Category: A Khmer Dictionary

មាណពក៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. មាណវក ) ប្រុសជំទង់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ចៅមាណពក៍ ។ បើស្ត្រីជា មាណវិកា ស្ត្រីជំទង់ : នាងមាណវិកា ។

មាណព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. មាណវ ) ប្រុសកំលោះ ។
ឧទាហរណ៍៖ មានមាណពម្នាក់ជាអ្នកចិញ្ចឹមមាតា ។ បើស្ត្រីជា មាណវី ស្ត្រីក្រមុំ : នាងមាណវី ។

មាឌគោល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គីមី
មានន័យថា មាឌកំណត់មួយនៃកែវវាសមាឌ ដែលបានកំណត់នៅ សីតុណ្ហភាពណាមួយជាញឹកញាប់ 20°C ។

មាឌ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. កិ. វាស់; ថ្លឹង; ស្ទង់ ។ ន. រង្វាស់; ទម្ងន់; ប្រមាណ, ចំនួន; សម្ទង់ ) ទំហំ; រូបស្បាត ។
ឧទាហរណ៍៖ មាឌធំ, មាឌតូច, មាឌប៉ុនគ្នា ។

                     ចំណុះ រង្វាស់ ប្រមាណ ទម្ងន់។

មាឃបូជា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. មាឃ + បូជា ) ការធ្វើបូជាក្នុងខែមាឃ ។ ឈ្មោះបុណ្យមួយសម្រាប់ពុទ្ធសាសនា ធ្វើក្នុងថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែមាឃ រំឮកដល់ សាវកសន្និបាត ” ការប្រជុំសាវ័ក ” នៃព្រះសម្ពុទ្ធដែលហៅថា ចាតុរង្គសន្និបាត ” ការប្រជុំមានអង្គបួន ” គឺ១– ថ្ងៃនោះព្រះចន្ទ្រចរចូលដល់មាឃនក្សត្រ ( ថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែមាឃ ); ២– ព្រះភិក្ខុសង្ឃចំនួន ១.២៥០ រូប ឥតបានមត់កំណត់ពេលគ្នាជាមុនសោះ ក៏ស្រាប់តែមកប្រជុំព្រមគ្នា ក្នុងសំណាក់ព្រះបរមសាស្ដា; ៣-ព្រះភិក្ខុសង្ឃទាំងអម្បាលនោះសុទ្ធតែជាឯហិភិក្ខុដូចគ្នាទាំងអស់; ៤- ព្រះភិក្ខុសង្ឃទាំងនោះសុទ្ធតែជាព្រះអរហន្ត ។ ការប្រជុំមានអង្គ៤ដូច្នេះ ក្នុងពុទ្ធសម័យមានតែម្ដងគត់; ក្នុងវេលានោះ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់សម្ដែងឱវាទបាតិមោក្ខ . . . ។ ពួកពុទ្ធមាមកជនគ្រប់ប្រទេសក្នុងសាសនកាលរៀងមក កំណត់យកថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែមាឃរាល់ឆ្នាំ ថាជាថ្ងៃសំខាន់មួយក្នុងការធ្វើបូជា ។
ឧទាហរណ៍៖ ថ្ងៃមាឃបូជា, ធ្វើមាឃបូជា, បុណ្យមាឃបូជា ។

មាឃនក្សត្រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. –នក្ខត្ត ) ផ្កាយមាឃ ( ហៅថា មាឃនក្សត្រឫក្ស ក៏បាន )

មាឃ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ឈ្មោះខែទី ៣ នៃចន្ទគតិ មាន២៩ថ្ងៃ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខែមាឃ ។

មាគ៌ា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. មាគ៌; បា. មគ្គ ) ផ្លូវ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរតាមមាគ៌ា, ត្រាច់ដោយមាគ៌ា ។ ( ព. កា. ) : នាងផ្ដាំសុនខា ក្នុងឧរាអួលអន់ក្តៅ ស្រេចនាងយាត្រាទៅ តែឯកអង្គដោយមាគ៌ា ( សាស្ត្រាភោគកុល ) ។ សរសេរក្លាយជា មារគា ក៏មាន ច្រើនតែប្រើជាពាក្យកាព្យ ។

                      បថ ផ្លូវ ទីដែលគេត្រាច់ទៅមកកាន់គ្នា ដំណើរដែលគេប្រើ ដើម្បីឱ្យបានសម្រេចបំណង ដូចយ៉ាងផ្លូវល្អ អាក្រក់ជាដើម ។

មាគ៌

មានន័យថា ម. ព. មាគ៌ា ។ តែពាក្យនេះមិនដែលឃើញប្រើដាច់តែឯងទេ, តែងប្រើភ្ជាប់ខាងចុងសព្ទឯទៀត ដូចជា ជលមាគ៌ ( ជៈលៈមាក ឬ ជល់-មាក ) ជាដើម ( ម. ព. នោះ ) ។

មាគសិរ

មានន័យថា មើលពាក្យ មិគសិរ ។

មាគធៈ

មានន័យថា ( ម. ព. មគធៈ ) ។

មាគធីភាសា

មានន័យថា ( ម. ព. មគធៈ និង ប្រាក្រឹត ផង ) ។

មាគធី

មានន័យថា( ម. ព. មគធៈ និង ប្រាក្រឹត ផង ) ។

មាគធិកា

មានន័យថា ( ម. ព. មគធៈ ) ។

មាគធិក

មានន័យថា ( ម. ព. មគធៈ ) ។

មាក់សាន់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះដាវមួយប្រភេទ ។

មាក់សាង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. មះទ្រាង អ. ថ. ម៉ៈសាង ) ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទ ផ្លែទំហំស្រដៀងនឹងផ្លែគុយ សម្បុរខៀវមានជ័រច្រើន វេលាទុំមានរសផ្អែមត្រជាក់ សម្រាប់បរិភោគ ។

មាក់ប្រេង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. មះប្រិង អ. ថ. ម៉ៈព្រិង ) ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទសន្ដានមាក់ប្រាង តែស្លឹកធំៗជាងបន្តិច ផ្លែតូចៗជាងមាក់ប្រាង; ( ច្រើនមានសម្បូណ៌នៅព្រៃភ្នំខ្លះដោយអន្លើក្នុងខែត្រកំពត, អ្នកស្រុកកំពតច្រើនហៅ មាក់ប្រិង ) ។

មាក់ប្រិង

មានន័យថា ( ម. ព. មាក់ប្រេង ) ។

មាក់ប្រាង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រឹក្សមួយប្រភេទកម្ពស់ពី ៨-២០ ម ដុះក្នុងព្រៃក្រាស់មាត់សមុទ្រនៃអាស៊ីផ្នែកអាគ្នេយ៍។ ផ្លែទុំ មានពណ៌លឿងភាវ មានរសជាតិផ្អែម អាចបរិភោគជាបង្អែម។ គេប្រើជ័រមាក់ប្រាងលាបតុ ទូ ងោយរលោងល្អ។ ឈើគេប្រើសម្រាប់ធ្វើតុ ទូ កៅអី។ មែកធំៗអាចកាត់ធ្វើជន្លង់ចំការម្រេច​ដោយមែកមាក់ប្រាងជាប់បានយូរណាស់។ ឈើប្រើធ្វើសសរផ្ទះបានដែរ។

មាក់ប៉ែន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះច័នមួយប្រភេទ ផ្លែតូចៗរាងត្រមៀច មិនសូវមានគ្រាប់, ចួនកាលផ្លែខ្លះគ្មានគ្រាប់សោះ ( អ្នកស្រុកខ្លះហៅ ច័ន ដែរ ) ។ ម. ព. ច័ន ឬ ចាន់ ទៀតផង ។

មាក់បាត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះឈើដំណាំមួយប្រភេទ ក្នុងពួកទៀប ស្លឹកទ្រវែងស្រួច ក្លិនក្រពុល ជាឈើធំខ្ពស់ជាងទៀបបារំាង ផ្លែធំប៉ុនផ្លែព្នៅ ប៉ុន្តែរាងទ្រវែងជមខាងចុង សម្បករលីង វេលាទុំឡើងសម្បុរក្រហម សាច់ជ្រាយ មានរសផ្អែម ប្រើបរិភោគជាអាហារ ( អ្នកស្រុកខ្លះហៅ តុង ) ។

មាក់ថោក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា បរិវារសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំនឹងពាក្យ មាក់ងាយ ថា
ឧទាហរណ៍៖ មាក់ងាយមាក់ថោក គឺមាក់ងាយដោយយល់ថាថយថោក ឬមាក់ងាយដោយបន្ថោកឲ្យទន់ទាប ។

មាក់ដោក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. មះដូក អ. ថ. ម៉ៈឌូក ) ឈ្មោះឈើព្រៃមួយប្រភេទ ជាជាតិឈើធំ មានផ្លែបរិភោគបាន ។

មាក់ងាយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា មើលងាយ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សេចក្ដីមើលងាយ ។

