Category: A Khmer Dictionary

ជលជីវសាស្រ្ត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វិទ្យាចែងពីទឹក ពីចរិត និងពីគុណភាពនៃទឹក សម្រាប់ទ្រទ្រង់ជីវិត​ ។

ជលជាត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដូចគ្នានឹង ជលជៈ ( ម. ព. នោះ ) ។

ជលចរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ជលជ) សត្វ ឬអ្វីៗដែលកើត,ដែលដុះ ក្នុងទឹក ។

ជលគតវិទ្យាកសិកម្ម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វិជ្ជាខាងការចាត់ចែងយកទឹកប្រើប្រាស់ ដើម្បីធ្វើរបរស្រែចម្ការ ។

ជលគតវិទ្យា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វិជ្ជាខាងចាត់ចែង ដើម្បីយកទឹកប្រើជាប្រយោជន៍សព្វយ៉ាង ដែលទាក់ទងនឹងទឹក ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា វិជ្ជាខាងចាត់ចែង ដើម្បីយកទឹកប្រើជាប្រយោជន៍សព្វយ៉ាង ដែលទាក់ទងនឹងទឹក ។

ជល

មានន័យថា មើល​ក្នុង​ពាក្យ ជល ។ ជលា —

ជល

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា.) (ជល់) ទឹក; ប្រើ​រៀង​ខាង​ចុង​សព្ទ​ដទៃ​ខ្លះ​ដូច​ជាអស្សុជល (អ័ស-សុ-ជល់) ទឹក​គឺ​ទឹក​ភ្នែក ទឹក​ភ្នែក (រ. ស.) :ព្រះ​អស្សុជល (ម. ព. នេះ​ផង) បើ​ប្រើ​រៀង​ខាង​ដើម​សព្ទ​ឯទៀត អ. ថ. ជៈលៈ ដូច​ជា ជលគមនាគមន៍ (–គៈមៈនាគំ; សំ.បា. ជល “ទឹក” + គមនាគមន “ដំណើរ​ទៅ​និង​ដំណើរ​មក”) ដំណើរ​ទៅ​មក​ខាង​ជើង​ទឹក ការ​ដឹកនាំ​អ្វីៗ​ទៅ​មក​តាម​ផ្លូវ​ទឹក ។ ជលចរ(–ជៈ, សំ. បា. ជលជ) សត្វ​ឬ​អ្វី​ៗ​ដែល​កើត, ដែល​ដុះ​ក្នុង​ទឹក ។ ជលជាត ដូច​គ្នា​នឹង ជលជៈ (ម. ព. នោះ) ។ ជលដ្ឋាន(ជៈល័តឋាន) (–ធ) អ្នក​ទ្រទ្រង់​នូវ​ទឹក គឺ​មេឃ, ពពក​ខាប់​ដែល​បណ្ដាល​ឲ្យ​ធ្លាក់​ភ្លៀង សមុទ្រ ។ ជលធារ (–ធា) ប្រទេស​ដែល​ទ្រទ្រង់​នូវ​ទឹក ដែល​ជប់​ជក់​យក​ទឹក គឺ​អន្លង់​ទឹក​ទន្លេសាប, ភ្នំ … ។ ជលធារ​វិទ្យា (–ធារៈវិត-ទ្យា) ន. (ពាក្យ​បច្ចេកទេស) វិទ្យាទាក់ទង​ដោយ​ធារ​ទឹក (បារ. Hydrographie ហ៊ីដ្រូគ្រ្ហ័ហ្វ៊ី) ។ ជលធារា ខ្សែ​ទឹក, ធ្នារ​ទឹក ។ ជលធី (សំ. បា. ជលធិ) សមុទ្រ, ទន្លេសាប ។ ជលន័យន៍ ឬ ជលនេត្រ «ភ្នែក», បើ​ប្រើ​ឲ្យ​ត្រូវ​តាម​លំដាប់​ជា នយនផល ឬ នេត្រជល) ទឹក​ភ្នែក (ម. ព. អស្សុជល ផង) ។ ជលនិធិ ឃ្លាំង​ទឹក (សមុទ្រ) ។ជលបក្សី (–បាក់-សី, សំ. ជលបក្សិន​= ជលបក្សី, បា. ជលបក្ខី) សត្វ​ស្លាប​ដែល​រក​ស៊ី​ក្នុង​ទឹក, (មាន​ស្មោញ ក្អែក​ទឹក​ជាដើម) ។ ជលបថ (–បត់) ផ្លូវ​ទឹក, ជើង​ទឹក ។ ពាក្យ​ផ្ទុយ ថលបថ ។  ជលបាន (–បាន) ការ​ផឹក​ទឹក (យ៉ាង​ដូច​ផឹក​ទឹក​សម្បថ​ជាដើម)ៈ តាំង​ពិធី​ជល​បាន (ម. ព. សច្ច​បាន​ផង) ។ជលភាជនៈ ឬ ជលភាជន៍ (–ភាជៈនៈ ឬ–ភាច សំ. បា. ជលភាជន) ប្រដាប់​សម្រាប់​ដាក់​ទឹក (ថូ​ទឹក ផ្តិល​ទឹក ក្អម​ទឹក) ។ ជលមគ្គៈ (ជៈ ល័មពុជៈ) (ម. ព. ជលាពុជៈ ឬ ជលាម្ពុជៈ) ។ ជលមាគ៌ (–មាក ឬ ត. ទ. ស្រ. ថា ដល់​មាក សំ.​) ដូច​គ្នា​នឹង​ ជលមគ្គ ប៉ុន្តែ​ខ្មែរ​យើង​ច្រើន​ហៅ​តែ​ចំពោះ​ប្រឡាយ​ទឹក​ដែល​មាន​ភ្លឺ​ស្រែ​អម​សង​ខាង សម្រាប់​បង្ហូរ​ទឹក​អំពី​ស្រែ​ច្រើន ឲ្យ​ធ្លាក់​ទៅ​កាន់​ទី​ឯ​ទៀត ។ ជលយន្ត (–យន់, បា., សំ. ជលយន្រ្ត) ស្នប់​ទឹក, រហាត់​ទឹក, នាឡិកាទឹក ។ជលយាត្រា (–យាត-ត្រា សំ.) ការ​ដើរ​តាម​ផ្លូវ​ទឹក ដំណើរ​ខាង​ផ្លូវ​ទឹក ដំណើរ​ជើង​ទឹក ។ ពាក្យ​ផ្ទុយ ថលយាត្រា អាកាសយាត្រា ។ ជលយាន (–យាន) យាន​ជំនិះ​ខាង​ផ្លួវ​ទឹក, គ្រឿង​ដឹក​នាំ​ទៅ​មក​ខាង​ជើង​ទឹក ។ ព. ផ្ទ. ថលយាន ។ជលរស (–រស់)​អំបិល(ដែល​កើត​ពី​ទឹក​សមុទ្រ)។ ជល​លតា(–លៈតា ឬ–លដា) រលក, កង្កាញ់​រលក ។ ជល​វិទ្យា (–វិត-ទ្យា) ន. (ពាក្យ​បច្ចេកទេស) វិទ្យា​និយាយ​អំពី​ទឹក​ឲ្យ​ដឹង​ថា តើ​ទឹក​នោះ​មាន​អាការ​ដូច​ម្ដេច​ខ្លះ (បារ. Hydrologie ហ៊ីដ្រូល៉ូហ្សី) ។ ជលស័យ (–សៃ) ម.ព. ជលាស័យ ។ ជលលា (–សា) ម. ព. ជលសាគរ ។ ជលសាគរ (–សា-គ) សមុទ្រ, ខ្មែរ​យើង​ប្រើ​ក្លាយ​មក​ជា ជលសា ក៏​មាន ។ ជលស្ថាន (–លៈស្ថាន) ម. ព. ជលដ្ឋាន ។ ជលាកាសយាន (–កាសៈ-យាន, បា. ជល + អាកាស + យាន) អាកាសយាន យន្តហោះ​មួយ​បែប​អាច​ចុះ​បណ្ដែត​លើ​ទឹក​បាន ។ ជលាចរចា (–ច-បា) ឈ្មោះ​ភ្នំ​តូច​ក្នុង​ស្រុក​ជើង​ព្រៃ (ខែត្រ​កំពង់​ចាម) ។ ជលាធារ (ម. ព. ជលធារ) ។ ជលាពុជៈ ឬ ជលាម្ពុជៈ ន. ឬ គុ. ( បា. ជលាពុជ ឬ ជលាម្ពុជ, សំ. ជរាយុជ) កំណើត​ឬ​សត្វ​ដែល​កើត​ចាក​គ័ភ៌ (ទីទៃ​អំពី​កំណើត ៣ យ៉ាង​គឺ អណ្ឌជៈ សំសេទជៈ ឧបបាតិកៈ (ម. ព. ទាំង​នោះ​ផង) ។ ជលាល័យ (–លៃ, សំ. បា. ជល + អាលយ>ជលាលយ) អណ្ដូង ឃ្លាំង​ទុក​ទឹក​ភ្លៀង ស្រះ ។ជលាស័យ (បា. ជល + អាសយ > ជលាសយ) ទន្លេសាប . . . ។ ជលេស ឬ ជលេស្វរៈ (សំ.) មហា​សមុទ្រ ទេវតា​ម្ចាស់​សមុទ្រ ម្ចាស់​ទឹក​ភ្លៀង គឺ ព្រះ​វរុណៈ ដែល​ខ្មែរ​យើង​ច្រើន​ហៅ​ថា ព្រះ​ពិរុណ គឺ​មហា​សមុទ្រ ទឹក ទឹក​ភ្លៀងៈ ព្រះ​ជលេស ព្រះ​ជលេស្វរៈ (ច្រើន​មាន​ប្រើ​តែ​ក្នុង​សិលា​ចារឹក​បុរាណ) ។

