Author: Buy Khmer Book

ក្រចកអណ្តើក, ចាន់ក្រុង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កំពស់ ២-៨ ម ដុះក្នុងព្រៃក្រាស់មធ្យមនៃប្រទេសឥណ្ឌា និងឥណ្ឌូចិន។ ផ្លែអាចបរិភោគបាន។ ឈើវាគេតែងប្រើជាឈើសម្រាប់សង់ផ្ទះ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រចកអណ្តើក (វល្លិ)

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា គុម្ពព្រឹក្ស ឬចុល្លព្រឹក្សមួយប្រភេទមានកម្ពស់ ០,៤០-២ម វារ ឬស្ទើរវារដុះក្នុងព្រៃល្បោះលើដីទំនាប តាមមាត់ទន្លេ នៃប្រទេសកម្ពុជា និងវៀតណាមខាងត្បូង។ ផ្លែបរិភោគបាន ។ មែក ធាងសម្រាប់ធ្វើអុស។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រចាប់

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​សេវាល​ជាតិ​មួយ​ប្រភេទ ដុះ​ក្នុង​ទឹក មាន​ដើម​វារ​ដូច​កញ្ឆែត​ ស្លឹក​មូល​ដូច​ស្លឹក​ស្គន់ តែ​មាន​ឆែក​ៗ​ជុំ​វិញ ផ្កា​ស ផ្លែ​មាន​បន្លា ៤ ស្រួច​ដូច​ស្នែង បរិភោគ​ជា​អាហារ​បាន។ ផ្លែ​ក្រចាប់​ប្រទេស​ចិន​មាន​បន្លា ។
​​           បន្លា​ដែល​ធ្វើ​ដោយ​មាស ឬ ប្រាក់​សម្រាប់​ចាប់​ត្បូង។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រចាប់​ចិញ្ចៀន។

​           ​​​ឈ្មោះ​រោគ​រុក្ខជាតិ​មួយ​ប្រភេទ​ដែល​កើត​ពី​ដង្កូវ​ល្អិត ៗ ស៊ី​រុក្ខជាតិ​នឹង​ដំណាំ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រចាប់​ស្រូវ ក្រចាប់​ស្វាយ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រចកអណ្ដើក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះចេកនួនមួយប្រភេទ ផ្លែតូចរៀវ សំបកក្រាស់ ពណ៌បៃតង ។
ឧទាហរណ៍៖ ចេកនួនក្រចកអណ្ដើក ។

               ឈ្មោះឈើភ្នំមួយប្រភេទផ្លែល្អិត បរិភោគបាន ។
ឧទាហរណ៍៖​ ដើមក្រចកអណ្តើក ។

​​                ឈ្មោះទំពាំងឫស្សីដែលទើបនឹងដុះលេច ។
ឧទាហរណ៍៖​ ទំពាំងក្រចកអណ្តើក ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រចកចាប

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះស្រូវខ្សាយមួយប្រភេទ ដែលមានគ្រាប់ល្អិតជាងគ្រាប់ស្រូវឯទៀត ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រូវក្រចកចាប ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រចក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អវយវៈ​រឹង​ដូច​ស្នែង ដុះ​ចេញ​ពី​សាច់​ម្រាម​ដៃ ម្រាម​ជើង កំណើត​កើត​ដូច​សក់ ដូច​រោម។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រចក​ដៃ ក្រចក​ជើង។

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ព្រះនខា ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រង់

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជង្រុក​ដាក់​ស្រូវ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រង់​ស្រូវ។

              ប្រដាប់​សម្រាប់​ឲ្យ​កូន​ក្មេង​រៀន​អង្គុយ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រង់​កូន​ក្មេង។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រង

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ចង​ប្រទាក់​គ្នា។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រង​ផ្កា, ក្រង​ជរ, ក្រង​ស្បូវ ជាដើម គឺ​របស់​ទីទៃ​ពី​គ្នា ហើយ​យក​មក​ចង​ប្រទាក់​គ្នា​ធ្វើ​ឲ្យ​កើត​ជា​កម្រង ជា​ចង្កោម ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ខែត្រ ១ នៃ​ដែន​កម្ពុជា​ក្នុង​កាល​អំពី​ដើម ឥឡូវ​នេះ​រួម​មក​ក្នុង​ស្រុក​ក្រគរ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រគរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ស្រុក ១ ក្នុង​ខែត្រ​ពោធិ៍សាត់។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រុក​ក្រគរ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រខុបព្រៃ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះព្រឹក្សតូចម្យ៉ាងកំពស់ ៥-១៥ ម ដុះក្នុងព្រៃក្រាស់ ឬ ព្រៃល្បោះលើដីទំនាប ឬលើភ្នំដែលខ្ពស់រហូត ១២០០ ម។ ផ្លែទុំពណ៌បៃតងភ្លាវ រសផ្អែម អាចបរិភោគជាចំណីបាន។ ឈើមានតម្លៃណាស់ សម្រាប់ធ្វើគ្រឿងផ្ទះ។ ជាពូជមានដុះក្នុងទ្វីបអាស៊ីអាគ្នេយ៍។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រខុបព្រែក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះចុល្លព្រឹក្ស ឬព្រឹក្សតូចមួយប្រភេទកំពស់ ៦-១០ ម ដុះលើ ដីសើមៗ និងក្នុងព្រៃរនាមនៃប្រទេសកម្ពុជា រៀតណាម ថៃ និងជ្វា។ ផ្លែទុំរសផ្អែម ពណ៌លឿងភ្លាវ អាចបរិភោគជាចំណី។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រខុបញី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ក្រខុបញី ជាព្រឹក្សគួច ឬគុម្ពព្រឹក្សម្យ៉ាងកំពស់ ២ ទៅ ១៥ ម ដុះក្នុងព្រៃល្បោះឬជុំវិញភូមិនានា ជិតផ្លូវមាត់ទឹកសាប មាត់សមុទ្រ នៃប្រទេសអាស៊ី និងអាហ្វ្រិកក្តៅ ។ ផ្លែអាចបរិភោគបាន ។ គ្រូថ្នាំតែងស្ងោរស្លឹកសំបក និងផ្លែធ្វើថ្នាំកម្លាំងឱ្យនារីទើបសម្រាលកូនផឹក ។ ទឹកស្ងោរនេះអាចព្យាបាលជម្ងឺចុកពោះដែរ ។ ឈើសត្ចខ្មូតស៊ីមិនដាច់ សម្រាប់ធ្វើសសរផ្ទះ ធ្វើអង្រែបុកស្រូវ និងដងពូថៅ​ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រខុបខ្មែរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះព្រឹក្ស​​ ឬគុម្ពព្រឹក្សមួយប្រភេទ កំពស់ ៥ទៅ១០ម ដុះឯងក្នុងព្រៃល្បោះ នៃអាស៊ីផ្នែកក្តៅ គេតែងដាំជាលំអក្នុងភូមិ ។ ផ្លែទុំអាចបរិភោគបាន គេតែយកផ្លែទុំ ឆឹងស្ករ​ និងធ្វើដំណាប់ ។ ដើមខ្ចីសម្រាប់ធ្វើថ្នាំកម្លាំង ព្យាបាលជម្ងឺក្រពះ ឬ ជាថ្នាំមិនអោយរាគជាដើម ។ ឈើពណ៏ ស ឬក្រហមភ្លាវ សម្រាប់ប្រើធ្វើសសរផ្ទះ និងធ្វើអង្រែបុកស្រូវ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រខុប

