Category: A Khmer Dictionary

រាស្រ្តជាម្តាយក្សត្រទីព្រះអង្គម្ចាស់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ព្រះមាតា។

រាស្ត្រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. រាឞ្ត្រ; បា. រដ្ឋ ) ដែន, ប្រទេស; អ្នកនៅក្នុងដែន, ប្រជាជន ។ ខ្មែរប្រើពាក្យនេះ សំដៅសេចក្ដីថា “ប្រជាជនសម្រាប់ដែន ( ក្រៅពីពួកក្សត្រិយ៍និងនាហ្មឺន )” ។
ឧទាហរណ៍៖ ពួករាស្ត្រ, កែនរាស្ត្រ ។

                     រាស្ត្រទាស រាស្ត្រជាខ្ញុំបម្រើគេឬបណ្ដារាស្ត្រដែលទុកថាជាខ្ញុំម្ចាស់ផែនដី ។ រាស្ត្រប្រជា ឬ ប្រជារាស្ត្រ ពួកជនចំណុះដែន ។ បណ្ដារាស្ត្រ រាស្ត្រទាំងឡាយ, រាស្ត្រគ្រប់គ្នា ។ អាណាប្រជារាស្ត្រ ប្រជារាស្ត្រក្នុងអាណាចក្រនីមួយ ។ អាណាប្រជានុរាស្ត្រ ( <អាណា + ប្រជា + អនុ + រាស្រ្ត ) ប្រជារាស្ត្រធំតូចក្នុងអាណាចក្រនីមួយ ។ ល ។ ( ម. ព. រដ្ឋ និង ប្រជា ផង ) ។

រាស់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា កាយកាវដោយរនាស់ដៃ ឬបររនាស់ធំបង្អូសកិនលើផ្ទៃដី ។
ឧទាហរណ៍៖ រាស់សំរាម, រាស់ស្រែ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ( ព. ប្រ. ) សូត្រធម៌រាស់ សូត្រធម៌រាយបង្ហូរមិនសង្កត់តាមវិធីសំយោគឬមិនឈប់បង្អង់ៗតាមសង្កាត់ ។ និយាយរាស់ និយាយបង្ហូររំហូតឲ្យឆាប់ចប់សេចក្ដី ។ បន្ទោសរាស់ ស្ដីបន្ទោសប៉ាតតាមតែប្រទះ មិនថាអ្នកណាជាអ្នកណា ។ ល ។

រាស់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា កាយកាវដោយរនាស់ដៃ ឬបររនាស់ធំបង្អូសកិនលើផ្ទៃដី ។
ឧទាហរណ៍៖ រាស់សំរាម, រាស់ស្រែ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ( ព. ប្រ. ) សូត្រធម៌រាស់ សូត្រធម៌រាយបង្ហូរមិនសង្កត់តាមវិធីសំយោគឬមិនឈប់បង្អង់ៗតាមសង្កាត់ ។ និយាយរាស់ និយាយបង្ហូររំហូតឲ្យឆាប់ចប់សេចក្ដី ។ បន្ទោសរាស់ ស្ដីបន្ទោសប៉ាតតាមតែប្រទះ មិនថាអ្នកណាជាអ្នកណា ។ ល ។

រាសីចក្រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. រាសិចក្រ ) ។

រាសី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. រាសិ ; សំ. រាឝិ ) គំនរ, ពំនូក; ពួក, កង; ប្រជុំ ។ មាត្រារង្វាស់ចម្ងាយល្វែងផ្ទៃមេឃ ដែលជាផ្លូវចរនៃព្រះអាទិត្យព្រះចន្ទ្រ; តាមហោរាសាស្ត្រថា ល្វែងមួយៗមានចម្ងាយ៣០អង្សា ហៅថា មួយរាសី សម្រាប់សុរិយគតិ, មាន ១២ គឺ ១- មេសៈ ឬ មេសរាសី “រាសីចៀមឬពពែ” ( បារ. អាវ្រិល ឬ អាវរិល Avril រាសីទី៤ ) មាន ៣០ ថ្ងៃ; ២-ឧសភៈ ឬ ឧសភរាសី ” —គោឈ្មោល ” ( បារ. ម៉េ Mai —ទី៥ ) មាន៣១ថ្ងៃ; ៣- មិថុនៈ ឬ មិថុនរាសី ” —គូ បុរសនិងស្ត្រី ” ( បារ. ហ្ស៊ូវ៉ាំង ឬ យូវាំង Juin —ទី៦ ) មាន៣០ថ្ងៃ ; ៤-កក្កដៈ ឬ កក្កដរាសី ” —ក្ដាម ” ( បារ. ហ្ស៊ុយ្យេត៍ ឬ ស៊ូយេត Juillet —ទី៧ ) មាន៣១ ថ្ងៃ ; ៥- សីហៈ ឬ សីហរាសី ” —សីហៈ ” ( បារ. អាអ៊ូត៍ ឬ អាអ៊ូត AoÙt —ទី៨ ) មាន ៣១ ថ្ងៃ; ៦- កញ្ញា ឬ កញ្ញារាសី “—ស្រីក្រមុំ” ( បារ. សេបតមប្រិ៍ septembre —ទី៩ ) មាន ៣០ ថ្ងៃ; ៧-តុលា ឬ តុលារាសី “—ជញ្ជីង” ( បារ. ឲកតូប្រិ៍ Octobre -ទី១០ ) មាន ៣១ថ្ងៃ; ៨-វិច្ឆិកៈ ឬ វិច្ឆិករាសី “—ខ្ទួយ” ( បារ. ណវ៉ូមប្រិ៍ ឬ ណោវ៉មប្រិ៍ Novembre —ទី១១ ) មាន ៣០ ថ្ងៃ; ៩-ធនុ ឬ ធនុរាសី “—ធ្នូ” ( បារ. ដេសមប្រិ៍ Décembre —ទី១២ ) មាន ៣១ ថ្ងៃ; ១០- មករៈ ឬ មកររាសី ” —មករ ” ( បារ. ស្យ៊ង់វិយេរ ឬ យ៉ាំងវិយេរ Janvier —ទី១ ) មាន៣១ថ្ងៃ; ១១- កុម្ភៈ ឬ កុម្ភរាសី ” —ក្អម ” ( បារ. ហេ្វវ្រិយេរ ឬ ហ្វេវរិយេរ Février —ទី២ ) មាន ២៨ ឬ ចួនកាលមាន២៩ថ្ងៃ ; ១២-មីនៈ ឬ មីនរាសី ” —ត្រី ” ( បារ. ម៉ារ្យ Mars —ទី៣ )មាន៣១ថ្ងៃ ; ជាមួយឆ្នាំនៃសុរិយគតិមាន៣៦៥ថ្ងៃ ឬចួនកាលមាន៣៦៦ថ្ងៃ ។ មាត្រារង្វាស់នៃចន្ទគតិមិនមានកំណត់អង្សាទេ ហៅថា ឫក្ស ឬ នក្សត្រឫក្ស, មាន១២គឺ ១- មិគសិរ ឬ មិគសិរឫក្ស ” ឫក្សក្ដាន់ ” មាន២៩ថ្ងៃ ; ២- បុស្ស ឬ បុស្សឫក្ស ” —ក្ដាម ” មាន៣០ថ្ងៃ; ៣- មាឃ ឬ មាឃឫក្ស ” —ស្វាព្រាហ្មណ៍ ” មាន២៩ថ្ងៃ; ៤- ផគ្គុណ ឬ ផល្គុនឫក្ស ” —គោ ” មាន៣០ថ្ងៃ; ៥- ចេត្រ ឬ ចិត្រឫក្ស ” —ខ្លា ” មាន២៩ថ្ងៃ; ៦-ពិសាខ ឫ វិសាខឫក្ស ” —ក្របី ” មាន៣០ថ្ងៃ ,៧- ជេស្ឋ ឬ ជេដ្ឋឫក្ស ” —ពពែ ” មាន២៩ថ្ងៃ ឬ ចួនកាលមាន ៣០ ថ្ងៃ; ៨- អាសាឍ ឫ អាសាឡ្ហឫក្ស “—សីហៈ” មាន ៣០ ថ្ងៃ ; ៩- ស្រាពណ៍ ឬ ស្រាវណឫក្ស សាវណឫក្ស ” —ផ្កាយឈើ ” មាន២៩ថ្ងៃ; ១០- ភទ្របទ ឬ ភទ្របទាឫក្ស ” —រមាស ” មាន ៣០ថ្ងៃ; ១១- អស្សុជ ឬ អស្សយុជឫក្ស ” —សេះ ” មាន២៩ ថ្ងៃ; ១២- កត្ដិក ឬ កត្តិកឫក្ស ” —កូនមាន់ ” មាន៣០ថ្ងៃ; ជាមួយឆ្នាំនៃចន្ទគតិ មាន ៣៥៤ ថ្ងៃ, បើឆ្នាំដែលមានចន្រ្ទាធិមាស ( អធិកវារៈ ) មាន៣៥៥ ថ្ងៃ, ឆ្នាំដែលមានអធិកមាស មាន៣៨៤ ថ្ងៃ ( ម. ព. រតូវ ឬ រដូវ និង មាស ន. និង រាសិចក្រ ផង ) ។ លើករាសី តាំងប្រសិទ្ធីតាមក្បួនតម្រាសូត្ររំលើករាសីដែលអាប់ឲ្យត្រឡប់រុងរឿងឡើង ។ ខ្មែរប្រើពាក្យ រាសី នេះសំដៅសេចក្ដីថា “លំអ; មានលំអ, ស្រស់បស់ សមរម្យ; ចម្រើន ” ផងក៏បាន ( ចំពោះតែមនុស្ស ឬ សត្វ ) ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សមានរាសី, កំពុងឡើងរាសី, អាប់រាសី, ចុះរាសី ។ ល ។

រាសិចក្រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. រាឝិចក្រ; បា. រាសិចក្ក ) មណ្ឌលមេឃជាវង់មូលដូចកណ្ដាប់កង់ ជាផ្លូវចរនៃព្រះអាទិត្យព្រះចន្ទ្រ ដែលចែកជា ១២ ល្វែង ក្នុងល្វែងមួយៗហៅថា មួយរាសី; ១២ រាសីហៅថា មួយរាសិចក្រ ឬ មួយចក្ររាសី គឺមួយជុំនៃកណ្ដាប់វង់មូល, ជាមួយឆ្នាំ ( ម. ព. ចក្ររាសី និង រាសី ទៀតផង ) ។

រាវី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( បា. < រាវ + ឦ; សំ. រាវិន៑ < រាវ + ឥន៑ “មានសម្រែក, ដែលស្រែក” ) ដែលបញ្ចេញសម្រែកកងរំពង, ដែលស្រែកហ៊ោ ។ ខ្មែរបុរាណប្រើពាក្យនេះជា កិ. ឬ ន. សំដៅសេចក្ដីថា “បៀតបៀន, ច្បាំង, រំអុកឲ្យ ឬការបៀតបៀន, ចម្បាំង, ការរំអុកឲ្យ” ( ប្រទះឃើញប្រើតែក្នុងកាព្យបុរាណមានកាព្យរាមកេរ្ដិ៍ជាដើម ) ។

រាវ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ជ្រាវរកដោយដៃ ។
ឧទាហរណ៍៖ រាវចាប់ត្រីក្នុងអង្រុត ។

                      ស្រាវជ្រាវរក, សង្កេតឈ្លេចឈ្លីរក ។
ឧទាហរណ៍៖ រាវរកឲ្យឃើញសេចក្ដីពិត ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ប្រដាប់ធ្វើដោយបន្ទោះត្បាញជាក្រឡា ឬដោយក្រងបន្ទះរនាបជាដើម សម្រាប់ផ្កាប់ចានដែលប្រើប្រាស់ ។

ឧទាហរណ៍៖ រាវចាន, ចានមួយរាវ ( ម. ព. រណ្ដំ ផង ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលជាទឹក, មិនខាប់, ( ទីទៃពីខាប់ ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្លាញ់រាវ, បបររាវ ។

                       របស់រាវ ឬ វត្ថុរាវ អ្វីៗដែលជាទឹក, មិនខាប់ ដូចយ៉ាងប្រេង, សុរាជាដើម ។ ក្មេងឈាមរាវ ក្មេងដែលកំពុងមានកម្លាំងពេញពាល មានចិត្តរហេវរហាវមិនសូវចេះអត់ធ្មត់ ។ ល ។

រាល់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា និបាតសព្ទ
មានន័យថា សព្វ, គ្រប់, ទួទៅទាំងអស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ រាល់កន្លែង, រាល់កាល, រាល់ខ្លួន, រាល់ដៃ, រាល់ថ្ងៃ, រាល់ភូមិ, រាល់វេលា, រាល់ស្រុក ។ ល ។

រាល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា សាយរាយតទៅទៀត ។
ឧទាហរណ៍៖ ភ្លើងរាល, ដំបៅរាល ។

                       រាលដាល រាលពីទីមួយដាលដល់ទីដទៃ ។ ព. ប្រ. ខឹងឬប្រកាន់ទោសរាលពីនេះដាលដល់ទៅនោះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខឹងរាលដាល ( ម. ព. រោល ផង ) ។

រារែក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលរាចុះរាឡើងស្មើភាគដូចគេរែក គឺស្ទាក់ស្ទើរ, អល់អែក, មិនដាច់មិនស្រេចទៅខាងណា ។
ឧទាហរណ៍៖ ចិត្តរារែក, គំនិត—, សម្ដី—, ដំណើរ— ។

                       ប្រើជា កិ. វិ. ក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ និយាយរារែក ។

រារាំង

មានន័យថា ( ម. ព. រា ) ។

រារង់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា រាចុះរាឡើងរង់ចាំ, បង្អែបង្អង់ចាំ ។
ឧទាហរណ៍៖ រារង់ចាំ ។

                      ប្រើជា កិ. វិ. ក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើររារង់ ។ វេវ. រេរង់ ។

រាយរាប់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា និយាយរៀបរាប់ប្រាប់, បូរបាច់ប្រាប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ រាយរាប់ដំណើរប្រាប់ ។

រាយរង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលរាយដោយឡែករងពីគេមក, បន្ទាប់បន្សំ ។
ឧទាហរណ៍៖ ការរាយរង; របស់រាយរង; ធ្វើការរាយរង, លក់ដូររាយរង ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលរាយដោយឡែករងពីគេមក, បន្ទាប់បន្សំ ។
ឧទាហរណ៍៖ ការរាយរង; របស់រាយរង; ធ្វើការរាយរង, លក់ដូររាយរង ។

រាយមាយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមានអារម្មណ៍សាត់អណ្ដែតរាត់រាយ, ដែលពុំប្រាកដ ចាប់នេះចាប់នោះមិនឆ្ពោះត្រង់ណា ។
ឧទាហរណ៍៖ ចិត្តរាយមាយ, គំនិតរាយមាយ; ធ្វើការរាយមាយ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលមានអារម្មណ៍សាត់អណ្ដែតរាត់រាយ, ដែលពុំប្រាកដ ចាប់នេះចាប់នោះមិនឆ្ពោះត្រង់ណា ។
ឧទាហរណ៍៖ ចិត្តរាយមាយ, គំនិតរាយមាយ; ធ្វើការរាយមាយ។

រាយពពាយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលរាយពេញពាសឥតសណ្ដាប់ធ្នាប់; ដែលរាត់រាយឥតប្រយោជន៍ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដាក់អីវ៉ាន់ រាយពពាយ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលរាយពេញពាសឥតសណ្ដាប់ធ្នាប់; ដែលរាត់រាយឥតប្រយោជន៍ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដាក់អីវ៉ាន់ រាយពពាយ ។

រាយង៉ាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ( ស. រាយងាន អ. ថ. រ៉ាយង៉ាន ) រាយការ; ប្រាប់ដំណើរការងារឬរៀបរាប់រឿងប្រាប់តាមហូរហែ; ខ្មែរប្រើពាក្យនេះចំពោះការថ្លែងសេចក្ដីរៀបរាប់ក្រាបបង្គំទូលក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ ។
ឧទាហរណ៍៖ រាយង៉ានថ្វាយគឺរាយការថ្វាយ ( ម. ព. រាយ កិ. ផង ) ។

រាយការណ៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ថ្លែងសេចក្តីពិស្តារតាមដែលខ្លួនបានដឹងច្បាស់នាំការណ៍ ។

រាយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ដាក់អ្វីៗពីសពាសមិនមូលគ្នា, ឥតសណ្ដាប់ធ្នាប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ រាយអីវ៉ាន់ពេញផ្ទះ, ក្មេងរាយសំរាមកញ្ជាំមុខផ្ទះ ។

                      ធ្វើឲ្យជារបៀបរៀងគ្នា, ឲ្យហូរហែ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដាក់ចានរាយជាជួរ; រាយទំនុកច្រៀង ។

                     រាយការណ៍ ថ្លែងរៀបរាប់សេចក្ដីដំណើរឬតាមកិច្ចការ ។ រាយមន្ត សូត្រសែកមន្តតាមលំដាប់ ។ រាយសន្ទូច លាតរនងសន្ទូចតាមជើងកញ្ជោ ។ ល ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលរលែកចេញ, ដែលមិនមែនជាចង្កោម, មិនមែនជាដុំ ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រាក់រាយ ប្រាក់រាយរងដែលរលែកចេញដោយឡែក ( ព. ផ្ទ. ប្រាក់ដុំ ) ។ ពាក្យរាយ ពាក្យដែលមិនមែនជាកាព្យឃ្លោង ។ លក់រាយ រលែកទំនិញលក់តាមត្រូវការរបស់អ្នកទិញ ( ព. ផ្ទ. លក់ដុំ ) ។ ល ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ដែលរលែកចេញ, ដែលមិនមែនជាចង្កោម, មិនមែនជាដុំ ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រាក់រាយ ប្រាក់រាយរងដែលរលែកចេញដោយឡែក ( ព. ផ្ទ. ប្រាក់ដុំ ) ។ ពាក្យរាយ ពាក្យដែលមិនមែនជាកាព្យឃ្លោង ។ លក់រាយ រលែកទំនិញលក់តាមត្រូវការរបស់អ្នកទិញ ( ព. ផ្ទ. លក់ដុំ ) ។ ល ។

រាមាយណៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. រាមាយណ ) ។

រាមាយណិក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នករៀន ឬអ្នកជឿគោរពរាប់អានរឿងរាមាយណៈ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( សំ. ) ដែលជាប់ទាក់ទងដោយរឿងរាមាយណៈ ។

រាមាយណ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. រាមាយណ ) ឈ្មោះមហាកាព្យថ្លែងរឿងរាមកេរ្ដិ៍ដែលកវីម្នាក់ឈ្មោះ វាលមីកិ តែង ។
ឧទាហរណ៍៖ មហាកាព្យរាមាយណៈ, រឿងរាមាយណៈ ។

រាមសូរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈ្មោះយក្សម្នាក់ក្នុងរឿងបុរាណ ។

រាមរាជ្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា​ រាជព្រះបាទសម្ដេចព្រះរាម ឬព្រះរាមាធិបតី; ខ្មែរប្រើពាក្យនេះសំដៅសេចក្ដីថា “យូរអង្វែងណាស់ហើយ” គឺនិយាយតាមពាក្យចាស់ៗតំណាលប្រាប់គ្នាថា តាំងពីរាមរាជ្យឯណោះ គឺតាំងពីក្នុងរាជ្យព្រះរាមឯណោះ ( ព. សា. ) ។

រាមភូមិ

មានន័យថា ដូចគ្នានឹង រមណីយភូមិ ដែរ ( ម. ព. រមណីយ ) ។

រាមណេយ្យ

មានន័យថា ( ម. ព. រមណីយ ) ។

រាមញ្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. សំ. ) មនុស្សជាតិមន ។ រាមញ្ញប្រទេស ប្រទេសមន ( ម. ព. មន ន. ផង ) ។

រាមចន្ទ្រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. ) ព្រះរាម ( ក្នុងអវតាទី ២ នៃវិស្ណុ ) ។

រាមកិរ្ដិ៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រឿងរាមាយណៈ; ប្រើដោយផ្សំពាក្យ រាម + កិរ្ដិ៍ ហៅថា រឿងរាមកិរ្ដិ៍ ឬ —រាមកេរ្ដិ៍ ។

រាម

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រនាម ។
ឧទាហរណ៍៖ រាមស្ទឹង ( ម. ព. រូង ផង ) ។

                      ឈ្មោះកំពង់មាត់សមុទ្រនៅក្នុងស្រុកព្រៃនប់ខេត្តកំពត ។
​​​​​​​​​​​​                      ( សំ. បា. ) នាមរបស់ព្រះរាជឱរសអង្គមួយនៃព្រះបាទទសរថនិងនាងសុមិត្រា ( ក្នុងរឿងរាមកេរ្ដិ៍ )​​ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះរាម ( រាមចន្ទ្រ ) ។

រាពណ៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. រាវណ ) នាមរបស់ព្រះបាទទសក័ណ្ឋឬទសមុខ ( ក្នុងរឿងរាមាយណៈ ) ច្រើនហៅថា : ក្រុងរាពណ៍ ។ រាពណាសូរ រាពណ៍ជាអសុរ . . . ។

រាប់អាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ចងចិត្តស្រឡាញ់, ពេញចិត្តទៅរក; គោរព, ជឿស្ដាប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ រាប់អានបងប្អូន, រាប់អានពុទ្ធសាសនា ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា ទ្រង់ព្រះមេត្តា ។

រាប់រៀប

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា និយាយបូរបាច់តាមរបៀបហូរហែឬនិយាយតំណាលតាមរបៀបរឿងរ៉ាវ ។
ឧទាហរណ៍៖ រាប់រៀបប្រាប់; និយាយរៀបរាប់ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា និយាយបូរបាច់តាមរបៀបហូរហែឬនិយាយតំណាលតាមរបៀបរឿងរ៉ាវ ។
ឧទាហរណ៍៖ រាប់រៀបប្រាប់; និយាយរៀបរាប់ ។

រាប់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា គិតចំនួន, ត្រួត, ពិនិត្យ ឬកំណត់ឲ្យដឹងចំនួន ។
ឧទាហរណ៍៖ រាប់ដប់, រាប់ម្ភៃ រាប់ឲ្យដឹងចំនួនដប់ឬចំនួនម្ភៃ ។

                     ស្រឡាញ់យកជាគ្នា, ទុកដាក់ថាជាបានការ ។
ឧទាហរណ៍៖ រាប់គ្នាជាញាតិ; ឥតគេរាប់ ។

                    រាប់បាត្រ ដាក់បាយក្នុងបាត្រដូចគេរាប់ គឺដួសបាយនឹងវែកដាក់ក្នុងបាត្រភិក្ខុសង្ឃ ដែលដាក់រៀបដង្ហែគ្នា, ដោយគ្នេរបាយឲ្យល្មមគ្រប់គ្រាន់តាមចំនួនបាត្រ ( ព. ផ្ទ. ដាក់បាត្រ ) ។ រាប់មុខ រាប់យកជាមុខ, ទុកដាក់ថាជាអ្នកមានមុខមានឈ្មោះ
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សសាបរលាបឥតគេរាប់មុខ ។

                     រាប់រក រាប់អានទៅមករកនេះរកនោះ ឬរាប់អានពឹងរកគ្នា ។ ល ។

រាបសា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមិនប្លែកពីគេ, យ៉ាងកណ្ដាល, សាមញ្ ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សរាបសា, សម្ដីរាបសា, របស់រាបសា ។

រាបទាប

មានន័យថា ( ម. ក្នុង ព. រាប ) ។

រាប

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ដែលមិនរដិបរដុប, ដែលឥតប៉ោង, ឥតផត, ឥតខ្ពស់ទាប ។
ឧទាហរណ៍៖ ដីរាប, ផ្លូវរាប, ឈើមានសាច់រាប ។

                      ដែលពង្រាបបានបទស៊ាំថ្នឹកហើយ ។
ឧទាហរណ៍៖ គោរាប, ក្របីរាប ។

                      រាបទាប ដែលមានតែទាបឥតខ្ពស់, ឥតរដិបរដុប; ដែលសុភាពទន់ភ្លន់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឫកពារាបទាប, សម្ដីរាបទាប ។

                      រាបធេង រាបសព្វអន្លើ ។ រាបស្មើ ដែលរាបស្មើគ្នាឥតមានប្លែក ។ ល ។

រាន់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា បន្ទាន់ទប់មិនឈ្នះ ។
ឧទាហរណ៍៖ មេមាន់រាន់រាកស៊ុត; ឈឺពោះរាន់ ( ម. ព. រួស ផង ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា បន្ទាន់ទប់មិនឈ្នះ ។
ឧទាហរណ៍៖ មេមាន់រាន់រាកស៊ុត; ឈឺពោះរាន់ ( ម. ព. រួស ផង ) ។

រានហាល

មានន័យថា ( ម. ក្នុង ព. រាន ន. ) ។

រានកាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា រាតត្បាត; យកដោយរំលោភ; ជ្រៀតបៀតយក ។
ឧទាហរណ៍៖ រានកានយកដីគេ ។

រាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា កាប់គាស់រម្លើងទីដី, ព្រៃ ឲ្យកើតបានជាស្រែ, ចម្ការ, ភូមិលំនៅ ។
ឧទាហរណ៍៖ រានស្រែ, រានចម្ការ, រានភូមិ ។

                      ជម្នះចូលឲ្យបានជឿនទៅមុខ ។

ឧទាហរណ៍៖ រានទី ( ជម្នះចូលយកទី ) ។

                     រវះរវាម; មិនរើសអើង ។

ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សរានចំណី, គោរានស្មៅ ។

                     រានទន្ទ្រាន ទន្ទ្រានចូលឥតញញើត‍‍‍ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា គ្រែវាលឬមានដំបូល មានសសរដាំក្នុងដីសម្រាប់អង្គុយលំហើយ ឬសម្រាប់ដាក់អីវ៉ាន់លក់ជាដើម ។ រានភ្លើង រានវាលខ្ពស់ដាក់ពំនូកដីពីលើ សម្រាប់បង្កាត់ភ្លើងឲ្យឆេះសន្ធោយកពន្លឺក្នុងវេលាយប់ ។ រានមាន់ រានធ្វើឲ្យមាន់នៅ ។ រានហាល រានវាលជាប់នឹងផ្ទះសម្រាប់ហាលអ្វីៗ ។ លក់រាន ដាក់អីវ៉ាន់លើរានលក់ ។ ល ។

រាធន៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. រាធន ) សេចក្ដីសម្រេច; សេចក្ដីចម្រើន, សេចក្ដីរុងរឿង ។

រាត្រីវិចន្ទ្រ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា យប់សំខាន់ នៃជនលបលាក់ តែងតែរីករាយ សប្បាយឥតអាក់ ព្រោះមានចិត្តស្ម័គ្រ ឆ្ពោះការបន្លំ ។

រាត្រីភាគ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. រត្តិភាគ) ។

រាត្រីចរ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. រត្តិចរ ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( ម. ព. រត្តិចរ ) ។

រាត្រីកាល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. រត្តិកាល ) ។

រាត្រី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. រាត្រិ; បា. រត្តិ ) យប់, វេលាយប់ ។ រាត្រីកាល ( ម. ព. រត្តិកាល ) ។ រាត្រីចរ ( ម. ព. រត្តិចរ ) ។ រាត្រីជល ( —ជល់ ) ទឹកសន្សើម ។ រាត្រីភាគ ( ម. ព. រត្តិភាគ ) ។ រាត្រីមណី ( —មៈនី ) ព្រះចន្ទ្រ ។ រាត្រីវិគម ( —វិគៈមៈ ឬ វិគំ ), រាត្រីវិភាត អរុណោយទ័យ ( ពេលព្រឹកព្រាង, វេលាបំព្រាង ) ។ រាត្រីសមោសរ ( —សៈម៉ោ-ស ) ការប្រជុំគ្នាក្នុងរាត្រី, ទីប្រជុំគ្នាពេលយប់ ។ ច្រើនប្រើចំពោះទីប្រជុំដែលមានរបាំឬមហោស្រពផ្សេងៗ ជាគ្រឿងកំសាន្តផង ។ រាត្រីសុវត្ថិ ! ( —សុវ៉ាត់ ) ឬរាត្រីសួស្ដី ! សួស្ដីក្នុងវេលាយប់; ពាក្យសម្រាប់ឲ្យពរគ្នាក្នុងវេលាយប់ ( ប្រើតាមសម័យនិយម ), បានសេចក្ដីថា សូមឲ្យមានសួស្ដីក្នុងវេលាយប់ ! ( ព. ផ្ទ. អរុណសុវត្ថិ ! ឬ —សួស្ដី !; សាយណ្ហសុវត្ថិ ! ឬ —សួស្ដី ! ) ។ ល ។
ឈើតូចមួយប្រភេទ មានផ្កាក្រអូបតែក្នុងវេលាយប់, ជាពួកភូតគ្រាម កាច់ដើមដោតបណ្ដុះបាន, ជាឈើចាញ់ទឹក ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្ការាត្រី ( អ្នកស្រុកខ្លះហៅ កាកី ) ។

រាត់រាយ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា រាយរតាត់រតាយ, ខ្ចាត់ខ្ចាយពីសពាស ។
ឧទាហរណ៍៖ ដាក់អីវ៉ាន់ចោលរាត់រាយ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា រាយរតាត់រតាយ, ខ្ចាត់ខ្ចាយពីសពាស ។
ឧទាហរណ៍៖ ដាក់អីវ៉ាន់ចោលរាត់រាយ ។

រាត់

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ទាញកន្ត្រាក់ផ្ដាច់ដោយបង្ខំ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទាញរាត់ផ្ដាច់ ។

                       វាយបេះដោយចុងរំពាត់ ។
ឧទាហរណ៍៖ វាយរាត់ ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាវិសេសន៍
មានន័យថា ទាញកន្ត្រាក់ផ្ដាច់ដោយបង្ខំ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទាញរាត់ផ្ដាច់ ។

                       វាយបេះដោយចុងរំពាត់ ។
ឧទាហរណ៍៖ វាយរាត់ ។

រាតម្បាញ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឈើចងបន្តោងតង្ករតម្បាញ ( ហៅ ឈើរា ក៏បាន ) ។

រាតត្បាត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា រុករានយករបស់អំពីអ្នកនេះខ្លះអ្នកនោះខ្លះដោយទទូចឲ្យខាងតែបាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើររាតត្បាតយកនេះយកនោះពីបងប្អូនរាល់ផ្ទះ ។

រាជ្យាង្គ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. < រាជ្យ + អង្គ ) អង្គនៃរាជ្យ, អង្គរបស់រាជការ; តាមបែបបទបុរាណថាមាន ៩ យ៉ាង គឺ ១- មានព្រះរាជាជាប្រធានរបស់ប្រទេស; ២- មានមហាមាត្យអ្នកឈ្លាសវៃជាប្រធានសម្រេចកិច្ចរាជការ; ៣- មានប្រទេសដទៃជាមិត្តស្និទ្ធជិត; ៤- មានទ្រព្យបរិបូណ៌ល្មមដល់ការគ្រប់គ្រងប្រទេស; ៥- មានអ្នកប្រាជ្ញច្រើន; ៦- មានបន្ទាយមាំមួន; ៧- មានសេនាទាហានសម្រាប់ការពាររក្សាប្រទេស; ៨- មានប្រជាពលរដ្ឋស្លូតត្រង់; ៩- មានរាជបុរោហិត និងអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រដែលមានចំណេះវិជ្ជាស្ទាត់ប្រាកដ ។

រាជ្យ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ.; បា. រជ្ជ ) ភាវៈជាព្រះរាជា; សម្បត្តិសម្រាប់ផែនដី, ស្រុកទេសដែលជាសម្បត្តិរបស់ព្រះរាជា; ការគ្រប់គ្រងផែនដី : សោយរាជ្យ, ដណ្ដើមរាជ្យ, ក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ, ប្រាំរាជ្យមកហើយ ។ ព. ប្រ. ឡើងរាជ្យ ឡើងអំណាចឥតកោតក្រែងអ្នកណា ។ គុ. ដែលជាប់ទាក់ទងដោយព្រះរាជា, ដែលជារបស់ព្រះរាជា ឬដែលជារបស់សម្រាប់ផែនដី : មកុដរាជ្យ, ព្រះខ័នរាជ្យ ។ រាជ្យទ្រព្យ ( រាជ្យៈទ្រ័ព្យ ) ទ្រព្យសម្រាប់រាជ្យ, របស់រាជការ ។ រាជ្យភង្គ ( រាជ្យៈភ័ង ) ការដណ្ដើមយករាជ្យ, ការជ្រែករាជ្យ ។ ល ។

រាជោវាទានុសាសនី

មានន័យថា ( ម. ក្នុង ព. រាជ ) ។

រាជោបករណ៍

មានន័យថា ( ម. ក្នុង ព. រាជ ) ។

រាជេន្ទ្រ

មានន័យថា ( ម. ក្នុង ព. រាជ ) ។

រាជូបភោគ

មានន័យថា ( ម. ក្នុង ព. រាជ ) ។

រាជូបត្ថម្ភ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឧបត្ថម្ភ​អំពី​ ឬ​របស់​ព្រះ​រាជា ។

រាជូបករណ៍

មានន័យថា ( ម. ក្នុង ព. រាជ ) ។

រាជី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. រាជិ “ស្នាមប្រេះ, ការប្រេះឆា; ថែវ; ជួរ; របៀប; ជាយព្រៃ; ផ្លូវ;…” ) ។ គ្រឿងចំណាំដាក់ជាជំនួសនិមិត្តសីមាដែលពុំប្រាកដ ឬដែលកំបាំងមើលពុំឃើញ ដើម្បីឲ្យដឹងទីកំណត់ព្រំដែន ។
ឧទាហរណ៍៖ រាជីសីមា ( ស្លឹកសីមា ) ។

                     សង្ឃរាជី ( សង់ឃៈ— ) ការប្រេះឆា គឺការរចែករចោករបស់សង្ឃ, របស់ពួកក្រុម ។

រាជិសី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. រាជិសិ <រាជ + ឥសិ. សំ. រាជរ្សិ < រាជ + ឫឞិ ) ស្ដេចទ្រង់រាជ្យដែលចេញទ្រង់ព្រះផ្នួសជាឥសី ( ម. ក្នុង ព. រាជ ) ។

រាជិនីត្រកូល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. រាជិនីកូល ) ។

រាជិនីកូល

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. រាជិនី + កុល ) ត្រកូលរបស់ព្រះរាជិនី, ព្រះញាតិរបស់ព្រះអគ្គមហេសី; ត្រកូលដែលជាប់ពីវង្សព្រះរាជិនីមក ។

រាជិនី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. រាជ្ញី ) ស្ដេចស្ត្រី; ព្រះអគ្គមហេសីនៃព្រះរាជា ។
ឧទាហរណ៍៖ សម្ដេចព្រះរាជិនី ( ប្រយ័ត្នកុំច្រឡំ ពាក្យ រាជជននី និង រាជិនី ) ។

រាជាសនៈ

មានន័យថា ( ម. ក្នុង ព. រាជ ) ។

រាជាយតនៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. រាជាយតន; សំ. រាជាទន ) ដើមកែស ( ហៅ រាជាយតនព្រឹក្ស ក៏បាន ) ។ កាលដែលព្រះសក្យមុនីគោតមទ្រង់បានត្រាស់ ៤២ ថ្ងៃហើយ ស្ដេចទៅគង់ក្នុងម្លប់រាជាយតនៈមួយដើមអស់ ៧ ថ្ងៃ, ទីនោះហៅ រាជាយតនចេតិយ ជាប់ដរាបមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ( ម. ព. សត្តមហាឋាន ផង ) ។

រាជាយតនចេតិយ

មានន័យថា មើលពាក្យ រាជាយតនៈ ។

រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អំណាចគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ដែលមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញជាខណ្ឌសីមា ។

រាជាធិបតេយ្

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា​​​ របបគ្រប់គ្រងរដ្ឋ ដែលមានតែព្រះមហាក្សត្រសោយរាជ្យសម្រេចរាជការតែឯង ។

រាជាធិការី

មានន័យថា ( ម. ក្នុង ព. រាជ ) ។

រាជាគណៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. សំ.; បា. < រាជ+ គណ “ពួកឬក្រុមរបស់ស្ដេច” ) លោកទ្រទូង; ពាក្យហៅសមណសក្ដិទីទ្រទូងសម្រាប់បព្វជិតក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ;បើធៀបនឹងឋានន្តរសក្ដិរបស់មន្ត្រីខាងអាណាចក្រ ត្រូវគ្នានឹងបណ្ដាសក្ដិទី ឧកញ៉ា, ចួនកាលឡើងដល់ទី សម្ដេច ក៏មាន; រាជាគណៈមាន ៤ សម្រាប់គឺ សម្រាប់ ឯក, ទោ, ត្រី, ចត្វា; សម្រាប់ឯក ជារាជាគណៈរបស់ក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ, សម្រាប់ទោ របស់ក្សត្រិយ៍ឧភយោរាជ, សម្រាប់ត្រី របស់សម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ, សម្រាប់ចត្វា របស់សម្ដេចព្រះវររាជជននី . . . ( ម. ព. ទ្រទូង ន. និង ឋានានុក្រម និង វណ្ណៈ ផង ) ។

រាជា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. < រាជ ) ក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះរាជាទ្រង់ព្រះរាជទានរង្វាន់ ដល់ពួកខ្ញុំរាជការ ( ម. ព. រាជ ផង ) ។

រាជអំណោយ

មានន័យថា ( ម. ព. រាជ ) ។

រាជសុនខី ឬ —សុនី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ឆ្កែញីរបស់ព្រះរាជា។

រាជសារថី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នកបររាជរថ; អ្នកបង្ហាត់សេះព្រះទីនាំង ។

រាជវ័តិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា. រាជ “ស្ដេច” + វតិ “របង” = របងស្ដេច ) ចម្រៀកឫស្សីឬឈើខ្វែងអបជារបងព័ទ្ធជុំវិញទីប្រជុំធ្វើបុណ្យធំឬទីតាំងហោមពិធីដើម្បីកុំឲ្យមនុស្សឬសត្វចូលរហេតរហូត . . . ។

រាជរដ្ឋាភិបាល នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា មូលដ្ឋាន 
មានន័យថា អង្គការនីតិប្រតិបត្តិ មានសមត្ថកិច្ចកំណត់និងអនុវត្តនយោបាយរបស់រដ្ឋ ស្របតាមគោលការណ៍ដែលចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ រាជរដ្ឋាភិបាល ធានាការអនុវត្តច្បាប់ និងដឹកនាំកិច្ចការទូទៅរបស់រដ្ឋ លើកលែងតែកិច្ចការដែលជាសមត្ថកិច្ចរបស់អង្គការនីតិប្បញ្ញត្តិនិងអង្គការតុលាការ។

រាជព្រឹក្ស

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. រាជវ្ឫក្ស, វ> ព, ឫ > រឹ = ព្រឹ; បា. រាជរុក្ខ ) ឈើដែលគេសន្មតឲ្យឈ្មោះថាស្ដេច ( ស្ដេចឈើ ) ឬឈើរបស់ស្ដេច; ឈើមានផ្កាល្អរុងរឿង ។ ខ្មែរហៅឈើមួយប្រភេទ ស្លឹកធំៗរាងជមស្រួច ផ្កាជាចង្កោមវែងៗ សម្បុរលឿងខ្ចី ផ្លែមូលវែងៗ, ច្រើនដុះនៅដីទួលឬលើក្បាលដំបូក ( អ្នកស្រុកខ្លះហៅ រាជឆ្ពឹស អ. ថ. រាច—) ។

រាជបល្ល័ង្ក

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ទីដែលព្រះមហាក្សត្រទ្រង់គង់ប្រថាប់ក្នុងពិធីបុណ្យអំណាចរបស់ព្រះមហាក្សត្រ។

រាជបណ្ឌិត្យស្ថាន

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. រាជ + បាណ្ឌិត្យ + ស្ថាន; បា. រាជ + បណ្ឌិច្ច + ឋាន > រាជបណ្ឌិច្ចដ្ឋាន “ទីរបស់ឬសម្រាប់ក្រុមរាជបណ្ឌិត; ( បារ. Académie ) សភា ឬ រាជសភា សម្រាប់ក្រុមបណ្ឌិត ឬក្រុមរាជបណ្ឌិត គឺក្រុមអ្នកប្រាជ្ញអ្នកបង្កើតវិទ្យាសាស្រ្តផ្សេងៗមានអក្សរសាស្ត្រជាដើម ព្រមទាំងមានសិទ្ធិ អាចញ៉ាំងវិទ្យាសាស្ត្រនោះៗឲ្យប្រព្រឹត្តទៅស្មើក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួនផងទៀត ( ហៅរាជបណ្ឌិត្យសភា ក៏បាន ) ។ ពួកបណ្ឌិតក្នុងស្ថានឬសភានេះហៅថា សមាជិករាជបណ្ឌិត្យស្ថាន ឬ សមាជិករាជបណ្ឌិត្យសភា; ស្ត្រីហៅ សមាជិកា—( បារ. Académicien, Académicienne ) ។

រាជបណ្ឌិត្យសភា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. រាជបណ្ឌិត្យស្ថាន ) ។

រាជធានី

👉ថ្នាក់ពាក្យជា ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ
មានន័យថា រដ្ឋបាលរាជធានី ដែលស្ថិតក្រោមដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី។ ភ្នំពេញ គឺជារាជធានី នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។

រាជតាន្វិត

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ( សំ. < រាជត “ទឹកប្រាក់” + អន្វិត “ដែលជាប់ជាមួយ” ) ដែលជ្រលក់ទឹកប្រាក់, ដែលក្រឡៃប្រាក់ ។
ឧទាហរណ៍៖ របស់រាជតាន្វិត ។

រាជតាទ្រិ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. < រាជត “ដែលជាប្រាក់; ដែលធ្វើដោយប្រាក់; ព័ណ៌ប្រាក់” + អទ្រិ “ភ្នំ” ; បា. រាជតទ្ទិ ឬ រាជតាទ្ទិ < រាជត + អទ្ទិ ) ភ្នំប្រាក់; ភ្នំមានសម្បុរដូចប្រាក់ ( ភ្នំកៃលាស ) ។

រាជដាស ញិញ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា​​​ ឈ្មោះចុល្លព្រឹក្ស ឬគុម្ពព្រឹក្សមួយកម្ពស់ ១- ៤ ម ដុះលើដីវាលនៃឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន ជ្វា ប្រទេសចិន ខាងត្បូង ឥណ្ឌូណេស៊ី (Java Sumatra) ។ គ្រូថ្នាំបុរាណឆុងឫសធ្វើថ្នាំវិលមុខ ខ្យល់គរ ។ គេប្រើឫសផ្សំជាថ្នាំសំរាប់ព្យាបាលជំងឺខាន់លឿង ។

រាជឆ្ពឹស, សំបកល្វីង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រឹក្សមួយមានកម្ពស់ ៨-១០ម ដុះក្នុងព្រៃត្រជាក់លើទីរាប ឬលើភ្នំ ខ្ពស់ដល់ ១០០០ ម នៅស្រុឥណ្ឌា និងនៅក្នុងឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន។ គេនិយមដាំនៅគ្រប់ស្រុកនៃអាស៊ីក្តៅ សម្រាប់លម្អសួន ឬតាមវិថីនានា។ ផ្លែអាចទទួលទានបានជាមួយម្លូ។ ដើមរាជឆ្ពឹស សម្បកល្វីង មានឈើមិនសូវរឹង។

«រាជឆ្ពឹស

មានន័យថា ( ម. ព. រាជព្រឹក្ស ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ព្រឹក្សកម្ពស់ ១០-១៥ ម ដុះក្នុងព្រៃល្បោះនៃអាស៊ីក្តៅ។ គេនិយមដាំដើមនេះតាមវិថីនានា។ ផ្លែក្រអូបសម្រាប់អប់ស្លឹកថ្នាំជក់។ សាច់ និងផ្លព្រមទាំងសម្បកសម្រាប់បរិភោគជាមួយម្លូជំនួសស្លា។ បណ្តូលឈើអាចបរិភោគបាន សម្បកសម្រាប់ផ្សំធ្វើឱសថព្យាបាលមុខរបួស ដែលកើតឡើងដោយខ្ទួយ ខ្យាដំរី ឬពស់ចឹក។ គ្រាប់ធ្វើថ្នាំបញ្ចុះ។

រាជឃាតក៍

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា អ្នកធ្វើគត់ (សម្លាប់) មហាក្សត្រ ។

រាជគ្រូ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា រាជសព្ទ
មានន័យថា គ្រូ ។

រាជកកុធភណ្ឌ

មានន័យថា ( ម. ព. រាជ ) ។

រាជ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( បា.; សំ. រាជន៑ ) ព្រះរាជា ( ក្សត្រីយ៍ទ្រង់រាជ្យ ); ប្រែតាមរូបសព្ទថា “អ្នករុងរឿងដោយវិសេសព្រោះមានតេជះក្រៃលែង” ឬប្រែថា “អ្នកញ៉ាំងប្រជាពលរដ្ឋឲ្យរីករាយ គឺគ្រប់គ្រងប្រជានិករឲ្យមានស្វាមីភក្តិចំពោះព្រះអង្គ ព្រោះព្រះអង្គមានសង្គហវត្ថុ ៤ យ៉ាងគឺ ការឲ្យទេយ្យវត្ថុ, ការពោលវាចាគួរឲ្យចង់ឮចង់ស្ដាប់, ការប្រព្រឹត្តអំពើជាប្រយោជន៍, ការតាំងព្រះអង្គស្មើៗ គឺប្រើឫកពាឲ្យល្មមពេញចិត្តប្រជារាស្ត្រ” ។ សព្ទនេះប្រើជាបទសមាសបានជាអនេក, បើដាក់រៀងពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. រាជ:, ដូចជា : រាជទូត, រាជធានី, រាជបុត្រ, រាជបម្រើ, រាជប្រកាស ជាដើម; បើរៀងពីខាងចុងសព្ទដទៃ អ. ថ. រាច, ដូចជាៈ នាគរាជ, ប្រទេសរាជ, មហារាជ, អធិរាជ, ឯករាជ ជាដើម; ផ្សំជាមួយនឹងសព្ទសំស្ក្រឹត, បាលី, ខ្មែរ បានតាមគួរដល់ការប្រកប : រាជកកុធភណ្ឌ ( —កៈកុធៈភ័ន ) គ្រឿងប្រដាប់សម្រាប់រាជ្យ, មាន ៥ យ៉ាងគឺ មកុដ, ព្រះខ័ឌ្គ ព្រះខ័ន ), ស្វេតឆត្រ, សុព័ណ៌បាទុក, វាលវីជនី; មានន័យមួយផ្សេងថា : មកុដ, ព្រះខ័ឌ្គ ( ព្រះខ័ន ), សុព័ណ៌បាទុក, ព្រះទណ្ឌៈ, ចាមរ ។ រាជកញ្ញា ឬ —កន្យា ព្រះរាជបុត្រីជំទង់ឬក្រមុំ ។ រាជកម្ម អំពើរបស់ព្រះរាជា គឺអំពើល្អ ឬអាក្រក់ដែលព្រះរាជាទ្រង់ធ្វើ ។ រាជកវី កវីរបស់ព្រះរាជា ។ រាជការ ឬ —ការ្យ ( ត. ទ. ស្រ. អ. ថ. រាច-ផ្កា; សំ. រាជកាយ៌ ) ការរបស់ព្រះរាជា; ការផែនដី, ការរក្សាប្រទេស ( រាជការ្យ ម. ប្រ. ច្រ. ប្រ. រាជការ ជាង ) : ធ្វើរាជការ; អ្នករាជការ, ខ្ញុំរាជការ, គំនិតរាជការ, . . . ។ រាជកិច្ច ឬ —ក្រឹត្យ កិច្ចឬក្រឹត្យរបស់ព្រះរាជា; កិច្ចការផែនដី ( ក្នុងកម្ពុជរដ្ឋសព្វថ្ងៃប្រើពាក្យនេះជាឈ្មោះសៀវភៅ ដែលប្រាប់អំពីដំណើរកិច្ចការរាជការផ្សេងៗ : សៀវភៅរាជកិច្ច ) ។ រាជកិច្ចានុកិច្ច ( បា. < រាជ + កិច្ច + អនុកិច្ច ) កិច្ចតូចធំរបស់ព្រះរាជា; កិច្ចការផ្សេងៗក្នុងរាជាណាចក្រ ។ រាជកីយ ( —កី ) ដែលជាប់ទាក់ទងដោយព្រះរាជា, ដែលជារបស់ព្រះរាជា, ព្រះរាជទ្រព្យ ។ រាជកីឡា ឬ —ក្រីឌា ការក្រសាលសប្បាយផ្ទាល់ព្រះអង្គ របស់ព្រះរាជាឬការលេងដែលព្រះរាជាទ្រង់ទំនុកបម្រុង ( ច្រើនប្រើខាងល្បែងផ្ទាល់ប្រាណ ឬល្បែងហាត់ប្រាណដូចយ៉ាងចុះហែលទឹកលេង, ទាត់សី, ហាត់លោតជាដើម ) ។ រាជកុមារ ព្រះរាជបុត្រក្មេង ។ រាជកុមារិកា ឬ —កុមារី ព្រះរាជបុត្រីក្មេង ។ រាជកុលដ្ឋាន ទី, លំនៅរបស់រាជត្រកូល; ព្រះរាជគំនាល់; ព្រះរាជសំណាក់ ។ រាជកុសល កុសលឬការកុសលរបស់ព្រះរាជា ( ច្រើននិយាយថា ថ្វាយព្រះរាជកុសល ថ្វាយកុសលដែលខ្លួនបានហើយចំពោះទៅព្រះរាជា ) ។ រាជកោដ្ឋាគារ ( —កោត-ឋា— ) ឃ្លាំងព្រះរាជទ្រព្យ ។ រាជកោដ្ឋាគារិក មន្ត្រីអ្នករក្សាឃ្លាំងព្រះរាជទ្រព្យ ។ រាជកោទណ្ឌ ឬ —កៅទណ្ឌ ( —ទ័ន ) ធ្នូសម្រាប់ព្រះរាជា ឬធ្នូសម្រាប់រាជ្យ ។ រាជកំណត់ កំណត់ច្បាប់ក្នុងព្រះរាជប្បញ្ញត្តិ ឬ ក្នុងព្រះរាជប្រកាស ។ រាជខណ្ឌ ឬ រាជ្យ— ( —ខ័ន ) ដែន, ព្រំដែន; សង្កាត់ឬកម្រិតរបស់ព្រះរាជប្បញ្ញត្តិឬព្រះរាជប្រកាស ។ រាជគំនាប់ ការគំនាប់ចំពោះព្រះរាជា : យោធាថ្វាយព្រះរាជគំនាប់ ឬ ថ្វាយព្រះគំនាប់ ។ រាជគំនាល់ ទីសម្រាប់គាល់ព្រះរាជា, ក្រឡាព្រះគំនាល់ ។ រាជគ្រឹហា ( —ហ៊ា ) ព្រះរាជដំណាក់ ។ រាជគ្រឹះ ឈ្មោះរាជធានីមួយរបស់ដែនមគធៈ ( ក្នុងបុរាណសម័យ ) ជាក្រុងមានឈ្មោះលេចឮក្នុងគម្ពីរពុទ្ធសាសនា ( ម. ព. មគធៈ ផង ) ។ រាជគ្រូ គ្រូរបស់ព្រះរាជា; មន្ត្រីដែលព្រះរាជាទ្រង់តាំងឲ្យជាទីប្រឹក្សាផ្ទាល់ព្រះអង្គឬឲ្យជាអ្នករំឭកដាស់តឿនព្រះអង្គ ក្រែងទ្រង់មានបើប្រព្រឹត្តភ្លាំងភ្លាត់ខុសចាកទសពិធរាជធម៌ ។ រាជឃ្លាំង ឃ្លាំងដាក់ព្រះរាជទ្រព្យ, ឃ្លាំងហ្លួង ។ រាជង្គរក្ខ (រាជ័ង-គៈ រ័ក) ឬ រាជរក្ខ —រក្ស អ្នករក្សាអង្គព្រះរាជា, ទាហានរក្សាព្រះអង្គ ( ម. ព. អង្គរក្ខ ផង ) ។ រាជជននី ( —ជៈ នៈ នី ) ព្រះមាតារបស់ក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ ។ រាជញ្ញត្រកូល ( រាជ័ញ-ញៈ— ) ត្រកូលដែលជាប់ពូជមុទ្ធាភិសិត្តរាជ; ត្រកូលព្រះអង្គឬព្រះវង្ស ។ រាជដំណាក់ ផ្ទះដែលព្រះរាជាទ្រង់គង់នៅ (ព្រះរាជមន្ទីរ) ។ រាជដំណើរ ការធ្វើដំណើររបស់ព្រះរាជា ។ រាជតន័យ ព្រះរាជបុត្រ ។ រាជតនយា ( —តៈ នៈ យ៉ា ) ព្រះរាជបុត្រី ។ រាជតេជះ តេជះរបស់ព្រះរាជា ។ ក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ, សម័យពីដើម ចួនកាលប្រើពាក្យនេះ ជាឋានន្តរនៃសេនាបតីសម្រាប់ទោត្រួតទាហានជើងគោក, សម័យឥឡូវ តាំងជាទីអនុរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងសិក្សាធិការឬក្រសួងអប់រំជាតិ ឬក៏ក្រសួងយុទ្ធនាធិការ : អ្នកឧកញ៉ារាជតេជះ… ( ម. ព. តេជះ ផង ) ។ រាជតេជានុភាព ( <រាជ + តេជ + អានុភាព ) អានុភាពនៃតេជះរបស់ព្រះរាជា ។ រាជតម្រាស់ ព្រះតម្រាស់នៃព្រះរាជាដែលទ្រង់ត្រាស់ហៅ, ត្រាស់បង្គាប់, ត្រាស់ប្រើ ។ រាជតម្រិះ សេចក្ដីត្រិះរិះរបស់ព្រះរាជា ។ រាជត្រកូល ត្រកូលឬគ្រួសាររបស់ព្រះរាជា ។ រាជទណ្ឌ ( —ទ័ន ) អាជ្ញារបស់ព្រះរាជា, ទោសខុសនឹងម្ចាស់ផែនដី : ត្រូវព្រះរាជទណ្ឌ ។ រាជទាន អំណោយរបស់ព្រះរាជា; ប្រើជា កិ. ក៏បាន : ទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោសព្រះរាជទានរង្វាន់ . . . ។ រាជទារក ( —រក់ ) ព្រះរាជបុត្រដែលនៅតូច ។ រាជទារិកា ព្រះរាជបុត្រីដែលនៅតូច ។ រាជទិន្ន ( —ទិន ) អ្វីមួយដែលព្រះរាជាទ្រង់ប្រទាន : របស់នេះជារាជទិន្ន ។ រាជទិន្ននាម ( —ទិន-នៈនាម ) នាមឬងារ, បណ្ដាស័ក្ដិ ដែលព្រះរាជាទ្រង់ប្រោសព្រះរាជទាន ។ រាជទូត ព្រះរាជបម្រើអ្នកនាំព្រះរាជសាសន៍ទៅកាន់ប្រទេសដទៃ ( ក្នុងបុរាណសម័យ ) ; អ្នករាជការដែលចេញទៅនៅក្នុងប្រទេសដទៃជាតំណាងជាតិនិងប្រទេសរបស់ខ្លួន (ក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្ន) ។ រាជទូតក្រិយា ( —ទូត័កក្រិយ៉ា )ក្រឹត្យឬច្បាប់, មុខក្រសួងរបស់រាជទូត ។ រាជទូតានុទូត ( សំ. បា. < រាជទូត + អនុទូត ) រាជទូតនិងរាជទូតបន្ទាប់, រាជទូតធំនិងតូច ( ម. ព. ទូត ន. ឬ គុ. និង ទូតានុទូត ផង ) ។ រាជទេពី ឬ —ទេវី ទេពីរបស់ព្រះរាជា ។ តាមរជ្ជប្បវេណីក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ, ប្រើពាក្យនេះ ជាឋានន្តរនៃស្ត្រីជាបាទបរិចារិកានៃក្សត្រិយ៍ទីសម្ដេចព្រះឧភយោរាជឬទីសម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ, ដែលបានអភិសេកតាមពិធីព្រាហ្មណ៍, តែទទួលទឹកក្លស់ទឹកសង្ខ័លើអាសនៈផ្សេងពីព្រះស្វាមី ។ រាជទេយ្យ ( —ទៃ ) របស់ឬរង្វាន់ដែលស្ដេចទ្រង់ព្រះរាជប្រទាន ។ រាជទ្រព្យ ទ្រព្យរបស់ព្រះរាជា ( ទ្រព្យសម្រាប់ព្រះអង្គ មិនមែនសម្រាប់រាជ្យ , ព. ផ្ទ. រាជ្យទ្រព្យ ) ។ រាជទ្រោហិន អ្នកក្បត់ព្រះរាជា, អ្នកក្បត់ផែនដី ។ រាជទ្វារ ទ្វារព្រះរាជវាំង ។ រាជទ្វារបាល ឆ្មាំទ្វារព្រះរាជវាំង ។ រាជធន ( —ធន់ ) ព្រះរាជទ្រព្យ ។ រាជធម៌ ធម៌សម្រាប់ព្រះរាជាទ្រង់ប្រព្រឹត្តឬទ្រង់កាន់, នាទីរបស់ក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ ( ម. ព. ទសពិធរាជធម៌ ផង ) ។ រាជធាន, —ធានិក, —ធានិកា, —ធានី នគរ, ក្រុង ដែលព្រះរាជាទ្រង់គង់នៅ ។ រាជធាត្រី ស្រីអ្នកបំបៅឬបីពរក្សាព្រះរាជទារកឬព្រះរាជទារិកា ( ម. ព. ធាត្រី ផង ) ។ រាជធីតា (—ដា) ព្រះរាជបុត្រី, ព្រះអង្គម្ចាស់ស្ត្រី ។ រាជធីតុបតី ( —ប៉ៈ ដី ) កូនប្រសាប្រុសរបស់ព្រះរាជា ( ហៅត្រឹមតែ ព្រះធីតុបតី ក៏បាន ) ។ រាជធុរៈ ឬ —ធុរា ការរវល់របស់ព្រះរាជា, ការគ្រប់គ្រងផែនដី ។ រាជនត្តា ចៅរបស់ព្រះរាជា ( ទាំងបុរសទាំងស្ត្រី ) ។ រាជន័យ ដំណើររាជការ (រាជសាស្ត្រ) ។ រាជនារី ស្រីព្រះស្នំ, អស់អ្នក ។ រាជនាវា នាវាព្រះរាជទ្រព្យ (ច្រើនប្រើជា ព្រះទីន័ងនាវា) ។ រាជនាវិក អ្នកកាន់ការក្នុងព្រះរាជនាវា ។ រាជនាវិកបតី ឬ —នាវិកាធិបតី (—ប៉ៈដី) នាហ្មឺនអ្នកត្រួតត្រាលើពួករាជនាវិក ( ចាងហ្វាងរាជនាវា ) ។ រាជនិពន្ធ ( —ពន់ ) សេចក្ដីឬរឿងរ៉ាវដែលព្រះរាជាទ្រង់តែងដោយព្រះអង្គឯង ។ ក្រុមនាម៉ឺនអ្នកកាន់ការខាងព្រះរាជពង្សាវតា . . ., ហៅថា ក្រុមព្រះរាជនិពន្ធ ។ រាជនិមន្តន៍ ការនិមន្តបព្វជិតតាមព្រះរាជតម្រាស់ ។ រាជនិវេសន៍ លំនៅរបស់ព្រះរាជា ( ព្រះរាជមន្ទី ឬ ព្រះរាជវាំង ) ។ រាជនីតិ ច្បាប់ឬបែបបទសម្រាប់ព្រះរាជា សម្រាប់ព្រះរាជឱរស ដែលនឹងបានជាក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ, សម្រាប់គ្រប់គ្រងប្រទេស ។ រាជនីតិវិជ្ជា ឬ —វិទ្យា ចំណេះខាងរាជនីតិ ។ រាជនីតិសាស្ត្រ គម្ពីររាជនីតិ ។ រាជនីតិសិក្សា ការហាត់រៀនរាជនីតិ ។ រាជនេតិ ( —នេត ) ឈ្មោះច្បាប់ដំបូន្មានបុរាណមួយជាស្នាព្រះហស្ដព្រះបាទស្រីធម្មរាជា ( ព្រះរាជសម្ភារ ) ។ ហៅថា ច្បាប់ព្រះរាជសម្ភារ ដូចច្នេះក៏បាន ។ រាជបក្សី ស្ដេចសត្វស្លាបឬបក្សីដែលព្រះរាជាទ្រង់ចិញ្ចឹម ។ រាជបញ្ជា សេចក្ដីបង្គាប់នៃព្រះរាជា, ព្រះរាជឱង្ការត្រាស់បង្គាប់ ( ម. ព. បញ្ជា ផង ) ។ រាជប្បញ្ញត្តិ ( —ជ័ប-ប័ញ-ញ៉ាត់ ) បញ្ញត្តិរបស់ព្រះរាជា ( សេចក្ដីដែលម្ចាស់ផែនដីតាំងទុកឲ្យប្រជាពលរដ្ឋប្រតិបត្តិតាម ) ។ រាជបណ្ឌិត អ្នកប្រាជ្ញរបស់ព្រះរាជា ។ រាជបណ្ឌិត្យសភា ការប្រជុំឬទីប្រជុំរបស់ពួករាជបណ្ឌិត, ក្រុមរាជបណ្ឌិត ( បារ. Acad´emie ) ។ រាជបណ្ឌិត្យ ភាព, បែបបទ, មុខការរបស់រាជបណ្ឌិត ។ រាជបណ្ណារក្ខ ( បា. < រាជ + បណ្ណ “សំបុត្រ, ដីកា, . . . ” + អារក្ខ “ទុកដាក់” ) អ្នកទុកដាក់សំបុត្រ, ចុតហ្មាយ, ដីកា, ក្បួនច្បាប់, . . . របស់ព្រះរាជា ( សរសេរជា រាជបណ្ណារក្ស ក៏បាន ) ។ រាជបណ្ណាល័យ ( បា. < រាជ + បណ្ណ + អាលយ “លំនៅ, កន្លែង ” ) បណ្ណាល័យរបស់ព្រះរាជា ។ ឈ្មោះមហាមន្ទីរមួយនៅក្រុងភ្នំពេញ ជាទីតម្កល់គម្ពីរក្បួនច្បាប់ផ្សេងៗ ជាសម្បត្តិឬជាឃ្លាំងចំណេះរបស់កម្ពុជរដ្ឋ . . . ( គឺក្រុមពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យសព្វថ្ងៃ ) ។ រាជបត្នី ប្រពន្ធរបស់ព្រះរាជា; ព្រះអគ្គមហេសី ។ រាជបថ ឬ —មាគ៌ា ( —បត់ ឬ —មាគ៌ា ) ផ្លូវសម្រាប់ព្រះរាជា ( ផ្លូវហ្លួង ) ។ រាជបន្ទូល ព្រះបន្ទូលរបស់ក្សត្រិយ៍ឧភយោរាជឬមហាឧបរាជ ។ រាជបន្ទូលលេខា សំបុត្រសម្ដេចព្រះឧភយោរាជឬសម្ដេចព្រះមហាឧបរាជប្រើតាមធម្មតា ។ រាជបព្វជិត ព្រះរាជាដែលលះរាជសម្បត្តិចេញទ្រង់ព្រះផ្នួសបានជាអ្នកបួសហើយ ។ រាជបរិច្ចាគ ការចំណាយព្រះរាជទ្រព្យ ។ រាជបរិពារ ឬ —បរិវារ បរិពារឬបរិវាររបស់ព្រះរាជា ។ រាជបរិវត្តន៍ ( —វ័ត ) ការផ្លាស់រាជ្យ ។ រាជបរិស័ទ ឬ —បរិសទ្យ បរិស័ទរបស់ព្រះរាជា ។ រាជបល្ល័ង្ក បល័្លង្ករាជ្យ ( បល្ល័ង្កក្រោមស្វេតឆត្រ ) ។ រាជបិតា បិតារបស់ព្រះរាជា ( ច្រើនហៅថា ព្រះវររាជបិតា ឬ ព្រះវរបិតា ) ។ រាជបុត្រ ឬ —បុត្រា បុត្រប្រុសរបស់ព្រះរាជា ( ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រា ) ។ រាជបុត្រី កូនស្រីរបស់ព្រះរាជា ( ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី ) ។ រាជបុរស ( —បុរ៉ស់ ) បុរសរបស់ព្រះរាជា ( ខ្ញុំរាជការ ) ។ រាជបុរី ក្រុងដែលស្ដេចគង់នៅ ( ក្រុងហ្លួង ) ។ រាជបុរោហិត បុរោហិតរបស់ព្រះរាជា ។ រាជបំណង សេចក្ដីប៉ងរបស់ហ្លួង ។ រាជបំណន់ បំណន់ហ្លួង ។ រាជបម្រើ អ្នកដែលព្រះរាជាទ្រង់ត្រាស់ប្រើ ។ រាជប្បវេណី ឬ —ប្រពៃណី ទំនៀមរបស់ស្ដេចតៗមក ( ម. ព. បវេណី, ប្រពៃណី និង រជ្ជប្បវេណី ផង ) ។ រាជប្រកាស ( ម. ព. ប្រកាស ) ។ រាជប្រវត្តិ ឬ —ពង្សាវតារ ពង្សាវតារក្សត្រិយ៍, របាក្សត្រិយ៍ ។ រាជពន្ធុ ( —ព័ន-ធុ ) ផៅពង្សស្ដេច ។ រាជពល ( —ពល់ ) កម្លាំងស្ដេច; រេហ៍ពលរបស់ព្រះរាជា ។ រាជពលានុភាព ( សំ. បា. < រាជ +ព ល + អានុភាវ, វ > ព ) អានុភាពនៃរាជពល ។ រាជពលី ( ម. ព. ពលី ) ។ រាជពាហនៈ ឬ —វាហនៈ, —វាហី ពាហនៈរបស់ព្រះរាជា ។ រាជពិធី ( ម. ព. ពិធី ) ។ រាជព្រឹត្ត មារយាទ, សណ្ដាប់ធ្នាប់, ឫកពារបស់ព្រះរាជា ។ រាជភក្ដី សេចក្ដីស្មោះត្រង់ចំពោះព្រះរាជា ។ រាជភគិនី បងស្រីឬប្អូនស្រីរបស់ព្រះរាជា ( ម. ព. ភគិនី ផង ) ។ រាជភណ្ឌ ( —ភ័ន ) ព្រះរាជទ្រព្យ ។ រាជភ័យ ភ័យអំពីអាជ្ញាស្ដេច; ភ័យអំពីកំហុសចម្ពោះព្រះរាជា ។ រាជភាគិនេយ្យ ( —នៃ ) កូនប្រុសរបស់ព្រះរាជភគិនី ( ក្មួយប្រុសរបស់ព្រះរាជា ); បើក្មួយស្រីជា រាជភាគិនេយ្យា ( ច្រើនហៅត្រឹមតែ ព្រះភាគិនេយ្យ, ព្រះភាគិនេយ្យា; ម. ព. ទាំងពីរនេះផង ) ។ រាជភាតា បងប្រុសឬប្អូនប្រុសរបស់ព្រះរាជា ( ច្រើនហៅ ព្រះជេដ្ឋា, ព្រះអនុជ; ម. ព. ទាំងពីរនេះ និងភាតា ផង ) ។ រាជភូត ស្ដេចទេវតា; បិសាចដែលអង់អាច, បិសាចកាច (ស្ដេចខ្មោច); ច្រើននិយាយថា បិសាចរាជភូត ។ រាជភោគ្គ ( —ភោក ) អ្នកគាល់បម្រើព្រះរាជា ( រាជូបដ្ឋាក, មហាតលិក ); រាជសេវ័ក ។ រាជភោជន ភោជនសម្រាប់ព្រះរាជា ( ព្រះស្ងោយ ឬព្រះក្រយាស្ងោយ ) ។ រាជភ្រឹត ទាហានហ្លួង។ រាជភ្រឹត្យ ខ្ញុំរាជការ; អ្នកបម្រើផ្ទាល់ព្រះអង្គ ។ រាជមន្ត ឬ —មន្ត្រ មន្តសម្រាប់ព្រះរាជា (ម. ព. មន្ត ឬ មន្ត្រ ផង) ។ រាជមន្ត្រី សេនាបតី, រដ្ឋមន្ត្រី។ រាជមន្ទីរ ព្រះរាជដំណាក់; ក្រុមព្រះរាជមន្ទីរ ក្រុមឱភាសមន្ត្រី ឬក្រុមរឿនហ្លួង ។ រាជមហាមាត្យ ( —ម៉ាត ) អមាត្យធំរបស់ព្រះរាជា, សេនាបតីធំ, នាយករដ្ឋមន្ត្រី ឬរដ្ឋមន្ត្រីទី១ ។ រាជមហេសី មហេសីហ្លួង ។ រាជមាតា មាតារបស់ព្រះរាជា ។ តាមច្បាប់រាជសព្ទខ្មែរប្រើចំពោះតែមាតារបស់ក្សត្រិយ៍ទីឧភយោរាជឬទីឧបរាជ, ហៅបាន ២ យ៉ាងគឺ ព្រះរាជមាតា, ព្រះវរមាតា ( តាមថ្នាក់វង្សនិងស័ក្ដិ ) ។ រាជមាលកៈ ឬ —មាល័ក ព្រះពន្លា ។ រាជមិត្ត, —មិត្រ ឬ —សខា (—សៈខា ) មិត្រឬសម្លាញ់របស់ព្រះរាជា ។ រាជមុទិ្ទកា ឬ —មុទ្រិកា ចិញ្ចៀនហ្លួង ( ព្រះទម្រង់ ឬព្រះទម្រង់អង្គុលី ) ។ រាជមុទ្ធាភិសេក ការអភិសេកឲ្យបានពេញទីជាមុទ្ធាភិសិត្តរាជ ( ម. ព. មុទ្ធាភិសេក ផង ) ។ រាជមុទ្ទា —មុទ្រា ឬ —លញ្ឆករ ( —ល៉ាញ់-ឆៈក ) ត្រាហ្លួង ( ត្រាផែនដី ); ហៅ ព្រះវរលញ្ឆករ ក៏បាន ។ រាជមេត្រី មេត្រីរបស់ព្រះរាជានិងព្រះរាជាផងគ្នា, មេត្រីរបស់រាជការរដ្ឋបាលប្រទេសមួយនិងប្រទេសដទៃ : ចងព្រះរាជមេត្រី ។ រាជយាន យានហ្លួង; ខ្មែរហៅចំពោះតែព្រះសាលៀង ។ រាជយុទ្ធ ការដែលស្ដេចនិងស្ដេចច្បាំងគ្នាតទល់ផ្ទាល់ព្រះអង្គ ។ រាជយោសិត ស្ត្រីរបស់ព្រះរាជា (ព្រះរាជមហេសី ) ។ រាជរង្គ ( —រង់ ) ប្រាក់ ។ រាជរដ្ឋាភិបាល រដ្ឋាភិបាលនៃព្រះរាជា, ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋដែលទាក់ទងដោយព្រះមហាក្សត្រិយ៍ ។ រាជរថ រថហ្លួង, រថព្រះទីន័ង ។ រាជរថាធិបតី ( —ធិប៉ៈដី ) អធិបតីក្រុមរាជរថ, ចាងហ្វាងរាជរថ ។ រាជរាជ ( រាជៈរាច )

រាច

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា រាយស្មើ; ដក់ស្មើ; សាយរាយស្មី ។
ឧទាហរណ៍៖ ទឹករាច ពេញស្រែ, ទឹកជន់សាយរាចវាល ។

រាងរៅ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា រូបរាង, រូបស្បាត ។
ឧទាហរណ៍៖ មានរាងរៅសមរម្យ ឬ —មិនសូវសម ។

ដកស្រង់​ពី​វចនានុក្រម​សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត

រាងដូចជា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា និបាតសព្ទ
មានន័យថា ដូចជា, ហាក់ដូចជា, បែបដូចជា ។
ឧទាហរណ៍៖ ពីដើមវាកាចណាស់ ប៉ុន្តែឥឡូវរាងដូចជាស្លូតបន្តិច ( ព. សា. ប្រើតាមទម្លាប់ដោយស្រុកខ្លះ ) ។

រាង

👉ថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ
មានន័យថា ចាល, រអា លែងចង់ លែងត្រូវការទៀត ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្លូវនុ៎ះពិបាកណាស់, ខ្ញុំរាងហើយមិនទៅទៀតទេ ! ។

                      ខ្លាចរអាលែងហ៊ានទៀត ។

ឧទាហរណ៍៖ ត្រូវគេបន្ទោសច្រើនដងហើយ នៅតែមិនរាង ។ រាងចាល ចាលចិត្ត ចាលគំនិតរាងលែងហ៊ានទៀត ។ រាងរអា រាងទ្រាន់ខ្លាំង ។ រាងមិនឈ្នះរាគ តាំងចិត្តថារាងហើយ ប៉ុន្តែគង់មិនឈ្នះតម្រេក ( ព. សុ.; ម. ព. រៀល កិ. ទៀតផង ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា សណ្ឋាន, ទ្រង់, ទ្រង់ទ្រាយ ។

ឧទាហរណ៍៖ រាងក្រអាញ, រាងច្រឡោ, រាងរល, រាងស្ដើង ។

                      រាងរៅ ទ្រង់ទ្រាយរូបរាង ។ ល ។ ( ម. ព. រូប ផង ) ។

👉ថ្នាក់ពាក្យជា គុណនាម
មានន័យថា ចាល, រអា លែងចង់ លែងត្រូវការទៀត ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្លូវនុ៎ះពិបាកណាស់, ខ្ញុំរាងហើយមិនទៅទៀតទេ ! ។

                      ខ្លាចរអាលែងហ៊ានទៀត ។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រូវគេបន្ទោសច្រើនដងហើយ នៅតែមិនរាង ។ រាងចាល ចាលចិត្ត ចាលគំនិតរាងលែងហ៊ានទៀត ។ រាងរអា រាងទ្រាន់ខ្លាំង ។ រាងមិនឈ្នះរាគ តាំងចិត្តថារាងហើយ ប៉ុន្តែគង់មិនឈ្នះតម្រេក ( ព. សុ.; ម. ព. រៀល កិ. ទៀតផង ) ។

រាគៈ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( ម. ព. រាគ ) ។

រាគតណ្ហា

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា លោភចិត្តដែលបាក់ទៅក្នុងតម្រេកនានាប្រការឱ្យតែប្រទះ ។

រាគ

👉ថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ
មានន័យថា ( សំ. បា. រាគ ) តម្រេក, សេចក្ដីរីករាយ, ត្រេកត្រអាល ចំពោះកាម
ឧទាហរណ៍៖ ត្រូវរាគៈគ្របសង្កត់ ។

                      រាគគ្គិ ( រាគ័ក-គិ; បា. < រាគ + អគ្គិ ) ភ្លើងរាគៈ, រាគៈដែលទុកដូចជាភ្លើង ។
ឧទាហរណ៍៖ រាគគ្គិ ជាភ្លើងមិនសម្ដែងឲ្យឃើញផ្សែងនិងអណ្ដាត ប៉ុន្តែឆេះរង្គំងំរង្គាលលើសខ្នាតឥតនរណាពណ៌នាប្រាប់គ្នាឲ្យដឹងសព្វគ្រប់បានដុតសត្វឲ្យឆេះខ្លោចប្រាណពុំដឹងខ្លួន . . . ( បរិយាយរបស់ ព. ពុ. ) ។ រាគចរិត ( រាគៈចៈរ៉ិត ) អ្នកដែលមានចរិតក្រាស់ដោយរាគៈ ។ រាគចិត្ត ចិត្តដែលប្រកបដោយរាគៈ ។ រាគាទិក្កិលេស ( បា. <រាគ + អាទិ + កិលេស ) កិលេសមានរាគៈជាដើម ។ រាគាភិភូត ( បា. < រាគ+ អភិភូត “គ្របសង្កត់” ) ដែលត្រូវរាគៈគ្របសង្កត់ ។ ល ។