មាក់ក្លឿ

មានន័យថា( ម. ព. មក្លឿ ) ។

មា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យសម្រាប់កូនរបស់បង ហៅបុរសជាប្អូនរបស់មាតាឬរបស់បិតា ( ពូ ); ហៅថា ឪពុកមា ក៏បាន ( តាមទម្លាប់ដោយស្រុក ) ។ ហៅបុរសដទៃមិនមែនជាញាតិដែលមានវ័យក្មេងជាងមាតាបិតារបស់ខ្លួនក៏បាន ដោយទុកដាក់ថាដូចជាប្អូនប្រុសរបស់មាតាបិតា ។ មាក្មេក ប្អូនប្រុសរបស់ម្តាយក្មេកឬរបស់ឪពុកក្មេក ។
ឧទាហរណ៍៖ មាក្មេកខាងម្ដាយ, មាក្មេកខាងឪពុក; មាក្មេកជីដូនមួយ, មាក្មេកជីដូនមួយខាងម្ដាយ ។ ល ។ មាជីដូនមួយ, មាជីទួតមួយ, មាជីលួតមួយ បុរសដែលជាប្អូនជីដូនមួយ, –ជីទួតមួយ, –ជីលួតមួយរបស់មាតាឬរបស់បិតា : មាជីដូនមួយខាងម្ដាយ, មាជីទួតមួយខាងឪពុក, មាជីលួតមួយខាងម្ដាយ ។ មាធម៌ បុរសដែលជាប្អូនធម៌របស់មាតាឬរបស់បិតា ។ មាបង្កើត បុរសដែលជាប្អូនបង្កើតរបស់មាតាឬរបស់បិតា ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា (មា ឬអាពុកធំខាងអាពុក) ព្រះបិតុលា

មហ័ត្វ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទំហំគិតទាំងកម្ពស់ បណ្តោយ និងទទឹង ដំណើរខ្ពង់ខ្ពស់នៃចិត្ត អំណាច តេជានុភាព ។

មហោឡារិក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា. < មហា + ឧឡារ + ឥក ) ដូចគ្នានឹង មហោឡារ ដែរ ។

មហោឡារភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាពអ្វីៗដែលជាមហោឡារ ដែលប្រសើរបំផុត ។

មហោឡារ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា. < មហា + ឧឡារ ; សំ. មហោទារ < មហា + ឧទារ ) ដែលធំលើសលែង, ប្រសើរបំផុត, ដែលហ‍‍៊ិកហ៊ាក់ឬអធិកអធមក្រៃពេក; ដែលអស្ចារ្យខ្លាំង ( ប្រើជា មហោឡារិក ក៏បាន ) ‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍
ឧទាហរណ៍៖ រៀបពិធីធ្វើបុណ្យជាមហោឡារ, រៀបក្បួនហែជាមហោឡារិក ។ មហោឡារគុណ គុណដ៏ធំក្រៃលែង ។ ល ។

មហោស្រព​អនុ​សំវត្សរ៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មហោស្រព​ដែល​មាន​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ​ម្តង​ជា​កំណត់។

មហោរស្រព

មានន័យថា ( ម. ព. មហោស្រព ) ។

មហោរធឹក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. មហោរះទឹក អ. ថ. ម៉ៈហូរ៉ៈធឹក ) ឈ្មោះស្គរឬឃ្មោះមួយប្រភេទ ធ្វើដោយស្ពាន់ឬទង់ដែង មានរាងស្រដៀងនឹងត្បាល់បុកស្រូវ សម្រាប់ប្រើជាគ្រឿងប្រគំ ( ច្រើនប្រើតែក្នុងព្រះរាជពិធីនីមួយៗ ) ។

មហោឃ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. មហា ” ធំ ” + ឱឃ ” អន្លង់; ជំនន់ ” > មហោឃ ” អង្លង់ធំ ” )អន្លង់ធំក្នុងសំសារវដ្ដ គឺការអន្ទោលកើតស្លាប់រឿយៗដដែលៗនៃសត្វលោក ( ជាពាក្យសម្រាប់ កវី តែងកាព្យដោយងាយ ) ។
ឧទាហរណ៍៖ សព្វសត្វក្នុងលោក ហែលក្នុងមហោឃ មហាសាគរ ច្រើនរងតែទុក្ខ វិលវក់វីវរ អ្នកខ្លះសាទរ ចង់ហែលរកត្រើយ, . . . ( បើមិនសម្បូណ៌ពាក្យទេ កវី ច្រើនតែទាល់ច្រក ចាញ់ប្រៀបពួក កវី នៅបរទេសខ្លះ ដែលគេមានពាក្យគេបរិបូណ៌ ព្រមទាំងនឹងត្រូវប្រទះការរិះគន់របស់ជនទាំងនោះផង ថាខ្មែរ មានពាក្យតិចរលីបរលាបពេក ប្រើការពុំគ្រប់គ្រាន់ . . . ) : ហេតុនោះកវី គួរមានមេត្រី រាប់អានភាសា សម្ដីជាតិយើង តម្កើងសក្ដា ឲ្យពួកខេមរា មិនចាញ់ប្រៀបគេ ! . . .

មហៃសូរ្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ក្លាយមកពី សំ. មហៃឝ្វយ៌ < មហា + ឰឝ្វយ៌ ) អានុភាពធំ, កម្លាំងអង់អាច; ដែលមានអានុភាពធំ; មានកម្លាំងអង់អាច . . . ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( ក្លាយមកពី សំ. មហៃឝ្វយ៌ < មហា + ឰឝ្វយ៌ ) អានុភាពធំ, កម្លាំងអង់អាច; ដែលមានអានុភាពធំ; មានកម្លាំងអង់អាច . . . ។

មហេស្វរៈ

មានន័យថា ( ម. ព. មហិស្សរៈ ) ។

មហេសី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ; សំ. មហរ្សិ < មហា + ឫឞិ ) អ្នកស្វែងរកនូវគុណធំ ( ព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធ ) ។ ឥសីធំ គឺឥសីដែលបានសម្រេចគុណវិសេសជាន់ខ្ពស់ជាងពួកឥសីសាមញ្ញ ( ដែលហៅថា មហាឥសី ឬ មហាឫសី ) ។

មហេសក្ខ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. < មហា + ឦស + អាខ្យា ” ដែលគេនិយាយគ្នាថាជាធំចម្បង ” ) ពាក្យសម្រាប់ហៅទេវតាដែលមានអានុភាពធំ; សរសេរជា មហេស័ក្ខ ក៏បាន; ក្នុងកាព្យប្រើជា មហេសក្ខា ក៏បាន ។ ប្រើជាបទសមាសក៏បាន : មហេសក្ខទេវតា , មហេសក្ខទេវបុត្ត, មហេសក្ខទេវរាជ ( មៈហេស័ក-ខៈ– ) ទេវតា, ទេវបុត្ត, ទេវរាជ ជាមហេសក្ខ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា. < មហា + ឦស + អាខ្យា ” ដែលគេនិយាយគ្នាថាជាធំចម្បង ” ) ពាក្យសម្រាប់ហៅទេវតាដែលមានអានុភាពធំ; សរសេរជា មហេស័ក្ខ ក៏បាន; ក្នុងកាព្យប្រើជា មហេសក្ខា ក៏បាន ។ ប្រើជាបទសមាសក៏បាន : មហេសក្ខទេវតា , មហេសក្ខទេវបុត្ត, មហេសក្ខទេវរាជ ( មៈហេស័ក-ខៈ– ) ទេវតា, ទេវបុត្ត, ទេវរាជ ជាមហេសក្ខ ។

មហឹសា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. មហិស ឬ មហឹស, ពហុ. –សា ; សំ. មហិឞ ) ក្របីទាំងឡាយ ។ មហឹសី ក្របីញី, មេក្របី ( ព. កា. )

មហីលតា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) វល្លិក្នុងផែនដី ( វល្លិដី ), ឫសដី គឺជន្លេន ( ព. ខ្ព. ) ។

មហី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ផែនដី ។ ឈ្មោះទន្លេមួយក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា, ច្រើនមានតំណាលក្នុងគម្ពីរពុទ្ធសាសនានិងគម្ពីរព្រាហ្មណ៍ ។

មហិស្សរៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. < មហា + ឥស្សរ; ឬ សំ. < មហា + ឦឝ្វរ ” ដែលជាធំក្រៃលែង “; ឬក៏ បា. < មហី + ឥស្សរ ; ឬ សំ. < មហី + ឦឝ្វរ ” អ្នកដែលជាធំលើផែនដី ” ) ព្រះឥសូរ; ម្ចាស់ផែនដី, ស្ដេចផែនដី ( ក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ ) ។ មហិស្សរាធិបតី ( មៈហិស-សៈរ៉ាធិប៉ៈដី ) ព្រះមហាក្សត្រដែលជាអធិបតីលើអស់ពួកក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ ( រាជាធិរាជ; ស្ដេចចក្រពត្តិ ) ។

មហិមា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភាវៈធំ, ទូលាយ ។ ប្រើជា កិ. វិ. ក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ខឹងមហិមា ឬ –មហិមន្ត; ច្រើននិយាយក្លាយថា មោះហិមា គួរលែងប្រើ ( ព. កា. ) : កងពលច្រើនក្រៃមហិមា ឥតមានរួញរា គឃារុកចូលឥតក្រែង ។ ក្រអឺតក្រទឺតឃើញស្ដែង សន្ធាប់គ្នាឯង ឲ្យខ្លាចស្ញប់ស្ញែងរាល់ប្រាណ សត្រូវពុំអាចរុញច្រាន តទប់ពុំបាន ក៏រត់ប្រញាយថយក្រោយ ។ ល ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( សំ. មហិមន៑, មហិមន្ត៑ ឬ មហិមា; បា. មហិមន្តុ > មហិមា ) ដែលមានច្រើន, ច្រើនក្រៃ, ក្រៃកន្លង; ធំសម្បើម, ដែលគួរស្បើម ។
ឧទាហរណ៍៖ ច្រើនមហិមា, ខ្លាំងមហិមា ។