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ឈើ​មាន​ផ្លែ​បរិភោគ​បាន; ក្រខុប​មាន​ច្រើន​យ៉ាង។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រកោស្បាត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ស្មៅមានស្លឹកវែងតូចៗស្រដៀងស្លឹកស្រូវ មានដើមកំណើតនៅវៀតណាមខាងជើង គេដាំក្នុងស្រុកក្តៅជាច្រើន ដើម្បីយកគ្រាប់ធ្វើគ្រឿងទេស លាយជាមួយគ្រឿងការីជាដើម ឫសនិងផ្លែយើងធ្វើឱសថផ្សេងៗ ឫសត្រាំស្រាផឹក ដើម្បីលើកកម្លាំង ឫសម្រាប់ឱ្យបត់ជើងធំស្រួល។ ផ្លែគេផ្សំថ្នាំព្យាបាលជម្ងឺដុំ ពកក្នុងស្បូន។
ជារុក្ខជាតិ ដែលគេដាំយកគ្រាប់ធ្វើជាគ្រឿងទេស និងឱសថសម្រាប់ព្យាបាលរោគនានា។ – ឈ្មោះខ្មែរ ឬក្នុងតំបន់ ៖ ក្រកោស្បាត – អំបូរ ៖ ZINGIBERACEAE – ឈ្មោះវិទ្យាសាស្រ្ត ៖ Elettaria cardamomum – ឈ្មោះអង់គ្លេស ៖ Cardamom – ឈ្មោះបារាំង ៖ Cardamome du Malabar – ប្រភពដើម ៖ កម្ពុជា វៀតណាម ឡាវ និងឥណ្ឌា – លក្ខណៈរូបសាស្រ្ត ៖ ស្លឹកតូចៗស្រដៀងស្លឹកស្រូវ មានកម្ពស់ ០,៥-១,៥ម។ – លក្ខណៈជីវសាស្ត្រ ៖ មិនទាន់មានព័ត៌មាន – លក្ខណៈអេកូឡូស៊ី ៖ ដុះក្នុងព្រៃស្បាត នៅជើងភ្នំក្រវាញ ខេត្តពោធិ៍សាត់។ – ការប្រើប្រាស់ ៖ ជាគ្រឿងទេស៖ លាយជាមួយគ្រឿងការី។ ជាឱសថ៖ ឫស និងផ្លែធ្វើថ្នាំកម្លាំង ព្យាបាលដុំពកក្នុងស្បូន ជួយឱ្យបត់ជើងធំស្រួល(៣) ។ ឫសយកទៅត្រាំស្រាផឹក។
ឧទាហរណ៍៖ (៣) វចនានុក្រមរុក្ខជាតិប្រើប្រាស់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា របស់លោកស្រីបណ្ឌិត DY PHON PAULINE ឆ្នាំ២០០០ ទំព័រ២៧២ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រកោដំរី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ស្មៅម៉្យាងដុះក្នុងព្រៃក្រាស់ភ្នំក្រវាញនៃប្រទេសខ្មែរ ដុះលាយឡំនឹងដើមក្រវាញ។ គ្រាប់វាសម្រាប់ធ្វើឱសថ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រកោ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ប្រទាល​មួយ​ប្រភេទ មាន​ផ្លែ​ប្រើ​ជា​ថ្នាំ​កែ​រោគ ដុះ​តែ​នៅ​ដី​ភ្នំ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រកី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ប្រទាល​មួយ​ប្រភេទ ប្រហែល​គ្នា​នឹង ក្រកោ តែ​តូច​ៗ ច្រើន​ដុះ​នៅ​មាត់​ទន្លេ។
តិណជាតិមួយប្រភេទ ដុះក្នុងព្រៃក្រាស់ត្រជាក់ក្រោមដើមឈើធំៗនៃឧព្វេឥណ្ឌូចិន។ គេនិយមដើមនេះដាំក្នុងសួនជាលម្អ។ គ្រាប់ក្រកីសម្រាប់ធ្វើថ្នាំរំងាប់រោគផ្សេងៗ។ ផ្កាគេត្រាំស្រា ដើម្បីព្យាបាលរោគសន្លាក់ឆ្អឹង។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រក

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ធ្វើ​ឲ្យ​ស្ងួត ធ្វើ​ឲ្យ​ក្រៀម ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រក​សាច់ ជាដើម។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​កុក​មួយ​ប្រភេទ ក​វែង​សម្បុរ​ស​សុទ្ធ សូរ​ស្រែក​ឮ​ក្រក​ៗ ។
ឧទាហរណ៍៖​​ កុក​ក្រក ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្រ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ខ្សត់; លំបាក ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្ស​ក្រ​ទ័ល ការ​ក្រ គ្រា​ក្រ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្មេងរនិងរនាំង, មនុស្សរនិងរនាំង, ចិត្តរនិងរនាំង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចន្ទាស់សម្រាប់រុករុញចេញចូលតាមប្រហោងឬចន្លោះ រាំងឬបើកបានតាមត្រូវការ ។
ឧទាហរណ៍៖​ រនុកទ្វារ ។

