Author: Buy Khmer Book

រម្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ដែលគួររីករាយ, គួរចាប់ចិត្ត; ពីរោះ; ល្អ : សំឡេងរម្យ ( រំ ) ។ ច្រើនប្រើផ្សំជាមួយនឹងពាក្យដទៃ, ដូចជា រម្យដ្ឋាន ឬ—ស្ថាន ( រ័មយ័តឋាន ឬ រ័ម-យ័ស-ស្ថាន ) ដូចគ្នានឹង រមណីយដ្ឋាន ដែរ ( ម. ព. រមណី ) ។ រម្យទម ( ម. ព. រមទម ) ។ បូរីរម្យ ( ម. ព. នេះ ) ។ សមរម្យ (សំរំ) ដែលត្រូវបែបត្រូវយ៉ាង, ដែលមិនទាស់ភ្នែក : ស្លៀកពាក់សមរម្យ ។ ល។

រម្ភាការ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា បំពង់ រមូរ របុំ ស្នូល ឡតគ្រឿងម៉ាស៊ីន ។

រម្ភា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ស្ត្រីអប្សរ; ស្ត្រីពេស្យា ។
ឧទាហរណ៍៖ នាងរម្ភា; ស្រីរម្ភា ( ព. កា. ) ។

រម្ដោះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ធ្វើឲ្យរដោះ, រំលស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ រម្ដោះបំណុល, រំដោះទុក្ខ, រំដោះគ្រោះ ។

រម្ងើក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមានដំណើរងើកៗ, ដែលយឺតពើកៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សរម្ងើក ( ព. ម. ); អារំងើក ! ( ព. ទ្រ. ) ។

រម្ងាស់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ស្ងោរឲ្យពុះច្រើនអំពុះ, ស្ងោរទុកឲ្យពុះយូរដើម្បីឲ្យរលួយ, ឲ្យបែកខ្ទិះ, ឲ្យរីង ។
ឧទាហរណ៍៖ រម្ងាស់ខ្ទិះ, រំងាស់ទឹកត្នោត ។

                     ព. ប្រ. យំរម្ងាស់ យំអណ្ដឺតអណ្ដកក្រស្ងៀម; ជេររំងាស់ ជេររំលើកបើកកកាយមិនលែងងាយ ។

រម្ងាប់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ធ្វើឲ្យរងាប់, ឲ្យស្ងប់, ឲ្យបាត់ស្ងាត់, ឲ្យវិនាស ។
ឧទាហរណ៍៖ រម្ងាប់រោគ, រំងាប់ចង្រៃ, រំងាប់ពាក្យចម្រូងចម្រាស់ ។

រម្ងាច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា កាយឬឆាយភ្លើងឲ្យរាចរាយដើម្បីឲ្យអន់ឆេះ, ឲ្យអន់រង្គំ ។
ឧទាហរណ៍៖ រម្ងាចរងើកភ្លើង ។

រម្ងក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អន្ទាក់មានដងកាន់ទាក់ផ្ទាល់ដៃបាន ។
ឧទាហរណ៍៖ រម្ងកទាក់ឆ្កែ; ស្រុកកើតទុរ្ភិក្សខ្លាំង មនុស្សខ្លះហ៊ានយករំងកទាក់កឆ្នាំងបាយ ទាញកន្ត្រាក់យកទៅបរិភោគ ( ម. កណ្ឌហិមពាន្ត ) ។

រម៉ោករម៉ាំង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. រមុំាងរម៉ោក ឧ. ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( ម. ព. រម៉ាំងរម៉ោក កិវិ/គុ. ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ( ម. ព. រម៉ាំងរម៉ោក កិវិ/គុ. ) ។

រម៉ោក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮម៉ោកៗរឿយៗ ( ម. ព. រម៉ាំងរម៉ោក ផង ) ។

រម៉េះរម៉ោះ

មានន័យថា ( ម. ព. មម៉េះមម៉ោះ ) ។

រម៉ឹម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមានមុខតូចៗចេញក្រមឹមៗមក ។
ឧទាហរណ៍៖ មើលទៅឃើញមុខកូនឆ្មារម៉ឹម ។

រម៉ិងរម៉ាំង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលចេញសូរសព្ទម៉ាំងៗខ្លាំងៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ សម្ដីរម៉ិងរម៉ាំង, និយាយរម៉ិងរម៉ាំង ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលចេញសូរសព្ទម៉ាំងៗខ្លាំងៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ សម្ដីរម៉ិងរម៉ាំង, និយាយរម៉ិងរម៉ាំង ។

រម៉ិង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា បរិវារសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំនឹងពាក្យ រម៉ង់ ថា ។
ឧទាហរណ៍៖ រម៉ិងរម៉ង់ ដែលរម៉ង់ខ្ពស់ខ្លះទាបខ្លះ ឬដែលរម៉ង់មិនស្មើគ្នា។

                          ពករម៉ិងរម៉ង់ ។

រម៉ិករម៉ក់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលតូចៗច្រមិចច្រមក់, កញ្រ្ចិកកញ្រ្ចក់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ពួកក្មេងតូចរម៉ិករម៉ក់, របស់រម៉ិករម៉ក់ ។

រម៉ាំងរម៉ោក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលច្រឡោះបោះខ្ជាំងៗម៉ាំងៗ ម៉ោកៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ និយាយរម៉ាំងរម៉ោក; សម្ដីរម៉ាំងរម៉ោក ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលច្រឡោះបោះខ្ជាំងៗម៉ាំងៗ ម៉ោកៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ និយាយរម៉ាំងរម៉ោក; សម្ដីរម៉ាំងរម៉ោក ។

រម៉ង់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលចេញជាពកតូចៗរដិបរដុបពាស ។
ឧទាហរណ៍៖ ពករម៉ង់ ( ម. ព. រម៉ិង ផង ) ។

រមែងតែ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយានុគ្រោះ
មានន័យថា ( ម. ព. រមែង ) ។

រមែង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយានុគ្រោះ
មានន័យថា តែង, តែងតែ, រែង, រែងតែ, ធ្លាប់តែ, ច្រើនតែ ។
ឧទាហរណ៍៖ អ្នកសូមរមែងចង់បានច្រើន, មនុស្សឆោតល្ងង់រមែងតែឆាប់ជឿគេ ( ម. ព. រែង, រែងតែ និ. ជា កិ. នុ. ផង ) ។

រមេញ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលរត់ជួរ, រត់របៀប លំគេញ ។
ឧទាហរណ៍៖ រត់ជួររមេញ ។

រមៀល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា រអិលជ្រុលវិលឯងរឿយៗ ច្រើនត្រឡប់ច្រើនសាពីទីខ្ពស់ទៅទីទាបដូចគេចាប់ប្រមៀល ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្លែក្រូចរមៀល ។

                       រមៀលក្រូច គុ. ដែលទាបម្ខាងល្មមតែផ្លែក្រូចរមៀលបាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ទាបរមៀលក្រូច ។