មហិមន្ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. មហិមា ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( ម. ព. មហិមា ) ។

មហិន្ទត្ថេរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ; សំ. –ស្ថវិរ ) នា មមហាថេរជាព្រះអរហន្តមួយអង្គជាព្រះរាជបុត្រព្រះបាទ អសោក ឬ ធម្មាសោក, ជាអ្នកនាំព្រះពុទ្ធសាសនាពីមជ្ឈិមប្រទេសទៅប្រតិស្ឋានឯលង្កាទ្វីបក្នុងរាជ្យក្សត្រិយ៍កោះលង្កាទ្រង់ព្រះនាមព្រះបាទ ទេវានម្បិយតិស្សៈ ក្នុងខាងដើមនៃសតវត្សរ៍ទី ៤ នៃពុទ្ធសករាជ ( ហៅថា មហាមហិន្ទត្ថេរ ក៏បាន ) ។

មហិទ្ធិឫទ្ធិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( មកពី បា. មហា + ឥទ្ធិ និង សំ. ឫទ្ធិ ) ឫទ្ធិធំ ឬឫទ្ធិខ្លាំងក្រៃលែង ឬក៏ឫទ្ធិសម្បើម ។
ឧទាហរណ៍៖ មានមហិទ្ធិឫទ្ធិ ។

មហិទ្ធានុភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. មហិទ្ធានុភាវ < មហា + ឥទ្ធិ + អានុភាវ ) អានុភាពនៃឫទ្ធិធំឬឫទ្ធិខ្លាំង ។
ឧទាហរណ៍៖ មានមហិទ្ធានុភាព ។

មហិច្ឆតា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. មហា + ឥច្ឆតា ) សេចក្ដីប្រាថ្នាធំ, ការចង់បានច្រើន, សេចក្ដីលោភលន់ ។
ឧទាហរណ៍៖ មហិច្ឆតា ជាធម្មជាតិនាំឲ្យមានការច្រណែនឈ្នានីសចំពោះគ្នីគ្នា ។ ព. ផ្ទ អប្បិច្ឆតា ។

មហា–

មានន័យថា ( មើលក្នុងពាក្យ មហា ) ។

មហាអុជ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. មហាអុច ) ។

មហាអុច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះរោគមួយប្រភេទកើតនៅស្បែក ពងបែកៗក្រៀមៗ ឡើងសម្បុរខ្មៅជាំ បណ្ដាលឲ្យក្រហល់ក្រហាយរោលរាល ។

មហាអគ្គិភ័យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការវឹកវរច្របល់ទូទាំងប្រទេស ។

មហាហ្ម័ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. មហាម៉ាត់ ) ។

មហាហិង្គុ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. ) ឈ្មោះជ័រស្លមួយប្រភេទ មានក្លិនស្អុយឆួលហឹរក្តៅភាយ សម្រាប់ប្រើផ្សំជាគ្រឿងឱសថខ្មែរតាំងពីក្នុងបុរាណកាលរៀងមកហៅថា ថ្នាំមហាហិង្គុ ( ម. ព. ហិង្គុ ទៀតផង ) ។

មហាហង្ស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. មហា ” ធំ ” + ហំស ” សត្វហង្ស ” មហាហំស ” សត្វហង្សធំឬប្រសើរ ” គឺរាជហង្ស, ជាពាក្យសន្មតហៅដោយប្រៀបប្រដូច ) ខ្មែរប្រើជាឈ្មោះឈើមួយប្រភេទ មានផ្កាជាចង្កោមធំៗ មានព័ណ៌ក្រហមច្រាល ជាអគន្ធកបុស្ប ឥតក្លិនក្រអូប ផ្លែមានសណ្ឋានសំប៉ែតវែងៗ ផ្លែទុំស្ងួតក្រៀមប្រើធ្វើឧសដុតបាន, គេច្រើនដាំជាលំអក្នុងវត្តអារាមឬនៅក្បែរផ្លូវ, ក្បែរថ្នល់ ឬក៏នៅទីប្របមាត់ទ្វាររបងភូមិលំនៅជាដើម តាមដោយគេត្រូវការដាំ, ហៅឲ្យពេញឈ្មោះថា មហាហង្សឈើ ព្រោះមានមួយប្រភេទផ្សេងទៀតហៅ មហាហង្សផ្ញើប្រាណ ជាឈ្មោះប្រទាលដុះតោងឈើក្នុងដងព្រៃធំៗ មានផ្កាព័ណ៌ផ្សេងៗគ្នា រីកនៅបានយូរថ្ងៃមានក្លិនក្រអូបឆ្ងាញ់ ក្រអូបតែក្នុងពេលថ្ងៃរសៀលទៅពេលព្រលប់ធំ ( សៀមហៅ ក្ល្វយមៃ អ. ថ. ក្លួយម៉ាយ់ “ចេកព្រៃ” ហៅតាមក្លិនផ្កាវាដែលក្រអូបស្រដៀងនឹង ក្លិនផ្លែចេកក្រអូប ) . . . ។

មហាស្រ័យភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ចិត្តសប្បុរស ទូលាយក្នុងការធ្វើទាន ចិត្តសទ្ធាជ្រះថ្លាយ៉ាងមុះមុត​។

មហាស្រ័យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមានសន្តានចិត្តខ្ពង់ខ្ពស់ ដែលទូលាយក្នុងអំពើល្អមានការធ្វើទានជាដើម។

មហាសុមេធាធិបតី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. មហា + សុ + មេធា + អធិបតិ; ម. ព. ទាំងនេះ ) ឋានន្តរសមណស័ក្តិសម្រាប់ព្រះសង្ឃនាយកឬជួនកាលជាព្រះសង្ឃរាជ ខាងគណៈមហានិកាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ។
ឧទាហរណ៍៖ សម្ដេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី សង្ឃនាយក គណៈមហានិកាយ ឬ សម្ដេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី ព្រះសង្ឃរាជ គណៈមហានិកាយ ។

មហាសាគរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សមុទ្រដ៏ធំធេងមិនយល់កោះត្រើយ ។
ព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

មហាសណ្ឋាគារ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សណ្ឋាគារធំសម្បើម ហើយប្រដាប់សុទ្ធតែជាគ្រឿងដ៏មានតម្លៃ ដូចយ៉ាងសណ្ឋាគាររាជាជាដើម​ ។

មហាវិនាស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មហន្តរាយដែលកើតមាន ហើយរាលពេញពិភពលោក ។

មហាវិទ្យាធិការ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា នាយកគ្រឹះស្ថានសិក្សាជាន់ខ្ពស់ មានសាកលវិទ្យាល័យជាដើម​។

មហាវាបី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា បឹងធំ ។

មហារីក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មោះរោគមួយប្រភេទ កើតត្រង់មាត់ បបូរមាត់រីកស្ទាញដូចផ្សិតក៏មាន កើតត្រង់សរីរាវយវៈខាងក្នុងផ្សេងពីត្រង់មាត់ក៏មាន, ជារោគរបឹងរឹងត្អឹងក្រៃពេក ពេទ្យពិបាកនឹងព្យាបាលឲ្យសះជាបាន ។
ឧទាហរណ៍៖ កើតមហារីក ( បារ. Cancer ខ្មែរក៏ហៅ រោគកង្សែរ តាមបារាំងខ្លះដែរ ) ។

                     ផ្លេកបន្ទោរដែលបញ្ចញពន្លឺព្រិចៗព្រើតៗរឿយៗក្នុងវេលាមានភ្លៀងច្រើន ឃើញច្បាស់តែនៅពេលយប់ ( ហៅ ស្វាញាក់ចិញ្ចើម ក៏បាន ) ។
ឈ្មោះរោគម៉្យាងបណ្តាលឱ្យទៅជាំដំបៅរាលកាន់តែធំ ហើយកម្រមើលសះជាណាស់ ។

មហារាស្ត្រី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មើលក្នុងពាក្យ ប្រាក្រឹត ។

មហារលាយ

មានន័យថា ( ម. ព. មហារំលាយ ) ។

មហារម្លាយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទ ពេទ្យខ្មែរបុរាណប្រើជាឱសថ យកសម្បកដាំ ( ស្ងោរ ) យកទឹកផឹករម្លាយឈាមដែលក្រំក្នុងខ្លួន, ហៅ ថ្នាំមហារម្លាយ ឬហៅ ថ្នាំក្រំមហារម្លាយ, ក្បួនថ្នាំខ្លះហៅ ថ្នំាមហារលាយ ។