               ព. ប្រ. អ្នកដែលជាទំនុកទុកចិត្ត ប្រាប់ផ្លូវ ប្រាប់ទំនង, ឲ្យការ ឬទាំងជាទីពឹងពាក់អាស្រ័យផង ហៅថា រនុក ដែរ ។
ឧទាហរណ៍៖ គេមានរនុកខាងក្នុងមាំណាស់ ។ ចោរស្រុកជារនុកចោរព្រៃ; ពាក្យកាព្យថា ចោរព្រៃអាស្រ័យពឹងចោរស្រុក ដែលជារនុកឲ្យដឹងដាន ប្រាប់អស់កិច្ចការកលលំអាន ទើបចូលប្លន់បានឥតញញើត ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្មេងពន្លៃនៅបង្ហើយ

មានន័យថា ព. ប្រ. និយាយពីមនុស្សដែលនៅក្មេងមិនទាន់យល់កិច្ចការរាក់ជ្រៅសព្វគ្រប់ គេប្រៀបប្រដូចដោយសេចក្ដីមើលងាយទុកស្មើកូនក្មេងតូច ដែលម្ដាយមិនទាន់លែងបិទពន្លៃឲ្យរឹងបង្ហើយនៅឡើយ ( ព. ទ្រ. ម. ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្មេង

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា មនុស្ស ឬ សត្វ​ដែល​មាន​អាយុ​តិច។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្ស​ក្មេង នៅ​ក្មេង កាល​ពី​ក្មេង។

ដកស្រង់​ពី​វចនានុក្រម​សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្មេក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ញាតិ​ដោយ​ពន្ធ។
ឧទាហរណ៍៖ ឪពុក​ក្មេក ម្ដាយ​ក្មេក មា​ក្មេក។ល។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្មួយប្រុស

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ព្រះភាគិនេយ្យ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្មួយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កូន​របស់​បង ឬ កូន​របស់​ប្អូន។
ឧទាហរណ៍៖ ក្មួយ​បង្កើត ក្មួយ​ជីដូន​មួយ ក្មួយ​ជីទួត​មួយ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្មាង

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​បន្ថែម​លើ​ពាក្យ​ក្មេង​ឲ្យ​ប្លែក​ឡើង ។
ឧទាហរណ៍៖​ ក្មេងក្មាង គឺ​ពួក​ក្មេង​តូច​ធំ​លាយ​ច្រឡំ​គ្នា។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បំ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា រាង​អ្វី​ៗ ដែល​មាន​សណ្ឋាន​មូល​ដូច​ជា​ផ្កា​ឈូក​ក្រពុំ ឬ ដូច​ផ្លែ​ទន្លាប់ ហើយ​មាន​រាង​ស្រួល​ល្អ។
ឧទាហរណ៍៖ ដោះ​ក្បំ ស្នែង​ក្បំ ទំពាំង​ក្បំ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បោះក្បាយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ច្បាស់​លាស់។
ឧទាហរណ៍៖ សំដី​ក្បោះក្បាយ សេចក្ដី​ក្បោះក្បាយ វោហារ​ក្បោះក្បាយ និយាយ​ក្បោះក្បាយ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ច្បាស់​លាស់។
ឧទាហរណ៍៖ សំដី​ក្បោះក្បាយ សេចក្ដី​ក្បោះក្បាយ វោហារ​ក្បោះក្បាយ និយាយ​ក្បោះក្បាយ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បោះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ច្បាស់​ ។
ឧទាហរណ៍៖ សំដី​ក្បោះ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បែរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា និបាតសព្ទ
មានន័យថា ប្រប ខាង។
ឧទាហរណ៍៖ ក្បែរ​មាត់​ច្រាំង ក្បែរ​ផ្លូវ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បេត

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា (ម. ព. ក្បិត)។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បៀស

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា កៀស ធ្វើ​ឲ្យ​មាន​សញ្ញា​ជា​គំនូស។
ឧទាហរណ៍៖

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា គំនូស ( „ ) នេះ​សម្រាប់​សម្លាប់​អក្សរ ៩ តួ​គឺ ង៉ ញ៉ ន៉ ប៉ ម៉ យ៉ រ៉ ល៉ វ៉ (ម. ព. មូសិកទន្ត)។

             ឈ្មោះវល្លិរឹងម្យ៉ាង ប្រវែង 20ម វាលើដើមឈើធំៗក្នុងព្រៃក្រាស់នៃឥណ្ឌូចិន។ គេប្រើឫសសម្រាប់សម្លាប់សត្វល្អិតដែលស៊ីដើមម្រេច។ ក្នុងក្បួនឱសថបុរាណ គេយកឫសលាយជាមួយទឹកឃ្មុំ ធ្វើថ្នាំព្យាបាលជំងឺរបេង។ ឫសស្រស់លាយជាមួយទឹកកំបោរអាចសម្លាប់សត្វចៃបាន។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បៀប

?ថ្នាក់ពាក្យជា បរិវារសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​ប្រើ​បន្ថែម​លើ​ពាក្យ​ក្បិត​ឲ្យ​វិសេស​ឡើង ។
ឧទាហរណ៍៖​ ក្បិតក្បៀប គឺ​ប្រិតប្រៀប​ឲ្យ​មាន​របៀប​យ៉ាង​ម៉ត់ចត់។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បឿង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា បន្ទះ​ដី ដែល​គេ​ដុត​ឲ្យ​ឆ្អិន សម្រាប់​ប្រក់​លំនៅ មាន​ធ្វើ​ជា​ដោះ​ សម្រាប់​កោះ​ភ្ជាប់​នឹង​ដៃ​រណែង។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បួន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា តម្រា សេចក្ដី​តែង​ជា​បែប​បទ​កំណត់​ជា​គោល​ចារឹក ។
ឧទាហរណ៍៖​ ក្បួន​នព្វន្ដ ក្បួន​ទំនាយ,…។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បូរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា បរិវារសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​និយាយ​ផ្សំ​នឹង​ពាក្យ​ក្បាច់
ឧទាហរណ៍៖ ក្បាច់​ក្បូរ ឬ ក្បូរ​ក្បាច់ គឺ​ការ​វិចិត្រ​រចនា​មាន​ក្បាច់​ផ្សេង​ៗ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បូន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា របស់​ដែល​ចង​ជា​ដុំ​ឲ្យ​អណ្ដែត​ទឹក​ ។
ឧទាហរណ៍៖​ ក្បូន​ឫស្សី ក្បូន​ឈើ ជាដើម។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បុស

