Category: A Khmer Dictionary

ង៉ិកង៉ក់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ងេកងោក ធ្វើ​មាយា​ញ៉ិកញ៉ក់ (ម្ញ៉ិកម្ញ៉ក់) ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​មាន​ដំណើរ​ញ៉ិកញ៉ក់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរ​ង៉ិកង៉ក់ ធ្វើ​ង៉ិកង៉ក់ ។

ង៉ាំៗ

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឆ្កែប្រខាំគ្នា ឮសូរស្រដៀងនឹង ង៉ាញ់ៗដែរ ។

ង៉ាំងៗ

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ង៉ាំង ) ។

ង៉ាំង

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរ​ឮ​ដោយ​ឆ្កែ​កោះ ឬដោយ​កូន​ក្មេង​តូច​យំ​ខ្លាំង ។
ឧទាហរណ៍៖ យំ​ង៉ាំង​ៗ។ ង៉ាំង​ៗ

ង៉ាំ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា គន្លាក់ ឬងៀង​ក្បឿង​បន្ទះ​ធំ​សម្រាប់​ដាក់​ឲ្យ​កិប​ជាប់។
ឧទាហរណ៍៖ ង៉ាំ​ក្បឿង ។

ង៉ាវៗ

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរសម្រែកឆ្មា ។
ឧទាហរណ៍៖ ឆ្មាស្រែកង៉ាវៗ ។

ង៉ាវ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ស.) ដាវ​ដង​វែង; រាជ​សព្ទ​ហៅ​ថា ព្រះ​សែង​ង៉ាវ ។
អែក​ធ្វើ​ដោយ​សំណក​ស្លឹក​រឹត មាន​តែ​ស្លាប​ឥត​សាយ ។
ឧទាហរណ៍៖ អែក​ង៉ាវ ។

ង៉ាញ់ៗ

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮដោយឆ្កែគ្រហឹមញេញធ្មេញ ដើម្បីការខ្លួន ឬ ការមិនឲ្យឆ្កែឯទៀត ដណ្ដើមអាហារចំណីដែលខ្លួនវាបានមក ។

ង៉ាងៗ

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរឮដោយវាយ, ដោយគោះគ្រឿងវាយដំមានរគាំង ឬ ឃ្មោះជាដើម (និយាយថា ម៉ាងៗ ក៏មាន) ។

ង៉ាង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​ប្រើ​ជា​ជំនួយ​ពាក្យ​តឹង​ឲ្យ​ប្លែក​ឡើង​ជាង​ប្រក្រតី។
ឧទាហរណ៍៖ តឹង​ង៉ាង គឺ​តឹង​ខ្លាំង តឹង​ណាស់ ។

ង៉ក់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​ចម្រើន​ពាក្យ​ឈប់​ឥត​សំរៀម​ឲ្យ​វិសេស​ឡើង ។
ឧទាហរណ៍៖ ឈប់​ង៉ក់ ទច់​ង៉ក់ គឺ​ឈប់ ឬទច់​ដោយ​ទប់​ល្បឿន​ពេញ​ទំហឹង​ឲ្យ​នឹង​នៅ ។

ងំ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ក្ដៅ​សព្វ ឆ្អិន ។
ឧទាហរណ៍៖ បាយ​ងំ ។

                  ក្ដៅ​ងំ ក្ដៅ​សព្វ​សព៌ាង្គកាយ ហាក់​ដូច​ជា​បាយ​ងំ ។ ខឹង​ងំ ខឹង​ជាប់​ជា​និច្ច មិន​រំងាប់ ។

ងៅ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​ប្រើ​ជា​ជំនួយ​ពាក្យ​ក្រហម ឲ្យ​ឃើញ​ប្លែក​ជាង​ប្រក្រតី ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រហម​ងៅ គឺ​ក្រហម​ច្រាល​ខ្លាំង ក្រហម​ឆ្អៅ (ម. ព. ងាំង ផង) ។

ងោះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​រូប​មួយ​ក្នុង​រឿង​ខ្យង​ស័ង្ខ ជា​រូប​អាក្រក់​ក្រងុះ ។ អា​ងោះ​! អា​ល្ងង់​! (ព. ទ្រ. ម.) ។

ងោចៗ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​ទទូច​ដដែល​ៗរឿយ​ៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ អង្វរ​ងោច​ៗ ។

ងោង

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ដែលកំបាំងគំនិតគិតមិនទាន់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ការធ្លាប់ដឹងទៅជាងោងគំនិតគិតមិនឃើញ (ម. ព. ងឿង កិ. ឬ គុ. ផង) ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សាច់​ឆ្អើរ​ដែល​នៅ​ទំពុល​ៗ កំពុង​ក្ដៅ​ហើយ​ទម្លាក់​ចុះ​ក្នុង​ផេះ​ដើម្បី​យក​ជាតិ​ប្រៃ ខាង​ក្នុង​នៅ​ស្រស់​សម្រាប់​ទុក​បរិភោគ​យូរ​ថ្ងៃ​យូរ​ខែ​បាន; ជួន​កាល​គេ​យក​ត្រី​មក​ធ្វើ​ដែរ តែ​ច្រើន​យក​ត្រី​ប្រា; ច្រើន​និយាយ​ថា ងៀត​ងោង គឺ​និយាយ​ភ្ជាប់​ទាំង​ងៀត​ទាំង​ងោង (ម. ព. ងៀត ផង) ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​ស្ទើរ​បាត់​ស្មារតី, ដែល​ងឿង​យ៉ាង​ខ្លាំង។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រូវក្បាលងោង (ម. ព. ងឿង គុ. ផង) ។

               ដែលកំបាំងគំនិតគិតមិនទាន់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ការធ្លាប់ដឹងទៅជាងោងគំនិតគិតមិនឃើញ (ម. ព. ងឿង កិ. ឬ គុ. ផង) ។

ងោកងុយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ទ្រង់ព្រះមិទ្ធៈ។

ងោក

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ជ្រប់​ងក់​ដោយ​ងងុយ​ដេក; ឱន​ចុះ​ទាំង​ក្បាល ទាំង​ខ្លួន​ពាក់​កណ្ដាល ។
ឧទាហរណ៍៖  គាត់​អង្គុយ​ងោក​ប៉ផ្ងើក ។

ងេងើ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា (ម. ព. ងីងើ) ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា (ម. ព. ងីងើ)។

ងេងងោង

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​ច្រើន​វង្វេង ច្រើន​ភ័ន្ត​ស្មារតី ។
ឧទាហរណ៍៖ ចាស់​ងេងងោង; គំនិត​ងេងងោង ។

ងេកងោក

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​គ្រលែង​យោល​ៗ។
ឧទាហរណ៍៖ ដំណើរ​ងេកងោក; ដើរ​ងេកងោក​ៗ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​គ្រលែង​យោល​ៗ។
ឧទាហរណ៍៖ ដំណើរ​ងេកងោក; ដើរ​ងេកងោក​ៗ ។

ងៀន (តន្រ្តី)

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទំពក់ប្រើក្នុងអក្សរភ្លេង ។

ងៀត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា វត្ថុ​ក្រៀម​ដែល​ប្រឡាក់​អំបិល​ហាល​ថ្ងៃ; ច្រើន​ប្រើ​ចំពោះ​តែ​ត្រី​ ឬ​សាច់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រីងៀត, សាច់ងៀត ។