ជរាលក្ខណៈ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ជរាលក្ខណ; សំ. ជរាលក្សណ, ជរាលក្ស្មណ៑ ) គ្រឿងសម្គាល់របស់ជរា គ្រឿងចំណាំឲ្យដឹងថា ជរា ដូចយ៉ាងសក់ស្កូវ ធ្មេញបាក់ជាដើម ។

ជរារោគ រោគជរា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជំងឺចាស់ ។

ជរាមរណៈ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ជរាមរណ ) សេចក្ដីគ្រាំគ្រា និងសេចក្ដីស្លាប់ ។

ជរាមច្ចុ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. ជរាម្ឫត្យុ ខ្មែរប្រើក្លាយមកជា ជរាម្រឹត្យូវ ) ជរានឹងសេចក្ដីស្លាប់; ដំណើរស្លាប់ព្រោះជរា ( ស្លាប់ព្រោះចាស់ ) ។

ជរាភិភូត

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា. ជរា + អភិភូត > ជរាភិភូត ) ដែលជរាគ្របសង្កត់ ដែលធ្លាក់ចូលស៊ប់ក្នុងកណ្ដាប់ដៃជរាហើយ ។

ជរាភាព

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. បា. ជរាភាវ ) ភាវៈនៃជរា កំណើតនៃជរា ។

ជរាពាធ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( –ពាត; បា. ជរា + អាពាធ > ជរាពាធ ) ជំងឺចាស់ ។

ជរាធម៌

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ.; បា. ជរាធម្ម ) ជរាជាធម្មតា ដែលអ្នកណាមួយ ឬអ្វីមួយ ក៏គេចវាងមិនផុត ។

ជរាទុព្វលភាព

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (បា. ជរាទុព្វលភាវ) ដំណើរថយកម្លាំងព្រោះជរា។
អាការថមថយកម្លាំងដោយចាស់ជ្រុល ការធ្លាក់ចុះក្នុងសភាពអាប់ឱន។

ជរាទុព្វល

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលចុះស្គម ថមថយកម្លាំងដោយអំណាចជរាភាព ។

ជរាទុក្ខ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទុក្ខដែលកើតព្រោះជរា ។

ជរាកាស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) រោគក្អកចាស់ ជំងឺក្អកបណ្ដាលឲ្យឆាប់ចាស់។