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​ចម្រើន​ពាក្យ​ស ឲ្យ​វិសេស​ឡើង។
ឧទាហរណ៍៖ ស​ក្បុស គឺ​ស​សុទ្ធ ស​ណាស់ ស​ត្រសុស។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បុង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កម្លោច​ផ្ទី កម្លោច​គ​ជាដើម សម្រាប់​យក​ទឹក​ប្រៃ​លាង​របស់​ផ្សេង​ៗ ឬ ប្រមោក​សូត្រ កក់​សក់​ក៏​បាន។ ទឹក​ប្រៃ​ដែល​ច្រោះ​ត្រង​យក​ពី​ក្បុង​មក​នោះ​ហៅ​ថា ទឹក​ក្បុង។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បឺត

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា រឹត​ឲ្យ​ដក​ឲ្យ​លូត​ចេញ​ ។
ឧទាហរណ៍៖​ ក្បឺត​សំពត់។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បិល

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ផ្ដាច់​មិន​ឲ្យ​មាន​ត​ទៅ​ទៀត ឬ តម្រឹម​ឲ្យ​ខ្លី ។
ឧទាហរណ៍៖ កាត់ក្បិល ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បិន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រមូរ​ជាយ​សំពត់​សងខាង​ដែល​ចុក​នៅ​កន្លែង​ឆ្នុក​ក្បិន។
ឧទាហរណ៍៖ មូរ​ក្បិន ចង​ក្បិន។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បិតជូនធំ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា តិណជាតិគល់រឹងមួយប្រភេទកម្ពស់ ១០-៦០ ស.ម ដុះត្រង់ឡើងលើក្នុងស្រែឧទ្ទាមនៃឥណ្ឌូចិន និងចុងបូព៌ាប្រទេស។ ត្រួយខ្លីៗ និងស្លឹកបុកជាមួយគ្រាប់ល្ហុងសម្រាប់ព្យាបាលស្នាមទិចដោយសត្វល្អិតមានពិស។ គ្រូថ្នាំខ្មែរអាចយកត្រួយខ្ចីៗនេះ និងស្លឹក ផ្សំធ្វើថ្នាំកែរោគប្រមេះស្រ្តី។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បិតជូន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ស្មៅពួកផ្កាម៉ោងដប់ ច្រើនស្ទើរវារ ឬវារ កម្ពស់ ១០-៣០ ស.ម មានដើមពណ៌ក្រហមភ្លាវ ដុះលើដីជិតផ្ទះ នៃប្រទេសក្តៅ និងប្រជាក់មធ្យមលកលលោក។ ត្រួយអាចធ្វើបន្លែបានពេលទុរ្ភិក្ស ពេលធម្មតា គេប្រើសម្រាប់ធ្វើបាយជ្រូក។ គេស្ងោរស្លឹកផឹកជាថ្នាំរាគ ដើម្បីព្យាបាលជំងឺភ្នែក គេបុកស្លឹកជាថ្នាំបំពោក។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បិតក្បៀត

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា សំច័យ, សំចែសំច័យ, មិនកញ្ជះកញ្ជាយ។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រូវខំក្បិតក្បៀតប្រាក់កាស កុំចាយវាយកញ្ជះកញ្ជាយពេក ។ កុំប្រើពាក្យថា ត្បិតត្បៀត ព្រោះពុំមែនជាពាក្យមានន័យគួរប្រើទេ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា សំច័យ, សំចែសំច័យ, មិនកញ្ជះកញ្ជាយ។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រូវខំក្បិតក្បៀតប្រាក់កាស កុំចាយវាយកញ្ជះកញ្ជាយពេក ។ កុំប្រើពាក្យថា ត្បិតត្បៀត ព្រោះពុំមែនជាពាក្យមានន័យគួរប្រើទេ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បិត

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា បិទ ឬ សង្កត់​ដោយ​ដៃ​ឲ្យ​រាប​ឲ្យ​របប ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្បិត​សក់ ក្បិត​សំពត់ (ហៅ​ ក្បេត ក៏​បាន)។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បាំង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា របាំង​មុខ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្បាំង​ណា ក្បាំង​ទូ ក្បាំង​មុខ ជាដើម។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បាលរុយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះតិណជាតិ ភាពរឹងមួយប្រភេទកំពស់ ៣០-៨០ ស.ម ដើម កំណើតក្នុងប្រទេសអាមេរិកក្តៅ ដុះឯងៗតាមមាត់ផ្ទះនៃប្រទេសក្តៅសកលលោក។ គ្រូថ្នាំបុរាណប្រើដើមស្រស់សម្រាប់ធ្វើថ្នាំក្អក ឫសគេស្ងោរធ្វើថ្នាំគ្រុន និងថ្នាំរម្ងាប់រោគគ្រឿងរំលាយអាហារ។ គេហាលដើមឱ្យស្ងួត សម្រាប់ធ្វើអំបោស។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បាលមឿង, ឬក្បាលជីមឿង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​រន្ធ​ពិសេស​ពីរ​ក្នុង​ល្បែង​បាយខុំ ស្ថិត​នៅ​ខាង​ដើម គេ​សន្មត​ថា​រន្ធ​ពីរ​នេះ​ជា​ធំ ​ជា​ប្រធាន គេ​ដាក់​គ្រាប់​ក្នុង​មួយ​រន្ធ ៥ គ្រាប់ (ម. ព. បាយខុំ​ផង)។ គ្រាប់​លញ់ ៤ គ្រាប់​ដែល​ក្មេង​តម្រៀប ក្នុង​ល្បែង​បាញ់​រង​ក៏​ហៅ​ថា​ក្បាលមឿង​ដែរ គឺ​ក្មេង​រៀប​បី​គ្រាប់​ដូច​មុំ​ចង្ក្រាន​ហើយ​ដាំ​មួយ​ពី​លើ​រួច​តម្រៀប​រាយ​បន្ត​គ្នា​ជា​ខ្សែ​ច្រើន​គ្រាប់​មក​ទៀត​ធ្វើ​ជា​កន្ទុយ​ហើយ​បោះ​តម្រូវ​កាត់​ផ្ដាច់​ដោយ​មេ​ជា​កើយ​មួយ។ បើ​អ្នក​បោះ​ត្រូវ​គ្រាប់​ខ្ទាត​ដាច់​ត្រឹម​ណា សន្មតិ​ឈ្នះ​ត្រឹម​ណោះ។ បើ​បោះ​ត្រូវ​ក្បាលមឿង ឈ្នះ​ទាំងអស់។ (ល្បែង​ពួក​ប្រុសៗ លេង​ដោយ​គ្រាប់​លញ់)។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បាលជង្គង់