មហាម៉ាត់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ពាក្យអារ៉ាប់ ម៉ូហ័មម៉ាត់ ) នាមរបស់សាស្ដាម្នាក់ កើតនៅក្រុង ម៉េក្កះ ដែនអារ៉ាប់ ក្នុងខាងដើមសតវត្សរ៍ទី ១២ នៃពុទ្ធសករាជ ( ព. ស. ១១១៣ ឬ ១១១៤ ), ជាមេលទ្ធិបង្កើតសាសនា អ‍‍‍‍‍‍‍‍៊ិស្លាម; ធ្វើមរណកាល នៅក្រុង ម៉េឌីន ឬ ម៉េឌីន៉ា ( ដែនអារ៉ាប់ ) ក្នុងកាលពុទ្ធសករាជ១១៧៥; ពួកជនជាសាវ័កបានកំណត់តាំងសករាជ អ‍‍‍‍‍‍‍‍៊ិស្លាម ( រាប់ ១ ) ពីត្រឹមថ្ងៃដែលមហាម៉ាត់ដោះខ្លួនគេចចេញពីក្រុង ម៉េក្កះ ទៅនៅឯស្រុក យ៉ាតៈរ៉េប ( ដែលតមកក្លាយជាស្រុកក្រុងឈ្មោះ ម៉េឌីន ឬ ម៉េឌីន៉ា ) ក្នុងកាលពុទ្ធសករាជ ១១៦៥ ។ ( អ្នកប្រទេសអឺរ៉ូបច្រើនហៅមហាម៉ាត់នេះថា ម៉ូហ័មម៉ិត ឬ ម៉ាហូម៉ិត ) ។

ដកស្រង់​ពី​វចនានុក្រម​សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

មហាភ័យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ភយន្តរាយយ៉ាងធំគួរឱ្យតក់ស្លុត ដូចយ៉ាងភ័យពីអត់ឃ្លាន ពីរោគបេស្ត ជាដើម​ ។

មហាភារតៈ

មានន័យថា ( ម. ព. ភារតៈ ) ។

មហាភារតយុទ្ធ

មានន័យថា ( ម. ព. ភារតយុទ្ធ ) ។

មហាផ្ទៃ

មានន័យថា ( ម. ព. មហាតថៃ ) ។

មហាបុរិសលក្ខណៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. –លក្ខណ; សំ. –បុរុឞលក្សណ ) លក្ខណៈ៣២យ៉ាង នារូបកាយនៃមហាបុរស គឺបុរសអស្ចារ្យក្នុងលោក, មានទំនាយថា បើនៅជាគ្រហស្ថនឹងបានជាស្ដេចចក្រពត្តិ, បើចេញបួសនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធ ( មហាបុរិសលក្ខណៈទាំង៣២យ៉ាងនោះ មាននិយាយក្នុងលក្ខណសូត្រនិងព្រហ្មាយុសូត្រខាងព្រះសុត្តន្តបិដក ព្រះពុទ្ធសាសនា ) ។

មហាបរិញ្ញាបត្រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សញ្ញាបត្រចេញឱ្យបេក្ខជន ដែលប្រឡងជាប់លេខខ្ពស់ជាងថ្នាក់បណ្ឌិត ។

មហាថ្លៃ

មានន័យថា ( ម. ព. មហាត្រកាល ) ។

មហាថៃ

មានន័យថា ( ម. ព. មហាតថៃ ) ។

មហាត្រសោល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សព្ទអារក្ស ) ចេក ( ម. ព. កន្ទន់បាក់ក ផង ) ។

មហាត្រកាល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះចេកមួយប្រភេទផ្លែធំៗសំបកក្រាស់, សាច់ជ្រាយ, ផ្លែទុំមានរសផ្អែមត្រជាក់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ចេកមហាត្រកាល ( ហៅថា ចេកមហាថ្លៃ ក៏មានតាមទម្លាប់ស្រុក ) ។

មហាតលិក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. មហាតលេ៏ក អ. ថ. មហាតឡិក ) ខ្ញុំរាជការមានមុខងារខាងគាល់បម្រើព្រះរាជា ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រុមមហាតលិក ( ម. ព. រាជុបដ្ឋាក ផង ); បើអ្នកដែលនៅគាល់បម្រើក្សត្រិយ៍ពីត្រឹមថ្នាក់ព្រះអង្គម្ចាស់ចុះមកច្រើនហៅថា មហាឡិក ឬ មត្លិក ។

មហាតថៃ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ស. មហាតទៃយ អ. ថ. មៈហាត-ថៃ ) ឈ្មោះក្រសួងរដ្ឋមន្ត្រីសម្រេចកិច្ចរាជការទទួលភារៈគ្រប់គ្រងខាងការរដ្ឋបាល; ខ្មែរប្រើជា មហាថៃ ក៏បាន; សម័យមុន រួមក្រសួងធម្មការចូលមកផង ហៅថា ក្រសួងមហាថៃនិងធម្មការ ឬ –មហាថៃធម្មការ ។ សព្វថ្ងៃខ្មែរប្រើជា មហាផ្ទៃ វិញ ( តាមក្នុងបុរាណសម័យព្រេងនាយ ) ។

មហាត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មនុស្សពូជសូទ្រៈពួកពលរក្សាដំរី, សេះ, គោ, ក្របីព្រះរាជទ្រព្យក្នុងបុរាណសម័យ; ជាមនុស្សព្រហើនដោយអាងរាជានុភាព, ច្រើនបណ្ដោយដំរី, សេះ ឬ គោក្របីឲ្យចូលលុកលុយស៊ីដំណាំអ្នកស្រុក មិនសូវក្រែងរអែងចិត្តគេ ។
ឧទាហរណ៍៖ ពួកមហាត ។

                     ព. ប្រ. ពួកថ្លើងឬក្មេងពាលដែលឥតរបប មិនស្ដាប់ពាក្យចាស់ហាមប្រាម ក៏ហៅថា មហាត ដែរ, ហៅដោយប្រៀបប្រដូចទៅនឹងសូទ្រៈជាពួកមហាតនុះឯង; គេតែងនិយាយថា ឥតរបបដូចជាមហាត; ( គួរនឹងចូលចិត្តថាពាក្យនេះក្លាយមកពី សំ. មហត្វ ” ភាវៈនៃអ្នកធំ ( ហ្លួង ) ” ដោយសំដៅសេចក្ដីថា “អាងអំណាចអ្នកធំ ( អំណាចហ្លួង ) “; បើតាមន័យនេះគួរសរសេរជា មហត្វ; ឬក៏ពាក្យ មហាត < សំ. មហត៑ ? ) ។

មហាគ្រឹះ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា គេហដ្ឋានទំនើបដ៏មានទំហំស្កឹមស្កៃច្រើនជាន់ និងច្រើនបន្ទប់ ដូចយ៉ាងសណ្ឋាគារថ្មីៗ ។

មហាក្សត្រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អធិរាជ ក្សត្រដែលជាចម្បង គឺក្សត្រដែលគ្រងរាជសម្បតិ្ត។

មហាកាស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ការប្រជុំចុះនៃកាលៈទេសៈ ឱកាសដ៏ធំ។

មហាកថានៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា បកតិសំខ្យា
មានន័យថា ( បា. ) ចំនួនបកតិសំខ្យាមួយរយសែនកថានៈ ( ច្រើនប្រើតែក្នុងគម្ពីរខាងពុទ្ធសាសនា ) ។

មហាកណ្ឋាភណ្ឌ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា គ្រឿងឥស្សរិយាភរណៈមួយប្រភេទ។ (ម.ព. គ្រឿងឥស្សរិយយស​ផង។)