ជរា —

មានន័យថា (មើល​ក្នុង​ពាក្យ ជរា)។

ជរា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ.) (បា.) សេចក្ដី​គ្រាំគ្រា ទ្រុឌទ្រោម ទ្រម; ចំណាស់ ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​គ្រាំគ្រា ដែល​ទ្រុឌទ្រោម ទ្រម ចាស់ ។ ជរាកាល (បា.) រោគ​ក្អក​ចាស់ ជងឺ​ក្អក​បណ្ដាល​ឲ្យ​ឆាប់​ចាស់ ។ ជរាទុក្ខ (–ទុក) ទុក្ខ​ដែល​កើត​ព្រោះ​ជរា ។ ជរាទុព្វលភាព(ទុប-ពៈលៈភាប; បា. ជរាទុព្វលភាវ ) ដំណើរ​ថយ​កម្លាំង​ព្រោះ​ជរា ។ ជរា​ធម៌ (សំ. បា. ជរាធម្ម) ជរា​ជា​ធម្មតា ដែល​អ្នក​ណា​មួយ ឬ​អ្វី​មួយ ក៏​គេច​វាង​មិន​ផុត ។ ជរាពាធ (–ពាត, បា. ជរា + អាពាធ> ជរាពាធ) ជំងឺ​ចាស់ ។ ជរាភាព (–ភាប, សំ. បា. ជរាភាវ) ភាវៈ​នៃ​ជរា, កំណើត​នៃ​ជរា ។ ជរាភិភូត គុ. (បា. ជរា + អភិភូត>ជរាភិភូត) ដែល​ជរា​គ្រប​សង្កត់ ដែល​ធ្លាក់​ចូល​ស៊ប់​ក្នុង​កណ្ដាប់​ដៃ​ជរា​ហើយ ។ ជរាមច្ចុ (បា.,សំ. ជរាម្ឫត្យុ ខ្មែរ​យើង​ប្រែ​ក្លាយ​មក​ជា ជរា​ម្រឹត្យូវ) ជរា​និង​សេចក្ដី​ស្លាប់ ដំណើរ​ស្លាប់​ព្រោះ​ជរា (ស្លាប់​ព្រោះ​ចាស់​) ។ ជរាម័យ (សំ. បា. ជរា+អាមយ) សេចក្ដី​មិន​សប្បាយ, ឈឺ​ចាប់​ព្រោះ​ជរា (ម. ព. អាម័យ និង​អនាម័យ) ។ ជរា​មរណៈ (–មៈរៈណៈ សំ. បា. ជរា​មរណ) សេចក្ដី​គ្រាំ​គ្រា​និង​សេចក្ដី​ស្លាប់ ។ ជរាម្រឹត្យូវ (ម. ព. ជរា​មច្ចុ) ។ ជរា​រោគ រោគ​ជរា (ជំងឺ​ចាស់) ។ ជរា​លក្ខណៈ (–ល័កខៈណៈ បា. ជរា​លក្ខណ សំ. ជរា​លក្សណ ជរា​លក្ស្មណ៌) គ្រឿង​សម្គាល់​របស់​ជរា គ្រឿង​ចំណាំ​ឲ្យ​ដឹង​ថា ជរា ដូច​យ៉ាង​សក់​ស្កូវ, ធ្មេញ​បាក់​ជាដើម ។

ជរភាព

មានន័យថា កម្លាំងជំរុញឱ្យមានសន្ទុះនៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីការប្រែប្រួលឥរិយាបថទីផ្សារ សកម្មភាពធុរកិច្ច ការងារ ផលិតកម្ម ការវិនិយោគជាដើម។

ជរជួរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​ស្លុយ​មាន​ជរ​រត់​ជួរ ដែល​ស្រុង​រត់​ជួរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្លៀក​សំពត់​ជរ​ជួរ ។

ជរជាយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មាន​ជរ​នៅ​ជាយ​ស្លុយ​ត្រសាយ ដែល​ស្លុយ​លយ​សាយ​ចេញ​ទៅ​ខាង ។
ឧទាហរណ៍៖ សំពត់​ស្លុយ​ជរ​ជាយ ស្លៀក​សំពត់​ជរ​ជាយ ។

ជរកុប្បនា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា លក្ខណៈ ភាពដែលបណ្តាលមកពីគ្រុន ភាពមួម៉ៅតតូងតតាង ។

ជរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ក្បាច់​រំលេច​សម្រាប់​ដាក់​ប្រកប​ត្រង់​ជាយ ត្រង់​រឹម ត្រង់​ហាម ។
ឧទាហរណ៍៖ សំពត់​មាន​ជរ ។

                ដែល​មាន​ជរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ហូល​ជរ អាវ​ជរ ។

ជយវាទ្យ ឬ ជយពាទ្យ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា តន្រ្តីប្រគំសូមជ័យ ការប្រគំសូមជ័យ គ្រឿងប្រគំយកជ័យជម្នះ ។

ជយលេខ ឬជយលេខា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ជយលិខិត ) ។

ជយលិខិត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សំបុត្រ កំណត់ ប្រាប់អំពីជ័យជម្នះ ។ សាលក្រមប្រាប់ដំណើរក្ដីឈ្នះ ។

ជយមន្ត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មន្ដអាគមសម្រាប់សូត្រប្រសិទ្ធីឲ្យមានជ័យជម្នះ។

ជយមង្គល

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជម្នះ និងសេចក្ដីចម្រើន សេចក្ដីចម្រើនព្រោះជ័យជម្នះ ។

ជយភូមិ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភូមិមានជ័យ។
ទីដែលមានជ័យជម្នះ ទីដែលបោះទ័ពសន្មតថានឹងមានជ័យ ឬទីដែលបោះទ័ពតយុទ្ធមានជ័យហើយ ។ ជយភេរី ស្គរជ័យ ។

ជយព្រឹក្ស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈើមានជ័យឬឈើមានផ្កាឲ្យជម្នះ ( ដើមច្បា )។
ឧទាហរណ៍៖ មានសេចក្ដីតំណាលថា កាលពីក្នុងជាន់បុរាណសម័យព្រេងនាយយូរអង្វែងហើយ មនុស្សទាំងឡាយច្រើនយកផ្កាច្បាមកប្រើក្នុងហោមពិធីពលិការប្រសិទ្ធី ដោយបំណងថា ឲ្យមានជ័យជម្នះ, ព្រោះហេតុនោះ ទើបគេហៅដើមច្បាថា ជយព្រឹក្ស ។

ជយបាន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទឹកដែលគេផឹកហើយស្រែកហ៊ោថា ឈ្នះហើយៗ ! ក្នុងកាលដែលមានជ័យ ( បែបក្នុងបុរាណសម័យ ) ។

ជយធ្វ័ជ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ. ជយធ្វជ; បា. ជយធជ ) ទង់ជ័យ គឺទង់ចម្បាំងដែលសន្មតថាជាស្រីសួស្ដីឲ្យមានជ័យជម្នះ។

ជយតុ ភវំ !

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យសម្រាប់ឲ្យពរ ឲ្យជ័យថាសូមឲ្យលោកមានជ័យជម្នះ ! ឬថា សូមឲ្យអ្នកដ៏ចម្រើនមានជ័យជម្នះ ! ( ម. ព. ជយតុ )។ ពាក្យសម្រាប់មនុស្សអ្នកជូនពែសំណែន ដែលត្រឡប់មកផ្ទះជំងឺវិញឈរស្រែកនៅមាត់ទ្វាររបងផ្ទះឬជិតជណ្ដើរផ្ទះថា ជយតុ ភវំ ! អ្នកនៅក្នុងផ្ទះនោះឆ្លើយតបមកវិញថា សាធុមានជ័យ ! ( តាមក្បូនសែនឲ្យមនុស្សឈឺ ) ។

ជយតុ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា !ពាក្យសម្រាប់ឲ្យពរឲ្យជ័យថា សូមឲ្យមានជ័យជម្នះ ! ( ម. ព. ជយោ ! ) ។

ជយដ្ឋាន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទីតំបន់ដែលមានជ័យ ដែលច្បាំងឈ្នះ ។