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ព្រះជានុ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បាលក្រពើ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រជុំចុងទូករទេះសម្រាប់ទ្រនឹម ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្បាលក្រពើរទេះ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បាល

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អវយវៈ​ប៉ែក​ខាង​លើ ឬ ខាង​មុខ​បង្អស់​នៃ​រូប​កាយ​មនុស្ស, សត្វ ឬ វត្ថុ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្បាល​មនុស្ស, ក្បាល​សត្វ, ក្បាល​ទូក, ក្បាល​ដែក​គោល ។ មនុស្ស​ក្បាល​សករាជ គឺ​មនុស្ស​ខិល​ខូច​ជាង​គេ តែង​នាំ​គេ​ឲ្យ​ធ្វើ​ការ​ពុំ​គប្បី​ជាមួយ ។ ?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ព្រះសិរ​ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បាយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​និយាយ​ផ្សំ​នឹង​ពាក្យ​ក្បោះ។
ឧទាហរណ៍៖ សំដី​ក្បោះក្បាយ គឺ​សំដី​ច្បាស់​លាស់។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បាប

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទ្រនុង​កំពូល​ត្នោត។
ឧទាហរណ៍៖ ក្បាប​ត្នោត។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បាន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រដាប់​សម្រាប់​ទ្រ​ចាន មាន​សណ្ឋាន​ដូច​ក្បាក់ តែ​រាក់​កំផែល​ឥត​កំពែង គ្មាន​ឡើង​កណ្ដាប់​មាត់​ដូច​ក្បាក់​ទេ; សព្វ​ថ្ងៃ គេ​ប្រើ​ជា​បរិវារ​សព្ទ ជា​ពាក្យ​សម្រាប់​និយាយ​ផ្សំ​នឹង​ពាក្យ​ចាន។
ឧទាហរណ៍៖ ចាន​ក្បាន។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បាក់

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា របស់​មាន​រូប​ភាព​ប្រហែល​នឹង​ថាស តែ​តូច​មាន​ជើង​ឬ​ឥត​ជើង​ ច្រើន​ធ្វើ​ដោយ​ឈើ​ឬ​ស្មាច់​ហើយ​ខ្មុក​ម្រ័ក្សណ៍។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បត់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ធ្វើ​ការ​ដោយ​ឧបាយ​ដោយ​កល​កំបាំង ក្នុង​បំណង​ឲ្យ​បាត់បង់​ខ្លួន​អ្នក​ដទៃ ឬ អ្នក​ដែល​ត្រូវ​ជួយ ត្រូវ​ទំនុក​បម្រុង ពុំនោះ​ធ្វើ​បំផ្លាញ​មនុស្ស​ដែល​ជា​មិត្រ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្បត់​ផែន​ដី គឺ​ដណ្ដើម​យក​រាជ​សម្បត្តិ ឬ ចូល​សម​គំនិត​នឹង​អ្នក​បរទេស នាំ​គេ​ចូល​មក​លុក​លុយ​សង្កត់​សង្កិន​ដែន ប្រទេស​របស់​ខ្លួន ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បង់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ចាប់​យក​ដោយ​ដៃ​ទាំង​ពីរ​ផ្ដុំ​ផ្ងារ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្បង់​ទឹក ក្បង់​អង្ករ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា​ ចុល្លព្រឹក្សមួយប្រភេទកំពស់ ២ ទៅ ៦ ម ដុះក្នុងព្រៃក្រាស់មធ្យម ឬព្រៃជ្រៅ នៃប្រទេសខ្មែរ (មានច្រើនក្នុង ខេត្តកំពង់ចាម) និងប្រទេសវៀតណាម។ ស្លឹកព្រមទាំងផ្កាអាចរោលស្បែកធ្វើមានគ្រោះថ្នាក់។ មនុស្ស និង សត្វមិនសូវហ៊ានប៉ះឡើយ។ មនុស្សអាក្រក់ខ្លះមិនញញើតនឹងយកផ្កាទៅបំពុលគេឡើយ។ ខ្មែរលើប្រើស្លឹកស្ងោរផឹក ដើម្បីព្យាបាល ជំងឺគ្រុន។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បកដំរី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា គុម្ពព្រឹក្សមួយប្រភេទមានកម្ពស់ ១-៤ ម ដុះក្នុងព្រៃជ្រៅក្នុងប្រទេសជ្វា និងឥណ្ឌូចិន។ កាលពីជំនាន់ដើម ពេលគេពុំទាន់នាំតែពីស្រុកចិនមក គេស្ងោរក្បកដំរីផឹកដូចតែ។ គ្រូខ្មែរស្ងោរស្លឹកក្បកដំរីព្យាបាលគ្រុន។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្បក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ត្រី​ស្រកា​មួយ​ប្រភេទ រូប​សំប៉ែត​ ។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រី​ក្បក។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្នុង

?ថ្នាក់ពាក្យជា អាយតនិបាត
មានន័យថា កំលុង រវាង​មាន​ល័ក្ខខ័ណ្ឌ ក្នុង​ថ្ងៃ​នេះ ក្នុង​ឆ្នាំ​នេះ ក្នុង​ស្រុក ក្នុង​ភូមិ ក្នុង​ផ្ទះ ។ល។ (ព. ផ្ទ. ក្រៅ)។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្និច

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា សំដែង​អាការ​មាយា​កកិចកកុច​ភ្លាម​ៗ គឺ​ឥត​បើ​ខឹង ក៏​ធ្វើ​ជា​ខឹង។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្និកក្នក់