មហា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឋានន្តរស័ក្ដិសម្រាប់បព្វជិតដែលដេញប្រយោគព្រះបរិយត្តិធម៌បាន គឺភិក្ខុឬសាមណេរដែលប្រឡងវិធីប្រែបាលីក្នុងទីសន្និបាតនៃមេប្រយោគមួយក្រុមជាអ្នកពិនិត្យ, អាចប្រែរួចមិនទើសទាក់, ហើយមានរាជានុញ្ញាតតាំងកំណត់ពីត្រឹមថ្នាក់ ៣ ប្រយោគឡើងទៅ, ហៅថា មហា ៣ ប្រយោគ, មហា ៤ ប្រយោគ ។ ល។ ហៅយ៉ាងខ្លីត្រឹមតែ មហា ភ្ជាប់ជាខាងដើមនៃបកតិនាមរបស់បព្វជិតនោះ ( ឋានន្តរនេះតាំងតាមលំអានបវេណីនៃពាក្យ មហា ដែលជាគុណបទនៃបកតិនាមរបស់ព្រះថេរៈទាំងឡាយអំពីបុរាណ ដូចយ៉ាង ព្រះមហា-សារីបុត្ត, ព្រះមហា-មោគ្គល្លាន, ព្រះមហា-កស្សប, ព្រះមហា-អានន្ទ ជាដើមនោះឯង ) ។ បុរសដែលគេសន្មតឲ្យជាអ្នកស្ដីទី មហាទេព ឬ មហាមន្ត្រី ក្នុងវេលាធ្វើមង្គលការអាពាហ៍ពិពាហ៍, ជាអ្នកនិយាយការគ្រប់ជំពូកជាមួយនឹងពួកមេបា; ហៅកាត់ពាក្យខ្លីត្រឹមតែ មហា ឬ អ្នកមហា ជាគូនឹងស្ត្រីជា អ្នកផ្លូវ, ចួនកាលហៅរួមថា អ្នកផ្លូវចៅមហា ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( មកពី សំ. មហត៑, មហន្ត៑; បា. មហន្ត > មហា ) ធំ; ច្រើន; ប្រសើរ; សម្បើម; ខ្លាំង…។ គុណនាមនេះសម្រាប់ប្រើជាបទសមាសរៀងជាខាងដើមនៃសព្ទដទៃ, ប្រើបានជាអនេករាប់ពុំអស់, ដូចជា : មហាថេរ ព្រះថេរៈធំ; មហាទាន ទានធំ; មហាមុនី អ្នកប្រាជ្ញធំ; មហារាជ ស្ដេចធំ; មហាវ័ន ព្រៃធំ; មហាសាលា សាលាធំជាដើម ។ សូម្បីភាសាខ្មែរក៏អាចប្រើសព្ទ មហា នេះផ្សំចូលជាបទសមាសបានខ្លះ ( តាមទម្លាប់ប្រើ ), ដូចជា : មហាកម្ជិល ខ្ជិលធំ, ដែលខ្ជឹលខ្លាំង; មហាក្រ ដែលក្រខ្លាំង, ដែលក្រក្រៃពេក; មហាខូច ខូចធំ, ដែលខូចបណ្ដាច់; មហាគំរក់ គំរក់បំផុត; មហាទូលាយ ទូលាយពន់ពេក; មហាប្រសើរ ប្រសើរក្រៃពេក; មហាព្រើល ព្រើលធំ, ព្រើលខ្លាំង; មហារពឹស រពឹសណាស់; មហាលំបាក លំបាកខ្លាំង; មហាល្មោភ ល្មោភក្រៃពេក, ល្មោភខ្លាំង; មហាអំណត់ អំណត់ខ្លាំង, ដែលអត់ឃ្លានខ្លាំងណាស់ ឬដែលប៉ិនអត់ទ្រាំពេក; មហាអំណាច អំណាចធំ, ដែលមានអំណាចច្រើនជាដើម ( ពាក្យក្រៅពីនេះដែលភ្ជាប់ មហា នៅខាងដើមទាំងប៉ុន្មានដូចមានតរៀងតាមលំដាប់អក្សរទៅ ) ។ មហាកច្ចាយនៈ ( មៈហាក័ចចាយ៉ៈន៉ៈ ) ន. ( បា. ) នាមព្រះមហាថេរមួយអង្គក្នុងពុទ្ធសម័យ ( រាប់ចូលក្នុងពួកអសីតិមហាសាវ័ក, ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់លើកសរសើរថា ជាអ្នកប៉ិនប្រសប់ខាងការសម្ដែងសេចក្ដីសេង្ខបឲ្យពិស្ដារទូលាយបាន ) ។ មានព្រះមហាថេរមូយអង្គផ្សេងទៀតមាននាមថា មហាកច្ចាយនៈ ដែរ កើតនៅក្នុងក្រុង មថុរា រដ្ឋសុរសេន ( ប្រទេសឥណ្ឌាភាគខាងត្បូង ដែលហៅថា រដ្ឋអវន្តិ ក្នុងសម័យបុរាណ ) ព្រះមហាកច្ចាយនត្ថេរអង្គនេះបានតែងវេយ្យាករណ៍ជាភាសាបាលីមួយគម្ពីរឈ្មោះ មូលកច្ចាយន ព្រមទាំងមេសូត្រជាគោលផងហៅថា កច្ចាយនសូត្រ ក្នុងពុទ្ធសតវត្សរ៍ទី ១១ គ្រិស្តសតវត្សរ៍ទី ៦, ជាវេយ្យាករណ៍បាលីចាស់ជាងបាលីវេយ្យាករណ៍ឯទៀត, សម្រាប់ឲ្យកុលបុត្ររៀនសូត្ររហូតមកដល់សម័យយើងសព្វថ្ងៃនេះ ។ មហាករុណា ( –កៈ– ) ន. ( សំ. បា. ) សេចក្ដីអាណិតធំឬច្រើន គឺអាណិតចំពោះសព្វសត្វមិនរើសមុខ ចង់ឲ្យរួចចាកទុក្ខភ័យទាំងអស់គ្នា ( ករុណារបស់ព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធ ) ។ មហាកវី ( –កៈវ៉ី ) ន. ( សំ. បា. –កវិ ) អ្នកប្រាជ្ញាធំ, អ្នកប្រាជ្ញធំខាងការតែងកាព្យ ។ មហាកាព្យ ( –កាប ) ន. ( បា. ; សំ. –កាវ្យ ឬ –កាព្យ ក៏មានខ្លះ ) កាព្យធំ គឺកាព្យដែលមានដំណើរសេចក្ដីពិស្ដារវែង ។ មហាកោលាហល ( –កោល៉ាហល់ ) ន. ( សំ. បា. ) កោលាហលធំ គឺសូរសព្ទគឹកកងរំពងខ្លាំង, ការផ្អើលជ្រួលជ្រើមបញ្ចេញសូរសព្ទកងរំពងខ្លាំង ។ មហាក្សត្រ ( –ក្ស័ត ) ន. ( សំ. ) ក្សត្រធំ, ក្សត្រិយ៍ប្រសើរ; បើជាស្រ្តី មហាក្សត្រី ឬ មហាក្សត្រិយានី ។ មហាក្សត្រាធិរាជ ព្រះរាជាដែលក្រៃលែងជាងពួកមហាក្សត្រឬស្ដេច ដែលជាចម្បងក្នុងពួកមហាក្សត្រ ។ មហាក្សត្រិយ៍ ( –ក្ស័ត ) ន. ( សំ. –ក្សត្រិយ; បា. ខត្តិយ ) ដូចគ្នានឹង មហាក្សត្រដែរ ។ មហាក្សត្រិយវង្ស ឬ –ខត្តិយវង្ស វង្សមហាក្សត្រិយ៍; ដែលជាពូជពង្សនៃមហាក្សត្រិយ៍ ( ច្រើនប្រើជាគោរម្យព្រះនាមនៃក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ ) ។ មហាគាមភោជក ( –គាមៈភោជៈកៈ ឬ –ជក់ ) ន. ( បា. ) អភិបាលស្រុក; ហៅជា សំ. ថា មហាគ្រាមភោជក ក៏បាន ( ម. ព. គាមភោជក និង គ្រាមភោជក ផង ) ។ មហាគ្រាម ន. ( សំ. ; បា. –គាម ) ស្រុកធំ ។ មហាចក្រពត្តិ ( –ច័កក្រៈព័ត ) ន. ( សំ. –ចក្រវរ្តិន៑ ; បា. –ចក្កវត្តិ ) ស្ដេចចក្រពត្តិធំ; ហៅថា មហាចក្រពត្តិរាជ ឬ ហៅខ្លីត្រឹមតែ មហាចក្រ ក៏មាន, គេច្រើននិយាយថា សម្បត្តិមហាចក្រ ( ម. ព. ចក្រពត្តិ ផង ) ។ មហាចោរ ( –ចោ ) ន. ( បា. ; សំ. –ចៅរ ) ចោរធំ ។ មហាជន ( –ជន់ ) ន. ( បា. ) ជនច្រើន, ពួកមនុស្សច្រើន, ប្រជាជន ។ មហាជាតក៍ ( –ជាត ) ន. ( សំ. បា. –ជាតក ) ជាតកធំ; ឈ្មោះគម្ពីរជាតកមួយខាងពុទ្ធសាសនាសម្ដែងរឿងរ៉ាវព្រះវេស្សន្ដរ . . . ; ពួកពុទ្ធសាសនិកជនរាប់អានណាស់, ច្រើននិមន្តភិក្ខុសាមណេរទេស្នា តាមកាលរដូវរៀងរាល់ឆ្នាំមិនសូវដែលខាន ( ហៅថា មហាជាតិ ឬ មហាវេស្សន្ដរជាតក ក៏បាន ) ។ មហាត្ម័ន ឬ មហាត្មា ន. ( សំ. មហាត្មន៑ < មហត៑ + អាត្មន៑ ; បា. មហាត្ត < មហន្ត + អត្ត ) ចិត្តដ៏ប្រសើរ, ចិត្តទូលាយ, ចិត្តឱបអរសាទរ ។ អ្នកដែលមានចិត្តជាបុណ្យ, ដែលមានចិត្តឱបអរសាទរក្នុងដំណើរចង់ឲ្យអ្នកទាំងពួងបានសេចក្ដីសុខ ( អ្នកប្រាជ្ញខាងផ្លូវទូន្មានចិត្ត, ហាត់ចិត្ត; ច្រើនហៅសំដៅមហាឫសី, យោគី ឬព្រះអរហន្ត ) ។ មហាត្រកូល ន. ( បា. មហាកុល ) ត្រកូលធំ, ពូជវង្សខ្ពង់ខ្ពស់ ( ម. ព. ត្រកូល ផង ) ។ មហាថេរ ( –ថេរ៉ៈ ឬ –ថែ ) ន.