រមៀត, ល្មៀត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រទាលមួយ មានកំណើតពីប្រទេសក្លឹង្គ គេដាំគ្រប់ស្រុកនៃឥណ្ឌូចិន ដើម្បីយកមើមជាគ្រឿងទេស និងសម្រាប់ជ្រលក់សំពត់។ នារីខ្មែរស្រុកស្រែ និយមយកល្មៀតលាបមុខ និងខ្លួនដើម្បីអោយបានសាច់ល្អ។ ម្សៅល្មៀត យើងនិយមជ្រលក់ស្បង់ចីពរភិក្ខុសង្ឃ។ គ្រូបុរាណព្យាបាលជំងឺសន្លាក់ឆ្អឹង និងជំងឺគ្រុន មានពិស ដោយឱ្យអ្នកឈឺងូតទឹកស្ងោរមើមរមៀត។ មើមនេះអាចលាយជាមួយថ្នាំដទៃទៀត ដើម្បីធ្វើឱសថរមងាប់រោគផ្សេងៗទឪត ដូចជាជំងឺសួត ឬចេញឈាមច្រើនជាដើម។
ប្រទាលមួយប្រភេទ មានក្លិនប្រហើរ គេដាំយកមើមជារបររាយរង, សម្រាប់ប្រើជាគ្រឿងជ្រលក់យកព័ណ៌លឿង, ប្រើជាលម្អិតដែលហៅថា ម្សៅរមៀត សម្រាប់លាបរាងកាយ, ប្រើជាថ្នាំរម្ងាប់រោគ, . . . ឬប្រើទាំងស្លឹកទាំងមើមធ្វើជាគ្រឿងសម្លក៏បាន; រមៀតមានច្រើនប្រភេទ

ឧទាហរណ៍៖ រមៀតសម្ល សាច់មើមមានសម្បុរលឿងខ្ចី ច្រើនប្រើជាគ្រឿងសម្ល; រមៀតក្រចកអក មើមតូចៗ ខ្លីៗ ខុបៗ សម្បុរក្រហមឆ្អៅ; រមៀតសំពៅ មើមថ្លោសៗសម្បុរលឿងចាស់, . . . ។

                        ឈ្មោះស្មៅវារលើដី មានរោមច្រើនដុះលើទីវាលមានថ្ងៃ នៃទ្វីបអាស៊ី និងអាហ្រ្វីក។ ឫសពណ៌លឿងដូចរមៀត អាចជាថ្នាំជ្រលក់សំពត់បាន។ គេប្រើឫសសំរាប់រម្ងាប់មេរោគផ្សេងៗ។
វល្លិមួយប្រភេទ សាច់ដើមសម្បុរលឿងស្រដៀងនឹងមើមរមៀត ច្រើនប្រើធ្វើជាថ្នាំរម្ងាប់រោគ។
ឧទាហរណ៍៖ វល្លិរមៀត ។

រមៀត ស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះចុល្លព្រឹក្ស ជាវល្លិ វារលើដើមឈើ តាមមាត់ព្រៃក្រាស់នៃឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន ជ្វា ប្រទេសចិន និងឥណ្ឌា។ គេច្រើនប្រើមែកសម្រាប់ដុតបំភ្លឺ ជំនួសទៀន។ ឫសស្ងោរជាថ្នាំកម្លាំង។
វល្លិរឹងម្យ៉ាង ដុះតាមមាត់ព្រៃក្រាស់ ឬព្រៃល្បោះក្នុងឥណ្ឌូចិន។ ផ្លែគេប្រើធ្វើថ្នាំលើកកម្លាំង។

រមួល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមានលំនាំវៀចដូចគេចាប់មួល ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើមឈើរមួល ។

                      រមួល-ក ដែលប្រឹងរង្កៀក-កដូចគេចាប់មួល ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រឹងលេបរមួល-ក ។

                     រមួលខ្លួន ដែលពត់រេខ្លួនដូចគេចាប់រមួល ។
ឧទាហរណ៍៖ ចុកពោះរមួលខ្លួន ។ ល។

រមូល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា រំជួល, ជ្រួល, ឆ្មូល, ក្នុងក្រពះ ព្រោះឃ្លានអាហារខ្លាំង ឬព្រោះបរិភោគអាហារចំណីចត់ច្រើនពេកជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្ញុំរមូលពោះណាស់ធ្វើការមិនកើតទេ ។

                       ប្រើជា គុ. ឬ ន. ក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ រោគរមូល រោគដែលនាំបណ្ដាលឲ្យរមូលម្ដងៗ ។

រមូរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សំណុំដែលមូររួចហើយ, ប្រមូរ, របុំ ។
ឧទាហរណ៍៖ រមូរសំពត់, សំពត់មួយរមូរ, កន្ទេលមួយរមូរ ។

រមុំាងរម៉ោក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮម៉ាំងៗម៉ោកៗ ឬម៉ោកៗ ម៉ាំងៗ រឿយៗ ដោយប៉ះទង្គុកទង្គិចនឹងដុំដីរដិបរដុបជាដើម ។

រមឹលគុណ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. រមិលគុណ ) ។

រមឹល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. រមិល ) ។

រមិល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា មើលមិនពេញភ្នែក, ក្រឡេកមើលម្ដងៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ បោះបង់ចោលលែងរមិល; ដើរចោលផ្ទះឥតរមិលកូនតូច ។

                       រមិលមើល មើលខ្លះបន្តិចបន្តួច ។ ពេចពិលរមិលមើល រមិលមើលដោយពិនិត្យឲ្យឃើញជាក់ច្បាស់ថា តើមានការណ៍អ្វី ? ឬជាហេតុភេទអ្វី ? ឬក៏ជាអ្វី ?
ឧទាហរណ៍៖ គ្រានោះព្រះឥន្ទ្រាធិរាជ ទ្រង់ពេចពិលរមិលមើលហេតុការណ៍ទ្រង់ជ្រាបច្បាស់ថា . . . ។

រមាំងបើកបាស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. បាស “អន្ទាក់; ចំណង” ) រមាំងបើកអន្ទាក់ ឬរមាំងដោះអន្ទាក់ ។ ឈ្មោះស្នៀតឬល្បិចគុនមួយប្រភេទ ឬល្បិចដោះកុន, ដោះចំណោមមួយប្រភេទ សម្រាប់បញ្ចេញប្រើដោះខ្លួនក្នុងវេលាដែលជាប់កុន ឬជាប់ចំណោមយ៉ាងមមាញឹក ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្នៀតរមាំងបើកបាស ( ចំណេះឬល្បិចខ្មែរក្នុងសម័យបុរាណ ) ។