ជយឃោស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យស្រែកប្រកាស ស្រែកហៅថា សូមឲ្យឈ្នះ ! ឬថា ឈ្នះហើយៗ ! ដូចពាក្យថា ជយតុ ! ជយតុ ភវំ ! ជយោ ! ជិតំ ជិតំ ! ជាដើមដែរ ( ម. ព. ទាំងនោះ ) ។

ជយ —

មានន័យថា (មើល​ក្នុង​ពាក្យ ជ័យ) ។

ជម្លោះឆោឡោ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការឈ្លោះប្រកែកគ្នាបណ្តាលឱ្យឮគឹកកង រកស្តាប់ ទិសតំបន់ ឬមិនឮអី ។

ជម្លោះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វិវាទ ដំណើរ​ឈ្លោះ ។
ឧទាហរណ៍៖ កើត​ជម្លោះ កុំ​បង្ក​ជម្លោះ។

ជម្លៀស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការ​ឈ្លៀស (ម. ព. ឈ្លៀស) ។

ជម្លើយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អាការ​ដែល​ឈ្លើយ ដំណើរ​ឆ្គាំឆ្គង ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រោយ​ៗ​កុំ​ធ្វើ​ជម្លើយ​យ៉ាង​នេះ​ទៀត ។

                ប្រើ​ជា គុ. ក៏​បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្ស​ជម្លើយ ។

ជម្រះធ្មេញ

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ទ្រង់សោយព្រះស្ទន្ត ។

ជម្រះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ធ្វើ​ឲ្យ​ជ្រះ ឲ្យ​ស្អាត ធ្វើ​ឲ្យ​ដាច់​ស្រេច ។
ឧទាហរណ៍៖ ចៅ​ក្រម​ជម្រះ​ក្ដី ។

ជម្រៅ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទី​ដែល​ជ្រៅ សភាព​ដែល​ជ្រៅ ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ទី​ជម្រៅ ទ្វារ​មគ្គ​ស្ត្រី (ពាក្យ​បញ្ចៀស) ។
ឧទាហរណ៍៖  បាន​ប្រព្រឹត្ត​ដល់​ទី​ជម្រៅ ។

ជម្រោង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ព. ថ.) ការ​ជ្រោង​ឡើង ។
ប្រជុំ​អ្វី​ៗ មាន​ឫស្សី​ជាដើម​ដែល​លើក​បពា្ឈរ​ ជ្រោង​ឡើង ។
ឧទាហរណ៍៖ លៃ​លក​ដាក់​ជម្រោង​ឫស្សី​នេះ​ឲ្យ​ស្រួល​បួល​ផង បង្គោល​របង​មួយ​ជម្រោង ។

ជម្រែក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការ​ដែល​ជ្រែក អំពើ​ដែល​ជ្រៀតជ្រែក​ចូល (មិន​សូវ​ប្រើ) ។

ជម្រេញ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា (ព. ថ.) ធ្វើ​ឲ្យ​ជ្រេញ, ផ្អាប់​ទុក​ឲ្យ​ជ្រេញ ។
ឧទាហរណ៍៖ ជម្រេញ​ជ្រក់​ទំពាំង ។

ជម្រើសសោកស្តាយខ្លាំង

?ថ្នាក់ពាក្យជា បច្ចេកសព្ទបរិស្ថាន
មានន័យថា ការសម្រេចជ្រើសរើសយកវិធីសាស្ត្រ ឬវិធានការដែលមានសុពលភាព សម្រាប់អាកាសធាតុនាពេលអនាគត ប៉ុន្តែមិនចាំបាចសម្រាប់ចាំាបាច់ស្ថាន ភាពអាកាសធាតុបច្ចុប្បន្ន។ វាអាចតំណាងឱ្យថ្លៃដើម និងផ្តល់ផលសម្រាប់ ស្ថានភាពធាតុអាកាសបច្ចុប្បន្ន ដែលទាមទារឱ្យមានការគិតពិចារណា វិភាគ ហានិភ័យយ៉ាងហ្មត់ចត់។

ជម្រើសមិនសោកស្តាយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា បច្ចេកសព្ទបរិស្ថាន
មានន័យថា ការសម្រេចជ្រើសរើសយកវិធីសាស្ត្រ ឬវិធានការដែលមានសុពលភាព ទោះជាការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងកើនឡើងដូចការរំពឹងទុក ឬមិនកើន ឡើងក៏ដោយ។ ជាទូទៅ ខ្លឹមសារនេះមានគោលបំណងបង្កើនភាពធន់ របស់ប្រជាជនបទ និងកាត់បន្ថយភាពងាយរងគ្រោះរបស់ប្រជាជន ចំពោះ ហានិភ័យទាក់ទងនិងទឹក។

ជម្រើស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា របស់​ដែល​បាន​ស្រាល់​ជ្រើស វត្ថុ​ដែល​បាន​រើស​រួច​ហើយ ។
អស់​ជម្រើស ដែល​សល់​អំពី​គេ​ជ្រើស​រើស​ហើយ ដែល​អន់ របស់​អស់​ជម្រើស មនុស្ស​អស់​ជម្រើស ។

ជម្រួញ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា (ព. ថ.) ធ្វើ​ឲ្យ​ជ្រួញ ។
ឧទាហរណ៍៖​ ជម្រួញ​សាច់​សំពត់ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ​សភាព ឬ​សាច់​ដែល​​ជ្រួញ ។

ជម្រុះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ធ្វើ​ឲ្យ​ជ្រុះ អង្រួន​ឲ្យ​ជ្រុះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ជម្រុះ​គ្រាប់​ស្រូវ ជម្រុះ​ផ្លែ​ឈើ​ពី​ដើម ។

ជម្រុល

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ធ្វើ​ឲ្យ​ជ្រុល ធ្វើ​ឲ្យ​លឿន​ហួស​ទៅ​មុខ ។ ធ្វើ​ឲ្យ​ជ្រុល​ទប់​ចិត្ត​មិន​ទាន់ ។

ជម្រាលទឹកភ្លៀង

?ថ្នាក់ពាក្យជា បច្ចេកសព្ទបរិស្ថាន
មានន័យថា ផ្ទៃដីទាំងអស់ដែលទទួលទឹកផ្លៀងរួមបញ្ចូលទំាងបណ្តាញផ្លូវទឹកមូលដ្ឋានដែលហូរចាក់ចូលក្នុងទន្លេ ស្ទឹង ឬបឹងណាមួយ។

ជម្រាល

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ធ្វើ​ឲ្យ​ជ្រាល ។
ឧទាហរណ៍៖ ជម្រាល​ដី​ត្រង់​នេះ​ឲ្យ​ស្រួល​ផង។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទីដែលជ្រាល, ដីជ្រាល ។
ឧទាហរណ៍៖ ជម្រាលភ្នំ, ដីខាងណោះខ្ពស់ណាស់ ដីខាងណេះមានជម្រាលស្រួល ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ក៏មាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ចាំងជម្រាល, ឈូសជម្រាល ។