( បា. ) ថេរៈធំ, ព្រះថេរៈធំ; បើភិក្ខុនីជា មហាថេរី ” ថេរីធំ ” ( ម. ព. ថេរ : ន. ) ។ មហាទក្សា ឈ្មោះក្បួនហោរមួយបែប និយាយពីថ្ងៃកំណើតមនុស្សជាដើម ។ មហាទាន ន. ( បា. ) ទានធំ ( អំណោយធំ ) : ព្រះវេស្សន្ដរទ្រង់បានបំពេញមហាទានធំៗជាអស្ចារ្យ ។ មហាទុក្ខ ( –ទុក ) ន. ( បា. ) ទុក្ខធំ, ទុក្ខខ្លាំង ។ មហាទុរគត ឬ –ទុគ៌ត ន. អ្នកដែលក្រីក្រលំបាកខ្លាំង ( ម. ព. ទុគ្គត, ទុរគត, ទុគ៌ត ទៀតផង ) ។ មហាទុរភិក្ស ឬ –ទុរ្ភិក្ស ន. ដំណើរអត់ឃ្លានខ្លាំង, គ្រាអំណត់ខ្លាំង ( ម. ព. ទុព្ភិក្ខ, ទុរភិក្ស, ទុរ្ភិក្ស ទៀតផង ) ។ មហាទេព ( –ទេប ) ន. ឋានន្តរមន្រ្តីទីចាងហ្វាងឆ្វេងក្រុមព្រះរាជមន្ទីរ ( រឿនហ្លួង ) ក្នុងព្រះបរមរាជវាំងនៃកម្ពុជរដ្ឋ : ឧកញ៉ាមហាទេព ( ជាគូនឹង ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រី; ម. ព. ទេព ផង ) ។ មហាទ្វីប ន. ទ្វីបធំ; តាមលទ្ធិពុទ្ធសាសនាថាមាហាទ្វីបមាន ៤ គឺ បុព្វវិទេហៈ ឬ បូព៌វិទេហទ្វីប, ជម្ពូទ្វីប, អបរគោយានទ្វីប, ឧត្តរកុរុទ្វីប; តាមលទ្ធិបុរាណប្រាប់ចំនួននិងឈ្មោះផ្សេងៗគ្នា ខុសពីបែបនេះក៏មាន; តាមលទ្ធិសព្វថ្ងៃនេះថា មហាទ្វីបចាស់ គឺទ្វីបដែលគេស្គាល់ជាក់មកយូរហើយមាន៣គឺ ទ្វីបអាស៊ី, ទ្វីបអឺរ៉ុប, ទ្វីបអាហ្រ្វិគ; មហាទ្វីបថ្មីគឺទ្វីបដែលគេទើបនឹងស្គាល់ក្នុងសម័យខាងក្រោយមកមាន២ ទៀតគឺ ទ្វីបអាមេរិគ, ទ្វីបអូស្យានី; រួមមហាទ្វីបទាំងចាស់ទាំងថ្មីជា ៥ ហៅថា មហាទ្វីបប្រាំភាគ ( ម. ព. ទ្វីប ផង ) ។ មហាធានី ន. ក្រុងធំ, មហានគរ ( ម. ព. ធានី ផង ) ។ មហានគរ ន. នគរធំ, ក្រុងធំ ។ នគរធំ ក្នុងខែត្រសៀមរាប ( ម. ព. នគរ, នគរធំ ផង ) ។ មហានទី ន. ស្ទឹងធំ, ទន្លេធំ ( ម. ព. នទី ផង ) មហានរក ន. នរកធំ ( ម. ព. នរក ផង ) ។ មហានាគ ន. នាគធំ; ដំរីធំ . . . ។ លោកអ្នកប្រសើរបំផុត ( ព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធ ); ព្រះបច្ចេកពុទ្ធ, ព្រះអរហន្ត . . . ( ម. ព. នាគ ផង ) ។ មហានិកាយ ន. ឈ្មោះពួកបព្វជិតពុទ្ធសាសនិកក្នុងប្រទេសសៀម លាវ ខ្មែរ សម័យសព្វថ្ងៃនេះ, ជាពីរឬជាគូនឹងធម្មយុត្តិកនិកាយ ( ឈ្មោះនិកាយទាំង ២ នេះកើតមានឡើងជាដំបូងនៅប្រទេសសៀម ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ២៤ នៃពុទ្ធសករាជ ( ម. ព. និកាយ ផង ) ។ មហានុភាព ( – ភាប ) ន. អានុភាពធំ, អំណាចខ្លាំង, មហាអំណាច ( ម. ព. អានុភាព ផង ) ។ មហាបណ្ឌិត ន. អ្នកប្រាជ្ញធំ ( ម. ព. បណ្ឌិត ផង ) ។ មហាប្រឹថពី ន. ផែនដីធំ គឺផ្ទៃផែនដីទាំងមូល ( ម. ព. ប្រឹថពី ផង ) ។ មហាផល ( –ផល់ ) ន. ផ្លែធំ; សំដៅយកផ្លែធំៗទាំងពួង មានផ្លែដូង, ត្រឡាច, ឪឡឹក ជាដើម ( ម. ព. ផល ផង ) ។ មហាពន ( –ពន់ ) ន. ព្រៃធំ ( ដូចគ្នានឹង មហាវ័ន ដែរ ) ។ ឈ្មោះកណ្ឌទី ៧ នៃគម្ពីរមហាជាតក៍ : កណ្ឌមហាពន ( ព. ពុ. ) ។ មហាពិធី ន. ពិធីធំ គឺរបៀបដែលរៀបជាពិធីបុណ្យឬក្បួនហែយ៉ាងធំ ( ម. ព. ពិធី ផង ) ។ មហាពេទ្យ ( –ពែត ) ន. ពេទ្យធំ, គ្រូពេទ្យធំ ( ម. ព. ពេទ្យ ផង ) ។ មហាពោធិ ន. ដើមពោធិ៍ដ៏ប្រសើរ គឺដើមពោធិ៍ដែលព្រះសក្យមុនីគោតមទ្រង់គង់ក្នុងម្លប់ក៏បានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធ ។ មហាពោធិស្ថាន ទីដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់បានត្រាស់ ( ម. ព. ពោធិ និង ពោធិ៍ ផង ) ។ មហាព្រហ្ម ( –ព្រំ ) ន. ( បា. ) ព្រហ្មធំ ។ ឈ្មោះឋានព្រហ្មជាន់ទី ៣ ក្នុងរូបព្រហ្ម ១៦ ជាន់ ។ មហាព្រហ្មមុនី ( –ព្រំមៈ– ) ន. ឋានន្តរសម្រាប់បព្វជិតក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ ទីរាជាគណៈរឿនហ្លួង, មាននាទីជាភត្តុទេ្ទសក៍និងការប្រិតប្រៀបរៀបចំភិក្ខុសង្ឃឲ្យមានសណ្ដាប់ធ្នាប់ត្រឹមត្រូវ ក្នុងព្រះរាជនិមន្តន៍ . . . ( ជាគូគ្នានឹង ព្រះមហាវិមលធម្ម ) ។ មហាភិនិស្រ្កម ( –ភិនិស-ស្ក្រំ ) ន. ( សំ. មហត៑ ឬ មហន្ត៑ + អភិនិឞ្រ្កម ឬ –មណ; បា. មហាភិនិក្ខមន ) ការចេញដើម្បីគុណដ៏ធំក្រៃលែង គឺការចេញទ្រង់ព្រះផ្នួសនៃព្រះមហាសត្វក្នុងបច្ឆិមភព ( ការចេញបួសធ្វើទុក្ករកិរិយាឲ្យបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធ ) : មហាភិនិស្រ្កមនៃព្រះមហាសត្វ; សរសេរជា មហាភិនិស្រ្កមណ៍ ឬ មហាភិនេស្ក្រមណ៍ ក៏បាន ( ព. ពុ. ) ។ មហាភូត ឬ –ភូតរូប ( ម. ព. ភូតរូប ) ។ មហាមគ្គ ឬ –មាគ៌ា ( –ម័ក ឬ –មារគា ) ន. ផ្លូវធំ ( ម. ព. មគ្គ និង មាគ៌ា ផង ) ។ មហាមន្ត្រី ( –មន់ត្រី ) ន. ឋានន្តរមន្ត្រីក្រុមព្រះរាជមន្ទីរ ( រឿនហ្លួង ) ជាចាងហ្វាងស្ដាំ : ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រី; ជាគូនឹងឧកញ៉ាមហាទេព ( ម. ព. មន្រ្តី ផង ) ។ មហាមាត្រ ឬ មហាមាត្យ ( –ម៉ាត ) ន. ( សំ. ; បា. មហាមត្ត ) មន្ត្រីមានស័ក្តិធំ, សេនាបតី; ហៅថា រាជមហាមាត្រ ក៏មាន ( ច្រើនប្រើតែពីក្នុងសម័យបុរាណ, សម័យសព្វថ្ងៃនេះ ជួនកាលប្រើជាឋានន្តរសម្រាប់មន្រ្តីសាមញ្ញក៏មាន ) ។ មហាមាយា ន. ( បា. ) ព្រះនាមព្រះអគ្គមហេសីនៃព្រះបាទសិរីសុទ្ធោទនៈ ( ព្រះមាតានៃព្រះសក្យមុនីសព្វញ្ញុពុទ្ធ ) : សម្ដេចព្រះមហាមាយា; ហៅថា សម្ដេចព្រះមាយា ឬ សម្ដេចព្រះសិរីមហាមាយា ក៏បាន ( ម. ព. ពុទ្ធមាតា និង មាយា ផង ) ។ មហាមិត្ត ឬ –មិត្រ ( –មិត ) ន. មិត្រធំ, មិត្រប្រសើរ, មិត្រខ្ពង់ខ្ពស់ ( ក្នុងសម័យបុរាណច្រើនប្រើចំពោះក្សត្រិយ៍ដែលជាមិត្រនឹងក្សត្រិយ៍ប្រទេសដទៃ; ម. ព. មិត្ត ឬ មិត្រ ទៀតផង ) ។ មហាមុនី ន. អ្នកប្រាជ្ញធំ; ព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធ ( ម. ព. មុនី ផង ) ។ មហាមេឃ ( –មេក ) ន. ( បា. ) ពពកខាប់ដាលខ្មៅងងឹតដាបដែលបង្អុរភ្លៀង, ភ្លៀងធំ, ភ្លៀងខ្លាំង ។ មហាមោគ្គល្លាន ( ម. ព. មោគ្គល្លាន ) ។ មហាយញ្ញ ( –យ៉ាញ់ៈញៈ ឬ –យ៉ាញ់ ) ន. ( បា. ) យញ្ញធំ, ការបូជាធំ ( ច្រើនប្រើខាងលទ្ធិព្រាហ្មណ ) : ធ្វើមហាយញ្ញ ។ មហាយាន ន. ( សំ. បា. ) យានធំ ។ ឈ្មោះពួកពុទ្ធសាសនិកដែលបែកលទ្ធិចេញផ្សេងច្រើនអន្លើឃ្លាតពីលទ្ធិដើម ដូចយ៉ាងពួកអ្នកកាន់ពុទ្ធសាសនានៅប្រទេសចិន, ជប៉ុន, យួន ជាដើមហៅថា ពួកមហាយាន ឬ លទ្ធិមហាយាន សំដៅសេចក្ដីថា “ពួកឬលទ្ធិមានធម៌ជាយានដ៏ធំឬជាយានដ៏ប្រសើរ” ( ជាគូគ្នានឹង ហីនយាន; ហៅថា អាចរិយវាទ ឬ អាចរិយវាទី ” អ្នកពោលតាមលទ្ធិអាចារ្យ ( របស់ខ្លួន ) ” ក៏បាន ( ជាគូគ្នានឹង ថេរវាទ ឬ ថេរវាទី ) ហៅថា ឧត្តរនិកាយ “ពួកខាងជើង” ក៏បាន ( ជាគូគ្នានឹង ទក្ខិណនិកាយ ) ។ ពួកឬលទ្ធិទាំងនេះកើតមានឡើង ( មុនដំបូងក្នុងមជ្ឈិមប្រទេស ) តាំងពីក្នុងខាងដើមសតវត្សរ៍ទី ២ នៃពុទ្ធសករាជតរៀងមក ។ មហាយុគ ( –យុក ) ន. ( សំ. បា. ) យុគធំ គឺកាលឬសម័យដែលយូរអង្វែងគ្រប់ចំនួនយុគទាំង៤; តាមលទ្ធិបុរាណថា កាលវែងចំនួនបួនលានបីសែនពីរហ្មឺន ( ៤. ៣២០.