                      ឈ្មោះកាព្យមួយបែបជាពាក្យ ៩ មានចួនរណ្ដំបីៗម៉ាត់ លោតៗតាមសង្កាត់, ក្នុងមួយបទមាន ៤ បាទ គឺបួនៗឃ្លា ( រួមជា៣៦ម៉ាត់ ), ដូចជា
ឧទាហរណ៍៖ សត្វរមាំងស្រឡាំងកាំង ព្រោះឃើញព្រាន, កាលវាមាន ក្ដីភ័យភិត គិតតែបោល, ទោះឈ្មោលញី គិតតែពី ការរត់ចោល, គ្នាទង្គោល បោលទង្គិច- ឈើក៏មាន ។ កាព្យបែបនេះ កវីបុរាណបានឲ្យឈ្មោះចួនរដឹកថា រលកខ្ទប់ច្រាំង, រមាំងបើកបាស, ទន្សាយទីសទាស, មាន់ទឹកបណ្ដើរកូន . . . ( សឹងមានលក្ខណៈផ្សេងៗគ្នា ) ។

រមាំង, ល្បក់, អហោ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រឹក្សមួយប្រភេទកម្ពស់ ៨-១៥ ម ដុះក្នុងព្រៃស្រោង ឬព្រៃល្បោះនៃប្រទេសកម្ពុជា។ ផ្លែសម្រាប់ធ្វើឱ្យត្រីស្ពឹកមុននេសាទ។ ឈើសម្រាប់សង់ផ្ទះ ធ្វើក្តារ គ្រឿងជំរាល និងសម្រាប់ធ្វើក្តារខៀនតូចសម្រាប់សិស្សរៀន ដោយលាបឱ្យខ្មៅជាមុន។

រមាំង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( ព. ប្រ. ) រត់លឿនមិនរមិលក្រោយ ព្រោះភ័យខ្លាំង ។
ឧទាហរណ៍៖ គ្រាន់តែឮថាពួកទាហានមកវារមាំងចូលព្រៃបាត់ ( និយាយថា ល្មាំង ក៏មាន ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. លះម័់ង អ. ថ. ល៉ៈមុ័ង ) សត្វចតុប្បាទព្រៃ ពួកប្រើស, មានស្នែងបែកខ្នែងជាចម្ពាមដូចប្រើសដែរ តែចុងស្នែងសំប៉ែត ។
-ទំហំ ៖ រមាំងឈ្មោលមានកំពស់ 1.000-1.140 ម.ម រមាំងញីមានកំពស់ 100-1.000 ម.ម, ទំនង់ : 100 គក្រ។ -ភិនភាគ ៖ ជាថនិកសត្វតិណាសី មានមាឌតូចជាងប្រើសបន្តិច ឯស្នែងវាមានចំពាមខ្លីបែកចុះក្រោម គ្របលើចិញ្ចើម ។ នៅខាងចុងស្នែងផ្នែកខាងលើ មានរាងសំប៉ែតបែកជាម្រាម ។ -ជីវសាស្រ្ត ៖ ជាសត្វពុំសូវភ្ញាក់ផ្អើលរស់នៅជាហ្វូង ពី10-15៥ក្បាល ។ វាចូលចិត្តរស់នៅតាមវាល ទំនាប ថ្លុក ឬត្រពាំង និងព្រៃជ្រុះស្លឹកជារៀងរាល់ឆ្នាំ ។ -របាយ និង ស្ថានភាព ៖ មានដោយកម្រ មាននៅតំបន់ភូមិភាគខាងជើង និងឥសាន្ត ហើយជាប្រភេទត្រូវបានហាមឃាត់ការបរបាញ់ ។

រមាស់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា នាំឲ្យចង់តែអេះ ឬឲ្យចង់តែចុច ។
ឧទាហរណ៍៖ អញរមាស់ខ្នងណាស់អេះឲ្យគ្នាបន្តិច ! ។ ព. ប្រ. រមាស់ចិត្ត ចិត្តភ្នកនឹកចង់ធ្វើ,…។ រមាស់មាត់ បណ្ដាលឲ្យចង់តែបង្ហើបមាត់និយាយ។ ( ព. កា. ) : មនុស្សរមាស់មាត់ ពិបាកឃាត់ឲ្យនៅស្ងៀម ហេតុចិត្តនៅជាប់ជៀម ស្ងៀមពុំកើតព្រោះរមាស់ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រោគស្បែកដែលមានមេក្រមីបណ្ដាលឲ្យមានការរសឹបៗឆៀបៗនាំឲ្យចង់អេះឲ្យចង់ចុច ។
ឧទាហរណ៍៖ កើតរមាស់, អេះរមាស់ ។

រមាស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សត្វចតុប្បាទព្រៃមួយប្រភេទ រាងរលមាំសំបុកពោះទ្រយុកស្រដៀងនឹងជ្រូកស្រុក, ប្រអប់ជើងស្រដៀងនឹងដំរី, ក្បាលតូចឆ្លឺមមិនសមនឹងមាត្រ, ស្បែកក្រាស់, មានកុយដុះចំពីលើច្រមុះ ( រមាសក្នុងប្រទេសអាស៊ីមានកុយតែមួយ, ក្នុងប្រទេសអាហ្វ្រឹគមានកុយពីរដុះមួយមុខមួយក្រោយបន្ទាប់គ្នា ) ជាសត្វសាហាវ, បរិភោគអនុបាទិន្នកជាតិជាអាហារ ។
ឧទាហរណ៍៖ កុយមួយ, កុយរមាស, ឈាមរមាស ។

                    -ទំហំ ៖ ក្បាល-ដងខ្លួន:3.000-3.2000 ម.ម, កំពស់ត្រង់ស្មា: 1.600-1.800 ម.ម, ទំនង់ : 1.500-2.000 គក្រ។ -ភិនភាគ ៖ រមាសមានស្បែកក្រាស់ និងមានផ្ទាំងផ្នត់3 ផ្នត់ទី1 នៅផ្នែកខាងមុខស្មា ផ្នត់ទី2 នៅផ្នែកខាងក្រោយស្មា និងផ្ន ត់ទី3 ចាប់ពីចង្កេះទៅក្រោមកាត់តាមជើង។ វាមានដុះកុយមួយនៅលើខ្នងច្រមុះរបស់វា ។ -ជីវសាស្រ្ត ៖ រមាសចូលចិត្តរស់នៅតាមព្រៃស្ដុក ដែលមានទឹកគ្រប់គ្រាន់ វាចូលចិត្តដេកននៀលលេងភក់។ រមាសអាចបង្កាត់ពូជបាននៅ ពេលរមាសញីមានអាយុពី 3-4ឆ្នាំ និងរមាសឈ្មោលចាប់ពីអាយុ 6ឆ្នាំ។ -របាយ និង ស្ថានភាព ៖ រមាសធ្លាប់រស់នៅកម្ពុជាជាយូរមកហើយ ឈ្មោះតំបន់មួយចំនួនក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើង បានយកឈ្មោះរមាសមកដាក់ ។ នេះជាភស្តុតាងបញ្ជាក់ថា សត្វរមាសពិតជាធ្លាប់រស់នៅ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ។