                 ពាក្យប្រៀប គុ. ឬ កិ. វិ. នឿយស្រាំង, ស្រឹង ដោយធ្វើការហាលថ្ងៃឥតមានសម្រាក ។
ឧទាហរណ៍៖​ ធ្វើការហាលងៀត ។

ងឿង

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ងេងងោង ទ្រឹង ។
ឧទាហរណ៍៖ កំពុងតែគិត ស្រាប់តែងឿងគិតមិនលេច ។ កុំងឿងដោយខ្យល់ កុំងឿងព្រោះសំដីគេនិយាយព្យូហ៍ឲ្យភ័ន្តគំនិត ។ កុំងឿងដោយខ្យល់ កុំឱនពាក្យពល កុំខ្វល់ដោយស្រី កុំកាន់ពិសយង់ គប់នូវស្ដ្រី សមណជនជី កុំឲ្យក្ដីត្រូវ(សាស្ដ្រាច្បាប់រាជនេត្រជាព្រះនិពន្ធនៃព្រះរាជសម្ភារ) ។

                   ងឿងគាំង ងឿងត្រាតែគាំងគំនិតគិតអ្វីពុំឃើញ ។ ងឿងឆ្ងល់ ឆ្ងល់ងឿងគំនិតគិតមិនឃើញ ។ ងឿងស្រឡាំងកាំង ស្រឡាំងកាំងភាំងគំនិតប្រកបដោយការព្រួយផ្អុកៗផង ។ ល ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ងេងងោង ទ្រឹង ។
ឧទាហរណ៍៖ កំពុងតែគិត ស្រាប់តែងឿងគិតមិនលេច ។ កុំងឿងដោយខ្យល់ កុំងឿងព្រោះសំដីគេនិយាយព្យូហ៍ឲ្យភ័ន្តគំនិត ។ កុំងឿងដោយខ្យល់ កុំឱនពាក្យពល កុំខ្វល់ដោយស្រី កុំកាន់ពិសយង់ គប់នូវស្ដ្រី សមណជនជី កុំឲ្យក្ដីត្រូវ(សាស្ដ្រាច្បាប់រាជនេត្រជាព្រះនិពន្ធនៃព្រះរាជសម្ភារ) ។

                  ងឿងគាំង ងឿងត្រាតែគាំងគំនិតគិតអ្វីពុំឃើញ ។ ងឿងឆ្ងល់ ឆ្ងល់ងឿងគំនិតគិតមិនឃើញ ។ ងឿងស្រឡាំងកាំង ស្រឡាំងកាំងភាំងគំនិតប្រកបដោយការព្រួយផ្អុកៗផង ។ ល ។

ងៀង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សន្លាក់ ក្ដៀង ។
ឧទាហរណ៍៖ ងៀង​សន្ទូច ងៀង​ច្បូក ។

ងឿង

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ងេងងោង ទ្រឹង ។
ឧទាហរណ៍៖ កំពុងតែគិត ស្រាប់តែងឿងគិតមិនលេច ។ កុំងឿងដោយខ្យល់ កុំងឿងព្រោះសំដីគេនិយាយព្យូហ៍ឲ្យភ័ន្តគំនិត ។ កុំងឿងដោយខ្យល់ កុំឱនពាក្យពល កុំខ្វល់ដោយស្រី កុំកាន់ពិសយង់ គប់នូវស្ដ្រី សមណជនជី កុំឲ្យក្ដីត្រូវ(សាស្ដ្រាច្បាប់រាជនេត្រជាព្រះនិពន្ធនៃព្រះរាជសម្ភារ) ។

                  ងឿងគាំង ងឿងត្រាតែគាំងគំនិតគិតអ្វីពុំឃើញ ។ ងឿងឆ្ងល់ ឆ្ងល់ងឿងគំនិតគិតមិនឃើញ ។ ងឿងស្រឡាំងកាំង ស្រឡាំងកាំងភាំងគំនិតប្រកបដោយការព្រួយផ្អុកៗផង ។ ល ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ងេងងោង ទ្រឹង
ឧទាហរណ៍៖ កំពុងតែគិត ស្រាប់តែងឿងគិតមិនលេច ។ កុំងឿងដោយខ្យល់ កុំងឿងព្រោះសំដីគេនិយាយព្យូហ៍ឲ្យភ័ន្តគំនិត ។ កុំងឿងដោយខ្យល់ កុំឱនពាក្យពល កុំខ្វល់ដោយស្រី កុំកាន់ពិសយង់ គប់នូវស្ដ្រី សមណជនជី កុំឲ្យក្ដីត្រូវ(សាស្ដ្រាច្បាប់រាជនេត្រជាព្រះនិពន្ធនៃព្រះរាជសម្ភារ) ។

                ងឿងគាំង ងឿងត្រាតែគាំងគំនិតគិតអ្វីពុំឃើញ ។ ងឿងឆ្ងល់ ឆ្ងល់ងឿងគំនិតគិតមិនឃើញ ។ ងឿងស្រឡាំងកាំង ស្រឡាំងកាំងភាំងគំនិតប្រកបដោយការព្រួយផ្អុកៗផង ។ ល ។

                ដែលធ្ងន់ក្នុងក្បាល, ដែលឈឺស្ទំក្នុងក្បាល ។
ឧទាហរណ៍៖​ ឈឺក្បាលងឿង ។

ងឿក

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( យ. ) ក្លែងក្និចគេចមិនព្រម ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្មេងនេះងឿកអីម្ល៉េះ ?

                  ងឿកង៉ែ ងឿកយំង៉ែៗ; ងឿកក្និចក្នក់ ។

ងឿ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (យ.) ក្ដារ​ក្រាស់​បន្ទះ​ធំ​ៗ ពីរ ឬបី​សន្លឹក​តម្រៀប​ភ្ជិត​គ្នា​លើ​ជើង​ម៉ា​ទ្រ ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្ដារ​ងឿ ។

ងើយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា បែរ​មុខ​ផ្ងារ​ទៅ​លើ។
ឧទាហរណ៍៖ ងើយ​មើល​មេឃ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មាន​លំនាំ​ឆ្ងើយ ។

ងើប

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ងើយ​បន្ដិច ។
ឧទាហរណ៍៖ ងើបក្បាលឡើង ។ បន្ទោសទាល់តែងើបមុខមិនរួច គឺបន្ទោសខ្លាំងផ្ទួនៗទាល់តែទម្លាក់មុខជ្រប់ ។

                    ក្រោក ។
ឧទាហរណ៍៖ ងើបឡើង, ឈឺធ្ងន់ងើបមិនរួច ។

ងើត

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា អើត ។
ឧទាហរណ៍៖ ងើតមើល, ងើតក, ងើតមុខ ។

               មកសួរសុខទុក្ខរឿយៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឱបងអើយ! ខ្ញុំឈឺទ្រមជាង ៣ ខែហើយ, មេកូនហ្នឹង វាមិនដែលមកងើតខ្ញុំម្ដងទេ ! ។ ប្រើជាបរិវារសព្ទជាមួយនឹងពាក្យ អើត ក៏មាន : វាមិនដែលអើតងើតឯងសោះ ។