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មាន​មាយា​ង៉ិកង៉ក់ ច្រើន​ក្និច។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្ស​ក្និកក្នក់ ឫក​ក្និកក្នក់។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្នាញ់

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា មិន​ស្រួល​ចិត្ត​ដោយ​មាន​ហេតុ​អ្វី​ផ្សេង​ៗ នាំ​ឲ្យ​ជា​ទី​ទាស់​ចិត្ត ។
ឧទាហរណ៍៖​ ក្នាញ់​ក្នុង​ចិត្ត។

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា​ ទ្រង់បដិឃៈ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្នក់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា អាក់​អន់​ចិត្ត ខឹង ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្នក់​ចិត្ត ចិត្ត​ក្នក់។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា​ ប៉ែក​ខាង​នៃ​សំពត់​ហូល។
ឧទាហរណ៍៖​ ក្នក់​នាគ ជាដើម។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា​ អាក់​អន់​ចិត្ត ខឹង ។
ឧទាហរណ៍៖​ ក្នក់​ចិត្ត ចិត្ត​ក្នក់។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ទុមគោក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចុល្លព្រឹក្សកម្ពស់ ៣-៤ ម ដុះក្នុងព្រៃវាលតាមមាត់ទឹកក្នុងប្រទេសខ្មែរ លាវ និងវៀតណាម។ សំបកសម្រាប់ធ្វើថ្នាំទប់ឬឃាត់ (មិនឱ្យរោគជាដើម)។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ទម្ពទេស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទ ជាឈើមានដើមមិនធំណាស់ មានសាច់រឹង ស្លឹកល្អិតៗ ផ្កាមានសណ្ឋានស្រដៀងនឹងផ្កាក្ទម្ព ផ្លែមានសណ្ឋានស្រដៀងនឹងផ្លែចង្រៀក ប៉ុន្តែត្រួយ, ផ្កានិងផ្លែខ្ចី ប្រើជាអន្លក់បាន, ត្រួយប្រើជារបោយនំបញ្ចុកក៏បាន, ជាឈើមានពូជមកពីប្រទេសក្រៅ, មាននៅប្រទេសកម្ពុជាយូរណាស់ហើយ; អ្នកខ្លះហៅឈើនេះថា សម្បួរទេស, អ្នកខ្លះហៅ សម្បួរប្រាក់, អ្នកខ្លះហៅ ទុំទេស, ខ្លះហៅ ក្រៈទុំថេត ( តាមសំដីសៀម ), តាមពិត ត្រូវហៅ ក្ទម្ពទេស ឬ សម្បួរទេស ។
ឧទាហរណ៍៖ គេច្រើនដាំក្ទម្ពទេសធ្វើជារបងឈើរស់ ព្រោះជាឈើរស់ជាប់បានយូរ គេអាចប្រើត្រួយ, ផ្កា និង ផ្លែខ្ចីជាអាហារបានផង ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ទម្ពទឹក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះព្រឹក្ស ឬព្រឹក្សតូចមួយប្រភេទកំពស់ ៥-១០ម ដុះក្នុង ព្រៃស្រោង ឬព្រៃល្បោះជិតមាត់ទឹកនៃឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន, ជ្វា, ប្រទេសចិនខាងត្បូង, លើកោះ Sumatra និង Borneo ។ ឈើសម្បុរលឿងភាវ, រសល្វីង, គេច្រើនប្រើសំរាប់ធ្វើជាកែវដាក់ទឹកផឹកទឹកមានរសចត់ល្វីងអាចរម្ងាប់រោគគ្រុន។ គេតែងឃើញបន្ទះឈើក្ទម្ពទឹកលក់ក្នុងឱសថដ្ឋានចិននៅប្រទេសខ្មែរ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ទម្ព

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. កទម្ព ) ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទ មានផ្កាចេញមកសណ្ឋានផ្លែតែម្តង ដូចផ្កា្កថ្កូវ, ផ្កាខ្នុរជាដើម ច្រើនដុះនៅដីទំនាប ឬ នៅទីត្រពាំង, រំលោង, រំហាច, អ្នកស្រុកច្រើនយកត្រួយធ្វើថ្នាំទាស់ ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្តុម្តទឹក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រឹក្សម៉្យាងកំពស់ ៨- ១៥ ម ដុះក្នុងព្រៃល្បោះតាមមាត់ទឹក នៃប្រទេសឥណ្ឌា និងឥណ្ឌូចិន។ ស្លឹកមានរសចត់ល្វីង តែអាចបរិភោគជាបន្លែបាន ។ គ្រូបុរាណឲ្យអ្នកស្គមពេកស៊ីស្លឹកនេះដើម្បីឲ្យពិសារបាយបានច្រើន ។ ឈើពណ៌លឿង មិនសូវមានតំលៃទេ តែអាចប្រើធ្វើជាគ្រឿងផ្ទះរាយរងបាន ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

តាំងបាយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ក្តាំងបាយ ជាចុល្លព្រឹក្ស ឬព្រឹក្សតូច កំពស់ ៤-១០ ម ដុះក្នុងព្រៃក្រាស់ និងព្រៃស្រោង នៃប្រទេសកម្ពុជា។ ឈើសម្រាប់សង់ផ្ទះតូចតាច។ គេស្ងោរឬស សម្រាប់ព្យាបាលជំងឺប្រមេះ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

តាំងងា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចុល្លព្រឹក្យស្ទើរវារ គេដាំគ្រប់ប្រទេសអាស៊ី និងអូស្រ្តាលីក្តៅ ជាលម្អដោយផ្កាមានក្លឹនក្រអូបពាស់។ ផ្កាក្តាំងងា គេយកចម្រាញ់ធ្វើទឹកអប់ និងគ្រឿងលាបសក់។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្តាតហោរា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជាក្តាតម៉្យាងមានកម្ពស់រហូតដល់ ៧ម មានដើមកំណើតក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា ឬជ្វា។ គេយកមកដាំជាលំអសួន ឬផ្ទះ។ ពេលគេដាំវា ដើមនេះមិនខ្ពស់លើសពី ៧ម ឡើយ។ ស្លឹកវាមានទំហំធំជាងស្លឹកក្តាតធម្មតា ៤-៥ ដង ។ មើមក្តាតហោរាជាថ្នាំរំងាប់រោគច្រើនមុខ ដូចជារោគកើនព្រូន កមរមាស់ រោគកូនកណ្តុរ បូសទ្រនិច ។ល។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្តាត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដំណាំពូជជាមួយត្រាវ គេច្រើនដាំជាលម្អ ធាងមានសម្បុរស្វាយបន្តិច។ មើម និងធាងប្រជាបន្លែ ឬអន្លក់បាន តែត្រូវស្ងោរជាយូរសិន កុំឱ្យជ័រកាត់មាត់។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