រមាត់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ប្រឹងបន្ទោឲ្យចេញ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខំរមាត់បន្ទោឧច្ចារៈ, រមាត់បន្ទោបស្សាវៈ, រមាត់ឲ្យដើរខ្យល់ក្រោម ។ ព. ប្រ. ប្រឹងរមាត់និយាយ ខំប្រឹងនិយាយពេញទ្រពងមាត់យកឈ្នះ ។

រមាក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលចេះតែរាករូស ( ក្មេងតូច ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្មេងរមាក ( និយាយថា រមាត ក៏មាន តាមទម្លាប់ថា ) ។

រមទម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( សំ. បា. រម, រម្យ “រីករាយ; ដែលគួររីករាយ,…” + ទម “ទូន្មាន, បង្វឹក” ) ដែលទូន្មានឬបង្វឹកបានបទហើយ; ស្រគត់ស្រគំ ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សរមទម, ឫកពារមទម, ចិត្តរម្យទម ( សរសេរជា រម្យទំ ឬ រំទំ តាមទម្លាប់ឆ្ងាយពីប្រភពនៃពាក្យ ) ។

រមត់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលធ្លាប់តែរត់គេចពួន, ដែលមានពុតត្បុត, ដែលមានចិត្តវៀចវេរគេចកែរឿយៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សរមត់, គោរមត់ ។ ព. កា. ថា : រីជនរមត់ គំនិតរំពត់ វៀចវេរវរវឹក របិញរបុញ យប់ថ្ងៃល្ងាចព្រឹក គេឲ្យបាយទឹក រមឹលគុណគេ ។

រមតិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( បា. រម + អ + តិ ជាកិរិយាអាខ្យាតត្រង់បឋមបុរិសៈ ) ត្រេកអរ, តែងត្រេកអរ, រីករាយ, រមែងរីករាយ ។ ពាក្យសម្រាប់អានឲ្យចាប់ចួន របស់អ្នករៀនបាលី ដោយប្រើអក្សរកាត់ ៨តួគឺ ថី “ស្ត្រី” , បុ ( ប៉ុ ) “បុរស”; ខុ “ភិក្ខុ” , ធំ ( ធ័ង ) ” ធម៌ ” ; ហឹ ( ហិង ) “ក្របី”, បំ (បុ័ង ) “ភក់”; ហំ ( ហ័ង ) “សត្វហង្ស” , បោ ( ប៉ោ ) “ស្រះបោក្ខរណី គឺស្រះដែលមានឈូក” ; រៀងតាមលំដាប់ថា ថី រមតិ បុ; ខុ រមតិ ធំ; ហឹ រមតិ បំ; ហំ រមតិ បោ ( ឬថាត្រឹមតែ ថី – បុ, ខុ- ធំ , ហឹ- បំ, ហំ- បោ ប៉ុណ្ណេះក៏បាន ) មានអត្ថន័យថា ស្រ្តីតែងត្រេកអរចំពោះបុរស; ភិក្ខុតែងត្រេកអរចំពោះធម៌; ក្របីតែងត្រេកអរចំពោះភក់; សត្វហង្សតែងត្រេកអរចំពោះស្រះបោក្ខរណី ( យើងយកមកចុះជាពិសេសក្នុងវចនានុក្រមនេះតាមលំដាប់មេពាក្យ សម្រាប់អ្នករៀនបាលីឲ្យឈ្លាសវៃក្នុងការប្រើបាលីកាត់ជា លុបន័យ ) ។ ពាក្យចួនរណ្ដំមិនពេញជាកាព្យសុទ្ធសាធថា ស្ត្រីតែងត្រេកអរនឹងបុរស, ភិក្ខុទាំងអស់តែងត្រេកអរចំពោះធម៌, ក្របីតែងត្រេកអរចំពោះភក់មិនបវរ , សត្វហង្សតែងត្រេកអរចំពោះស្រះមានឈូក ( មើលពាក្យ លុបន័យ ឬ លោបន័យ ផង ) ។

រមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ
មានន័យថា ទីតាំងដែលមានភាពទាក់ទាញទេសចរណ៍ ដូចជា វប្បធម៌ ប្រវត្តិសាស្រ្ត ធម្មជាតិ ឆ្នេរសមុទ្រ ឬដែលរៀបចំកែច្នៃឡើង ហើយត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យរៀបចំសម្រាប់ធ្វើអាជីវកម្ម បម្រើឱ្យការសម្រាក លំហែ និងកម្សាន្ត តាមគោលបំណងទេសចរណ៍ស្របច្បាប់។

រមណីយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ដែលគួររីករាយ, គួរត្រេកអរ, សប្បាយ, ចាប់ចិត្ត; ល្អ ។ សម្រាប់ប្រើផ្សំជាបទសមាសដាក់ភ្ជាប់ពីខាងដើមនាមនាមដទៃ, ដូចជា រមណីយគ្រាម ស្រុកដែលសប្បាយ ។ រមណីយដ្ឋាន, —ស្ថាន ឬ —ភូមិ ទី, តំបន់ដែលគួររីករាយ, ដែលសប្បាយ ។ រមណីយប្បទេស ឬ —ប្រទេស ប្រទេសដែលសប្បាយ ។ រមណីយវ័ន ព្រៃដែលសប្បាយ ។ រមណីយារាម ( < រមណីយ + អារាម ) អារាម គឺសួនឬវត្តដែលសប្បាយ ។ រមណីយោទ្យាន ( < រមណីយ + ឧទ្យាន, ឧ > ឱ ) ឱទ្យានដែលសប្បាយគួរឲ្យចង់ឃើញចង់មើល ។ ល ។ ប្រើជា រាមណេយ្យ ( រាមៈនៃយៈ ) ក៏បាន, ផ្សំជាបទសមាសបានដូចជា រមណីយ ដែរ ( ប្រើតាមគួរដល់ការប្រកប ) ។

រមណី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា.) ស្ត្រី ( ព. កា. ) ។
ឧទាហរណ៍៖ មានរមណី ចូលមកក្នុងទី ធ្វើការកុសល ខំប្រឹងខ្នះខ្នែង ឯងៗយកផល ព្រោះការខ្វាយខ្វល់ បានផលអនេក ។ នាងនេះទ័លក្រ ហេតុផលបុណ្យល្អ ផ្ដល់សុខឲ្យប្លែក គឺមានទ្រព្យធន ពេកពន់អតិរេក ឲ្យឃើញទាន់ភ្នែក មិនរង់ចាំកាល ។

រម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដែលដុះក្រោយបន្ទាប់អែបនែបនឹងគេ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្នែងរម គឺខ្នែងតូចដែលដុះក្រោយ ហើយអែបនែបនឹងខ្នែងធំ ។