ជម្រាបទឹក

?ថ្នាក់ពាក្យជា បច្ចេកសព្ទបរិស្ថាន
មានន័យថា ដំណើរការដែលទឹកលើផ្ទៃដីជ្រាបចូលទៅក្នុងដី។

ជម្រាប

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ប្រាប់ ឲ្យ​ដំណឹង​ឲ្យ​ជ្រាប (ព. គ.) ។
ឧទាហរណ៍៖ សូម​ជម្រាប​អស់​លោក-អ្នក … ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទីដែលជ្រាបទឹក, កន្លែងដែលទឹកអាចជ្រាបចូលបាន ( មិនសូវប្រើ ) ។

ជម្រកភ័យ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទីដែលមនុស្ស ឬសត្វរត់ទៅជ្រកពួន ដើម្បីឱ្យផុតអំពីភ័យអាសន្ន ។

ជម្រក

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា បញ្ចូល​ឲ្យ​ជ្រក បញ្រ្ជក ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទី​កន្លែង​សម្រាប់​ជ្រក ទី​ជ្រក ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើ​ជម្រក​សម្រាប់​កម្មករ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ
មានន័យថា ទីកន្លែងសម្រាប់ជ្រកមួយដងមួយកាល ឬអចិន្រ្តៃយ៍របស់មច្ឆជាតិ និងវារីសត្វ ទោះបីតំបន់ទឹកសាប ឬសមុទ្រ។ ទីជម្រកទាំងនោះរួមមាន៖ កន្លែងអភិរក្សជលផល អន្លង់ជ្រៅៗ តំបន់ព្រៃលិចទឹក តំបន់ផ្កាថ្ម តំបន់ស្មៅសមុទ្រ បឹងទន្លេសាប ស្រះ ឬអន្លង់ជ្រៅៗនៅតាមវត្ត តំបន់ការពារធម្មជាតិ និងកន្លែងអភិរក្សក្នុងកន្លែងនេសាទសហគមន៍។

ជម្មភាព

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា លក្ខណៈ ឬភាពអ្វីៗ ដែលគ្មានការខ្ពស់ថ្កើង ដែលកំណាញ់ហួសឥតអៀនខ្មាស។

ជម្ម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. ជាល្ម ) មនុស្សស្លាប់គំនិត គឺមនុស្សដែលឥតបានគិតពីខុសពីត្រូវ ចង់ធ្វើអ្វីក៏ចេះតែធ្វើៗ ទៅតាមទំនើងចិត្តខ្លូន; មនុស្សគម្រក់ចោលម្សៀត ( គេច្រើនប្រើសម្ដីនេះដោយកំហឹងខ្លាំង, ដោយមើលងាយឥតក្រែង ) ។
ឧទាហរណ៍៖ អាជម្មហ្នឹង វាឥតដឹងអីទេ, កុំជឿវា ។

              ជួនកាលគេជេរដាក់មុខថា ។
ឧទាហរណ៍៖ នែអាជម្ម, អាអ្ហែងនេះព្រើលណាស់, អាអ្ហែងចេញឲ្យឆាប់ទៅ !

               ជួនកាលគេជេរថា ។
ឧទាហរណ៍៖ អាជម្មឯងបានតែខាងស៊ី, ឥតដឹងអីទេ ! ( ជួនកាលគេប្រើសម្ដីថា ក្រជាំ ក៏មាន ) ។

ជម្ពូស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះព្រឺក្សតូចមួយប្រភេទ កម្ពស់ ៦-១៥ ម ដើមកំណើតក្នុងទ្វីប ឥណ្ឌូចិនជ្វា គេនាំមកដាំនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដើម្បីផ្លែជាចំណី។ នៅស្រុកខ្មែរ គេតែងតែបេះស្លឹកត្រាំទឹកផឹកជាថ្នាំគ្រុន។ គ្រូថ្នាំកំទេចស្លឹកក្នុងមាត់ឱ្យល្អិត ព្រួសលើខ្លួនអ្នកមានជំងឺអុតធំៗ។

ជម្ពូព្រែក, ថ្យុន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចុល្លព្រឹក្សម្យ៉ាង កម្ពស់ ៤-៥ ម ដុះក្នុងព្រៃស្មាន់ នៃប្រទេសឥណ្ឌា, ឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន, ជ្វា និងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី។ គេស្ងោរសំបករម្ងាប់រោគរាគ។ ប្រេងចំរាញ់ពីគ្រាប់ អាចប្រើសម្រាប់អុជចង្គៀង និងធ្វើថ្នាំថែមុខ-ខ្លួន និងសក់។

ជម្ពូព្រឹក្ស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. ជម្ពុវ្ឫក្ស, ជម្ពូវ្ឫក្ស; បា. ជម្ពុរុក្ខ, ជម្ពូរុក្ខ ) ដើមព្រីង, ដើមជម្ពូ ។

ជម្ពូពាន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះស្ដេចស្វាមួយ ក្នុងរឿងរាមកេរ្ដិ៍ថាកើតពីក្អែលព្រះឥសូរ; ក្នុងរាមាយណៈហៅ ជាម្ពវាន ឬ ឫក្សរាជ ថាកើតអំពីទឹកព្រះនេត្រនៃមហាព្រហ្ម ដែលទ្រង់ជូតហើយរលាស់ចោលលើផែនដី . . .។

ជម្ពូផល

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ជម្ពុផល, ជម្ពូផល ) ផ្លែព្រីង, ផ្លែជម្ពូ ។

ជម្ពូនុទ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ម. ព. ជម្ពូនទៈ) ។

ជម្ពូនទៈ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ.) (បា.) (ជម្ពុទន ជម្ពូនទ ឬ ជម្ពោនទ) ឈ្មោះ​មាស​វិសេស​មួយ​ប្រភេទ​ កើត​អំពី​កករ​ដី​ដែល​ជ្រាប​ជោក​ដោយ​ទឹក​ផ្លែ​ព្រីង​ប្រចាំ​ទ្វីប, ជា​មាស​បរិសុទ្ធ​ឥត​មាន​មន្ទិល មាន​សាច់​ល្អ​បំផុត​ជាង​មាស​ទាំង​ពួង មាស​នេះ សូម្បី​ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ ក៏​ទ្រង់​ត្រាស់​សរសើរ​ដែរ; ខ្មែរ​យើង​ហៅ​ក្លាយ​មក​ជាមាស​ជម្ពូនុទ (ម. ព. ជម្ពូទ្វីប) ។