០០០ ) ឆ្នាំមនុស្សលោក ( ម. ព. យុគ ផង ) ។ មហាយុទ្ធ ( –យុត ) ន. ( សំ. បា. ) ចម្បាំងធំ, មហាសង្គ្រាម ( ហៅថា មហាយុទ្ធនា ក៏បាន ) ។ មហារញ្ញ ឬ មហារណ្យ ( –រ៉ាញ់ ឬ –រ៉ន់ ) ន. ( បា. ឬ សំ. ) ព្រៃធំ, មហាវ័ន, ព្រហាវ័ន ( ព. កា. ) ។ មហារដ្ឋ ( –រ័ត ) ន. ( បា. ; សំ. –រាឞ្ត្រ ) ដែនធំ ។ ឈ្មោះដែនមួយនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌាប៉ែកខាងលិច ( ច្រើនហៅថា មហារាស្ត្រ ) ។ មហារាជ ( –រាច ) ន. ( បា. ) ស្ដេចធំ ។ មហារាជានុភាព អានុភាពនៃស្ដេចធំ ។ មហារាត្រ ( –រាត ) ន. ( សំ. ) វេលាអធ្រាត្រ ( ព. កា. ) ។ មហារោរព ( –រោរប់ ) ន. ( បា. មហារោរុវ ; សំ. មហារៅរវ ឈ្មោះនរកធំមួយ ( រោរពនរកធំ ) ។ គុ. ដែលមានសូរសព្ទសម្រែកដោយសេចក្ដីទុក្ខឮខ្លាំងក្រៃ; ដែលមានសូរសម្រែកថ្ងូរខ្លាំងគួរខ្លាច ។ ព. ប្រ. ទីមហារោរព ទីដែលមានមនុស្សឬសត្វអនាថាឈឺចាប់ជាទម្ងន់ ស្រែកថ្ងូរឮសូរសព្ទខ្លាំងៗ; មនុស្សមហារោរព មនុស្សអនាថោ ដែលមានជំងឺធ្ងន់ស្រែកថ្ងូរឮខ្លាំងៗឥតស្រាក ។ មហាលាភ ( –លាប ) ន. ( សំ. បា. ) លាភធំ, ការបានផលប្រយោជន៍យ៉ាងធំ ។ មហាលោភ ( –លោប ) ន. ( សំ. បា. ) លោភយ៉ាងធំ, លោភខ្លាំង, សេចក្ដីជំពាក់ចិត្តខ្លាំង ។ គុ. ដែលមានលោភធំ, ដែលមានសេចក្ដីជំពាក់ចិត្តខ្លាំង ។ មហាវគ្គ ( –វ័ក ) ន. ឬ គុ. ( បា. ; សំ. –វគ៌ ) វគ្គធំ; ដែលមានវគ្គធំៗ ។ ឈ្មោះវិនយបិដកមួយគម្ពីរនិយាយពីវិន័យខាងពុទ្ធសាសនា មានសេចក្ដីជាពួកៗដែលហៅថា ខន្ធកវិន័យ មាន១០ខន្ធកៈ ។ មហាវ័ន ន. ( សំ. បា. –វន ) ព្រៃធំ ។ មហាវិថី ន. ( សំ. បា. មហាវិថី; បារ. boulevard ឬ boulevart ) ផ្លូវធំៗក្នុងទីក្រុង ។ មហាវិទ្យាល័យ ( –វិត-ទ្យាល៉ៃ ) ន. ( សំ. –វិទ្យា + អាលយ ) កន្លែងសម្រាប់រៀនវិជ្ជាជាន់ខ្ពស់, សាលារៀនចំណេះខ្ពស់ ។ មហាវិមលធម្ម ( –វិមៈលៈធ័ម ឬ ត. ទ. ស្រ. –វិមល់លៈធ័ម ) ន. ឋានន្តរសម្រាប់បព្វជិតក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ ទីរាជាគណៈរឿនហ្លួង, មានមុខងារជាភត្តុទ្ទេសក៍ក្នុងព្រះរាជនិមន្តន៍និងការប្រិត ប្រៀបព្រះភិក្ខុសង្ឃឲ្យមានសណ្ដាប់ធ្នាប់រៀបរយ : ព្រះមហាវិមលធម្ម ( ជាគូគ្នានឹង ព្រះមហាព្រហ្មមុនី ) ។ មហាវិហារ ( –វិហ៊ា ) ន. ( សំ. បា. ) វត្តធំ, កុដិធំ ។ ខ្មែរប្រើពាក្យនេះសំដៅចំពោះតែរោងឧបោសថធំៗ ក្នុងវត្តនីមួយៗ ។ មហាវីរិយៈ ( –វីរិយៈ ) ន. ( បា. វីរិយ; សំ. –វីយ៌ ) ព្យាយាមធំ, សេចក្ដីប្រឹងប្រែងខ្លាំង គឺព្យាយាមធ្វើពុំមានឈប់ . . . ។ មហាសករាជ ( –សៈកៈរ៉ាច ឬ –ស័កក្រាច ) ន. សករាជធំ, កើតមុនចុល្លសករាជ ៥៦០ ឆ្នាំ ក្នុងកាលពុទ្ធសករាជ ៦២១ ( ប្រើអក្សរសង្ខេបថា ម. ស. ) ។ មហាសក្ការៈ ន. សក្ការៈធំឬច្រើន ( ម. ព. សក្ការៈ ផង ) ។ មហាសង្កា្រន្ត ( –សង់ក្រាន ) ន. សំបុត្រប្រាប់ដំណើរចូលឆ្នាំថ្មី ព្រមទាំងទំនាយទឹកភ្លៀងជាដើមក្នុងឆ្នាំនោះផង; ប្រក្រតិទិនឬប្រតិទិន ( ម. ព. សង្ក្រាន្ត ផង ) ។ មហាសង្គ្រាម ( –សង់គ្រាម ) ន. ចម្បាំងធំ ( ម. ព. សង្គ្រាម ផង ) ។ មហាសង្ឃរាជ ( –សង់ឃៈរាច ) ន. ( បា. សំ. < មហា + សង្ឃ + រាជ ” ស្ដេចសង្ឃធំ ” ) សមណស័ក្តិទីសម្ដេចថ្នាក់ខ្ពស់បំផុត សម្រាប់បព្វជិតក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ, បានទទួលសមណុត្តមាភិសេក មាននាទីជាស្ដេចខាងសង្ឃជាធំបំផុតជាងបព្វជិតទាំងអស់ក្នុងដែនកម្ពុជាទាំងមូល, អ្នកទាំងពួងនិយាយស្ដីទៅរកត្រូវប្រើសម្ដីជារាជសព្ទទាំងអស់ : សម្ដេចព្រះមហាសង្ឃរាជ ទ្រង់សោយ, ទ្រង់ផ្ទំ ។ ល ។ ( ក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ មិនមែនមានសមណស័ក្តិនេះរាល់រាជ្យក្សត្រិយ៍ទេ, ចួនកាលក៏មានត្រឹមតែទីជា សង្ឃនាយក ប៉ុណ្ណោះ ) ។ មហាសត្ត ឬ –សត្វ ( –ស័ត ) ន. ( បា. ឬ សំ. ) សត្វប្រសើរ; ពាក្យសម្រាប់ហៅពោធិសត្វដែលកំពុងបំពេញបារមី ជិតនឹងដល់កាលកំណត់បានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធ ( ព. ពុ. ) ។ មហាសត្រូវ ន. សត្រូវធំ ( ម. ព. សត្រូវ ផង ) ។ មហាសន្និបាត ន. ការប្រជុំធំ, មហាសមាគម ( ម. ព. សន្និបាត ផង ) ។ មហាសមាគម ( –សៈម៉ាគំ ) ន. ការមកជួបជុំគ្នាច្រើន, ការប្រជុំគ្នាយ៉ាងធំ ( ម. ព. សមាគម ផង ) ។ មហាសមុទ្ទ ឬ –សមុទ្រ ( –សៈម៉ុត ) ន. ( បា. ឬ សំ. ) សមុទ្ទធំ ។ មហាសម្មតរាជ ( –ស័ម-ម៉ៈតៈរាច ) ន. ( បា. ) ព្រះនាមប្រថមក្សត្រិយ៍ក្នុងខាងដើមនៃភទ្រកល្បនេះ : ព្រះបាទមហាសម្មតរាជ ( ម. ព. មនុ ផង ) ។ មហាសារីបុត្ត ឬ –បុត្រ ( ម. ព. សារីបុត្ត ) ។ មហាសាល គុ. ឬ ន. ( សំ. បា. ) ដែលមានទ្រព្យខ្លឹមសារច្រើន; អ្នកមានទ្រព្យច្រើនលើសលន់ . . . ; ហៅតាមថ្នាក់វណ្ណៈថា ខត្តិយមហាសាល, ព្រាហ្មណមហាសាល, គហបតិមហាសាល ។ មហាសាលា ( –សាល៉ា ) ន. ( បា. ) សាលាធំ ។ មហាសាវក ឬ –វ័ក ( –សាវ៉ាក់ ) ន. ( បា. –សាវក; សំ. –ឝ្រាវក ) សាវ័កធំ គឺព្រះមហាថេរទាំងឡាយ ដែលជាសិស្សសំខាន់របស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ក្នុងពុទ្ធសម័យ, មាន ៨០ អង្គ ហៅថា អសីតិសាវក ឬ អសីតិមហាសាវ័ក ( ព. ពុ. ) ។ មហាសេដ្ឋី ( –សេត-ឋី ) ន. ( បា. ) សេដ្ឋីធំ ( ម. ព. សេដ្ឋី ផង ) ។ មហាសេវ័ក ឬ –សេវកាមាត្យ ( –សេវ៉ាក់ ឬ –សេវ៉ៈកាម៉ាត ) ន. សេវ័កធំឬសេវកាមាត្យធំ ( ម. ព. សេវ័ក និង អមាត្យ ផង ) ។ មហាស្រណុក ន. ស្រណុកច្រើន គឺអ្នកដែលរមែងនៅជាសុខមិនប្រទះសេចក្ដីនឿយហត់; កិច្ចការឬដំណើរអ្វីមួយដែលងាយដែលស្រួលជាបំផុត ។ ឈ្មោះបូសឬពិសដែលចាប់កើតឡើងបណ្ដាលឲ្យតែងងុយដេក ។ មហាអមាត្យ ( –អៈម៉ាត ) ន. អមាត្យធំ , មន្រ្តីធំ ( ម. ព. អមាត្យ ផង ) ។ មហាអវីចី ( –អៈ– ) ន . ( បា. –អវីចី ) ឈ្មោះនរកអវីចីធំ ។ មហាឥសី ឬ មហាឫសី ន. ( បា. ឥសិ, មហិសិ; សំ. មហរ្សិ < មហា+ ឫឞិ ) ឥសីធំ, ឫសីប្រសើរ ។ មហាឧបរាជ ( –ឧប៉ៈរ៉ាច ) ន. ឋានន្តរស័ក្ដិសម្រាប់ក្សត្រិយ៍ទីឧបរាជក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ : សម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ ( ម. ព. ឧបរាជ ផង ) ។ មហាឫសី ( ម. ព. មហាឥសី ) ។ល។

មហស្ចារ្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. មហច្ឆរិយ < មហន្ត > មហ + អច្ឆរិយ ; សំ. < មហត៑ + អាឝ្ចយ៌ ) អស្ចារ្យធំ, អស្ចារ្យខ្លាំង ។
ឧទាហរណ៍៖ កើតមហស្ចារ្យ, មានមហស្ចារ្យ, ជាមហស្ចារ្យ ( និយាយថា មហាអស្ចារ្យ ក៏មាន ) ។

មហល្លកៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មនុស្សចាស់, តាឬជីតា; បើស្រ្តីជា មហលិ្លកា ( ព. កា. ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( សំ. បា. ) ចាស់, ដែលមានអាយុច្រើន ។

មហល្លកភាព

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. –ភាវ ) ភាពនៃមនុស្សចាស់, បែបបទជាអ្នកចាស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្ញុំមានអាយុ ៧០ ចូលក្នុងមហល្លកភាពហើយ ។ បើស្រ្តីជា មហល្លិកាភាព ។

មហយ្យិកា

មានន័យថា ( ម. ព. មហយ្យកោ ) ។

មហយ្យកោ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. មហន្ត > មហ ” ធំ ” + អយ្យក ” ជីតា, តា “; សំ. មហត៑ + អាយ៌ក ) ជីតាទួត; ( រ. ស. ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះមហយ្យកោ ឬ សម្ដេចព្រះមហយ្យកោ; បើស្ត្រីជា មហយ្យកា, តែខ្មែរច្រើនប្រើជា មហយ្យិកា “ជីដូនទួត”; ( រ. ស. ) : ព្រះមហយ្យកា ឬ ព្រះមហយ្យិកា ( ប្រើជាទីសម្ដេចក៏មាន ) ។

មហយ្យកា

មានន័យថា ( ម. ព. មហយ្យកោ ) ។

មហន្ធការ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. < មហន្ត > មហ ” ធំ ” + អន្ធការ ” ងងឹត ” ) ងងឹតធំ, ងងឹតខ្លាំង ។
👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមានងងឹតខ្លាំង ។
ឧទាហរណ៍៖ ទីមហន្ធការ ។

មហន្តរាយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រឹត្តិការណ៍ទាន់ហន់យ៉ាងសម្បើមអស្ចារ្យ។

មហន្ត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម

មានន័យថា ( បា. ; សំ. មហត៑, មហន្ត៑ ) ធំ; ច្រើន; ប្រសើរ; សម្បើម . . . ។ មហន្តគុណ ( មៈហន់តៈគុន ) គុណធំ, គុណធ្ងន់ ។ មហន្តទោស ( មៈហន់តៈ— ) ទោសធំ, ទោសធ្ងន់ ។ មហន្តរាយ ( មៈហន់-តៈរ៉ាយ ) អន្តរាយធំ, សេចក្ដីវិនាសធំ
ឧទាហរណ៍៖ មានមហន្តរាយដោយត្រូវភ្លើងឆេះផ្ទះ ។

មហទ្ធន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. < មហត៑ ឬ មហន្ត ” ច្រើន” + ធន “ទ្រព្យ ” ) ដែលមានទ្រព្យច្រើន; អ្នកមានទ្រព្យច្រើន ( អ្នកមាន ); បើស្រ្តីជា មហទ្ធនា ឬ មហទ្ធនី ( ព. កា. ) ។
👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( សំ. បា. < មហត៑ ឬ មហន្ត ” ច្រើន” + ធន “ទ្រព្យ ” ) ដែលមានទ្រព្យច្រើន; អ្នកមានទ្រព្យច្រើន ( អ្នកមាន ); បើស្រ្តីជា មហទ្ធនា ឬ មហទ្ធនី ( ព. កា. ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ជនជាថៅកែធំ ទាំងក្នុងឧស្សាហកម្ម ទាំងក្នុងហិរញ្ញវត្ថុ(ច្រើនតែនៅក្នុងប្រទេសមូលធន)។

មហត្ឃ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ថ្លៃច្រើន ដែលជាទីថ្នាក់ថ្នម ចំទួយ ដែលលើកទុកដាក់ដោយឡែក ។
ឧទាហរណ៍៖ វត្ថុមហត្ឃ ជាទីប្រាថ្នារបស់មនុស្សគ្រប់គ្នា ។