                       ផ្ការម ផ្កាត្នោតជាដើមដែលដុះលេចក្រោយដូចជាស្នៀតផ្ទាប់អែបនឹងផ្កាធំ ( ហៅ កូនរម ក៏បាន ) ។

ឧទាហរណ៍៖ ឈើគគីរមានដុះរមច្រើនណាស់ ។

                         ព. ប្រ. មនុស្សដែលតូចរងពីគេមក ឬដែលនៅជារណបគេ ។

ឧទាហរណ៍៖ នៅជាកូនរមគេ, ធ្វើជាស្មៀនរមគេ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលដុះក្រោយបន្ទាប់អែបនែបនឹងគេ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្នែងរម គឺខ្នែងតូចដែលដុះក្រោយ ហើយអែបនែបនឹងខ្នែងធំ ។

                      ផ្ការម ផ្កាត្នោតជាដើមដែលដុះលេចក្រោយដូចជាស្នៀតផ្ទាប់អែបនឹងផ្កាធំ ( ហៅ កូនរម ក៏បាន ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ឈើគគីរមានដុះរមច្រើនណាស់ ។

                     ព. ប្រ. មនុស្សដែលតូចរងពីគេមក ឬដែលនៅជារណបគេ ។
ឧទាហរណ៍៖ នៅជាកូនរមគេ, ធ្វើជាស្មៀនរមគេ ។

រពោង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលអណ្ដែតតៗគ្នា ឬដែលអណ្ដែតព្រោង ។
ឧទាហរណ៍៖ ឧសអណ្ដែតទឹករពោង ។

រពើតរពើង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមានលំនាំពើងៗចំទើតចំទយរបះរបើង ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើររពើតរពើង; ដំណើររពើតរពើង, ឫករពើតរពើង ( ច្រើនតែមានព្រោះធ្វើឫកពាឆ្មើងឆ្មៃ ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលមានលំនាំពើងៗចំទើតចំទយរបះរបើង ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើររពើតរពើង; ដំណើររពើតរពើង, ឫករពើតរពើង ( ច្រើនតែមានព្រោះធ្វើឫកពាឆ្មើងឆ្មៃ ) ។

រពុយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលចេះតែមានបន្ដៗគ្នាឬលយតាមលំដាប់គ្នាឃើញម្ដងមួយម្ដងពីរ… មិនដាច់
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សដើររពុយ, មេភ្លៀងហើរចេញរពុយ, សំណាត់អណ្ដែតរពុយ ។

រពុក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮដោយអ្វីៗដែលតូចៗធ្ងន់ៗជ្រុះតៗគ្នាមិនស្រាក ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្លែស្វាយជ្រុះរពុក ( និយាយថា រឌុក ក៏មាន, តាមទម្លាប់ដែលសង្កេតសូរ ) ។

                      រពុករពាក់ ដែលជ្រុះឮសូរខ្ពុកៗខ្ពាក់ៗរឿយៗ ។

រពឹស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលឧស្សាហ៍ក្នុងការលេងខុសទំនង ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្មេងរពឹស ។

                       ព. ប្រ. រពឹសដៃ ដែលមានព្យាយាម នៅដៃមិនស្ងៀម ចេះតែចាប់កាន់ការធ្វើនេះធ្វើនោះ មានជម្រះស្មៅ, ដាំដំណាំជាដើម : មនុស្សរពឹសដៃ ។ រពឹសមាត់ ដែលនៅមិនស្ងៀមចេះតែរៀនទន្ទេញនេះខ្លះនោះខ្លះ ឬថានេះនោះមិនសូវស្រាក ។ល។ ព. ទ. បុ. រពឹសដៃផ្ទៃឆ្អែត នៅដៃមិនស្ងៀមឧស្សាហ៍ធ្វើការរបរ ចេះតែមានស៊ីមានចាយគ្រប់គ្រាន់ ។ ( ព. កា. ) : មនុស្សរពឹសដៃ បំពេញផ្ទៃមិនដែលខ្វះ មាននេះខ្លះនុះខ្លះ ឯអ្នកខ្វះតែងមករក ។ លក់ដូរឲ្យក៏មាន អ្នកអត់ឃ្លានតែងមកជ្រក អ្នកនុះគេមិនយក ផលប្រយោជន៍ពីអ្នកក្រ ។ មានកេរ្តិ៍ឈ្មោះពីរោះ ព្រោះគេកាន់ចិត្តដ៏ល្អ សង្គ្រោះអ្នកទ័លក្រ ចិត្តគេ-សស្អាតជានិច្ច ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា នៅមិនស្ងៀម ចេះតែចាប់នេះចាប់នោះរឿយៗមិនស្រាក
ឧទាហរណ៍៖ ឯងកុំរពឹសពេក ! ។

រពឹល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលភ្លឺព្រឹលៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ ភ្លឺរពឹលៗ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលមើលឃើញបន្តិចៗពុំច្បាស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ មើលឃើញរពឹលៗ ។

រពឹក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលខ្មៅញាប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ អាវខ្មៅរពឹក ។

រពីង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រន្ធកសត្វពួកមួយ, រូបសណ្ឋានស្រដៀងនឹងពីងពាងធំ, មានចង្កូមខុប, ធ្វើរន្ធនៅក្នុងដី ព័ទ្ធសរសៃចាក់ស្រេះភ្ជិតមាត់រន្ធ; រពីងមានពីរយ៉ាងគឺ រពីងគោ មានរូបតូច សម្បុរប្រផេះ; រពីងក្របី មានសម្បុរខ្មៅ រូបធំជាងរពីងគោ ( អ្នកស្រុកខ្លះហៅ ព្រវឹង ) ។

រពាយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលខ្ចាត់ខ្ចាយដូចគេវាយ ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្លាក់រពាយ, រត់រពាយ ។

                       ដែលខ្ចាត់វិនាសបាត់ទៅ ឲ្យពាយ ឲ្យហិន ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្លាប់រពាយ ។

រពាក់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វល្លិតូច សន្ដាននឹងផ្ដៅ តែដើមតូចជាងសាច់ស្រួយបន្តិចជាងផ្ដៅ, ប្រើជាប្រយោជន៍បានតាមគួរដល់ការប្រកប ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្សែរពាក់, កំប្រោងរពាក់, ត្រករពាក់, ក្មេងៗចូលចិត្តផ្លែរពាក់ទុំ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮខ្ពាក់ៗរឿយៗ ( ម. ប្រ., ច្រ. ប្រ. កខ្ពាក់ ជាង ។ ម. ព. រពុក ផង ) ។

រផាត់រផុយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា បាត់ខ្ចាត់ខ្ចាយអស់ដូចគេផាត់ចោលត្រាតែពុកផុយអស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ មិនចេះថែទាំទ្រព្យរបស់បណ្ដោយឲ្យរផាត់រផុយអស់រលីង ។