ជម្ពូទ្វីប

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ.) (បា.) (ជម្ពុទីប ឬ ជម្ពូទីប “ប្រទេស​ដែល​រុងរឿង ត្រដែត​ត្រដឹម​ដោយ​ដើម​ព្រីង; កោះ​ព្រីង”) ឈ្មោះ​ទ្វីប​ធំ​មួយ ដែល​លោក​កំណត់​ហៅ​ដោយ​មាន​ដើម​ព្រីង​ធំ​សម្បើម ដុះ​នៅ​នា​ភ្នំ​សុមេរុ​ជា​គោល​ចារឹក ហៅ​ថា ព្រីង​ប្រចាំ​ទ្វីប មាន​ផ្លែ​ធំ​ៗ កាល​បើ​ទុំ​ជ្រុះ​ចុះ​មក លុះ​ដល់​រលួយ​ទៅ​ជា​ទឹក​ហូរ​ច្រោះ​កើត​ជា​ស្ទឹង​មួយ​ហៅ ស្ទឹង​ជម្ពូ កករ​ដី​ក្បែរ​ខាង​ទាំង​ពីរ​ជ្រាប​ទឹក​ផ្លែ​ព្រីង​នោះ លុះ​ត្រូវ​ខ្យល់​បក់​យូរ​ៗ ទៅ​ក៏​ខះ​ស្ងួត​ក្លាយ​ជា​មាស​វិសេស​មួយ​យ៉ាង​ហៅ​ថា មាសជម្ពូនទ (មាស​ជម្ពូនុទ) ។ កាល​ពី​ក្នុង​សម័យ​បុរាណ​លោក​សំដៅ​ចំពោះ​ត្រង់​មធ្យម​ប្រទេស (ឥណ្ឌា) ទាំង​មូល​ហៅ​ថា ជម្ពូទ្វីប . . . . . . (ម. ព. ទ្វីប, មហា​ទ្វីប​ផង) ។

ជម្ពូជ្រលក់

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចុល្លព្រឹក្សមានកម្ពស់ ២-៨ ម គេនាំពីស្រុកអាមេរិកក្តៅ យកមលដាំជុំវិញគេហដ្ឋានឱ្យល្អមើល។ ​គ្រាប់ជម្ពូជ្រលក់មានជាតិជ្រលក់ពណ៌ក្រហម លាយណពណ៌លឿងភាវ សម្រាប់ជ្រលក់សំពត់អាវ ឬរបស់ផ្សេងៗ។ ស្លឹកគេយកដាំទឹកងូត ឬត្រាំពេលកើតជំងឺគ្រុនចាញ់ គ្រុនមានពិស្បែក ឬគ្រុនក្តៅផ្សេងៗ។
ជារុក្ខជាតិ ដែលគេដាំតិចតួចនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ពិសេសជុំវិញផ្ទះឱ្យល្អមើល។ គេក៏សង្កេតឃើញថារុក្ខជាតិនេះ មានដាំនៅក្នុងសួនគ្រឿងទេសក្នុងខេត្តសៀមរាប។ – ឈ្មោះខ្មែរ ឬក្នុងតំបន់ ៖ ជម្ពូជ្រលក់ ឬម្ខាក់ – អំបូរ ៖ BIXACEAE – ឈ្មោះវិទ្យាសាស្រ្ត ៖ Bixa Orellana L. – ឈ្មោះអង់គ្លេស ៖ Roucou – ឈ្មោះបារាំង ៖ Rocouyer – ប្រភពដើម ៖ តំបន់ត្រូពិចនៃទ្វីបអាមេរិក – លក្ខណៈរូបសាស្រ្ត ៖ កម្ពស់២-៨ម គ្រាប់រាងបីជ្រុងស្រោបទៅដោយសាច់ ពណ៌ក្រហមឆ្អិន។ ស្លឹកទោលដុះឆ្លាស់ទងរាងពងក្រពើ រលោងស្រួចចុង ខាងគល់ទងស្ទើរតែជារាងបេះដូង បណ្តោយ១០-២០ស.ម ទទឹង៥-១២ស.ម គែមពេញ(៤០)។ ផ្កាមានពណ៌ស ឬពណ៌ស៊ីជម្ពូ ទំហំ៥-៦ស.ម និងចេញជាចង្កោមនៅចុងមែក។ ផ្លែរាងជាស៊ុតមានទំហំ៤ស.ម ជាប្រភេទផ្លែស្ងួត គ្របទៅដោយបន្លាទន់ៗវែង(៤០) ។ – លក្ខណៈជីវសាស្ត្រ ៖ គ្រាប់មានជាតពណ៌ក្រហមលាយលឿងស្រាល។ – លក្ខណៈអេកូឡូស៊ី ៖ ដុះនៅតំបន់ក្តៅបង្គួរ។ – ការប្រើប្រាស់ ៖ ជាគ្រឿងទេស៖ គ្រាប់ទុំយកមកលីងជាមួយខ្លាញ់ ឬប្រេងដើម្បីយកជាតិពណ៌ក្រហមដាក់ចូលទៅក្នុង សម្លការី។ ជាឱសថ៖ ស្លឹកយកទឹកដាំងូត ឬត្រាំព្យាបាលគ្រុនចាញ់ គ្រុនមានពិសស្បែក(៤១) ផ្តាសាយ រលាកភ្លើង ឃ្លង់ កាត់ស្លេស្ម កើតហឺត រាកមួល ហើមពោះ ឈឺក្បាល ប្រមេះទឹកបាយ និងប្រើជាថ្នាំកូខ្ចី បន្ទន់លាមក និងទម្លាក់ព្រូន(៤០)។ ផ្សេងៗ៖ គេតែងយកគ្រាប់ច្នៃធ្វើជាល័ក្ខណ៍ជ្រលក់ពណ៌ខោអាវ(៤១)។
ឧទាហរណ៍៖ (៤០) សៀវភៅរុក្ខជាតិឱសថកម្ពុជា របស់ក្រសួងសុខាភិបាល ឆ្នាំ២០១០ ភាគ២ ទំព័រ៦៨ (៤១) វចនានុក្រមរុក្ខជាតិប្រើប្រាស់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា របស់លោកស្រីបណ្ឌិត DY PHON PAULINE ឆ្នាំ២០០០ ទំព័រ៩៤ ។

ជម្ពូក្រហម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រឹក្សម្យ៉ាង មានកម្ពស់ពី ៦-១៥ ម ដុះក្នុងប្រទេសជ្វា គេនាំគ្រាប់មក ដាំក្នុងប្រទេសជាច្រើននៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដាំក្នុងសួនជិតផ្ទះជាលំអ និងសម្រាប់ប្រើផ្លែជាចំណី ផ្លែពណ៌ក្រហម ឬផ្កាឈូក។ គ្រូថ្នាំបុរាណប្រើស្លឹកជាមួយផ្លែជាថ្នាំគ្រុន ប្រើឫសធ្វើថ្នាំ ឱ្យនោមច្រើន គ្រាប់ធ្វើថ្នាំគ្រុនពិសស្បែក។