ងូសៗ

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរមនុស្សនិយាយគ្នាតិចៗ
ឧទាហរណ៍៖ និយាយគ្នាងូសៗ ( ម. ព. ងងូស ផង ) ។

ងូតទឹក

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ស្រង់ព្រះវារី។

ងូត

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ 
មានន័យថា ស្រោចទឹកជម្រះកាយខ្លួនឯង ។
ឧទាហរណ៍៖ ងូតទឹក ។

               ជួនកាលប្រើជានាមសព្ទ​​ ។
ឧទាហរណ៍៖ ភ្លៀងមួយងូត គឺភ្លៀងល្មមទទឹកខ្លួនដូចគេងូត ឬ ល្មមងូតបាន ។

ងូងៗ

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរគងធំ; សូរកន្លង់ហើរជាដើម ។

ងុរងក់

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ចាស់​ជរា​គ្រាំគ្រា​ខ្លាំង ដែល​ទ្រម​ខ្លាំង​មាន​ដំណើរ​ជជ្រុល​ជជ្រក​។
ឧទាហរណ៍៖ ចាស់​ងុរងក់ (ពាក្យ​សាមញ្ញ) ។ (ម. ព. ហូនហ៊ក់ ផង) ។

ងឺៗ

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរ​គ្រហឹម​ស្រាល​ៗ ។

ងឹល

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរ​ឮ​ដោយ​ឆ្កែ​គ្រហឹម។
ឧទាហរណ៍៖ ឆ្កែ​គ្រហឹម​ងឹល ។

ងីសងាស

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​មាន​ដំណើរ​មិន​រៀបរយ ដែល​ទទីសទទាស នាំ​ឲ្យ​ទើស​ទែង ទាស​ទៅ​ទាស​មក​ច្រើន​ដង ខុស​ផ្លូវ ខុស​គន្លង ។

ងីវ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា (ចិ.) របាំ​ចិន ល្ខោន​ចិន។
ឧទាហរណ៍៖ ចិន​លេង​ងីវ ទៅ​មើល​ងីវ ។

ងីងើ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​គ្រលៀស​រេ​ទៅ​រេ​មក ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើ​ក្បាល​ងីងើ ។ ងេងើ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​គ្រលៀស​រេ​ទៅ​រេ​មក ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើ​ក្បាល​ងីងើ ។ ងេងើ

ងីក

?ថ្នាក់ពាក្យជា បរិវារសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​និយាយ​ផ្សំ​ជា​មួយ​ពាក្យ​ងាក។
ឧទាហរណ៍៖ ងីក​ងាក ដើរ​ងីក​ងាក; ដំណើរ​ងីក​ងាក

ងាំៗ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ថា​មិន​ច្បាស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ និយាយ​ងាំ​ៗ ។  សូរ​ឆ្កែ​ប្រខាំ​គ្នា ឮ​សូរ​ស្រដៀង​នឹង ង៉ាញ់​ៗ ដែរ ។ ង៉ាំ​ៗ

ងាំង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះត្រីអណ្ដែងមួយប្រភេទមានសាច់ហាប់ ក្បាលធំទ្រងាង ផ្សេងគ្នាពីត្រីអណ្ដែងទន់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រីអណ្ដែងងាំង មាឌតូចជាងត្រីអណ្ដែងទន់ ( ម. ព. អណ្ដែង ទៀតផង ) ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលក្រហមចាស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រហមងាំង (ម. ព. ងៅ , ឆ្អៅ ផង) ។

ងាស់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ទាស់សរសៃ, ស្លាក់ខ្យល់គាំងម្ដងៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ ងាស់ដៃ, ដៃងាស់។

                 គំនិតងាស់ ឬ ងាស់គំនិត ទញ់គំនិតឃើញខ្លះ ទេខ្លះ ។ ការងារងាស់ ការងារដែលគាំងប្រព្រឹត្តទៅមិនស្រួល ។ ងាស់សំដី សំដីគាំងៗ មិនរាបសា ។ ល ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ទាស់សរសៃ, ស្លាក់ខ្យល់គាំងម្ដងៗ
ឧទាហរណ៍៖ ងាស់ដៃ, ដៃងាស់។

               គំនិតងាស់ ឬ ងាស់គំនិត ទញ់គំនិតឃើញខ្លះ ទេខ្លះ ។ ការងារងាស់ ការងារដែលគាំងប្រព្រឹត្តទៅមិនស្រួល ។ ងាស់សំដី សំដីគាំងៗ មិនរាបសា ។ ល ។

ងាស

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា គ្រវាស​ចេញ។
ឧទាហរណ៍៖ ងាស​ដៃ ងាស​ជើង ។

ងាវកក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះសត្វស្លាបមួយប្រភេទ មានប្រវែង ៣៧,៥-៤១ ស.ម មាឌធំជាងចចាតដទៃ ចំពុះធំក្រហម ចុងចំពុះរាងក្រម៉ៅ បន្ទូលក្បាលពណ៌ប្រផេះក្រម៉ៅ ស្លាបពណ៌ខៀវ ចុងខ្នងពណ៌ខៀវខ្ចី។ ទីជំរកៈ តាមបឹងដែលមានដើមឈើដុះរាយប៉ាយ ឬតាមស្ទឹងដែលមានព្រៃស្រោង ឬព្រៃរបោះ។ របាយៈ វត្តមានពេញមួយឆ្នាំ មានគ្រប់ទីកន្លែង។ រដូវបន្តពូជៈ ចាប់ពីខែ មិនា ដល់ ឧសភា ពងចំនួនពី ២ ទៅ ៥។

ងាវ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា លៀស​សមុទ្រ​មួយ​ប្រភេទ ក្នុង​ពួក​គ្រែង។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្អក​ងាវ ។

ងារ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មុខ​ការ ទី​តំណែង​រាជការ​តាម​បណ្ដា​ស័ក្ដិ តាម​ក្រសួង បណ្ដា​ស័ក្ដិ យស​ស័ក្ដិ ឋានន្តរ ។
ឧទាហរណ៍៖ លោក​ហ្នឹង​មាន​ងារ​ជា​អ្វី ? មាន​ងារ​ជា​ហ្លួង​ពិភក្តិ​អក្សរ ។

                  ភាគដីល្មមកម្លាំងបុរសធ្វើមួយពេលហើយការ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដីមួយងារ, ភ្ជួរស្រែមួយព្រឹកបានពីរងារ ។

                  ការដែលចែកដោយមុខ, ដោយឡែក ក៏ហៅថា ងារ ដែរ ។
ឧទាហរណ៍៖​ ធ្វើការតាមមុខងារ, ធ្វើការកាន់មុខងារ, ធ្វើការកាន់ងារ, ភ្ជួរកាន់ងារ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា បរិវារសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំជាមួយនឹងពាក្យការ
ឧទាហរណ៍៖ ការងារ គឺកិច្ចការដែលត្រូវធ្វើដោយមុខ ។

ងាយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មិន​ក្រ មិន​ពិបាក គឺ​ដែល​ស្រួល ដែល​ស្រណុក ធ្វើ​ឆាប់​កើត រក​ឆាប់​បាន​ជាដើម។
ឧទាហរណ៍៖ ការ​ងាយ​សោះ​ទៅ​ជា​ធ្វើ​មិន​កើត ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​មិន​ក្រ មិន​ពិបាក គឺ​ដែល​ស្រួល ដែល​ស្រណុក ធ្វើ​ឆាប់​កើត រក​ឆាប់​បាន​ជាដើម។
ឧទាហរណ៍៖ ការ​ងាយ​សោះ​ទៅ​ជា​ធ្វើ​មិន​កើត ។

ងាប់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ស្លាប់ គាំង; និយាយ​ចំពោះ​តែ​អនុបាទិន្នករូប មាន​ឈើ​និង​គ្រឿង​ចក្រ​ជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ ឈើ​ងាប់ ឫស្សី​ងាប់ នាឡិកា​ងាប់។ បើ​ចំពោះ​ឧបាទិន្នករូប​មាន​មនុស្ស​ជាដើម គឺ​ជា​ពាក្យ​ទ្រគោះ :អា​ចោរ​កំណាច​នោះ​វា​ងាប់​ទៅ​ហើយ ។ ចំពោះ​សត្វ​តិរច្ឆាន គោ​ងាប់, ក្របី​ងាប់ ។ ងាប់​គំនិត គឺ​ផុត, ទាល់​អស់​ផ្លូវ​គិត​ត​ទៅ​ទៀត ។ ព. គ. ថា ស្លាប់​គំនិត ផុត​គំនិត ទាល់​គំនិត អស់​គំនិត ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ស្លាប់ គាំង; និយាយ​ចំពោះ​តែ​អនុបាទិន្នករូប មាន​ឈើ​និង​គ្រឿង​ចក្រ​ជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ ឈើ​ងាប់ ឫស្សី​ងាប់ នាឡិកា​ងាប់។ បើ​ចំពោះ​ឧបាទិន្នករូប​មាន​មនុស្ស​ជាដើម គឺ​ជា​ពាក្យ​ទ្រគោះ :អា​ចោរ​កំណាច​នោះ​វា​ងាប់​ទៅ​ហើយ ។ ចំពោះ​សត្វ​តិរច្ឆាន គោ​ងាប់, ក្របី​ងាប់ ។ ងាប់​គំនិត គឺ​ផុត, ទាល់​អស់​ផ្លូវ​គិត​ត​ទៅ​ទៀត ។ ព. គ. ថា ស្លាប់​គំនិត ផុត​គំនិត ទាល់​គំនិត អស់​គំនិត ។

ងារ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា មុខ​ការ ទី​តំណែង​រាជការ​តាម​បណ្ដា​ស័ក្ដិ តាម​ក្រសួង បណ្ដា​ស័ក្ដិ យស​ស័ក្ដិ ឋានន្តរ ។
ឧទាហរណ៍៖ លោក​ហ្នឹង​មាន​ងារ​ជា​អ្វី ? មាន​ងារ​ជា​ហ្លួង​ពិភក្តិ​អក្សរ ។

               ភាគដីល្មមកម្លាំងបុរសធ្វើមួយពេលហើយការ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដីមួយងារ, ភ្ជួរស្រែមួយព្រឹកបានពីរងារ ។

​​​​                  ការដែលចែកដោយមុខ, ដោយឡែក ក៏ហៅថា ងារ ដែរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើការតាមមុខងារ, ធ្វើការកាន់មុខងារ, ធ្វើការកាន់ងារ, ភ្ជួរកាន់ងារ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា បរិវារសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំជាមួយនឹងពាក្យការ ។
ឧទាហរណ៍៖ ការងារ គឺកិច្ចការដែលត្រូវធ្វើដោយមុខ ។

ងាយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មិន​ក្រ មិន​ពិបាក គឺ​ដែល​ស្រួល ដែល​ស្រណុក ធ្វើ​ឆាប់​កើត រក​ឆាប់​បាន​ជាដើម។
ឧទាហរណ៍៖ ការ​ងាយ​សោះ​ទៅ​ជា​ធ្វើ​មិន​កើត ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​មិន​ក្រ មិន​ពិបាក គឺ​ដែល​ស្រួល ដែល​ស្រណុក ធ្វើ​ឆាប់​កើត រក​ឆាប់​បាន​ជាដើម។
ឧទាហរណ៍៖ ការ​ងាយ​សោះ​ទៅ​ជា​ធ្វើ​មិន​កើត ។

ងាប់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ស្លាប់ គាំង; និយាយ​ចំពោះ​តែ​អនុបាទិន្នករូប មាន​ឈើ​និង​គ្រឿង​ចក្រ​ជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ ឈើ​ងាប់ ឫស្សី​ងាប់ នាឡិកា​ងាប់។ បើ​ចំពោះ​ឧបាទិន្នករូប​មាន​មនុស្ស​ជាដើម គឺ​ជា​ពាក្យ​ទ្រគោះ :អា​ចោរ​កំណាច​នោះ​វា​ងាប់​ទៅ​ហើយ ។ ចំពោះ​សត្វ​តិរច្ឆាន គោ​ងាប់, ក្របី​ងាប់ ។ ងាប់​គំនិត គឺ​ផុត, ទាល់​អស់​ផ្លូវ​គិត​ត​ទៅ​ទៀត ។ ព. គ. ថា ស្លាប់​គំនិត ផុត​គំនិត ទាល់​គំនិត អស់​គំនិត ។

ងា

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា លើក​ដៃ​ឡើង​ជន្ល ឬ​លើក​ដៃ​វាសវង់​លំនាំ​គុន។
ឧទាហរណ៍៖ ងា​ដៃ ងា​ដៃ​ជន្ល ។

ងរ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា សំដែង​អាការ​មាយា នាំ​ងរ។
ឧទាហរណ៍៖ ងរ​ចុះ ងរ​ឡើង ។

ងប់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ជ្រប់​ងោង; មុខ​រឹង។
ឧទាហរណ៍៖ ជាង ២ ខែ​ហើយ​វា​ងប់​តែ​នឹង​ល្បែង មិន​សូវ​មក​ផ្ទះ​សំបែង​ទេ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ឈើ​តូច​មួយ​ប្រភេទ ស្លឹក​ក្រពុល, ស្លឹក​ប្រើ​ធ្វើ​ជា​ថ្នាំ​ស្រឡាប​រំងាប់​ចំហាយ​គ្រុន​ក្ដៅ ឬធ្វើ​ជា​បន្លែ​ស្ល​ស្រឡក់​ក៏​បាន; អ្នក​ខ្លះ​ហៅ​ថា ដើម​ឡេវ​អាវ ព្រោះ​មាន​ផ្កា ផ្លែ​សណ្ឋាន​ដូច​ឡេវ​អាវ ។
គុម្ពព្រឹក្ស កម្ពស់ ០.៨០-២ ម ដុះក្នុងព្រៃល្បោះ និងលើដី គ្មានឈើនៃអាស៊ីផ្នែកអាគ្នេយ៍។ ស្លឹកគេប្រើជាគ្រឿងទេស សម្រាប់បង់សម្ល គេច្រើនយករោលភ្លើងជាមុនសិន មុននឹងដាក់ក្នុងសម្ល។ ផ្លែអាចបរិភោគបាន ស្រុកខ្លះយកផ្លែធ្វើតំណាប់។ តាមគ្រូថ្នាំបុរាណ ឫសអាចស្ងោរផឹករម្ងាស់កំហាយគ្រុនក្តៅ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ជ្រប់​ងោង; មុខ​រឹង។
ឧទាហរណ៍៖ ជាង ២ ខែ​ហើយ​វា​ងប់​តែ​នឹង​ល្បែង មិន​សូវ​មក​ផ្ទះ​សំបែង​ទេ ។