កក

មានន័យថា ( ម. ព. ក្ឌុង ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ឌុំ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឡេវ​មាន​សណ្ឋាន​មូល​ត្រមោង​ក៏​មាន រាង​ស្រួច​ចុង​បន្ដិច​ដូច​ផ្កា​ម្លិះ​ក្រពុំ​ក៏​មាន ដែល​ធ្វើ​ដោយ​ខ្សែ​អំបោះ ឬសំពត់​សម្រាប់​ពាក់​បញ្ចូល​ក្នុង​អន្ទាក់​ក្ឌុំ។
ឧទាហរណ៍៖ បព្វជិត ត្រូវ​តែ​ពាក់​ក្ឌុំ​ចីពរ ក្នុង​ពេល​ឃ្លុំ​ចីវរ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ឌុង

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា សូរ​ឮ​ដោយ​បាញ់​កាំភ្លើង ឬឮ​ដោយ​ផ្គរ​លាន់ ។
ឧទាហរណ៍៖ សូរ​កាំភ្លើង​ក្ឌុង​ៗ; ផ្គរ​លាន់​ក្ឌូង​ៗ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ឌុក

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា សូរ​ឮ​ដោយ​ធ្លាក់ ឬជ្រុះ​ផ្លែ​ឈើ​ជាដើម។
ឧទាហរណ៍៖ ជ្រុះ​ក្ឌុក ធ្លាក់​ក្ឌុក។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ឌាំង

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរ​លាន់​ឮ​រំពង​ខ្លាំង​ដោយ​ទង្គិច​របស់​ធំ​ធ្ងន់។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ឌឺង

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​ច្រឡោត​ខ្លាំង ស្ទុះ​លឿន​ខ្លាំង។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រាស​ក្ឌឺង រត់​ក្ដឺង។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដៅ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មាន​កម្ដៅ ដែល​ឲ្យ​ក្ដៅ ។
ឧទាហរណ៍៖ រដូវ​ក្ដៅ ទឹក​ក្ដៅ ។  ក្ដៅ​ចិត្ត គឺ​អន្ទះអន្ទែង​ក្នុង​ចិត្ត ដោយ​មាន​ហេតុ​ភេទ​អ្វី​នាំ​ឲ្យ​ខឹង។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដោប

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ចាប់​ក្រសោប​ដោយ​ដៃ​ទាំង​ពីរ។ ឬ​ក៏​ផ្អោប​ឯង​ទៅ​វិញ ដូច​យ៉ាង​ផ្កា ឬ ស្លឹក​ឈើ​ខ្លះ ដែល​រីក ឬ​លា​ពី​ព្រឹក ដល់​ពេល​ល្ងាច ក្ដោប ទៅ​វិញ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជើង ដ ឈ្មោះ​ស្ពៃ​មួយ​យ៉ាង សន្លឹក​ធំ​ៗ សន្លឹក​ស្រទាប់​ខាង​ក្នុង​មូរ​ក្ដោប​មុន សន្លឹក​បន្ទាប់​ខាង​ក្រៅ​ចេះ​តែ​ក្រសោប​ផ្អោប​គ្នា​ណែន​ដូច​គេ​រុំ មាន​សណ្ឋាន​មូល​សំប៉ែត​បន្ដិច។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដោង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រដាប់សម្រាប់ឲ្យជក់ខ្យល់មានសណ្ឋានផ្សេងៗ ខ្លះស្រួច, ខ្លះទាល, ខ្លះជ្រុង ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្ដោង​ទូក។

                ម្ជុល​ធំ​ៗ សម្រាប់​ដេរ​ក្ដោង ហៅ ម្ជុល​ក្ដោងដែរ។ ត្រី​កញ្ចុះ​ដែល​មាន​ទ្រនុង​ខ្នង​វែង ក៏​ហៅ កញ្ចុះ​ក្ដោង។ សម្រុង​ច្រមុះ​ពី​ត្រឹម​ចន្លោះ​ចិញ្ចើម​ចុះ​មក ហៅ ក្ដោង​ច្រមុះ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដែងៗ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលឮខ្លាំងក្របាត់ ដោយស្រែក ឬ យំ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រែកក្តែងៗ, យំក្តែងៗ, ដង្ហោយក្តែងៗ

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដៀប

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា តូច​ស្ពៀត គឺ​ធំ​មិន​ដល់​កំណត់។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្លែ​ក្ដៀប មនុស្ស​ក្ដៀប ជាដើម។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដៀន

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា កក​ខះ​​ចេញ​ពី​ទី​ដើម​ដោយ​ក្រ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្ដៀន​លាមក ជាដើម។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដឿង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ត្បាល់​សម្រាប់​ជាន់​អង្ករ មាន​ជ្រុង ៤ បាត​រៀវ​តូច ខាង​បាត​កប់​ទៅ​ក្នុង​ដី​ពាក់​កណ្ដាល វេលា​នឹង​បុក​អង្ករ គេ​ជាន់​អង្រែ​ដោយ​ជើង​។ មាន​ត្បាល់​ក្ដឿង ១ យ៉ាង​ទៀត មាន​សណ្ឋាន​ដូច​គ្នា ទីទៃ​ពី​គ្នា​តែ​មិន​កប់​ក្នុង​ដី​និង​មិន​ជាន់​អង្រែ​ដោយ​ជើង គឺ​កាន់​អង្រែ​ដោយ​ដៃ។

                   សរពើ​វត្ថុ​ជា​ដុំ​ជា​ស្និត ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្ដឿង​ខ្ញី ក្ដឿង​រមៀត ខ្ញី ១ ក្ដឿង រមៀត ១ ក្ដឿង។ ស្រុក​ខ្លះ​ហៅ​ថា ក្ដៀង។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដួល

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា អួល​ខ្យល់​ដោយ​ទោមនុស្ស​ចិត្ត។
ឧទាហរណ៍៖ ក្ដួល​ក្ដៅ​ក្នុង​ចិត្ត។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដួច

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​វល្លិ​មើម​មួយ​ប្រភេទ ដើម​មាន​បន្លា, មើម​មាន​ពិស​ពុល​ហើយ​រមាស់​ផង តែ​បើ​បន្សាប​ចេញ​បរិភោគ​បាន។
វល្លិធំម្យ៉ាងដុះក្នុងព្រៃក្រាស់នៃប្រទេសជាច្រើនពីទ្វីបអាស៊ីអាគ្នេយ៍រហូតដល់ Nouvelle Guinée មើមធាតុម្សៅមានជាតិ dioscorine ដែលជាជាតិពុលមួយខ្លាំង។ គេពុំអាចបរិភោគឥតប្រៀបមុនបាយបានឡើយ ពីព្រោះជាតិពុលអាចឱ្យស្លាប់ក៏មាន។ គេត្រូវចិតស្តើងៗ ហើយត្រាំទឹក ២ ទៅ ៣ ថ្ងៃ មុននឹងស្ងោរចំអិនយ៉ាងយូរ។ មើមនេះ គេបរិភោគ តែពេលទុរ្ភិក្ស ដូចកាលជំនាន់ខ្មែរក្រហមប៉ុល ពត (1975-1979) ។ ពេទ្យសត្វព្យាបាលជំងឺខ្លះនៃសត្វពាហនៈ ដោយយកមើមក្តួចកិនឱ្យម៉ដ្ឋឱ្យសត្វស៊ី។ កាលពីអតីតកាល ពេលមានខ្លាច្រើនពេក គេសម្លាប់ខ្លាខ្លះៗដោយឱ្យវាស៊ី សត្វដែលគេបរបាញលាយជាមួយមើមក្តួច។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដូនចេស

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ក្ដៀប​រៀវ​មិន​ពេញ​សាច់ មិន​ដាក់​គ្រាប់ (ផ្លែ​ឈើ​ជាដើម)។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដុល

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ឈើ​មួយ​ប្រភេទ មាន​សណ្ឋាន​ប្រហែល​នឹង​ថ្កូវ តែ​សាច់​ដើម​មាន​ពណ៌​លឿង​ដូច​ខ្នុរ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើម​ក្ដុល។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ទាល់ រួញ ទាល់​ប្រាជ្ញា​គំនិត គឺ​លូត​មិន​រួច គិត​មិន​ឃើញ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្ដុល​គំនិត គំនិត​ក្ដុល។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដុងក្ដាំង

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរ​ខ្លាំង​ផ្ទួន​ៗ​ហើយ​ឮ​សូរ​ម្ដង​ៗពីរ​សំឡេង។
ឧទាហរណ៍៖  ឮ​សូរ​ក្ដុងក្ដាំង។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដុង

មានន័យថា សូរ​ខ្លាំង​ឮ​តុង​ដោយ​ធ្លាក់​របស់​អ្វី​តូច​ធ្ងន់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឮ​សូរ​ក្ដុង។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដុកៗ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា សូរផ្ទួនៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឮសូរក្តុកៗ ( មិនសូវប្រើ ) ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដុក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សេចក្ដី​ភ្ញាក់​ផ្អើល​ក្នុង​ចិត្ត សេចក្ដី​កត់​ស្លុត​ក្នុង​ចិត្ត។
ឧទាហរណ៍៖ ភ័យ​ក្ដុត ធ្លាក់​ថ្លើម​ក្ដុក។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដឹះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ឆ្អេះ​ម្ហេះ​ៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ ធុំ​ក្លិន​ក្ដឹះ, បែក​ញើស​ធុំ​ក្លិន​ក្ដឹះ។ ស្រែក​បែក​ក្ដឹះ គឺ​ស្រែក​លុះ​ដល់​ចេញ​ញើស​ពី​ខ្លួន​ធុំ​ក្លិន​ម្ហេះ​ៗ តែ​តាម​ទម្លាប់​អ្នក​ស្រុក​ប្រើ​ធម្មតា គឺ​សំដៅ​ត្រង់​ក្មេង​ស្រែក​យំ​ខ្លាំង​ថា ស្រែក​បែក​ក្ដឹះ។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដឹប

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ផ្លែ​ឈើ​តូច​ខ្ចី​។
ឧទាហរណ៍៖ ក្ដឹប​ស្វាយ​ ក្ដឹប​អម្ពិល ជាដើម។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដីណា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អនិយត​និបាត​សព្ទ​ប្រាប់​សេចក្ដី​ថា ណា​ក្ដី អ្វី​ក្ដី ម្ដេច​ក្ដី។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

ក្ដី

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ព. បុ.) វត្ត​អារាម​ជា​ទី​នៅ​នៃ​ភិក្ខុ​សាមណេរ។
ឧទាហរណ៍៖ ឲ្យ​កូន​ទៅ​នៅ​ក្ដី គឺ​ឲ្យ​កូន​នៅ​វត្ត​ដោយ​មាន​ភិក្ខុ​សង្ឃ​ជា​គ្រូ​បង្រៀន ឲ្យ​បាន​ចេះ​ដឹង​សេចក្ដី​ខុស​ត្រូវ​រាក់​ជ្រៅ ។

            (សំ. បា. គតិ “ដំណើរ; ការណ៍” ) ដំណើរ, ហេតុ, ការណ៍ទាស់ទែងគ្នា, អធិករណ៍ដែលប្តឹងផ្តល់គ្នារហូតដល់ទីតុលាការវិនិច្ឆ័យ
ឧទាហរណ៍៖ កើត​ក្ដី តុលាការ​ជម្រះ​ក្ដី កាន់​ក្ដី ស្មា​ក្ដី។

             (ព. បុ.) និបាត​សព្ទ​ប្រាប់​សេចក្ដី​ថា ឬ ក៏​ដោយ គឺ​ទាំង​នេះ​ទាំង​នោះ ឬ នេះ​ក៏​បាន នោះ​ក៏​បាន។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្ញុំ​ក្ដី អ្នក​ក្ដី ទោះ​គេ​មក​ក្ដី គេ​ពុំ​មក​ក្ដី។

ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត