាគមន៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ
មានន័យថា លេខ លេខកូដ និងសញ្ញាសម្គាល់ពិសេសទូរគមនាគមន៍។

លេខចុណ្ណិកា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដី-ស; ជក់សម្រាប់គូរ, សម្រាប់លាបថ្នាំ ។

លេខគណិត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វិជ្ជាខាងការគិតលេខដុំ និងលេខភាគ លេខនព្វន្ត ។

លេខកដ្ឋាន ឬ —ស្ថាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទីធ្វើការរបស់ស្មៀន, កន្លែងស្មៀន, ការិយាល័យស្មៀន ( វេវ. លិបិការដ្ឋាន ឬ —ស្ថាន ) ។ ល ។

លេខកកិច្ច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការរវល់របស់ស្មៀន ( វេវ. លិបិការកិច្ច ) ។

លេខកកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការ ឬមុខការរបស់ស្មៀន ( វេវ. លិបិការកម្ម ) ។

លេខក:

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. លេខក ) អ្នកសរសេរ, ស្មេរ, ស្មៀន; បើស្ត្រីជា លេខិកា ( វេវ . លិបិការ, លិបិការិកា ) ។ លេខកកម្ម ការឬមុខការរបស់ស្មៀន ( វេវ. លិបិការកម្ម ) ។ លេខកកិច្ច ការរវល់របស់ស្មៀន ( វេវ. លិបិការកិច្ច ) ។ លេខកដ្ឋាន ឬ —ស្ថាន ទីធ្វើការរបស់ស្មៀន, កន្លែងស្មៀន, ការិយាល័យស្មៀន ( វេវ. លិបិការដ្ឋាន ឬ —ស្ថាន ) ។ ល ។

លេខ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. បា. ) គំនូសប្រាប់ចំនួនសំខ្យា ។
ឧទាហរណ៍៖ លេខ ១, ២, . . . ៩,១០ ។

                     លេខចតុព្វិធ ( ល៉េក-ចៈតុប-ពិត ) លេខ៤យ៉ាងគឺ លេខបូក, លេខសង, លេខគុណ, លេខចែក ។ លេខផា ( ព. សា. ) លេខនព្វន្ត ( បុរាណច្រើនប្រើក្នុងក្បួនហោរ ) ។ លេខយ័ន្ត ( ព. បុ. ) លេខដែលគេសរសេរចុះក្នុងយ័ន្តត្រង់កន្លែងដែលត្រូវចុះលេខ

ឧទាហរណ៍៖ ចេះលេខយ័ន្តមន្តអាគម ។

                      លេខវិជ្ជា ឬ —វិទ្យា ( ល៉េខ:— ) វិជ្ជាសម្រាប់គិតចំនួន, វិជ្ជានព្វន្ត ។ លេខវិញ្ញូ, —វិទ, —វិទូ ( ល៉េខ:— ) អ្នកចេះលេខវិជ្ជា, អ្នកពូកែខាងវិជ្ជានព្វន្ត ។ មេលេខ មេទន្ទេញក្នុងលេខវិជ្ជា, មេនព្វន្ត ។ ល ។
( សំ. បា. ) ការសរសេរ; ការគូស, គូរ, វាស; គំនូរ; ស្នាម, គំនូស; អក្សរ; សំបុត្រ, ចុតហ្មាយ; គ្រឿងសម្គាល់; ទេវតា; . . .។ លេខចុណ្ណិកា ដី-ស; ជក់សម្រាប់គូរ, សម្រាប់លាបថ្នាំ ។ លេខបត្រ ឬ លេខ្យ— ( ស៉េខ:ប័ត ឬ ល៉េខ្យ:— ) ក្រដាសសរសេរ; សៀវភៅសម្រាប់សរសេរ ។ លេខភណ្ឌ ( លេខៈភ័ន ) ប្រដាប់សម្រាប់ប្រើការសរសេរ មានប៉ាកកានិងខ្មៅដៃជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ អ្នករៀនត្រូវមានលេខភណ្ឌឲ្យសព្វគ្រប់ កុំឲ្យខ្វះនេះខ្វះនោះ ។

                      លេខហារិន ឬ —ហារី បុរសអ្នកនាំសំបុត្រ, អ្នករត់សំបុត្រ, បុរសប្រៃសណីយ៍; បើស្ត្រីជា លេខហារិនី ។ល។

លៀស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សត្វ​មួយ​ប្រភេទ​ពួក​គ្រំ សំបក​ទាំង​ពីរ​ខាង​ជា​ប្រអប់ ខាង​គូទ​តូច ខាង​មាត់​រីក​កំពាង រស់​នៅ​ក្នុង​ភក់ ឬ​ដី​ខ្យាច់​ក្នុង​ទឹក ។ កំបោរ​លៀស កំបោរ​ដែល​កើត​ពី​សំបក​លៀស​ដុត​សុស​ផុស ។ ស៊ី​លៀស​រអៀស​ខ្លួន (ម. ព. រអៀស) ។

លៀវ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. ល្យើវ អ. ថ. លៀវ ) ដងសាវក្ដោង, ខ្សែសាវក្ដោង ។ ខ្មែរហៅចំពោះតែខ្សែសាវក្ដោងតូច ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្សែ​លៀវ (ម. ប្រ. ច្រ. ប្រ. ខ្សែ​សាវ) ។

លៀម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា (ស.) ចង​កណ្តាប់​មាត់​ពែង ប៉ាន់​ជាដើម ដោយ​ចម្រៀក​ដំបារ​លោហ​ជាតិ ​ឬ​ប្រាក់ មាស ។
ឧទាហរណ៍៖ លៀម​ពែង លៀម​ប៉ាន់; ពែង​លៀម​ប្រាក់ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ខ្វែវ​មួយ​ប្រភេទ ផ្លែ​រាង​ខុប​ខាង​ចុង​ដង​វែង​ក៏​បាន​ខ្លី​ក៏​បាន សម្រាប់​ប្រើ​ការ​កាប់​ឆ្ការ ។ ឈ្មោះ​លំនាំ​ក្បាច់​ល្ខោន​មួយ​ប្រភេទ ។

លៀប

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ឈើ​ពួក​ជ្រៃ មាន ២ ប្រភេទ គឺ លៀប​ធំ មាន​ស្លឹក​ធំ លៀប​តូច មាន​ស្លឹក​តូច; ត្រួយ​ខ្ចី​លៀប​ទាំង ២ ប្រភេទ​នេះ មាន​រស​ចត់​បន្តិច​ៗ ប្រើ​ជា​អន្លក់​ឬ​របោយ​បាន ។

លៀន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា លេច​ចេញ ចេញ​បន្លឹម ពី​ក្នុង​ទី​ដែល​លឹប​ ឬ​ដែល​កប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ សំបោរ​លៀន​ចេញ​ពី​ក្នុង​ច្រមុះ ។

                       បញ្ចេញ​អណ្តាត​ពី​ក្នុង​មាត់ ។
ឧទាហរណ៍៖ លៀន​អណ្តាត។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​ចេញ​ត្លែ ឬ​ដែល​ឡើង​ត្លោត។
ឧទាហរណ៍៖ ភ្នែក​លៀន ដំបៅ​លៀន ។

លៀត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា សៀត​ទ្រាប់ ​ឬ​ស៊ក​ត្រង់​ចន្លោះ​កណ្ដាល កុំ​ឲ្យ​ត្រដុស​គ្នា (ប្រើ​តាម​ទម្លាប់​ដោយ​ស្រុក អ្នក​ខ្លះ​ថា សៀត ស៊ក) ។

លៀងភា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. ល្យើងផា អ. ថ. លៀង— ) សត្វចតុប្បាទព្រៃមួយប្រភេទ រូបរាងស្រដៀងនឹង ( សត្វ ) កែះតែមាត្រតូចជាង ។

លៀង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( ស. ល្យើង; ល. ល្យង អ. ថ. លៀង ) ចិញ្ចឹម, ចិញ្ចឹមរក្សា ។
ឧទាហរណ៍៖ លៀងជីវិត, លៀងសត្វ ។

                      រៀប ឬចំណាយប្រាក់ចាត់ចែងភោជនាហារ ឲ្យភ្ញៀវបរិភោគ ។
ឧទាហរណ៍៖ លៀងភ្ញៀវ, ស៊ីលៀង ។

                     លៀងលោម រៀបពិធីបូជាលោមអង្វរអារក្ស ។ លៀងអារក្ស រៀបពិធីមានបាយចំណីព្រមទាំងឲ្យលេងភ្លេងផងបូជាអារក្ស ។ ព. ប្រ. លបឲ្យសំណូក, សូកប៉ាន់ ( ម. ព. សែន កិ. ផង ) ។

លឿយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( ស. ល្ចឺ់យ អ. ថ. លឿយ “រណារ; អារដោយរណារ” ) អារសើយយកស្បែកចេញ ។
ឧទាហរណ៍៖ លឿយស្បែកត្រី, អារលឿយស្បែក ។

លឿម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. ល្ចឺ់ម អ. ថ. លឿម ) លោហជាតិឬប្រាក់, មាស ដែលគេធ្វើឲ្យមានរូបស្ដើងមូលតូចសំប៉ែតមានប្រហោងកណ្ដាល សម្រាប់ដោតប៉ាក់ការវិចិត្រផ្សេងៗ
ឧទាហរណ៍៖ លឿម​ស្ពាន់ លឿម​ប្រាក់ លឿម​មាស (ខ្មែរ​ហៅ​ភ្នែក​មាន់) ។

លឿន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ឆាប់, ដែលមានល្បឿនឬសន្ទុះខ្លាំង ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរលឿន, រត់លឿន; ដំណើរលឿន ។

                      ជឿន; ដែលចម្រើន, កើន ។

ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើការលឿនទៅមុខ, លើកទ័ពលឿនចូលជ្រុលទៅមុខ ។

                      លឿនទី ផ្លាស់ទីពីតូចទៅធំ ឬពីទាបទៅខ្ពស់, ឡើងពីមុខងារតូចទៅមុខងារធំ, ឡើងយសស័ក្តិ ។

ឧទាហរណ៍៖ លឿនទីពីអភិបាលស្រុក ទៅជាអភិបាលខែត្រ ។

                       លឿនលយ អណ្ដែតលឿនគ្រឿនៗតាមអាកាស ។

ឧទាហរណ៍៖ អណ្ដែតលឿនលយតាមនភាល័យ ។

                        លឿនសម្ដី ដែលច្រើននិយាយជ្រុលហួសលើសហេតុ; ជាងពាក្យ

ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សលឿនសម្ដី ។ ល ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ឆាប់, ដែលមានល្បឿនឬសន្ទុះខ្លាំង ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរលឿន, រត់លឿន; ដំណើរលឿន ។

                        ជឿន; ដែលចម្រើន, កើន ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើការលឿនទៅមុខ, លើកទ័ពលឿនចូលជ្រុលទៅមុខ ។

                       លឿនទី ផ្លាស់ទីពីតូចទៅធំ ឬពីទាបទៅខ្ពស់, ឡើងពីមុខងារតូចទៅមុខងារធំ, ឡើងយសស័ក្តិ ។
ឧទាហរណ៍៖ លឿនទីពីអភិបាលស្រុក ទៅជាអភិបាលខែត្រ ។

                       លឿនលយ អណ្ដែតលឿនគ្រឿនៗតាមអាកាស ។
ឧទាហរណ៍៖ អណ្ដែតលឿនលយតាមនភាល័យ ។

                      លឿនសម្ដី ដែលច្រើននិយាយជ្រុលហួសលើសហេតុ; ជាងពាក្យ ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សលឿនសម្ដី ។ ល ។

លឿងឮ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ពាក្យ​សៀម​លាយ​ខ្មែរ លឿង សៀម “កង​រំពង; ល្បីល្បីល្បាញ; សាយសុស” ឮ ខ្មែរ សៀម​សរសេរ ល្ចើ់ងល្ចឺ អ. ថ. លឿងលឺ) ដែល​ល្បី​លេច​ឮ​សាយសុស ដោយ​មាន​អ្នក​និយាយ​តំណាល​ត​ៗ​គ្នា​ទៅ។
ឧទាហរណ៍៖ កេរ្តិ៍​ឈ្មោះ​ពីរោះ​លឿង​ឮ (ច្រើន​ប្រើ​ក្នុង​កាព្យ) : លោក​មាន​កេរ្តិ៍​ឈ្មោះ លឿង​ឮ​ពីរោះ ពេញ​ទាំង​នគរ ពួក​ជន​ទាំងពួង សុទ្ធ​សឹង​សាទរ ប្រសិទ្ធិ​ពរ ជូន​ពី​ចម្ងាយ ។

លឿង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​រោគ​មួយ​ប្រភេទ បណ្ដាល​ឲ្យ​ឡើង​សាច់​សព៌ាង្គ​កាយ​លឿង ។
ឧទាហរណ៍៖ រោគ​លឿង រោគ​ស្គម​លឿង (បណ្ឌុ​រោគ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមានពណ៌ដូចសាច់រមៀតឬដូចសម្បុររង្គ, ដូចសម្បុរមាសសុទ្ធ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព័ណ៌លឿង, សាច់លឿង ។

                     លឿងខ្ចី លឿងស្រគាំ ព័ណ៌សាច់មើមពន្លៃ ។ លឿងចាស់ លឿងស្រអាប់ ។ លឿងទុំ លឿងលាយក្រហម, លឿងខ្លាំង ។ ល ។

លើស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ហួស កន្លង ។
ឧទាហរណ៍៖ ចេះ​ឥត​មាន​អ្នក​ណា​លើស ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា និបាតសព្ទ
មានន័យថា ដែលហួសប្រមាណ, ហួសពីចំនួន, កន្លង, ក្រៃលែង ។
ឧទាហរណ៍៖ ច្រើនលើស, ល្អលើសគេ, មានទ្រព្យលើសគេ ។

                     លើសខ្វះ លើសឬខ្វះ, លើសខ្លះខ្វះខ្លះ។ លើសប្រមាណ ហួសប្រមាណ ។ លើសមាត្រ ហួសមាត្រ, លុបមាត្រ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្លាំងលើសមាត្រ ។

                      លើសមាត្រា ហួសខ្នាត, លើសប្រមាណ; ហួសកម្រិតច្បាប់ ។ លើសលន់ លើសក្រៃ, លើសក្រៃពេក ។ លើសលស់ លើសខ្វះ, មិនសព្វគ្រប់; ឆ្គាំឆ្គង, ឃ្លាតឃ្លៀងល្អៀងពីច្បាប់, ពីបែបបទ ។ លើសលប់ (—លប់) លើសហួសកំណត់, ហួសប្រមាណ ។ លើសលែង ក្រៃលែង; ពន់ពេក ។ លើសវិស័យ ហួសវិស័យ ។ លើសសម័យ កន្លងសម័យ ។ ល ។

លើង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ធ្វើ​ឲ្យ​រលើង គាស់​រំលើង ។
ឧទាហរណ៍៖ លើង​គល់​ឈើ ជីក​លើង ។

លើកសណ្ដ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា និយាយលើកជើងឬនិយាយបញ្ជោរ ។ (ម.ព. សណ្ដ បន្ថែម) ។

លើក!