រផាត់រទាំង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា បាត់ខ្លះនៅខ្លះមិនគ្រប់ចំនួន ។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រូវថែទាំទ្រព្យរបស់កុំឲ្យរផាត់រទាំង ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលរាត់រាយច្របូកច្របល់ឥតសណ្ដាប់ធ្នាប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដាក់អីវ៉ាន់ចោលរផាត់រទាំងអស់ មិនដឹងណាជាណាទេ ។

រប៉ោយៗ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ( ម. ព. រប៉ោយ ) ។

រប៉ោយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលរវើកៗ ផ្លោយៗ
ឧទាហរណ៍៖ ខ្យល់បក់ស្លឹកឈើរប៉ោយៗ, មុជទឹកឃើញតែចុងសក់រប៉ោយៗ ។

រប៉ែសរប៉ស

មានន័យថា ( ម.ព. រប៉េសរប៉ស ) ។

រប៉ែករប៉ោក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលរខែករខោករាត់រាយ ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្លាក់រប៉ែករប៉ោក ។

រប៉ែករប៉ាយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលបែកខ្ញែកគ្នារតាត់រតាយ ។
ឧទាហរណ៍៖ រត់រប៉ែករប៉ាយ ។

រប៉េះរប៉ោះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលតិចតួចស្ដើងស្ដួច ។
ឧទាហរណ៍៖ ការរប៉េះរប៉ោះ ។

រប៉េសរប៉ូស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. រប៉េសរប៉ស ) ។

រប៉េសរប៉ស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា ដែលឮសូរប៉េសៗប៉សៗ ឬប៉េសៗប៉ូសៗរឿយៗ ( ប្រើជា រប៉ែសរប៉ស ក៏មាន, កំណត់ថាតាមចំណាំដែលឮសូរ ) ។

រប៉ឺតរប៉ោង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលបញ្ចេញឫកពាប៉ឺតប៉ោងក្រៃពេក ឬដែលធ្វើឫកចើងម៉ើងហួសប្រមាណ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដំណើររប៉ឺតរប៉ោង, បែបភាពរប៉ឺតរប៉ោង ។

រប៉ិលរប៉ូច

មានន័យថា ( ម. ព. ប៉ប៉ិលប៉ប៉ូច ) ។

រប៉ិនរប៉ាន់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមានលំនាំ ឬអាការប៉ិនប៉ាន់ក្រៃពេក ។
ឧទាហរណ៍៖ ដំណើររប៉ិនរប៉ាន់, ដើររប៉ិនរប៉ាន់ ( ប្រើជា ប៉ប៉ិនប៉ប៉ាន់ ក៏បាន ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលមានលំនាំ ឬអាការប៉ិនប៉ាន់ក្រៃពេក ។
ឧទាហរណ៍៖ ដំណើររប៉ិនរប៉ាន់, ដើររប៉ិនរប៉ាន់ ( ប្រើជា ប៉ប៉ិនប៉ប៉ាន់ ក៏បាន ) ។

រប៉ិតរប៉ុត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលចេញអាការ, លំនាំប៉ិតប៉ុតច្រិមច្រុម ។
ឧទាហរណ៍៖ ដំណើររប៉ិតរប៉ុត ( ម. ប្រ., ច្រ. ប្រ. ប៉ិតប៉ុត ជាង ) ។

រប៉ិចរប៉ី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលតិចតួចហើយងាយ, រាយរង ។
ឧទាហរណ៍៖ ការរប៉ិចរប៉ី, របស់រប៉ិចរប៉ី ។

រប៉ិករប៉ុក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលតិចតួច, ស្ដើងស្ដួច តែច្រើនមុខច្រើនយ៉ាងនេះខ្លះនោះខ្លះកំប៉ិកកំប៉ុក ។
ឧទាហរណ៍៖ អីវ៉ាន់រប៉ិករប៉ុក, របស់រប៉ិករប៉ុក ។

រប៉ាយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលបែកខ្ញែកគ្នារតាត់រតាយ ។
ឧទាហរណ៍៖ រត់ចេញរប៉ាយ, ដាច់ធ្លាក់រប៉ាយ ។

                      របាយមួយនៃភាគលិ្អតតូចៗកុ្នងមជ្ឈដ្ឋាន។

រប៉ាត់រប៉ាយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា រតាត់រតាយ, រាត់រាយ ( ដោយអាការរួសរាន់ ) ។
ឧទាហរណ៍៖ រត់រប៉ាត់រប៉ាយ. ជ្រុះរប៉ាត់រប៉ាយ, ព្រាត់រប៉ាត់រប៉ាយ ។

របះ—

មានន័យថា មើលក្នុងពាក្យ របះ ខាងលើនេះ ។

របះរបើង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមិនស៊ប់ ចេះតែបះចុះបះឡើង, ជាន់ខាងណេះបះខាងណោះ
ឧទាហរណ៍៖ ឈររបះរបើង; ក្ដាររបះរបើង ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលមិនស៊ប់ ចេះតែបះចុះបះឡើង, ជាន់ខាងណេះបះខាងណោះ
ឧទាហរណ៍៖​ ឈររបះរបើង; ក្ដាររបះរបើង ។

របះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការរះឲ្យមានឃ្លា ។ ឈ្មោះវណ្ណយុត្តមួយប្រភេទមានរូបសណ្ឋានបែបនេះ ( ។ ) សម្រាប់រះខណ្ឌឃ្លាក្នុងសង្កាត់នៃប្រយោគវែងខ្លីនីមួយៗ ។ របះ នេះមានឈ្មោះផ្សេងៗទៅទៀត ហៅថា របះសាខា ក៏បានគឺ របះតូច របះដែលរះរាំងសេចក្ដីខ្លី ។ របះធំ របះដែលរះរាំងសេចក្ដីវែង ។ របះបន្ទាត់ ឬ របះលូកបន្ទាត់ របះដែលរះត្រង់ចុងបន្ទាត់មួយខាងលើហើយបន្ទាត់ខាងក្រោមបន្ទាប់គ្នានោះត្រូវលូកចូល គឺត្រូវសរសេរលូកចូលមកខាងក្នុងឲ្យល្មមដល់ការគួរ មិនសរសេរឲ្យមានដើមបន្ទាត់ឬក្បាលបន្ទាត់ស្មើនឹងបន្ទាត់លើ ។ របះបរិយោសាន ឬ របះចប់ ក្នុងសម័យបុរាណ ប្រើរូបសណ្ឋានបែបនេះ ( ៕ ), ក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្ន ប្រើរូបបែបនេះ ( ។ ) គឺរូបទោលតែមួយដែរ; ឬជួនប្រើរូបបែបនេះ ( ។៚ ) ក៏មាន, រូបបែបនេះ ( ៕៚ ) ក៏មាន ( ដូចបុរាណដែរ ) ។ របះដែលមាន គោមូត្រ ផ្សំជាមួយផងនេះ កវីក្នុងសម័យបុរាណ ច្រើនប្រើក្នុងទីបំផុតចប់ស្រេចនៃកាព្យ, ដូចជា
ឧទាហរណ៍៖ អ្នកណាបានស្ដាប់ អ្នកណាបានត្រាប់ អ្នកណាបានធ្យាន រសធម៌នេះគាប់ ជាច្បាប់ទូន្មាន អ្នកនោះស្មើបាន ដល់និព្វានហោង ៕៚ ( សាស្ត្រាច្បាប់ រាជនេតិ ជានិពន្ធនៃព្រះរាជសម្ភារ ) ។ ដែលធ្លាប់ប្រើរៀងមក, សរសេរជា របះ ក៏មាន ជា ល្បះ ក៏មាន, ប៉ុន្តែតាមប្រភពនៃពាក្យ ត្រូវប្រើ របះ វិញ ព្រោះមានអត្ថន័យថាមកពី រះ គឺជាអំពើរបស់ រះ ឬដែលត្រូវ រះ; ឯ ល្បះ ជា ន. នៃពាក្យ កិ. ថា លះ ; ល្បាស់ ជា ន. នៃ កិ. ថា លាស់ ។

របោះស្មៅ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ស្មៅទាបៗដែលគេកាត់ គេដាំក្នុងសួនជាលំអ ។

របោះរបោយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលរបោយណាស់, ដែលយូរៗឃើញមានមួយៗ
ឧទាហរណ៍៖ ឆ្នាំនេះស្វាយផ្លែរបោះរបោយ, ផ្លូវនុះមានមនុស្សដើររបោះរបោយ ។

របោះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចន្លោះរង្វើលៗឃ្លាតៗពីគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ របោះព្រៃ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលរង្វើលៗឃ្លាតៗដាច់ៗពីគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រៃរបោះៗ; កូនឈើដុះរបោះៗ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលរង្វើលៗឃ្លាតៗដាច់ៗពីគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រៃរបោះៗ; កូនឈើដុះរបោះៗ ។

របោយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា គ្រឿងអន្លក់ស្រស់ឆៅឬឆ្អិន សម្រាប់ប្រើបរិភោគផ្សំជាមួយនឹងអាហារឆ្អាប ។
ឧទាហរណ៍៖ របោយនំបញ្ចុក ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលពីមុនមានច្រើន លុះតមកកាន់តែរលោះនៅមានបន្តិចបន្តួច រង្វើលៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្លែស្វាយនៅមានរបោយៗ, មនុស្សមកកាន់តែរបោយហើយ ។

របោម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សុខុមសត្វមួយបែប មានស្លាប រូបរាងស្រដៀងនឹងរុយ តែមាត្រធំជាង ច្រើនកើតនៅក្នុងព្រៃនិងវាលមានស្មៅទ្រុបទ្រុល ជាពួកសត្វលោហិតភ័ក្ស ។
ឧទាហរណ៍៖ បំពក់ភ្លើងកុំឲ្យរបោមខាំគោ ។

របោច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា រដកដាច់ឃ្លាតចេញដូចគេបោច ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្មៅរបោច ( ម. ព. របេះ ផង ) ។

របៃរៃដាក់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា របស់ដែលរៃ ឬតម្រូវបណ្ដារាស្ត្រឲ្យចេញឲ្យជូន តាមមុខងារ មុខក្រសួង ( ច្រើនមានតែខាងរាជការរដ្ឋបាលក្នុងសម័យបុរាណ ) ។

របៃ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា គ្រឿងសម្អាងមួយប្រភេទសម្រាប់ស្ត្រីពាក់ជាក្បាំងមុខក្នុងកាលដែលស្អិតស្អាងខ្លួនចេញមកក្រាបសំពះ ក្នុងពិធីអាវាហមង្គល ( ច្រើនប្រើតែក្នុងសម័យពីដើម ) ។
ឧទាហរណ៍៖ រំយោលផ្កាកម្រងឬរំយោលក្បាច់រចនាផ្សេងៗ ។

                     ការរចនាល្អិតៗរបស់ជាងមាស ។
ឧទាហរណ៍៖ ការរបៃ ។

របែររបោរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលបោរវៀចរមួល ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្ដាររបែររបោរ ។

                      ព. ប្រ. ដែលបោរវៀចវេរ, របិញរបុញក្រៃពេក ។
ឧទាហរណ៍៖ គំនិតរបែររបោរ ។

របែង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កម្រងដែលរែង, ការដែលកើតពីរែង ។
ឧទាហរណ៍៖ របែងរនាប, របែងព្រួល ។

របេះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា រលេះចេញ, របូតចេញដូចគេចាប់បេះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឆ្នាំងដីរបេះមាត់ ។

                      របេះដៃ របូតដៃចេញពីចំណាប់ ។ ព. ប្រ. រសាយដៃ; ទាល់គំនិត ។ របេះរបោច ឬ របោចរបេះ របេះដូចគេចាប់បោច, របោចរបូតចេញ ។ ព. ទ. បុ. ចេះរបេះក្បាច់ មានចំណេះតែមារយាទមិនល្អឬប្រហែសធ្វេសមិនប្រយ័ត្ន ធ្វើឲ្យភ្លាត់ខូចការខូចប្រយោជន៍ ។

របេញរបុញ

មានន័យថា ( ម. ព. របិញរបុញ) ។

របេង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះរោគក្អករីង ឬរោគស្គមរីងជារោគបណ្ដាលកកើតអំពីសួតជាដើម មានអាការតត្រំតត្រើយយ៉ាងរឹងត្អឹង កម្រពេទ្យមើលជា ទាំងជារោគឆ្លងយ៉ាងកំបាំងផង ។
ឧទាហរណ៍៖ រោគរបេង, របេងរីងរៃ ។

                      ពូជរបេង ពូជមនុស្សដែលធ្លាប់តែអ្នកខ្លះមានរោគរបេងឆ្លងពីមាតាបិតាតៗរៀងមកដល់កូនចៅផង ។ ព. ប្រ. របេងកូនក្រាញ់ កូនត្រីតូចៗមានកូនត្រីក្រាញ់ជាដើមដែលប្រទះទុក្ខវេទនាព្រោះទឹកក្នុងថ្លុក, ក្នុងជ្រលងជាដើមរីងនៅតិចតួច ទាំងត្រូវកម្ដៅថ្ងៃខ្លាំងផង; ច្រើនមានតែក្នុងខែជេស្ឋឬខែអាសាឍ ដែលចួនកាល ( ក្នុងឆ្នាំខ្លះ ) ត្រូវខ្យល់ច្រករនាមអំពីទិសនីរតីបក់រំហួតរាំងគ្មានភ្លៀង រីងទឹក
ឧទាហរណ៍៖ ខែរបេងកូនក្រាញ់ ។

របៀបវារៈគោលនយោបាយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ
មានន័យថា យុទ្ធសាស្រ្តសម្រាប់សម្រេចចក្ខុវិស័យរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងនៅក្នុងផែនការរដ្ឋ ដែលរួមមានគោលនយោបាយជាតិ គោលនយោបាយតាមវិស័យ និងតាមអនុវិស័យ។

របៀប

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការដែលរៀបឬដំណើររៀបរៀងឲ្យចុះបែប; បែប , បែបបទ, បែបផែន, បែបយ៉ាង, លំដាប់ដែលរៀបត្រូវបែប ។
ឧទាហរណ៍៖ របៀបការ, ដាក់ឲ្យត្រូវរបៀប, ធ្វើការចុះរបៀប,… ។

                      របៀបរបប បែបបទ ឬសណ្ដាប់ធ្នាប់ដែលមានរបប ។ របៀបរៀបរយ សណ្ដាប់ធ្នាប់ដ៏រាបសាត្រូវបែបគ្នា ត្រូវរបបគ្នា ។ របៀបរៀបរៀង របៀបដែលរៀងគ្នាតាមលំដាប់ ។ ល

របៀន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចំណេះដែលចេះមកពីរៀន ។
ឧទាហរណ៍៖ របៀន ចំណេះ ឬ ចំណេះរបៀន ។

                      សិល្បសាស្ត្រ, វិជ្ជាការ, អាគមគាថា ។
ឧទាហរណ៍៖ សូត្ររបៀនស្ដោះផ្លុំ, របៀនអាគម ឬ អាគមរបៀន ។

របៀងឧស្សាហកម្ម

មានន័យថា ទីតាំងភូមិសាស្រ្តជាក់លាក់មួយដែលជាច្រក ឬផ្លូវសម្រាប់តភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេស ឬតំបន់នានាដើម្បីជំរុញការអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្ម។

របៀង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជួរល្វែងវិហារ ត្រង់ប៉ែកកណ្ដាលល្វែងគ្រឹះនិងល្វែងបាំងសាច ។
ឧទាហរណ៍៖ របៀងវិហារ ។

                    ប៉ែកល្វែងសាលា ឬផ្ទះធំត្រង់ខាងក្រៅជញ្ជាំងជុំវិញ ក៏ហៅ របៀង ដែរ ។

របើស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សត្វ ឬរបស់អ្វីដែលបានដោយរើសហើយដាច់អាល័យពីម្ចាស់ដើម ត្រូវបានជាសម្បត្តិសម្រាប់រាជការ ។
ឧទាហរណ៍៖ គោរបើស, សេះរបើស, ទ្រព្យរបើស ។

                      ព. ប្រ. កូនក្មេងដែលដើរអាវ៉ាសែដាច់សង្វែង ចោលផ្ទះលំនៅ ឬស្រុកទេស, មានគេរើសយកមកចិញ្ចឹមរក្សា ( ដោយទំនងត្រូវច្បាប់ ), ក៏ហៅ របើស បានដែរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្មេងរបើស, កូនរបើស ។

របើរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អាហារនៅក្នុងក្រពះនៃបុគ្គលទើបធ្វើមរណកាលមិនទាន់យូរប៉ុន្មាន ដែលដល់ពេលកំណត់ ក៏រើផ្សាយក្លិន ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្អុយជូរចេញមកតាមមុខទ្វារ ធុំឆួលភាយៗម្ដងៗ រើរបើរ, ធុំរបើរ ។

                      ខណៈ ឬស្របក់ប្រមាណប្រហែលមួយវេលារើរបើរនៃរូបបុគ្គលស្លាប់
ឧទាហរណ៍៖ និយាយគ្នាប្រហែលមួយរបើរ ។

របើក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ហើបបើកឡើងឯង ឬហើបហាឡើងឯងឃ្លាតពីទីប្រក្រតី ។
ឧទាហរណ៍៖ ជញ្ជាំងរបើកធ្លាក់ទៅដី ។

                      ព. ប្រ. ឃ្លាតខ្ចាត់ចេញពីទីមួយទៅទីដទៃ ដោយមានហេតុទើសទាស់ឲ្យនៅពុំបាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ទ្រាំមិនបាន វារបើកចោលស្រុកចោលទេសលែងឃើញមុខប្រពន្ធកូនទៅហើយ ។ របើករបាញ (ម.ព. របាញ ) ។

របួស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អាការ ឬដំណើរពិការ ដោយត្រូវនឹងគ្រឿងសស្ត្រាវុធ ឬដោយប៉ះ, ជល់, ទង្គុក, ទង្គិចជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ របួសធ្ងន់, របួសស្រាល, មានរបួស ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមានរបួស ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សរបួស, អ្នករបួស ; និយាយកាត់ខ្លីប្រើដូចជានាមនាមសំដៅលើរូបមនុស្សក៏បាន : ដឹករបួសយកទៅឯមន្ទីរពេទ្យ គឺដឹកយកមនុស្សមានរបួសទៅ . . . ។

របួល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឆ្នាំងមានបាតទម្លុះរហុយដើម្បីឲ្យចូលចំហាយក្ដៅ, សម្រាប់ចំហុយម្ហូបចំណី ។
ឧទាហរណ៍៖ ឆ្នាំងរបួល ។

របូត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា រលូត, ឃ្លាតចេញដូចគេចាប់បូត ។
ឧទាហរណ៍៖ របូតខ្សែពីដៃ, របូតឈ្នួតពីក្បាល ។

                       របូតដៃ ឃ្លាតដៃផុតចេញពីចំណាប់ ។ ព. ប្រ. របូតដៃជើង ( ស្លាប់ )
ឧទាហរណ៍៖ អ្នកផ្ទះខ្ញុំឈឺធ្ងន់ណាស់យូរថ្ងៃ ស្ទើររបូតដៃជើង… ។

                       របូតរបាញ ( ម. ព. របាញ ) ។ របូតមាត់ ឬ របូតសម្ដី ជ្រុលមាត់ឬជ្រុលសម្ដីចេញថាទៅ ។ របូតរលូត ! ពាក្យសម្រាប់ពោលអបទេស ឲ្យរបូតឆ្អឹងដែលស្លាក់ក្នុងបំពង់ក; តាមទំនៀម, គេតែងរកមនុស្សអ្នកធ្លាប់ប្រសប់ឬមនុស្សដែលសម្រាលប្រាសជើង ឲ្យមកធ្វើទឹកមន្តឲ្យផឹកលាប-កឬឲ្យមកស្ទាបបំពង់កអ្នកស្លាក់ឆ្អឹងថា ។
ឧទាហរណ៍៖ របូតរលូតៗ ! . . . ឬថា របូតរលូតចេញមកៗ ! . . . ឬពុំនោះថា របូតរលូតចុះទៅៗ ! . . . ; ចួនកាលឆ្អឹងនោះរបូតចេញមកឬរបូតធ្លាក់ចុះក្នុងក្រពះបាយទៅក៏មាន ( ទម្លាប់បុរាណ ) ។