ងង៉េស

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរ​សំឡេង​ដែល​ឮ​ង៉េស​ៗ​រឿយ​ៗ។
ឧទាហរណ៍៖ ឈឺ​ងង៉េស (ម. ព. ង៉េស​ៗ ផង) ។

ងងើល

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មាន​កិរិយា​ងើប​ងើយ​បន្ដិច​ហើយ​ជជើល រលះរលាំង ឥត​ក្រែង ឥត​អៀន ឥត​ខ្មាស ។
ឧទាហរណ៍៖ ងងើល​ដូច​គេ​ពក​ថ្ងាស; ដំណើរ​ងងើល ។ ងង៉ើល

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​មាន​កិរិយា​ងើប​ងើយ​បន្ដិច​ហើយ​ជជើល រលះរលាំង ឥត​ក្រែង ឥត​អៀន ឥត​ខ្មាស ។
ឧទាហរណ៍៖ ងងើល​ដូច​គេ​ពក​ថ្ងាស; ដំណើរ​ងងើល ។ ងង៉ើល

ងងូស

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា ងូស​ៗ​រឿយ​ៗ។
ឧទាហរណ៍៖ ចុះ​ខ្ជិល​អី​ខ្ជិល​ម៉្លេះ សព្វ​បើ​ជីរ ស្លឹក​គ្រៃ ម្ទេស​ ក៏​មិន​ដាំ​ស៊ី​ដែរ ចេះ​តែ​ងងូស​ទៅ​សុំ​គេ​ស្ទើរ​រាល់​ថ្ងៃ មិន​នឹក​ខ្មាស​គេ​ទេ​ឬ ? (ព. ទ្រ. ម.) ។

ងងុះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​ធ្វើ​ការ​មមឹះ​ហើយ​និយាយ​គ្នារ​ហឹម​ៗ មិន​សូវ​ដាច់​សូរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើ​ការ​ងងុះ​ទាល់​ល្ងាច ។

ងងុល

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​សំយុង​មុខ​ជជ្រុល​មិន​ងើប។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរ​ងងុល ស្រវឹង​ស្រា​ងងុល​;​ ដំណើរ​ងងុល ។ ប្រើ​ជា កិ. ក៏​បាន កុំ​ងងុល​ពេក កំពុង​ងងុល​ខ្លាំង​ណាស់ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​សំយុង​មុខ​ជជ្រុល​មិន​ងើប។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរ​ងងុល ស្រវឹង​ស្រា​ងងុល​;​ ដំណើរ​ងងុល ។ ប្រើ​ជា កិ. ក៏​បាន កុំ​ងងុល​ពេក កំពុង​ងងុល​ខ្លាំង​ណាស់ ។

ងងុយ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សេចក្ដី​សម្រាក កើត​ដោយ​រួយ​ស្រយង់ស្រយុត​ទន់​ក្នុង​កាយ​នាំ​ឲ្យ​ចង់​ដេក។
ឧទាហរណ៍៖ ងងុយ​ដេក ថ្ងៃ​នេះ​ខ្ញុំ​ធ្វើ​ការ​មិន​កើត ព្រោះ​យប់​មិញ​ខ្ញុំ​អត់​ងងុយ ។ ជ្រប់​ងក់​ចង់​ដេក (មិន​សូវ​ប្រើ, ច្រើន​ប្រើ​ថា ងុយ ឬ ងុយ​ដេក, ងុយ​ទទួល​ទាន​ដំណេក) ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ទ្រង់ព្រះថីនៈ

ងងឹត

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ទីទៃ​ពី​ភ្លឺ, គឺ​ដែល​ឥត​មាន​ពន្លឺ ។
ឧទាហរណ៍៖ យប់​ងងឹត ខែ​ងងឹត ។ ភ្នែក​ងងឹត ឬ ងងឹត​ភ្នែក គឺ​ភ្នែក​ដែល​អន់​ភ្លឺ ឬ មិន​សូវ​ភ្លឺ ឬ​ក៏ ភ្នែក​ខ្វាក់ (ពាក្យ​គួរ​សម) ។

                 ដែល​ទើស​គំនិត​គិត​មិន​យល់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ងងឹត​មុខ គឺ​ដែល​ងោង​ជ្រប់​មើល​អ្វី​មិន​ឃើញ, គិត​អ្វី​មិន​ទាន់ ដោយ​ខ្យល់​ដើរ​មិន​ស្រួល ឬដោយ​ខឹង​ខ្លាំង​ជាដើម (កុំ​ប្រើ​ច្រឡំ​ជា ល្ងឹត ល្ងឹត​ល្ងង់) ។

                  ទីទៃពីភ្លឺ គឺដែលឥតមានពន្លឺ : យប់ងងឹត, ខែងងឹត ។ ភ្នែកងងឹត ឬ ងងឹតភ្នែក គឺភ្នែកដែលអន់ភ្លឺ មិនសូវភ្លឺ ឬក៏ភ្នែកខ្វាក់ (ពាក្យគួរសម) ។ ដែលទើសគំនិតមិនយល់ : ងងឹតមុខ គឺដែលងោងជ្រប់មើលអ្វីមិនឃើញ, គិតអ្វីមិនទាន់ដោយខ្យល់ដើរមិនស្រួល ឬដោយខឹងខ្លាំងជាដើម (កុំប្រើច្រឡំជាល្ងឹត, ល្ងឹតល្ងង់)។ នៅក្នុងព្រះសូត្រ ពាក្យថា ងងឹត ឬបុគ្គលងងឹត ព្រះអង្គសម្តែងដោយធម៌ ច្រើនយ៉ាង ដូចនៅក្នុងសង្គីតិសូត្រ (ទី.បា.) ព្រះអង្គទ្រង់សម្តែងអំពីបុគ្គល ដែលមានបុណ្យតិច មកកើតក្នុងត្រកូលថោកទាប ថាបុគ្គលងងឹត គឺ៖ ១- តមោ តមបរាយនោ បុគ្គលងងឹត មានងងឹតប្រព្រឹត្តទៅខាងមុខទៀត គឺបុគ្គលកើតក្នុងត្រកូលថោកទាប ហើយប្រព្រឹត្តទុច្ចរិតទៀត; ២- តមោ ជោតិបរាយនោ បុគ្គលងងឹត តែមានពន្លឺប្រព្រឹត្តទៅខាងមុខ គឺបុគ្គលកើតក្នុងត្រកូលថោកទាប តែប្រព្រឹត្តសុចរិត; ៣- ជោតិ តមបរាយនោ បុគ្គលមានពន្លឺ តែមានងងឹតប្រព្រឹត្តទៅខាងមុខ គឺបុគ្គលកើតក្នុងត្រកូលអ្នកខ្ពង់ខ្ពស់ តែប្រព្រឹត្តទុច្ចរិត; ៤- ជោតិ ជោតិបរាយនោ បុគ្គលមានពន្លឺ មានពន្លឺប្រព្រឹត្តទៅខាងមុខទៀត គឺបុគ្គលកើតក្នុងត្រកូលខ្ពង់ខ្ពស់ ហើយប្រព្រឹត្តទៅខាងមុខទៀត គឺបុគ្គលកើតក្នុងត្រកូលខ្ពង់ខ្ពស់ ហើយប្រព្រឹត្តសុចរិតយទៀត។ ជួនកាលព្រះអង្គហៅទៅលើបុគ្គលដែលមានអកុសលមូល ៣ គ្របសង្កត់ថាជាបុគ្គលងងឹតដូចខ្វាក់ ដូចក្នុងកាមសុត្តនិទ្ទេស (ខុ.មហានិ. ព្រះអង្គទ្រង់សម្តែងថា៖ អនត្ថជននោ លោភោ លោភោ ចិត្តប្បកោបនោ ភយមន្តរតោ ជាតំ តំ ជនោ នាវព្ឈតិ។ លុទ្ធោ អត្ថំ ន ជានាតិ លុទ្ធោ ធម្មំ ន បស្សតិ អន្ធតមំ តទា ហោតិ យំ លោភា សហតេ នរំ។ អនត្ថជននោ ទោសោ ទោសោ ចិត្តប្បកោបនោ ភយនមន្តរតោ ជាតំ តំ ជនោ នាវពុជ្ឃតិ។ កុទ្ធោ អត្ថំ ន ជានាតិ កុទ្ធោ ធម្មំ ន បស្សតិ អន្ធតមំ តទា ហោតិ យំ ទោសោ សហតេ នរំ។ អនត្ថជននោ មោហោ មោហោ ចិត្តប្បកោបនោ ភយមន្តរតោ ជាតំ តំ ជនោ នាវពុជ្ឈតិ។ មូឡ្ហោ អត្ថំ ន ជានាតិ មូឡ្ហោ ធម្មំ ន បស្សតិ អន្ធតមំ តទោ ហោតិ យំ មោហោ សហតេ នរំ។ លោភៈជាកិលេសញ៉ាំងសេចក្តីវិនាសឱ្យកើតឡើង លោភៈជាកិលេសញ៉ាំងចិត្តឱ្យក្រមើក ភ័យកើតហើយខាក្នុង ជនរមែងមិនយល់ច្បាស់នូវភ័យនោះទេ។ បុគ្គលអ្នកលោភរមែងមិនដឹងនូវអត្ថ បុគ្គលអ្នកលោភរមែងមិនស្គាល់នូវធម៌ លោភៈគ្របសង្កត់ជនណា សេចក្តីងងឹតឈឹងសូន្យ (នៃជននោះ) ក៏រមែងមាន ក្នុងកាលនោះ។ ទោសៈជាកិលេសញ៉ាំងសេចក្តីវិនាសឱ្យកើតឡើង ទោសៈជាកិលេសញ៉ាំងចិត្តឱ្យកម្រើក ភ័យកើតហើយខាងក្នុង ជនរមែងមិនយល់ច្បាស់នូវភ័យនោះទេ។ បុគ្គលអ្នកក្រោធរមែងមិនដឹងនូវអត្ថបុគ្គលអ្នកក្រោធរមែងមិនស្គាល់នូវធម៌ ទោសៈគ្របសង្កត់ជនណា សេចក្តីងងឹតឈឹងសូន្យ (នៃជននោះ) ក៏រមែងមាន ក្នុងកាលនោះ។ មោហៈជាកិលេសញ៉ាំងសេចក្តីវិនាសឱ្យកើតឡើង មោហៈជាកិលេសញ៉ាំងចិត្តឱ្យកម្រើក ភ័យកើតហើយខាងក្នុង ជនរមែងមិនយល់ច្បាស់នូវភ័យនោះទេ។ បុគ្គលអ្នកវង្វេងរមែងមិនដឹងនូវអត្ថ បុគ្គលអ្នកវង្វេងរមែងមិនស្គាល់នូវធម៌មោហៈ គ្របសង្កត់ជនណា សេចក្តីងងឹតឈឹងសូន្យ (នៃជននោះ) ក៏រមែងមានក្នុងកាលនោះ។ កន្លែងខ្លះទៀត ពាក្យថាងងឹត ព្រះអង្គសំដៅយកតែមោហៈ ឬអវិជ្ជាតែម្យ៉ាង ដូចជាក្នុង រឿងសម្លាញ់ឧបាសិកាវិសាខា (ខុ.ធ.) ព្រះអង្គសម្តែងថា៖ កោ នុ ហាសោ កិមានន្ទោ និច្ចំ បជ្ជលិតេ សតិ អន្ធការេន ឱនទ្ធា បទីបំ ន គវេសថ។ កាលបើលោកសន្និវាស ត្រូវភ្លើងរាគៈជាដើមឆេះទ្រលោមជានិច្ច ម្តេចក៏សើច ម្តេចក៏ត្រេកត្រអាល អ្នកទាំងឡាយត្រូវងងឹត គឺអវិជ្ជារួបរឹតហើយ (ម្តេចឡើយ) ក៏មិនស្វែងរកប្រីប គឺប្រាជ្ញា។

ងងីសងងូស

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. ងងិះងងុះ ) ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( ម. ព. ងងិះងងុះ ) ។

ងងីសងងាស

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​មាន​ដំណើរ​ងីសងាស​មិន​រៀប​រយ ដែល​ទទីស​ទទាស​នាំ​ឲ្យ​ទើស​ទែង ។
ឧទាហរណ៍៖ កុំ​ដើរ​ងងីស​ងងាស​កាត់​ទី​ប្រជុំ ។

ងងិះងងុះ

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​សំដែង​អាការ​រឹងរូស ឲ្យ​សំឡេង​ងងិះងងុះ​មិន​ចង់​ធ្វើ​តាម​បង្គាប់។
ឧទាហរណ៍៖ កូន​ខ្ញុំ​នេះ​ពិបាក​ប្រើ​ណាស់ វា​ចេះ​តែ​ងងិះងងុះ​មក​រក​វិញ ។ ងងីសងងូស

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​សំដែង​អាការ​រឹងរូស ឲ្យ​សំឡេង​ងងិះងងុះ​មិន​ចង់​ធ្វើ​តាម​បង្គាប់។
ឧទាហរណ៍៖ កូន​ខ្ញុំ​នេះ​ពិបាក​ប្រើ​ណាស់ វា​ចេះ​តែ​ងងិះងងុះ​មក​រក​វិញ ។ ងងីសងងូស

ងងាស

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មាន​ដំណើរ​ងើប​ងើយ​គគាត។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរ​ងងាស; ដំណើរ​ងងាស ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​មាន​ដំណើរ​ងើប​ងើយ​គគាត។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរ​ងងាស; ដំណើរ​ងងាស ។

ងងល់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យ​សម្រាប់​និយាយ​ផ្សំ​នឹង​ពាក្យ​ងងឹត។
ឧទាហរណ៍៖ ងងឹត​ងងល់ គឺ​ងងឹត​ពពើម ។

ងងក់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែល​ងក់​រឿយ​ៗ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរ​ងងក់ ធ្វើ​ការ​ងងក់; ច្រើន​និយាយ​តែ​ចំពោះ​មនុស្ស​ចាស់ ដែល​ដើរ ឬធ្វើ​ការ​ងើប​ៗ ងក់​ៗ ដោយ​ជរា។

ងក់

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ឱន, បង្អោន​ក្បាល​ចុះ​ហើយ​ងើយ​ឡើង។
?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈើ​ក្ងុក ឬដែក​មូល​ក្រវង់ មាន​ខ្សែ​ធំ ឬព្រ័ត្រ​ត្រកួញ ចង​ភ្ជាប់​មាំ សម្រាប់​វាយ​ជែង​ដំរី​ឲ្យ​បោល ។
ឧទាហរណ៍៖ ងក់​ក្បាល ។ អង្គុយ​ងក់ គឺ​អង្គុយ​កុក ។ ងក់​ងើក​ៗ គឺ​ងក់​ផ្ងាក់​ផ្ងើក​រឿយ​ៗ ។

ង

មានន័យថា ព្យញ្ជនៈ​ទី ៥ ក្នុង​វគ្គ​ទី ១ ជា​កណ្ឋជៈ គឺ​មាន​សំឡេង​ក្នុង​បំពង់​ក ជា​វគ្គន្តៈ ឃោសៈ រាប់​ចូល​ក្នុង​ពួក​ព្យញ្ជនៈ​សម្លាប់ គឺ សម្លាប់​ ជា ង៉ បើ​នៅ​ពី​ខាង​មុខ​ព្យញ្ជនៈ​អឃោសៈ ឬ ផ្ញើ​ជើង​ជា​មួយ​នឹង​ព្យញ្ជនៈ អឃោសៈ មិន​បាច់​សម្លាប់​ដោយ មូសិកទន្ត ក៏​មាន​សំឡេង​ជា ង៉ ដែរ ដូច​ជា ក្ង ក្ងាន ចម្ងាយ ឆ្ងាយ ថ្ងាន់ ថ្ងៃ ផ្ងារ ជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្នែង​គោ​ង​ស្ទើត ទូក​ង (ប្រើ​ឲ្យ​ងាយ​មើល ងាយ​អាន គួរ​សរសេរ ស្នែង​គោ-ង​ស្ទើត ទូក-ង ) ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែល​មាន​រំពត់​ខាង​គល់ ឬ​ខាង​ចុង​ងើយ​ស្ទើត​ឡើង។

ឃ្វើចៗ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ពាក្យនិយាយផ្សំនឹងពាក្យដើរឲ្យប្លែកឡើង ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរឃ្វើចៗ គឺដើរវៀចៗ ឃ្ញើចៗ ព្រោះពិការជើងមានកើតដំបៅលេចជាដើម ។

ឃ្វើង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ចាន​ធំ​មួយ​យ៉ាង ធំ​ជ្រៅ​ជាង​ចាន​គោម។
ឧទាហរណ៍៖ ចាន​ឃ្វើង ស៊ី​បាយ​អស់​មួយ​ឃ្វើង (និយាយ​តាម​ទម្លាប់​ដោយ​ស្រុក អ្នក​ខ្លះ​ហៅ ទ្រមេម បាយ​មួយ​ទ្រមេម ) ។

ឃ្វិច

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ក្រូច​មួយ​ប្រភេទ សំបក​ស្ដើង​ផុយ​ងាយ​បក ផ្លែ​ប្រើ​បរិភោគ​ជា​ចំណី​លាង​មាត់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រូច​ឃ្វិច ។

ឃ្វាល

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ចាំ រក្សា​សត្វ​ចិញ្ចឹម។
ឧទាហរណ៍៖ ឃ្វាល​គោ ឃ្វាល​ក្របី​ ក្មេង​ឃ្វាល​ក្របី ជិត​បឹង​មួយ ។

ឃ្វាយៗ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដើរកាវជើងចូល ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរឃ្វាយៗ, រត់ឃ្វាយៗ ។

ឃ្វាម

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យ​ក្លាយ​មក​ពី​ពាក្យ គ្វាម (ម. ព. គ្វាម) ។

ឃ្វាចៗ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យសម្រាប់ចម្រើនពាក្យដើរកែកជើងឲ្យប្លែកឡើង
ឧទាហរណ៍៖ ដើរឃ្វាចៗ គឺដើរដោយដំណើរវៀចៗ ។

ឃ្វាងចាក

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ខុស​ចេញ មិន​ត្រូវ មិន​ចំ ។

ឃ្វាង

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ដើរ​ជ្រួស ដើរ​ជ្រួស​គ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរ​ឃ្វាង​គ្នា ឃ្វាង​ផ្លូវ ឃ្វាង​សេចក្ដី ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដើរ​ជ្រួស ដើរ​ជ្រួស​គ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរ​ឃ្វាង​គ្នា ឃ្វាង​ផ្លូវ ឃ្វាង​សេចក្ដី ។

ឃ្លោង

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ផ្អៀង​ចុះ​ផ្អៀង​ឡើង ។
ឧទាហរណ៍៖ ទូក​ឃ្លោង ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ពាក្យ​សំនួន​ចួន​សំដី ពាក្យ​ឃ្លោង ។

ឃ្លោក

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​វល្លិ​ឡើង​ទ្រើង​ជា​ដំណាំ​ស្រុក​មាន​ផ្លែ​ជា​បន្លែ; មាន ២ យ៉ាង​គឺ មួយ​យ៉ាង មាន​ផ្លែ​បែប​ថូ​ទឹក ហៅ​ថា ឃ្លោក​សាយដៀវ; មួយ​យ៉ាង​ទៀត មាន​ផ្លែ​វែង​ៗ ហៅ​ថា ឃ្លោក​វែង ឬ ហៅ​ត្រឹម​តែ ឃ្លោក​ៗ ប៉ុណ្ណោះ ។
គេដាំនៅគ្រប់ប្រទេសក្តៅក្នុងសកលលោក។ ជាបន្លែសម្រាប់ប្រើធ្វើម្ហូបច្រើនមុខ។ ផ្លែទុំដែលគេហាលស្ងួត អាចប្រើជំនួសត្រឡោកដួសទឹកបាន។ គ្រាប់គេច្រើនប្រើធ្វើជាថ្នាំព្រូន។ ពេទ្យសត្វ តែងប្រើប្រេងនៃគ្រាប់ សម្រាប់រំងាប់រោគផ្សេងៗ។

ឃ្លៃ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ឫស្សី​មួយ​ពួក​ឥត​បន្លា ដើម​ធំ​ៗ ដូច​ឫស្សី​ស្រុក។
ឧទាហរណ៍៖ ឫស្សី​ឃ្លៃ ។ ពាក្យ​សម្រាប់​និយាយ​ផ្សំ​នឹង​ពាក្យ​ឃ្លាត ឃ្លាត​ឃ្លៃ (ម. ព. ឃ្លាត​ឃ្លៃ) ។

ឃ្លេងឃ្លោង

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ផ្អៀង​ចុះ​ផ្អៀង​ឡើង​ច្រើន​ដង ។
ឧទាហរណ៍៖ ទូក​ត្រូវ​រលក​ឃ្លេងឃ្លោង ចិត្ត​ឃ្លេង​ឃ្លោង ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលអណ្ដែតអណ្ដូង, ដែលងាកបែរមិននឹងមិនប្រាកដ ។
ឧទាហរណ៍៖ ចិត្តឃ្លេងឃ្លោង ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ផ្អៀងចុះផ្អៀងឡើងច្រើនដង ។
ឧទាហរណ៍៖ ទូកត្រូវរលកឃ្លេងឃ្លោង ។

ឃ្លេ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះ​ឈើ​រនាម​មួយ​ប្រភេទ​មាន​បន្លា សម្រាប់​យក​ខ្លឹម​ស្ងោរ​ជ្រលក់​សូត្រ ។

ឃ្លៀច

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា មាន​សម្បុរ​ស​ស្រគាំ​ដូច​ឆ្នាំង​ដី​ថ្មី។
ឧទាហរណ៍៖ ក្របី​ឃ្លៀច (និយាយ​បាន​តែ​ក្របី) ។ ដំរី​ដែល​មាន​សម្បុរ​ស្រដៀង​នឹង​ឆ្នាំង​ដី​ថ្មី ខ្មែរ​បុរាណ​ហៅ ដំរី​ឃ្លៀច ដែរ លុះ​ចំណេរ​កាល​ត​មក ខ្មែរ​ហៅ ដំរី​ ស ។

ឃ្លៀងឃ្លាត

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ល្អៀង​ឃ្លាត​ចេញ ងាក​បែរ​ចេញ លាក​ចេញ​ពីគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ សេចក្ដី​ឃ្លៀង​ឃ្លាត ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ល្អៀង​ឃ្លាត​ចេញ ងាក​បែរ​ចេញ លាក​ចេញ​ពីគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ សេចក្ដី​ឃ្លៀង​ឃ្លាត ។

ឃ្លៀង

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ល្អៀង​មិន​ចំ​គន្លង ពាក្យ​ឃ្លៀង ។

ឃ្លួប

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ទន់​រួប​ចូល​គ្នា ទន់​ឃ្លួប បាក់​ឃ្លួប ។ ទំពា​ឃ្លួប​ៗ ទំពា​អាហារ​ប៉ោង​ផត​ប៉ោង​ផត ព្រោះ​ឥត​ធ្មេញ (មនុស្ស​ចាស់​ដែល​ឥត​ធ្មេញ) ។
?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ទន់​រួប​ចូល​គ្នា ទន់​ឃ្លួប បាក់​ឃ្លួប ។ ទំពា​ឃ្លួប​ៗ ទំពា​អាហារ​ប៉ោង​ផត​ប៉ោង​ផត ព្រោះ​ឥត​ធ្មេញ (មនុស្ស​ចាស់​ដែល​ឥត​ធ្មេញ) ។

ឃ្លុំ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ដណ្ដប់​រុំ​ព័ទ្ធ​បិទ​បាំង​កាយ​ដោយ​ចីវរ តាម​វិនយប្បញ្ញត្តិ ។
ឧទាហរណ៍៖ លោក​សង្ឃ​ឃ្លុំ​ចីពរ ។

               ចង​បិទ​មាត់​សត្វ ។

ឧទាហរណ៍៖ យក​ខ្សែ​ឃ្លុំ​មាត់​សេះ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រដាប់​សម្រាប់​រុំ​ព័ទ្ធ​មាត់​សត្វ​ជើង ៤ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឃ្លុំ​សេះ; ឃ្លុំ​មាត់​ឆ្កែ​កាច។

ឃ្លុប

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សន្ទះ​សម្រាប់​បិទ​មិន​ឲ្យ​ទឹក​ចូល ។
ឧទាហរណ៍៖ ឃ្លុប​ទូក ឃ្លុប​កប៉ាល់ ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ថ្ងៃឥតឫក្ស គឺថ្ងៃដែលពួកហោរ កំណត់ឲ្យឈ្មោះតាមហោរាសាស្ដ្រថា ថ្ងៃឥតជោគជ័យ, ឥតមង្គលសួស្ដី ។
ឧទាហរណ៍៖ ថ្ងៃឃ្លុប ។

ឃ្លុកៗ

?ថ្នាក់ពាក្យជា ឧទានសព្ទ
មានន័យថា សូរ​ឮ​ដោយ​បុក​គ្រលុក​វត្ថុ​ជ្រាយ។
ឧទាហរណ៍៖ ឮ​សូរ​ឃ្លុក​ៗ ។

ឃ្លិប

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា (ស. ខ្លិប អ. ថ. ឃ្លិប) ដេរចំជាយ, ដេរចំ; រុំព័ទ្ធបន្ថែម ។

ឃ្លាំងលក់

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទីទទួលទុកនូវទំនិញផ្សេងៗ ដើម្បីលក់ ឬដាក់ជាបណ្តោះអាសន្ន ។

ឃ្លាំងនាវាភណ្ឌ

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទីរៀបចំសម្រាប់រើទំនិញពីនាវា ឬទុកដាក់ទំនិញផ្សេងៗ ។

ឃ្លាំង

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ផ្ទះ​សម្រាប់​ទុក​ដាក់​ទ្រព្យ​របស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឃ្លាំង​ប្រាក់ ឃ្លាំង​ទំនិញ ឃ្លាំង​សំពត់ ។

               ឃ្លាំង​ចំណេះ គឺ​កន្លែង​ដែល​តម្កល់​គម្ពីរ​ក្បួន​ច្បាប់​ផ្សេង​ៗ ឬ សាលា​សម្រាប់​រៀន​ចំណេះ​ផ្សេង​ៗ ។ មនុស្ស​ដែល​មាន​ចំណេះ​បរិបូណ៌ ក៏​ហៅ​ថា ឃ្លាំង​ចំណេះ ដែរ ។

ឃ្លាំ

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា​ ​គយគន់​រវាំង​មើល​ម្ដង​ៗ ។
ឧទាហរណ៍៖​​​ ទៅ​ឃ្លាំ​មើល​ក្រែង​មនុស្ស​លួច​ច្រូត​ស្រូវ ។

ឃ្លាយបាត

?ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះវល្លិតូចមួយប្រភេទសម្រាប់វេញខ្សែ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្សែឃ្លាយបាត ។

ឃ្លាន

?ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា (សំ.បា.) (គ្លាន; គិលាន “ឈឺ”) ចង់​បរិភោគ​អាហារ។
ឧទាហរណ៍៖ ឃ្លាន​បាយ ។ (តាម​កំណើត​ពាក្យ គួរ​តែ​សរសេរ គ្លាន ប៉ុន្តែ​ធ្លាប់​សរសេរ ឃ្លាន យូរ​ណាស់​ហើយ​ក៏​ត្រូវ​តែ​ឲ្យ​នៅ​ដូច​ធ្លាប់​រៀង​មក) ។

?ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ទ្រង់ជិឃច្ឆា ។