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ជា ។
ឧទាហរណ៍៖ ចូរលើក !; ពាក្យបង្គាប់ឲ្យលើកអ្វីៗព្រមគ្នា ឬបង្គាប់សត្វពាហនៈ មានគោក្របីជាដើមឲ្យលើកជើង ។

លើក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា យកពីក្រោមឡើងទៅលើ, យកពីទីទាបទៅទីខ្ពស់; យកពីទីមួយទៅទីដទៃ; ជ្រោងឡើង, ទ្រឡើង, ស្ទួយឡើង; គ្រាហ៍ឡើង; ធ្វើឲ្យខ្ពស់, ដាក់បំពេញឬពូនឲ្យខ្ពស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ លើកអីវ៉ាន់ពីដីដាក់លើផ្ទះ; លើកដៃ; លើកបាយ; លើកមនុស្សឈឺ, លើកដី, លើកថ្នល់, លើកភ្លឺស្រែ ។

                      លើកយក នាំយក ។
ឧទាហរណ៍៖ លើកយករឿងមកតំណាល ។

                      លើករាសី ( ម. ព. រាសី ) ។ លើករឿង តែងរឿងប្រតិដ្ឋចេញពីគំនិតខ្លួន។ លើកល៉: (< លើក ។ ល ។ ) រំលងចោលខ្លះមិនឲ្យសព្វគ្រប់ : និយាយលើកល៉:។ លើកលែង ឈប់លែង; បដិសេធចោល; វៀរលែង ។ លើកលែងតែ វៀរលែងតែ ។
ឧទាហរណ៍៖ លើកលែងតែមនុស្សពិការ ។

                     លើកសត្វ លើកគ្នាច្រើននាក់ចូលលុកព្រៃបង្អើលសត្វ ដើម្បីបាញ់ឬឲ្យជាប់ដោយនេសាទុបករណ៍ ។ លើកសព (—សប់ ) គាស់សព (ព. ខ្ព.; ព. សា. លើកខ្មោច) ។ លើកសពសំស្ការ ( លើកសពសង្ការ ) លើកសពសង្ខារ គឺគាស់សពហើយធ្វើឈាបនកិច្ច ( ព. ខ្ព.; ព. សា. លើកខ្មោចស្រោចឆ្អឹង ) ។ លើកស្លា លើកជំនូនធំជូនមាតាបិតាខាងស្រី ។ ល ។ លើកកំណាព្យ តែងកាព្យ។ លើកកម្ពស់ អួតយកកម្ពស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ និយាយលើកកម្ពស់; មនុស្សលើកកម្ពស់ ។

                     លើកខ្មោច គាស់ខ្មោច ។
ឧទាហរណ៍៖ បុណ្យលើកខ្មោច (ព. សា. ); លើកខ្មោចស្រោចឆ្អឹង គាស់ខ្មោចហើយស្រោចទឹកលាងឆ្អឹង (ព. សា. ) ។

                       លើកខ្លួន អួតខ្លួន, តម្កើងខ្លួន ។
ឧទាហរណ៍៖ និយាយលើកខ្លួន; មនុស្ស— ។

                      លើកគ្នា នាំគ្នាច្រើននាក់។ លើកចោល បោះចោល; ចោលមិនយកជាការ, ចោលលែងត្រូវការ ។ លើកជើង សរសើរ ឬ បញ្ជោរនាំឲ្យឡើងទឹកចិត្តឬឲ្យបានចិត្ត, ឲ្យលង់ឬឲ្យស៊ុនគំនិត ។
ឧទាហរណ៍៖ លើកគ្នា នាំគ្នាច្រើននាក់។ លើកចោល បោះចោល; ចោលមិនយកជាការ, ចោលលែងត្រូវការ ។ លើកជើង សរសើរ ឬ បញ្ជោរនាំឲ្យឡើងទឹកចិត្តឬឲ្យបានចិត្ត, ឲ្យលង់ឬឲ្យស៊ុនគំនិត ។

                       លើកដាក់ លើកឲ្យអង្គុយ ហើយដាក់ផ្ដេកទៅវិញ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឈឺលើកដាក់ ( ឈឺធ្ងន់ក្រោកមិនរួច ) ។

                       លើកតម្កើង ធ្វើឲ្យថ្កើង ។

ឧទាហរណ៍៖ និយាយលើកកម្កើង ។

                       លើកទ័ព នាំកងទ័ពចេញទៅឬត្រឡប់មក ។ លើកទុក បញ្ឈប់ទុក, ស្លេះទុក; លើកលែង ។ លើកទោស ពោលទោស។ លើកទោសចោល លែងប្រកាន់ទោស, បដិសេធទោស ។ លើកបំណន់ តាំងរៀបពិធីឬតាំងរបៀបបន់ស្រន់ ។ លើកមនុស្ស តម្កើងមនុស្ស ស្រុកលើកមនុស្ស ។

ឧទាហរណ៍៖ ស្រុកលើកមនុស្ស ។

                     លើកមុខ នាំឲ្យពេញមុខ, ឲ្យមានសេចក្ដីសរសើរ ។

ឧទាហរណ៍៖ កូនលើកមុខឪពុកម្ដាយ, សិស្សលើកមុខគ្រូ ។

លើ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា និបាតសព្ទ
មានន័យថា ខាង​ខ្ពស់ ដែល​ជា​ប៉ែក​ខាង​ខ្ពស់។
ឧទាហរណ៍៖ លើ​ដំបូល លើ​រាន លើ​គោក។

                       ចំពោះ​ត្រង់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ចាប់​មន្ទិល​លើ​មនុស្ស​ម្នាក់។

                      ប្រើ​អំណាច​ឆ្ពោះ​ទៅ​រក ។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រួតត្រា​លើ និយាយ​លើ ។ល។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា អាយតនិបាត
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​ទទួល​រង​ដំណើរ​អំពី​អកម្ម​កិរិយា​មាន​ពាក្យ ដេក អង្គុយ ជាដើម។
ឧទាហរណ៍៖ ដេក​លើ​គ្រែ អង្គុយ​លើ​កៅអី (ព. វ.) ។

លួស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា កាត់ ច្រាស់ ទ្រួស​ៗ ឲ្យ​ដាច់​មែក​តូច​ៗ​ឬ​សំបក​រាក់​ៗ​ជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ លួស​មែក​ឈើ លួស​រនាប លួស​អំពៅ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ខ្សែ​ធ្វើ​ដោយ​លោហ​ធាតុ​ផ្សេង​ៗ ឬ​ធ្វើ​ដោយ​ប្រាក់ មាស។
ឧទាហរណ៍៖ លួស​ស្ពាន់ លួស​ទង់ដែង លួស​សំណ លួស​ប្រាក់ លួស​មាស ។

លួតស៊ីផ្លែ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះចុល្លព្រឹក្សម្យ៉ាងកម្ពស់ ៦-១០ ម ដុះក្នុងព្រៃក្រាស់ ឬព្រៃល្បោះនៅប្រទេសចិន ឥណ្ឌា និងឥណ្ឌូចិន។ ផ្កាលួតស៊ីផ្លែមានក្លិនក្រអូបណាស់ តែងឃើញសត្វឃ្មុំក្រេបជញ្ជក់ទាំងហ្វូងៗ។ ផ្លែគេនិយមបរិភោគណាស់។ សម្បកស្ងោរសម្រាប់ជ្រលក់សំពត់ ឱ្យពណ៌ក្រហម។ គ្រូថ្នាំខ្មែរស្ងោរសម្បកធ្វើថ្នាំព្យាបាលរោគជាច្រើន ដូចជាឈឺពោះ ឈឺភ្នែក និងលាងដំបៅរលួយ។

លួតជុំ, ស្រតំកាច់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះព្រឹក្សតូច ឬជាចុល្លព្រឹក្សកម្ពស់ ២-១០ ម ដុះក្នុងព្រៃជ្រៅត្រជាក់នៃប្រទេសកម្ពុជា វៀតណាម និងលើកោះយ៉ាវ៉ា Java ឈើគេនិយមប្រើសម្រាប់សង់ផ្ទះ។

លួតជុំ, រំដេញភ្លុក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រឹក្សម្យ៉ាង កម្ពស់១០-២៥ ម ដុះក្នុងព្រៃជ្រៅ ឬព្រៃរនាមនៃឥណ្ឌូចិន និងប្រជុំកោះប្រទេសជ្វា។ ឈើប្រើសម្រាប់សង់ផ្ទះ ឬធ្វើអុសដុត។

លួត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មាតាឬបិតារបស់ទួត ។
ឧទាហរណ៍៖ ជីដូនលួត, ជីតាលួត ។

                       កូនរបស់ចៅទួត ។

ឧទាហរណ៍៖ ចៅលួត ( ម. ព. ជីលួត និង ជីលួតមួយ ផង ) ។

                       ព្រឹក្សមួយប្រភេទ កម្ពស់ ១០-២០ម ដុះក្នុងព្រៃល្បោះនៃប្រទេសកម្ពុជា លាវ និងក្នុងប្រជុំកោះប្រទេសជ្វា។ ឈើលួតប្រើសម្រាប់សង់ខ្ទម ឬរោងបណ្តោះអាសន្ន។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា មាតា ​ឬ​បិតា​របស់​ទួត ។
ឧទាហរណ៍៖ ជីដូន​លួត ជីតា​លួត។ (អាចប្រើជា ន. បាន) ។

                       កូន​របស់​ចៅ​ទួត ។
ឧទាហរណ៍៖ ចៅ​លួត (ម. ព. ជីលួត និង ជីលួត​មួយ ផង) ។ (អាចប្រើជា ន. បាន) ។

លួចល្បក់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា លបលួចធ្វើអំពើនីមួយក្នុងវេលាដែលគេប្រហែសធ្វេសមួយស្របក់ ។

លួច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា លប​យក​អ្វី​មួយ​របស់​អ្នក​ដទៃ​ដែល​គេ​មិន​ឲ្យ​ដោយ​ថេយ្យ​ចិត្ត ។
ឧទាហរណ៍៖ លួច​ទ្រព្យ​គេ។

                      លួច​គំនិត លប​ធ្វើ​តាម​គំនិត​គេ ឬ​លប​បំបាត់​គំនិត​ដែល​គេ​បង្គាប់ ធ្វើ​តាម​គំនិត​ខ្លួន​វិញ ។ លួច​ចិត្ត ក្បត់​ចិត្ត ។ លួច​ចំណេះ លប​យក​ចំណេះ​ដោយ​មិន​បាច់​រៀន​ផ្ទាល់​ពី​គេ ។ លួច​ឈ្មោះ លប សរសេរ​ចុះ​ឈ្មោះ​គេ ឬ​លប​យក​ឈ្មោះ​គេ​ទៅ​ថ្លែង ។ លួច​ប្តី​គេ ឬ លួច​ប្រពន្ធ​គេ លប​ធ្វើ​អំពើ​ស្មន់​អន្ធករ​ជា​មួយ​នឹង​ប្តី​ឬ​ប្រពន្ធ​គេ ។ លួច​ភេទ ក្លែង​ភេទ​ធ្វើ​ជា​អ្នក​បួស​ខ្លួន​ឯង (ព. វិ. ពុ.) ។ លួច​លាក់ លប​លាក់ ។ លួច​ល្បក់ លប​ធ្វើ​ក្នុង​ពេល ឬ​ក្នុង​ស្របក់​ដែល​គេ​ប្រហែស​ធ្វេស ។ លួច​ល្បិច លប​យក​ល្បិច​គេ ។ លួច​សព លប​យក​សព​ក្នុង​វេលា​យប់​ស្ងាត់​ពី​ក្នុង​ទី​សាមញ្ញ​មក​តម្កល់​ក្នុង​ទី​ដ៏​រុងរឿង ដើម្បី​នឹង​ដង្ហែ​ឲ្យ​គគ្រឹកគគ្រេង ។ លួច​សំវាស (–ស័ង-វ៉ាស) ក្លែង​ធ្វើ​ជា​ភិក្ខុ រួម​សំវាស​ជា​មួយ​នឹង​ភិក្ខុ​សង្ឃ (ព. វិ. ពុ.) ។ល។

លួង​លោម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា លោម​ដោយ​លួង​ចិត្ត ល្បួង​លួង​ឲ្យ​ស្រួល​ចិត្ត ។

លួង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ពោល​ពាក្យ​ទន់​ផ្អែម​ល្ហែម​សម្រួល​ចិត្ត​អ្នក​ដទៃ​ឲ្យ​ធូរ​ឲ្យ​ស្រួល ។
ឧទាហរណ៍៖ ម្តាយ​លួង​កូន ។

                     លួង​លោម លោម​ដោយ​លួង​ចិត្ត ល្បួង​លួង​ឲ្យ​ស្រួល​ចិត្ត ។

លូអង់ដា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រាជធានី/​រដ្ឋធានី នៃប្រទេស អង់ហ្គោឡា។

លូសាកា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រាជធានី/​រដ្ឋធានី នៃប្រទេស សំប៊ី។

លូន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ពន្លឿនសព៌ាង្គកាយដែលមានពោះដិតលើផ្ទៃខាងក្រោមឲ្យជ្រុលទៅមុខដោយប្រឹងរង្កៀក ។
ឧទាហរណ៍៖ ពស់​លូន ។

                      រំកិលខ្លួនដែលមានទ្រូងដិតលើផ្ទៃខាងក្រោម ឲ្យលឿនជ្រុលទៅមុខដោយជើងទធាក់ដៃប្រវា
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សលូន ។

                      សត្វលូន សត្វដែលទៅមកបានតែដោយលូន ( ឧរគសត្វ )។ រត់លូន ( ម. ព. រត់ ) ។ ( ព. ប្រ. ) : សូមលូនចូលមកសូមជ្រកក្រោមម្លប់ . . . សូមចូលមកដោយសភាពរាបទាបហាក់ដូចជាលូន. . . ។

លូតភ្នំ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះគុម្ពព្រឹក្សម៉្យាង កម្ពស់ ៣-៥ ម ដុះក្នុងព្រៃត្រជាក់ ទឿ លើភ្នំបូកគោ ដែលខ្ពស់ពី ៤០០ ទៅ១០០០ម ។ ឈើសម្រាប់ធ្វើដងកាំបិត ពូថៅ និងដងប្រដាប់ប្រដាផ្សេងៗ ។

លូតតូច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចុល្លព្រឹក្ស ឬ ព្រឹក្សតូចម៉្យាង កម្ពស់ ៦-១៥ ម ដុះក្នុងព្រៃស្រោង ឬច្រកភ្នំ នៃឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន ប្រទេសចិនខាងត្បូង និុងឥណ្ឌា ។ ឈើដើមលួត អាចប្រើសង់រោង និងខួមបណ្ដោះអាសន្ន ។ មែកធាងតូចៗ សម្រាប់ធ្វើអុសដុត ។

លូតជុំភ្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចុល្លព្រឹក្ស ឬ ព្រឹក្សតូច កម្ពស់ ៦-១០ ម ដុះក្នុងព្រៃក្រាស់លើដីរាប ឬលើភ្នំ ដែលខ្ពស់រហូតដល់ ១៥០០ម នៃឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន ជ្វា និងលើ កោះ Sumatra Borneo ។ ផ្លែពណ៌ខៀវភាវអាចបរិភោគបាន ។ ឈើសម្បុរត្នោតខ្ចីសម្រាប់ធ្វើប្រដាប់ប្រដាក្នុងផ្ទះ ។

លូត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ដុះ​ច្រើន​កើន ដុះ​ចម្រើន​ខ្ពស់​ឡើង ។
ឧទាហរណ៍៖ លំពង់​ឈើ​លូត ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា (ព. ប្រ. ) ដែលកើនហួស, លើសប្រមាណ ។
ឧទាហរណ៍៖ សម្ដីលូត ។

                      លូតលាស់ លូតបែកមែកបែកសន្លឹក ។

ឧទាហរណ៍៖ ឈើលូតលាស់ ។

                     ព. ប្រ. ចម្រើនដោយទ្រព្យធន, បុណ្យស័ក្ដិ ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សកតញ្ញូរមែងតែលូតលាស់មិនដែលថយចុះ ។

                     ព. ទ. បុ. ឈើតូចលូតតាមឈើធំ កាលបើអ្នកធំសង្គ្រោះទំនុកបម្រុង អ្នកតូចរមែងតែលូតលាស់ខ្ពស់តាម ។

លូច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ពន្លៀន​ចេញ ពី​ក្នុង​ស្រោម ពី​ក្នុង​ក្លែប ពី​ក្នុង​សំបក (ព. អា.; ព. គ. បន្លិច បញ្ចេញ) ។

លូខ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា.; សំ. លូក្ស, រូក្ស ) សៅហ្មង; ថោកថយ ឬថយថោក, ថោកទាប ឬទាបថោក; ទន់ទាប, ទន់ថយ; ខ្ជីខ្ជា; ក្រីក្រ; ដែលត្រដាបត្រដួស។ ប្រើជាបទសមាសបានតាមការប្រកប អ. ថ. លូខៈ ដូចជា : លូខកម្ម អំពើសៅហ្មង; ការងារថោកទាប ។ លូខជីវិត ការរស់នៅដោយសៅហ្មង; ការរស់ត្រដាបត្រដួស ។ លូខជីវិន ឬ —ជីវី ដែលរស់នៅត្រដាបត្រដួស ( បើស្ត្រីជា លូខជីវិនី ) ។ លូខប្បណីតភាព ( លូខ័ប-ប៉:ណីត:ភាប ) ភាពឬភាវ:សៅហ្មងឬថោកទាបនិងឧត្ដម។ លូខប្រណីត ថោកថយខ្លះឧត្ដមខ្លះ : អាហារលូខប្រណីត ។ លូខព័ណ៌ សម្បុរសៅហ្មង, អន់, ស្រអាប់ ។ លូខភាព សេចក្ដីសៅហ្មង, ដំណើរថោកទាប ។ លូខភោជន ភោជនថោកទាប ។ លូខវាចា ឬ —វាទ សម្ដីខ្ជីខ្ជា, ពាក្យពុំគាប្បី។ លូខវាទិន ឬ—វាទី អ្នកដែលពោលពាក្យខ្ជីខ្ជា, ពុំគាប្បី ( បើស្ត្រីជា លូខវាទិនី ) ។ ព. កា. ថា : លូខវាទី ច្រើនប្រើសម្ដី ខ្ជីខ្ជាឥតបទ វាចង់ថាអ្វី ស្រេចតែនឹងមាត់ ពោលថាខុសភ្លាត់ ពុំបានការឡើយ ។ ខាង លូខវាទិនី ថា : លូខវាទិនី ជាស្រីញីកុំហៅស្រី ព្រោះវាប្រើសម្ដី ជាវចីពុំបានការ ។ ល ។

លូកលាន់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា លូក​បិច ​ឬ​លូក​ចឹប​បន្តិចបន្តួច; លូក​នាយ​លូក​អាយ លូក​កឹះកៀវ ។
ឧទាហរណ៍៖ អាហារ​ទាំង​នេះ​នៅ​ថ្មោង​ឥត​មាន​អ្នក​ណា​ទាន់​លូកលាន់​ទេ; វា​ចេះ​តែ​លូកលាន់​គ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក ។

លូកឃុន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. លូកខុន អ. ថ. —ឃុន “អ្នកជម្រះក្ដី” ) ឈ្មោះមន្ទីរតុលាការជាសាលាដំបូងក្នុងក្រុងភ្នំពេញ ។
ឧទាហរណ៍៖ សាលា​លូកឃុន។ បាន​កែ​ប្រែ​ឲ្យ​ហៅ​ថា សាលា​ដំបូង​ភ្នំពេញ វិញ (តាម​សមាជ​ជាតិ​លើក​ទី ១៣ គ. ស. ១៩៦២) ។

លូក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា លាត ​ឬ​ឈោង​ដៃ​ចេញ ។
ឧទាហរណ៍៖ លូក​ដៃ​ទទួល​អីវ៉ាន់។

                      លាត​ដៃ​ចុះ​ ឬ​កាយ​យក។
ឧទាហរណ៍៖ លូក​ដៃ​ក្នុង​ពាង​ទឹក; លូក​ផ្អក​ពី​ក្នុង​ឪទឹន ។

                      លាត​ដៃ​ចាប់​កាន់ ហ៊ាន​ទិញ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទំនិញ​ឥឡូវ​ថ្លៃ​ណាស់ លូក​មិន​ចុះ​ទេ។

                     បង្ខិត​ចូល​ ឬ​ចេញ ។
ឧទាហរណ៍៖ បោះ​របង​លូក​ចូល​ក្នុង​ដី​គេ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​លយ​ចេញ ​ឬ​ចូល ។
ឧទាហរណ៍៖ ដី​ដុះ​លូក​ចូល​ក្នុង​ទន្លេ។

                     លូកនាយលូកអាយ លូកខាងណេះបន្តិចខាងណោះបន្តិច។ លូកល លូកលមើល, ហុចល្បងមើល ។ លូកលើសើក្រោម លូកចាប់ខាងលើសើរើខាងក្រោមជន្លឲ្យកើតការ ។
ឧទាហរណ៍៖ និយាយលូកលើសើក្រោម ។ ល ។

                      ព. ទ. បុ. លូកព្រហក់ឲ្យកប់ដៃ បានជាជ្រុលដៃធ្វើហើយ ត្រូវតែធ្វើឲ្យពេញកម្លាំងកុំញញើត ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​លយ​ចេញ ​ឬ​ចូល ។
ឧទាហរណ៍៖ ដី​ដុះ​លូក​ចូល​ក្នុង​ទន្លេ។

                     លូកនាយលូកអាយ លូកខាងណេះបន្តិចខាងណោះបន្តិច។ លូកល លូកលមើល, ហុចល្បងមើល ។ លូកលើសើក្រោម លូកចាប់ខាងលើសើរើខាងក្រោមជន្លឲ្យកើតការ ។

ឧទាហរណ៍៖ និយាយលូកលើសើក្រោម ។ ល ។

                      ព. ទ. បុ. លូកព្រហក់ឲ្យកប់ដៃ បានជាជ្រុលដៃធ្វើហើយ ត្រូវតែធ្វើឲ្យពេញកម្លាំងកុំញញើត ។

លូ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា បន្លឺ​សម្រែក​សូរ​វែង​ៗ (ចំពោះ​តែ​សុនខ ចចក ស្វាន)។
ឧទាហរណ៍៖ ឆ្កែ​លូ ចចក​លូ ស្វាន​លូ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈើ​ធំ​វែង​ដែល​លុង​ជា​បំពង់ ពាង​ឈើ; បំពង់​ធំ​ចាក់​បេតុងអារម៉េ​មាន​ប្រហោង​រហូត សម្រាប់​បង្កប់​ក្នុង​ដី​ជា​ផ្លូវ​ទឹក។
ឧទាហរណ៍៖ លូ​ដាក់​ទឹក បង្កប់​លូ​ក្នុង​ថ្នល់​ជា​ផ្លូវ​ទឹក ។

លុះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ចុះ ចុះ​ចូល, នៅ​ក្នុង​អំណាច។
ឧទាហរណ៍៖ លុះ​ក្នុង​អំណាច​គេ លុះ​ក្នុង​កណ្តាប់​ដៃ​សត្រូវ ។

                       សម្រេច ត្រាស់​ដឹង ។
ឧទាហរណ៍៖ បាន​លុះ​មគ្គ​ផល។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​ហ៊ាន អង់អាច ហ៊ាន​ប្រថុយ រលុះរលាញ មិន​រួញរា ។
ឧទាហរណ៍៖ ចិត្ត​លុះ; មនុស្ស​នុ៎ះ​លុះ​ណាស់ យើង​មិន​លុះ​ដូច​គេ​ទេ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា និបាតសព្ទ
មានន័យថា ដល់; កាល, កាលដែល; ពាក្យសម្រាប់និយាយបន្តសង្កាត់សេចក្ដីប្រាប់ដំណើរ ដែលដាច់ស្រឡះដោយឡែក
ឧទាហរណ៍៖ លុះអាយុ២០ឆ្នាំ . . .; លុះខ្លួនធំហើយ . . .; លុះបរិភោគអាហាររួចហើយ . . . ។

                        លុះដល់ ដរាបដល់, ត្រាតែដល់; កាលដែលដល់ ។
ឧទាហរណ៍៖ លុះដល់វេលាអធ្រាត្រ . . . ។

                       លុះដល់ ដរាបដល់, ត្រាតែដល់; កាលដែលដល់ ។
ឧទាហរណ៍៖ លុះដល់វេលាអធ្រាត្រ . . . ។

                      លុះណាតែ កាលណាបើ, ទាល់តែ ។
ឧទាហរណ៍៖ លុះណាតែគេឲ្យទើបខ្ញុំហ៊ានយក ។

                     លុះតែ ទាល់តែ, ត្រាតែ ។
ឧទាហរណ៍៖ លុះតែឲ្យប្រាក់ដល់ដៃ ទើបគេលក់ឲ្យ ។

លុយរាប់

មានន័យថា ប្រាក់ដែលជាទូទៅអ្នកខ្ចីត្រូវសងជាចំណែកៗស្មើរៀងរាល់ថ្ងៃទាំងដើម ទាំងការ ទៅម្ចាស់លុយតាមការព្រមព្រៀង។

លុយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ដើរក្នុងទឹករាក់ ។
ឧទាហរណ៍៖ លុយទឹក ។

                      ដើរកាត់ ឬដើរទន្ទ្រានចូល។
ឧទាហរណ៍៖ លុយដំណាំ ដើរលុយស្បូវ ។ លុយលុក ឬ លុកលុយ (ម. ព. លុក) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា លោហ:សណ្ឋានមូលតូចសំប៉ែត មានរូបភាពឬត្រានិងអក្សរជាសម្គាល់ សម្រាប់ប្រើចាយជាជំនួសបា្រក់; ក្នុងកម្ពុជរដ្ឋសម័យពីដើម មានតម្លៃ២ សេននិង១ សេន សព្វថ្ងៃនេះ មានតែតម្លៃ១ សេននិងកន្លះសេន; ហៅក្លាយមកពីពាក្យថា ល្វី ( Louis ) ដែលជាព្រះនាមនៃមហាក្សត្រិយ៍ប្រទេសបារាំងសែសក្នុងសម័យពីដើម . . .។ ពាក្យសាមញ្ញហៅប្រាក់ដែលសម្រាប់ចាយវាយក្នុងកម្ពុជរដ្ឋសព្វថ្ងៃថា។
ឧទាហរណ៍៖ គេមានលុយច្រើន អស់លុយចាយរលីង ។

                       ចាស់ទុំលោកថា កុំហៅប្រាកពាន់ម៉ឺនថា លុយ ពីព្រោះលុយមានតម្លៃតូចជាងប្រាក់ គឺ កុំនិយាយបន្ទាបវត្ថុមានតម្លែឲ្យថយថោក ( ចាស់ៗថា មាត់ស៊ីអំបិលព្រហក់ ) ។

លុម្ពិនី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ឈ្មោះទីតំបន់ដែលព្រះសក្យមុនីសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ប្រសូត; សព្វថ្ងៃនេះហៅក្លាយជា រុម្មិណ្ដេ ក៏មាន នៅខាងទិសឦសានក្រុងពារាណសី ខាងទិសពាយ័ព្យ នគរកុសិនារា ក្នុងមធ្យមប្រទេសប៉ែកខាងកើត ។

លុម្បិកា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( មើលពាក្យ លុម្បក ) ។

លុម្បកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. លុម្បក ) ។

លុម្បកកម្ម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. លុម្បកម្ម ) ។

លុម្បក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ) ចោរប្លន់ (សរសេរជា លុម្បក: ឬ វិ— ក៏បាន ); បើចោរស្រីជា លុម្បិកា ឬវិលុម្បិកា ។ លុម្បកកម្ម ឬ វិ— អំពើរបស់ចោរប្លន់ អំពើប្លន់ ការប្លន់ ( ប្រើជា លុម្បកម្ម ឬ វិលុម្បកម្ម ក៏បាន) ។ ព. កា. ថា ។
ឧទាហរណ៍៖ រីពួកលុម្បក ប៉ិនខាងការឆ្មក់ ចូលប្លន់អ្នកស្រុក វាហ៊ានចូលប្លន់ ព្រោះមានរនុក ប្រាប់ឲ្យចូលលុក កុំបីញញើត ។

លុបន័យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. —នយ ) វិធី បែបនៃការលុបអក្សរក្នុងពាក្យ ឬក្នុងសង្កាត់នីមួយចេញខ្លះទុកខ្លះ ទោះលុបតួខាងដើមក្ដី តួកណ្ដាលក្ដី តួចុងក្ដី លុបប៉ុន្មានតួទុកតែត្រឹមប៉ុន្មានតួក្ដី តាមគួដល់ការលុប និងការទុក វិធីលុបយ៉ាងនេះ ហៅថា លុបន័យ ឬ លោបន័យ ដូចជា ឧបាសក ឧបាសិកា លុបទុកតែត្រឹម បាសក សិកា; សុតៈ “ស្ដាប” ចិន្ត “គិត” បុច្ឆ “សួរ” លិខ “សរសេរ កត់ត្រា”; លុបទុកតែត្រឹម សុ. ចិ. បុ. លិ; បុរិស “ប្រុស” ភិក្ខុ “លោកភិក្ខុ” ធម្ម “ធម៌” មហឹស “ក្របី” បង្ក “ភក់” ហំស “សត្វហង្ស” បោក្ខរណី “ស្រះ ឬត្រពាំងមានឈូក” (បញ្ចូលពាក្យ ថី “ស្ត្រី” មួយម៉ាត់ឲ្យបានគត់គូ) ជា ថី-បុ ខុ-ធំ ហឹ-បំ ហំ-បោ; ការលុបតួអក្សរខ្លះទុកខ្លះយ៉ាងនេះជា លុបន័យ ឬ លោបន័យ ( ម. ព. លុប លោប និង រមតិ ទៀតផង) ។

លុប

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ធ្វើឲ្យបាត់ស្នាម ឲ្យបាត់គំនូស ឲ្យបាត់លំអាន ឲ្យបាត់រូប ឲ្យបាត់ឈ្មោះ; ធ្វើឲ្យវិនាស ឲ្យសូន្យ; បំបាត់មិនឲ្យមាន។
ឧទាហរណ៍៖ លុបអក្សរ លុបដាន លុបឈ្មោះ ។

                       បំពេញក្រហូង ជម្រៅ រណ្ដៅ ឲ្យបាត់។
ឧទាហរណ៍៖ លុបអណ្ដូង លុបរណ្ដៅ ។

                      លាង ជម្រះ ស្រលាប ដោយទឹក។
ឧទាហរណ៍៖ លុបមុខ លុបខ្លួន ។

                      គ្របលើ លើសជាង។
ឧទាហរណ៍៖ សម្ដីលុបលើ សំឡេងឮលុបគេទាំងអស់ ។លុបគុណ បំបាត់គុណ គឺបំបាត់មិនឲ្យលេចឮថាគេមានគុណចំពោះខ្លួន ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលបំបាត់គុណគេ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សលុបគុណគេ សម្ដីលុបគុណ ។

                        លុបថ្លុក (ព. ប្រ. ) បំបាត់ដំណើរដើម ឬសម្ដីដើមមិនឲ្យលេចឮតទៅទៀត និយាយលុបថ្លុក; សម្ដីលុបថ្លុក ។
ឧទាហរណ៍៖ លុបមាត្រ លើសមាត្រ ហួសកម្លាំង។

                      លីធ្ងន់លុបមាត្រ; ខ្លាំងលុបមាត្រ ។ លុបលាង ឬ កាយកប់លុបលាង (ព. ប្រ. ) បំបាត់ឲ្យសូន្យឈឹងឬបំបិទបំបាំងមិនឲ្យលេចឮ ។ ល ។ (សរសេរក្លាយជា លប់ តាមសូរសម្ដីក៏មាន គួរប្រើ លុប នេះវិញត្រឹមត្រង់តាមប្រភពនៃពាក្យ ) ។ ម. ព. លោប ទៀតផង ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ( ឬលាង ) ទ្រង់ស្រប់ ។

លុន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា បោលលឿនតែថយជាងផាយ រាយបំភ្លៃជើងទាំង ៤ ឲ្យញាប់រន្ថាន់ស្មើ (ចំពោះតែសេះ) ។
ឧទាហរណ៍៖ សេះលុន លុនរាប ។ ព. ផ្ទ. ដើរ រត់យួន ផាយ ។

លុទ្ធសុនខ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ហ្វូងឆ្កែ ដែលគេបង្ហាត់សម្រាប់ប្រដេញម្រឹគ ហ្វូងមនុស្សដែលលើកគ្នាឈ្លោះប្រកែក ដូចជាឆ្កែចោមសត្វ ។

លុទ្ធបុគ្គល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. លុព្ធ + បុទ្គល ) បុគ្គលលោភ មនុស្សលោភ អ្នកល្មោភ អ្នកដែលចង់បានតែប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន។ (ព. កា.)
ឧទាហរណ៍៖ លុទ្ធបុគ្គល រមែងតែយល់ ប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន បើឃើញគេបាន ទ្រព្យធនផ្ទួនៗ ច្រើនតែរុកកួន រអ៊ូរទាំ ។

លុទ្ទក:

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. លុទ្ទ: ) ។

លុទ្ទ:

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. លុទ្ទ ឬ លុទ្ទក; សំ. លុព្ធ ឬ លុព្ធក ) អ្នកធ្វើអំពើដ៏សៅហ្មង; ព្រាន នេសាទ ។ លុទ្ទកម្ម អំពើ ការ របរ របស់ព្រាន; ការបរបាញ់។ លុទ្ទកុល ត្រកូលព្រាន ពូជនេសាទ ។ ល ។

ដកស្រង់​ពី​វចនានុក្រម​សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

លុត្ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ; សំ. លុប្ត ) លុបចោលហើយ គឺធ្វើឲ្យបាត់ស្នាម ឲ្យបាត់គំនូស ឲ្យបាត់រូប ឲ្យបាត់ឈ្មោះ ឲ្យវិនាស ឲ្យសូន្យហើយ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលលុបចោលហើយ ។ លុត្តបទ បទដែលលុបចេញមិនឲ្យមាន ដូចជា : សត្វ-នៅក្នុង-ទឹក លុប នៅក្នុង ចេញ ទុកត្រឹមតែ សត្វទឹក បទដែលលុបចេញហៅថា លុត្តបទ ( ព. វ. ; ម. ព. មជ្ឈេលុប ផង ) ។ លុត្តសមាស ( លុត-តៈសៈម៉ាស ) សមាសដែលលុបវិភត្តិចេញទុកឲ្យនៅតែរូបសព្ទភ្ជាប់គ្នា ដូចជា : សង្ឃស្ស-ទាន លុប ស្ស ចេញ ទុកត្រឹមតែ សង្ឃទាន “ទានដើម្បីសង្ឃ ឬអំណោយដែលគេឲ្យដល់សង្ឃ” ( ព. វ. ) ។ល។

លុត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា បញ្ជច់​ជង្គង់​ចុះ​ដល់​ផ្ទៃ​ទី។
ឧទាហរណ៍៖ លុតជង្គង់ ។

                      លុតក្រាប លុតជង្គង់ក្រាបក្បាលចុះ ។

                      ( ស. ហ្លុត ) ថ្លោះ របូត របូតផុត។
ឧទាហរណ៍៖ នាឡិកាលុត នាឡិកាដែលមានឡានរបូត គឺឡានដែលមួលតឹងហើយរបូតខ្លះឲ្យដឹងថាត្រូវឈប់លែងមួលទៅទៀត ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ខ្សែពួរសម្រាប់ទាញលើក ឬទាញដាក់ដងក្ដោងទូកធំ ឬសំពៅ ឬខ្សែរូតក្ដោងតូច ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្សែលុត ។

លុចសំបួ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រទេស លុចសំបួ, (រាជធានី/​រដ្ឋធានី) លុចសំបួ។
រាជធានី/​រដ្ឋធានី នៃប្រទេស លុចសំបួ។

លុង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ជីក ឬដាប់ឲ្យកើតជារំលុង ជាប្រហោងធំ ជារណ្ដៅក្អេង ជារូង។
ឧទាហរណ៍៖ លុងដី លុងឈើ; ជីកលុង ដាប់លុង ។

លុកចេតិយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. វាលុកា + ចេតិយ ) ចេតិយខ្សាច់ គឺគំនរខ្សាច់ដែលគេពូនកជារាងចេតិយ ។

លុក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ចូលសំរុកមិនឲ្យដឹងខ្លួន; ចូលរុកទម្លាយ; ចូលរុករាន។
ឧទាហរណ៍៖ លុកទ័ព; លុកព្រៃ; ចូលលុកក្នុងផ្ទះ ។

                       ធ្វើទឹកឲ្យកម្រើករំជួល ឲ្យល្អក់។
ឧទាហរណ៍៖ ក្មេងលុកទឹកល្អក់អស់! ។

                       លុកលុយ ឬលុយលុក រុករានទន្ទ្រានចូល រុករានចូលសុសសព្វ ដើរចូលសព្វអន្លើ លុកលុយឥតញញើត; គោលុកលុយដំណាំ ។

លឺសាយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា មើលក្នុងពាក្យ ឮសាយ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា មើលក្នុងពាក្យ ឮសាយ ។

លឺលាន់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា មើលក្នុងពាក្យ ឮលាន់ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា មើលក្នុងពាក្យ ឮលាន់ ។

លឺជ័យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មើលក្នុងពាក្យ ឮជ័យ ។

លឺជា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា មើលក្នុងពាក្យ ឮជា ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា មើលក្នុងពាក្យ ឮជា ។

លឺ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា បុសសព្វនាម
មានន័យថា (ចិ. ) អ្នក; ពាក្យសម្រាប់និយាយក្នុងទីចំពោះមុខទៅរកចិនសុទ្ធ ( ចិនឆៅ ) ។
ឧទាហរណ៍៖ លឺមកមានការអ្វី? = អ្នកមកមានការអ្វី? ( គួរប្រើ លឺ នេះវិញ កុំប្រើ ចិក ឬ ហ៊ា ទួទៅ) ។

លឹមៗ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលឃើញមិនច្បាស់ ព្រឹមៗ ព្រោះឆ្ងាយ ឬព្រោះមិនសូវភ្លឺ។
ឧទាហរណ៍៖ មើលឃើញលឹមៗ ។

លឹប

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ថយចូលផុតទៅខាងក្នុងឬមកខាងក្រោម។
ឧទាហរណ៍៖ ពស់លឹបក្បាលចូលក្នុងរូងឈើ។ លឹបលៗ ( លឹបលលឹបល ) រលឹបរល ចូលក៏មិនចូលចេញក៏មិនចេញ ចេះតែឈរលឹបលៗ ។

លឹនដំរី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វល្លិឆ្មារមួយប្រភេទ ផ្ញើប្រាណលើដើមឈើដោយចាក់ឫសផ្អាប់ស្អី្កក្នុងឈើ ដែលដុះក្នុងព្រៃល្បោះ ឬលើថ្មខ្លះៗមានធាតុកំបោរនៅឥណ្ឌូចិន។ គ្រូថ្នាំបុរាណដាំវល្លិលឹនដំរីអោយផឹកដើម្បីធ្វើអោយនោមច្រើន។ ពេលខ្លះ វល្លិលឹនដំរី គេប្រើជាថ្នាំព្យាបាលរោគប្រមេះ។

លឹន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ដេរជាយសំពត់កុំឲ្យរសាត់។
ឧទាហរណ៍៖ លឹនសំពត់ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អង្គជាតសត្វចតុប្បាទឈ្មោល។
ឧទាហរណ៍៖ លឹនគោ លឹនសេះ លឹនដំរី ។

                     សេះគម្លង់លឹន សេះដែលមានតួលឹនពពាលដូចសម្បុរឃ្លង់ល្ពៅ ។

លីឡ្ហា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ) លំអ លំអដ៏រុងរឿង; ដំណើរយាងយាសដ៏សមរម្យ ឥតឆ្គង ។ ពុទ្ធលីឡ្ហា ដំណើរយាងយាសនៃព្រះពុទ្ធ ។ រាជលីឡ្ហា ដំណើរយាងយាសនៃព្រះរាជា (ព. ទេ. ឬ ព. កា. ) ។

លីឡុងវ៉េ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រាជធានី/​រដ្ឋធានី នៃប្រទេស ម៉ាឡាវី។

លីសបោន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រាជធានី/​រដ្ឋធានី នៃប្រទេស ព័រទុយហ្កាល់។

លីវ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមិនទាន់មានប្រពន្ធ ឬមានប្ដីសោះនៅឡើយ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សលីវ; នៅលីវ ។

លីលោទ្យាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (< លីលា + ឧទ្យាន) ឧទ្យានសម្រាប់លេងសប្បាយ, សម្រាប់ដើរលេងកំសាន្ដ ។ ល ។

លីលាស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដូចគ្នានឹង លីលា ដែរ (ព. កា. ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ល្ខោនចេញរាំ ទន្ទេងទន្ទាំ លីលាសកែក្រាយ អម្ពរស្អាតស្អំ ជជួរជជាយ អស់ជនសម្ទាយ ពុំងាយធ្វើតាម ។

លីលាវាបី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ស្រះ ឬបឹងសម្រាប់លេងសប្បាយ ។