ជម្ពូ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ជម្ពុ ឬ ជម្ពូ ) ព្រីង។ ឈ្មោះស្ទឹងមួយ កើតមានព្រោះផ្លែព្រីងប្រចាំទ្វីបរលួយជាទឹកហូរច្រោះ . . . ( ម. ព. ជម្ពូទ្វីប ផង ) ។
ឈ្មោះឈើពួកមួយ ផ្លែប្រើជាអាហារ, មានច្រើនយ៉ាងគឺ ជម្ពូ-ស, ជម្ពូ-សព្រឿង, ជម្ពូខៀវ, ជម្ពូល័ខ ( សុទ្ធតែមានផ្កា-ស ); ជម្ពូក្រហម ( មានផ្កាក្រហមស្រស់ ) ។ ឈ្មោះឈើតូចមួយប្រភេទផ្សេងទៀតគ្រាប់ក្នុងផ្លែមានក្លិនឆ្អាបហាង សម្រាប់បុកជ្រលក់សំពត់ដិតជាព័ណ៍ក្រហមស្រស់, ស្លឹកប្រើជាថ្នាំស្រលាបរំងាប់កម្ដៅគ្រុនក្ដៅក្រហាយ ។

                     គុម្ពព្រឹក្សកម្ពស់ ១-២ ម ស្ទើរវារ ឬវល្លិវារឡើងដើមឈើ ដុះក្នុងព្រៃស្រោងនៃប្រទេសខ្មែរ ថៃ លាវ និងវៀតណាម។ គេកាត់មែកធំៗខ្លះ យកជ័រ (រុក្ខរស) ជាភេសជ្ជៈដែលធ្វើឱ្យត្រជាក់។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ក្រហមស្រស់ដូចសម្បុរផ្កាជម្ពូក្រហម ។
ឧទាហរណ៍៖ សំពត់សម្បុរជម្ពូ, ព័ណ៌ជម្ពូ ។

ជម្នះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ធ្វើ​ឲ្យ​ឈ្នះ បំពារ, ចចេស​ឲ្យ​តែ​ឈ្នះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្ញុំ​ហាម​ថា​កុំ​ឲ្យ​ធ្វើ វា​ប្រឹង​ជម្នះ​ធ្វើ​ទាល់​តែ​បាន ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការឈ្នះ, សេចក្ដីឈ្នះ, ដំណើរដែលឈ្នះ​ ។
ឧទាហរណ៍៖​​ ចាំមើលរឿងនេះ ជម្នះនឹងបានទៅខាងណា ?

ជម

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ធ្វើ​ឲ្យ​មាន​រាង​ជ្រលម ព្រួម​ឲ្យ​មាន​រាង​ដូច​ត្រយូង​ចេក ។
ឧទាហរណ៍៖ គេ​យក​ស្លឹក​ចេក​មក​ជម​ជា​កន្ទោង ។

ជប់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ជញ្ជក់ ស្រូប បឺត​ដោយ​ផ្អឹប​បបូរ​មាត់​ទាំង​ពីរ​ខ្ទប់​គ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ បិតា​ជប់​ក្បាល​បុត្រ ម្ដាយ​ជប់​បង្ហើយ​កូន ។

                បឺត​ស្រូប​ទាញ​យក ។
ឧទាហរណ៍៖ ភ្នំ​ជប់​ទឹក​ភ្លៀង ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កន្លែង, ប្រទេសឬអាការដែលបឺត, ស្រូបយកទឹក ។
ឧទាហរណ៍៖ ជប់ភ្នំ, ធ្វើស្រែដោយសារទឹកហូរមកអំពីជប់; ទីនោះមានជប់ ។

ជប៉ុន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រទេស ជប៉ុន, (រាជធានី/​រដ្ឋធានី): តូក្យូ។

ជប —

មានន័យថា (មើល​ក្នុង​ពាក្យ ជប) ។

ជប

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា (សំ.) (បា.) ខ្សឹប; ស្វាធ្យាយ​ខ្សឹប​ៗ សូត្រ​រាយ​មន្ត​អាគម​ខ្សឹប​ៗ ឬ​សូត្រ​នឹក​តែ​ក្នុង​ចិត្ត ប្រឡេះ​ផ្គាំ​សូត្រ​ខ្សឹប​ៗ ឬ​សូត្រ​ដោយ​នឹក​តែ​ក្នុង​ចិត្ត​ ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា កិរិយាខ្សឹប, ដំណើរសូត្រខ្សឹបៗ ឬសូត្រនឹកតែក្នុងចិត្ត ។មានសេចក្ដីតំណាលក្នុងរឿងរ៉ាវពីព្រេងនាយថា ឥសីជប នោះគឺឥសីសូត្ររាយមន្ដអាគមខ្សឹបៗ ឲ្យកើតបានជាអ្វីៗ តាមបំណង ។ បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទឯទៀត អ. ថ. ជ:ប: ដូចជា ជបក: ( –ក:; សំ. បា. ជបក ) អ្នកជប ។ បើស្ត្រីជា ជបិកា ។ ជបករណ៍ ( –ក; សំ.បា. ជបករណ ) ដំណើរជប, ការជប ។ ជបកម្ម ( –ក័ម ) ដូចគ្នានឹង ជបករណ៍ ។ ជបការ ឬ ជបការក៍ ( –កា; សំ. បា. ជបការក ) ដូចគ្នានឹង ជបក: ។ អ្នកដែលចូលចិត្តតែខាងនិយាយខ្សឹប, មនុស្សហៃខ្សឹប ។ បើស្ត្រីជា ជបការិនី ឬ ជបការិកា ។ ជបនាការ ( –ន៉ាកា ) អាការជប, អាការដែលជប ។ ជបមន្ត ( –មន់ ) មន្ត, អាគមសម្រាប់សូត្របានតែខ្សឹបៗ ឬសូត្រនឹកតែក្នុងចិត្ត ។ ជបមាលា ( – មាលា ) កម្រងសម្រាប់ប្រឡេះសូត្រខ្សឹបៗ ( ផ្គាំ ) ។ ជបលក្ខណ៍ ឬ ជបលក្សណ៍ ( –ល័ក ; បា. ជប + លក្ខណ; សំ. ជប +លក្សណ ឬ ជប + លក្សណ៑ ) នាមកុមារម្នាក់ក្នុងរឿងរាមកេរ្ដិ៍ថាកើតដោយឥសីជប . . . ( ម. ព. ជប និង លក្ខណ, លក្សណ ) ។ ជបសូត្រ ( –សូត; សំ.; បា. ជបសុត្ត ) ផ្គាំ ។ អំបោះចំណងដែលគេសូត្រខ្សបៗ ផ្លុំប្រសិទ្ធីសម្រាប់ចងបង្ការភ័យ ( ប្រើតាមជំនឿអ្នកត្រូវការ ) ។

ជន្លេន

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សត្វ​ឥត​ជើង​ឥត​ឆ្អឹង កើត​នៅ​ក្នុង​ដី បរិភោគ​ដី​ជា​អាហារ ហៅ​ ឫស​ដី ក៏​បាន ។

ជន្លេញ

?ថ្នាក់ពាក្យជា បរិវារសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​និយាយ​ផ្សំ​នឹង​ពាក្យ ជន្ល​ជន្លេញ (ម. ព. នោះ) ។

ជន្លួញមាន់

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ត្រី​ស្រកា​មួយ​ប្រភេទ ។

ជន្លួញបរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ឈើ​មួយ​ប្រភេទ ។

ជន្លួញ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ដែក​ស្រួច​មាន​ដង​សម្រាប់​ចាក់​គោ ។
ឧទាហរណ៍៖ ជន្លួញ​សម្រាប់​ប្រើ​ចាក់​គូទ​គោ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ព្រះបដោទ ។

ជន្លូស, ដូនកាយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រឹក្សម្យ៉ាង មានកម្ពស់ ១-៣ ម ដុះក្នុងព្រៃល្បោះនៃទ្វីបអាស៊ី និងអូស្រ្តាលីផ្នែកក្តៅ។ ផ្លែអាចបរិភោគបាន តែច្រើនតែពួកក្មេងៗទេ ដែលស៊ីវា។ ក្នុងក្បួនឱសថបុរាណខ្មែរ គេស៊ីត្រួយខ្ចីៗដើម្បីអោយដេកលក់ស្រួល។ ឫស គេស្ងោរផឹករំងាប់ជំងឺគ្រុន។ គ្រូថ្នាំបុរាណប្រើឫសផ្សំជាមួយរុក្ខជាតិដទៃទៀត ធ្វើជាថ្នាំព្យាបាល រាគមួល និង ជំងឺស្បូន។

ជន្លូស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ឈើ​មួយ​ប្រភេទ ផ្លែ​ប្រើ​ជា​អាហារ​បាន ។

ជន្លាស

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ត្រណោត ខ្សែ​សម្រាប់​ដោត​ត្រី​ ឬ​ដោត​អ្វី​ៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រី​មួយ​ជន្លាស ។

ជន្លាត់ដៃ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ប្រទាល​មួយ​ប្រភេទ មាន​បន្លា​ជ័រ​ស​ដូច​ទឹក​ដោះ​ស្រស់ ច្រើន​ដាំ​ធ្វើ​របង​ភូមិ របង​វត្ត (ស្រុក​ក្រៅ)។
ឧទាហរណ៍៖ របង​ជន្លាត់​ដៃ ។

ជន្លាត់, ម្ជូរព្រឹក្សផ្កា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រឹក្សម្យ៉ាង មានកម្ពស់ ១-៤ ម ដាំជាលំអគ្រប់ប្រទេសក្តៅ មានដើមកំណើតក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា (Deccan) ហើយគេប្រើជាឱសថ គេច្របាច់យកទឹកស្លឹក ព្យាបាលជម្ងឺត្រចៀក។

ជន្លជន្លេញ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ជន្ល​ញយ​ៗ​ដោយ​ប្រឡែង​លេង លូក​ល លូក​លាន់ នាយ​អាយ ដោយ​អាការ​ប្រឡែង​លេង។
និយាយ​លូក​ល​នាយ​អាយ​ដោយ​ពាក្យ​ចំអែចំអន់​និយាយ​លេញ​លេង ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ជន្ល​ញយ​ៗ​ដោយ​ប្រឡែង​លេង លូក​ល លូក​លាន់ នាយ​អាយ ដោយ​អាការ​ប្រឡែង​លេង។
ឧទាហរណ៍៖ និយាយ​លូក​ល​នាយ​អាយ​ដោយ​ពាក្យ​ចំអែចំអន់​និយាយ​លេញ​លេង ។

ជន្លង់

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈើ​ ឬ​ឫស្សី ដែល​គេ​ជីក​ដាំ​បញ្ឈរ​ដូច​ជា​សសរ​សម្រាប់​ឲ្យ​ម្លូ​ឬ​ម្រេច​វារ​តោង​ឡើង ។
ឧទាហរណ៍៖ ជន្លង់​ម្លូ ជន្លង់​ម្រេច ។

                ឈ្មោះ​វល្លិ​ឡើង​ទ្រើង​មួយ​ពួក ច្រើន​ដាំ​ជា​ប្រយោជន៍​ប្រើ​ធ្វើ​ថ្នាំ​ត្រជាក់ ធ្វើ​ជា​បន្លែ ​ឬ​ស្រុស​ធ្វើ​ជា​អន្លក់​ក៏​បាន​ខ្លះ
ឧទាហរណ៍៖ វល្លិ​ជន្លង់ ស្លឹក​ជន្លង់ ។

               វល្លិវារឡើងទ្រើង មានដើមកំណើតប្រហែលក្នុងស្រុកឥណ្ឌា គេដាំគ្រប់ប្រទេសក្តៅ ដើម្បីបរិភោគក្នុងស្ងោរ ឬឆា ។ល។ គ្រាប់ឱ្យទឹកដមម្យ៉ាងពណ៌ក្រហម សម្រាប់ដាក់នំឱ្យមានពណ៌លអ។ គ្រុថ្នាំគេយកទឹកដមនេះផ្សំជាថ្នាំដាក់ភ្នែក។ ស្រុកខ្មែរ គេតែងស្ងោរដើមជន្លង់ឱ្យក្មេងផឹកកុំឱ្យទល់លាមក ឬឱ្យស្ត្រីកំពុងសម្រាលកូន ដើម្បីឱ្យកូនចេញឆាប់ៗ។

ជន្ល

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា លើក​ល​មិន​ឲ្យ​ដល់ ។
ឧទាហរណ៍៖ លើក​ដៃ​ជន្ល លើក​កាំបិត​ជន្ល ជន្ល​លេង ។

ជន្មាយុ

មានន័យថា (ម. ព. ជន្មា ) ។

ជន្មា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ម. ព. ជន្ម ជន្ម​វស្សា) ។ ជន្មាយុ

ជន្មវស្សា

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. ជន្ម + បា. វស្ស “ឆ្នាំ” ) អាយុ (រ.ស. ព្រះជន្មវស្សា ។
ឧទាហរណ៍៖ ចម្រើនព្រះជន្មវស្សា ថ្វាយព្រះករុណា ជាម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង) ។

ជន្ម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (សំ.) (ជន្ម ឬ ជន្មន៑ “កំណើត” ជន្មិន៑ “ជីវិត, ប្រាណ; ដែល​មាន​ជីវិត”) ជីវិត ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះ​ជន្ម ទ្រង់​គង់​ព្រះ​ជន្ម​នៅ​ឡើយ ជីព​ជន្ម ។

ជន់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ឡើង​សាយ​ភាយ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទឹកជន់ ។

ជនោបត្ថម្ភ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ម. ព. ជនុបត្ថម្ភ ) ។